| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
2. අබ්‌භන්‌තරමාතිකාවණ්‌ණනා
2. Abbhantaramātikāvaṇṇanā
2. තදත්‌ථානීති පටිච්‌චසමුප්‌පාදත්‌ථානි. පටිච්‌ච සමුප්‌පජ්‌ජති සඞ්‌ඛාරාදිකං එතස්‌මාති හි පටිච්‌චසමුප්‌පාදො, පච්‌චෙකං අවිජ්‌ජාදිකො පච්‌චයධම්‌මො. තථා හි වුත්‌තං සඞ්‌ඛාරපිටකෙ ‘‘ද්‌වාදස පච්‌චයා, ද්‌වාදස පටිච්‌චසමුප්‌පාදා’’ති. තෙසන්‌ති ඛන්‌ධාදීනං. තථාදස්‌සිතානන්‌ති ගණනුද්‌දෙසවිභාගමත්‌තෙන දස්‌සිතානං. කස්‌මා පනෙත්‌ථ පටිච්‌චසමුප්‌පාදො ද්‌වාදසභාවෙනෙව ගහිතො, නනු තත්‌ථ භවො කම්‌මභවාදිභෙදෙන, සොකාදයො ච සරූපතොයෙව ඉධ පාළියං ගහිතාති චොදනං සන්‌ධායාහ ‘‘තත්‌ථා’’තිආදි. තත්‌ථ තත්‌ථාති තස්‌මිං ‘‘පඤ්‌චවීසාධිකෙන පදසතෙනා’’ති එවං වුත්‌තෙ අට්‌ඨකථාවචනෙ. කම්‌මභවස්‌ස භාවනභාවෙන, උපපත්‌තිභවස්‌ස භවනභාවෙන. පදත්‌ථතො පන කම්‌මභවො භවති එතස්‌මාති භවො, ඉතරො භවති, භවනං වාති. තන්‌නිදානදුක්‌ඛභාවෙනාති ජරාමරණනිදානදුක්‌ඛභාවෙන.
2. Tadatthānīti paṭiccasamuppādatthāni. Paṭicca samuppajjati saṅkhārādikaṃ etasmāti hi paṭiccasamuppādo, paccekaṃ avijjādiko paccayadhammo. Tathā hi vuttaṃ saṅkhārapiṭake ‘‘dvādasa paccayā, dvādasa paṭiccasamuppādā’’ti. Tesanti khandhādīnaṃ. Tathādassitānanti gaṇanuddesavibhāgamattena dassitānaṃ. Kasmā panettha paṭiccasamuppādo dvādasabhāveneva gahito, nanu tattha bhavo kammabhavādibhedena, sokādayo ca sarūpatoyeva idha pāḷiyaṃ gahitāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha tatthāti tasmiṃ ‘‘pañcavīsādhikena padasatenā’’ti evaṃ vutte aṭṭhakathāvacane. Kammabhavassa bhāvanabhāvena, upapattibhavassa bhavanabhāvena. Padatthato pana kammabhavo bhavati etasmāti bhavo, itaro bhavati, bhavanaṃ vāti. Tannidānadukkhabhāvenāti jarāmaraṇanidānadukkhabhāvena.
‘‘සබ්‌බාපි ධම්‌මසඞ්‌ගණී ධාතුකථාය මාතිකා’’ති ඉදම්‌පි ධාතුකථාය මාතිකාකිත්‌තනමෙවාති ‘‘සබ්‌බාපි…පෙ.… මාතිකාති අයං ධාතුකථාමාතිකාතො බහිද්‌ධා වුත්‌තා’’ති වචනං අසම්‌භාවෙන්‌තො ‘‘අථ වා’’තිආදිමාහ . පකරණන්‌තරගතා වුත්‌තා ධාතුකථාය මාතිකාභාවෙනාති අත්‌ථො. කාමඤ්‌චෙත්‌ථ මාතිකාභාවෙන වුත්‌තා, පකරණන්‌තරගතත්‌තා පන අඤ්‌ඤතො ගහෙතබ්‌බරූපා ඉතො බහිභූතා නාම හොන්‌ති, සරූපතො ගහිතාව පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධාතිආදිකා අබ්‌භන්‌තරා. තෙනාහ ‘‘සරූපතො දස්‌සෙත්‌වා ඨපිතත්‌තා’’ති. මාතිකාය අසඞ්‌ගහිතත්‌තාති මාතිකාය සරූපෙන අසඞ්‌ගහිතත්‌තා, න අඤ්‌ඤථා. න හි මාතිකාය අසඞ්‌ගහිතො කොචි පදත්‌ථො අත්‌ථි. විකිණ්‌ණභාවෙනාති ඛන්‌ධවිභඞ්‌ගාදීසු විසුං විසුං කිණ්‌ණභාවෙන විසටභාවෙන.
‘‘Sabbāpi dhammasaṅgaṇī dhātukathāya mātikā’’ti idampi dhātukathāya mātikākittanamevāti ‘‘sabbāpi…pe… mātikāti ayaṃ dhātukathāmātikāto bahiddhā vuttā’’ti vacanaṃ asambhāvento ‘‘atha vā’’tiādimāha . Pakaraṇantaragatā vuttā dhātukathāya mātikābhāvenāti attho. Kāmañcettha mātikābhāvena vuttā, pakaraṇantaragatattā pana aññato gahetabbarūpā ito bahibhūtā nāma honti, sarūpato gahitāva pañcakkhandhātiādikā abbhantarā. Tenāha ‘‘sarūpato dassetvā ṭhapitattā’’ti. Mātikāya asaṅgahitattāti mātikāya sarūpena asaṅgahitattā, na aññathā. Na hi mātikāya asaṅgahito koci padattho atthi. Vikiṇṇabhāvenāti khandhavibhaṅgādīsu visuṃ visuṃ kiṇṇabhāvena visaṭabhāvena.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධාතුකථාපාළි • Dhātukathāpāḷi / 2. අබ්‌භන්‌තරමාතිකා • 2. Abbhantaramātikā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / අභිධම්‌මපිටක (අට්‌ඨකථා) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / 2. අබ්‌භන්‌තරමාතිකාවණ්‌ණනා • 2. Abbhantaramātikāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 2. අබ්‌භන්‌තරමාතිකාවණ්‌ණනා • 2. Abbhantaramātikāvaṇṇanā
