Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සම්‌මොහවිනොදනී-අට්‌ඨකථා • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    5. ඉන්‌ද්‍රියවිභඞ්‌ගො

    5. Indriyavibhaṅgo

    1. අභිධම්‌මභාජනීයවණ්‌ණනා

    1. Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā

    219. ඉදානි තදනන්‌තරෙ ඉන්‌ද්‍රියවිභඞ්‌ගෙ බාවීසතීති ගණනපරිච්‌ඡෙදො. ඉන්‌ද්‍රියානීති පරිච්‌ඡින්‌නධම්‌මනිදස්‌සනං. ඉදානි තානි සරූපතො දස්‌සෙන්‌තො චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියන්‌තිආදිමාහ. තත්‌ථ චක්‌ඛුද්‌වාරෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං. සොතඝානජිව්‌හාකායද්‌වාරෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති කායින්‌ද්‍රියං. විජානනලක්‌ඛණෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති මනින්‌ද්‍රියං. ඉත්‌ථිභාවෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති ඉත්‌ථින්‌ද්‍රියං. පුරිසභාවෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති පුරිසින්‌ද්‍රියං. අනුපාලනලක්‌ඛණෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති ජීවිතින්‌ද්‍රියං. සුඛලක්‌ඛණෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති සුඛින්‌ද්‍රියං. දුක්‌ඛසොමනස්‌ස දොමනස්‌ස උපෙක්‌ඛාලක්‌ඛණෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති උපෙක්‌ඛින්‌ද්‍රියං. අධිමොක්‌ඛලක්‌ඛණෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති සද්‌ධින්‌ද්‍රියං. පග්‌ගහලක්‌ඛණෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති වීරියින්‌ද්‍රියං. උපට්‌ඨානලක්‌ඛණෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති සතින්‌ද්‍රියං. අවික්‌ඛෙපලක්‌ඛණෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති සමාධින්‌ද්‍රියං. දස්‌සනලක්‌ඛණෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීති පවත්‌තෙ ජානනලක්‌ඛණෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීතින්‌ද්‍රියං. ඤාතානංයෙව ධම්‌මානං පුන ආජානනෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. අඤ්‌ඤාතාවීභාවෙ ඉන්‌දට්‌ඨං කාරෙතීති අඤ්‌ඤාතාවින්‌ද්‍රියං.

    219. Idāni tadanantare indriyavibhaṅge bāvīsatīti gaṇanaparicchedo. Indriyānīti paricchinnadhammanidassanaṃ. Idāni tāni sarūpato dassento cakkhundriyantiādimāha. Tattha cakkhudvāre indaṭṭhaṃ kāretīti cakkhundriyaṃ. Sotaghānajivhākāyadvāre indaṭṭhaṃ kāretīti kāyindriyaṃ. Vijānanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti manindriyaṃ. Itthibhāve indaṭṭhaṃ kāretīti itthindriyaṃ. Purisabhāve indaṭṭhaṃ kāretīti purisindriyaṃ. Anupālanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti jīvitindriyaṃ. Sukhalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti sukhindriyaṃ. Dukkhasomanassa domanassa upekkhālakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti upekkhindriyaṃ. Adhimokkhalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti saddhindriyaṃ. Paggahalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti vīriyindriyaṃ. Upaṭṭhānalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti satindriyaṃ. Avikkhepalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti samādhindriyaṃ. Dassanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti paññindriyaṃ. Anaññātaññassāmīti pavatte jānanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti anaññātaññassāmītindriyaṃ. Ñātānaṃyeva dhammānaṃ puna ājānane indaṭṭhaṃ kāretīti aññindriyaṃ. Aññātāvībhāve indaṭṭhaṃ kāretīti aññātāvindriyaṃ.

    ඉධ සුත්‌තන්‌තභාජනීයං නාම න ගහිතං. කස්‌මා? සුත්‌තන්‌තෙ ඉමාය පටිපාටියා බාවීසතියා ඉන්‌ද්‍රියානං අනාගතත්‌තා. සුත්‌තන්‌තස්‌මිඤ්‌හි කත්‌ථචි ද්‌වෙ ඉන්‌ද්‍රියානි කථිතානි, කත්‌ථචි තීණි, කත්‌ථචි පඤ්‌ච. එවං පන නිරන්‌තරං ද්‌වාවීසති ආගතානි නාම නත්‌ථි. අයං තාවෙත්‌ථ අට්‌ඨකථානයො. අයං පන අපරො නයො – එතෙසු හි

    Idha suttantabhājanīyaṃ nāma na gahitaṃ. Kasmā? Suttante imāya paṭipāṭiyā bāvīsatiyā indriyānaṃ anāgatattā. Suttantasmiñhi katthaci dve indriyāni kathitāni, katthaci tīṇi, katthaci pañca. Evaṃ pana nirantaraṃ dvāvīsati āgatāni nāma natthi. Ayaṃ tāvettha aṭṭhakathānayo. Ayaṃ pana aparo nayo – etesu hi

    අත්‌ථතො ලක්‌ඛණාදීහි, කමතො ච විජානියා;

    Atthato lakkhaṇādīhi, kamato ca vijāniyā;

    භෙදාභෙදා තථා කිච්‌චා, භූමිතො ච විනිච්‌ඡයං.

    Bhedābhedā tathā kiccā, bhūmito ca vinicchayaṃ.

    තත්‌ථ චක්‌ඛාදීනං තාව ‘‘චක්‌ඛතීති චක්‌ඛූ’’තිආදිනා නයෙන අත්‌ථො පකාසිතො. පච්‌ඡිමෙසු පන තීසු පඨමං ‘පුබ්‌බභාගෙ අනඤ්‌ඤාතං අමතං පදං චතුසච්‌චධම්‌මං වා ජානිස්‌සාමී’ති එවං පටිපන්‌නස්‌ස උප්‌පජ්‌ජනතො ඉන්‌ද්‍රියට්‌ඨසම්‌භවතො ච අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීතින්‌ද්‍රියන්‌ති වුත්‌තං. දුතියං ආජානනතො ච ඉන්‌ද්‍රියට්‌ඨසම්‌භවතො ච අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. තතියං අඤ්‌ඤාතාවිනො චතූසු සච්‌චෙසු නිට්‌ඨිතඤාණකිච්‌චස්‌ස ඛීණාසවස්‌සෙව උප්‌පජ්‌ජනතො ඉන්‌ද්‍රියට්‌ඨසම්‌භවතො ච අඤ්‌ඤාතාවින්‌ද්‍රියං.

    Tattha cakkhādīnaṃ tāva ‘‘cakkhatīti cakkhū’’tiādinā nayena attho pakāsito. Pacchimesu pana tīsu paṭhamaṃ ‘pubbabhāge anaññātaṃ amataṃ padaṃ catusaccadhammaṃ vā jānissāmī’ti evaṃ paṭipannassa uppajjanato indriyaṭṭhasambhavato ca anaññātaññassāmītindriyanti vuttaṃ. Dutiyaṃ ājānanato ca indriyaṭṭhasambhavato ca aññindriyaṃ. Tatiyaṃ aññātāvino catūsu saccesu niṭṭhitañāṇakiccassa khīṇāsavasseva uppajjanato indriyaṭṭhasambhavato ca aññātāvindriyaṃ.

    කො පනෙස ඉන්‌ද්‍රියට්‌ඨො නාමාති? ඉන්‌දලිඞ්‌ගට්‌ඨො ඉන්‌ද්‍රියට්‌ඨො, ඉන්‌දදෙසිතට්‌ඨො ඉන්‌ද්‍රියට්‌ඨො, ඉන්‌දදිට්‌ඨට්‌ඨො ඉන්‌ද්‍රියට්‌ඨො, ඉන්‌දසිට්‌ඨට්‌ඨො ඉන්‌ද්‍රියට්‌ඨො, ඉන්‌දජුට්‌ඨට්‌ඨො ඉන්‌ද්‍රියට්‌ඨො. සො සබ්‌බොපි ඉධ යථායොගං යුජ්‌ජති. භගවා හි සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො පරමිස්‌සරියභාවතො ඉන්‌දො. කුසලාකුසලඤ්‌ච කම්‌මං කම්‌මෙසු කස්‌සචි ඉස්‌සරියාභාවතො. තෙනෙවෙත්‌ථ කම්‌මසඤ්‌ජනිතානි ඉන්‌ද්‍රියානි කුසලාකුසලකම්‌මං උල්‌ලිඞ්‌ගෙන්‌ති. තෙන ච සිට්‌ඨානීති ඉන්‌දලිඞ්‌ගට්‌ඨෙන ඉන්‌දසිට්‌ඨට්‌ඨෙන ච ඉන්‌ද්‍රියානි. සබ්‌බානෙව පනෙතානි භගවතා යථාභූතතො පකාසිතානි ච අභිසම්‌බුද්‌ධානි චාති ඉන්‌දදෙසිතට්‌ඨෙන ඉන්‌දදිට්‌ඨට්‌ඨෙන ච ඉන්‌ද්‍රියානි. තෙනෙව භගවතා මුනින්‌දෙන කානිචි ගොචරාසෙවනාය, කානිචි භාවනාසෙවනාය සෙවිතානීති ඉන්‌දජුට්‌ඨට්‌ඨෙනපි ඉන්‌ද්‍රියානි. අපිච ආධිපච්‌චසඞ්‌ඛාතෙන ඉස්‌සරියට්‌ඨෙනාපි එතානි ඉන්‌ද්‍රියානි. චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණාදිප්‌පවත්‌තියඤ්‌හි චක්‌ඛාදීනං සිද්‌ධමාධිපච්‌චං; තස්‌මිං තික්‌ඛෙ තික්‌ඛත්‌තා මන්‌දෙ ච මන්‌දත්‌තාති. අයං තාවෙත්‌ථ ‘අත්‌ථතො’ විනිච්‌ඡයො.

    Ko panesa indriyaṭṭho nāmāti? Indaliṅgaṭṭho indriyaṭṭho, indadesitaṭṭho indriyaṭṭho, indadiṭṭhaṭṭho indriyaṭṭho, indasiṭṭhaṭṭho indriyaṭṭho, indajuṭṭhaṭṭho indriyaṭṭho. So sabbopi idha yathāyogaṃ yujjati. Bhagavā hi sammāsambuddho paramissariyabhāvato indo. Kusalākusalañca kammaṃ kammesu kassaci issariyābhāvato. Tenevettha kammasañjanitāni indriyāni kusalākusalakammaṃ ulliṅgenti. Tena ca siṭṭhānīti indaliṅgaṭṭhena indasiṭṭhaṭṭhena ca indriyāni. Sabbāneva panetāni bhagavatā yathābhūtato pakāsitāni ca abhisambuddhāni cāti indadesitaṭṭhena indadiṭṭhaṭṭhena ca indriyāni. Teneva bhagavatā munindena kānici gocarāsevanāya, kānici bhāvanāsevanāya sevitānīti indajuṭṭhaṭṭhenapi indriyāni. Apica ādhipaccasaṅkhātena issariyaṭṭhenāpi etāni indriyāni. Cakkhuviññāṇādippavattiyañhi cakkhādīnaṃ siddhamādhipaccaṃ; tasmiṃ tikkhe tikkhattā mande ca mandattāti. Ayaṃ tāvettha ‘atthato’ vinicchayo.

    ‘ලක්‌ඛණාදීහී’ති ලක්‌ඛණරසපච්‌චුපට්‌ඨානපදට්‌ඨානෙහිපි චක්‌ඛාදීනං විනිච්‌ඡයං විජානියාති අත්‌ථො. තානි නෙසං ලක්‌ඛණාදීනි හෙට්‌ඨා වුත්‌තනයානෙව. පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියාදීනි හි චත්‌තාරි අත්‌ථතො අමොහොයෙව. සෙසානි තත්‌ථ සරූපෙනෙවාගතානි.

    ‘Lakkhaṇādīhī’ti lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānehipi cakkhādīnaṃ vinicchayaṃ vijāniyāti attho. Tāni nesaṃ lakkhaṇādīni heṭṭhā vuttanayāneva. Paññindriyādīni hi cattāri atthato amohoyeva. Sesāni tattha sarūpenevāgatāni.

    ‘කමතො’ති අයම්‌පි දෙසනාක්‌කමොව. තත්‌ථ අජ්‌ඣත්‌තධම්‌මං පරිඤ්‌ඤාය අරියභූමිපටිලාභො හොතීති අත්‌තභාවපරියාපන්‌නානි චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියාදීනි පඨමං දෙසිතානි. සො පනත්‌තභාවො යං ධම්‌මං උපාදාය ඉත්‌ථීති වා පුරිසොති වා සඞ්‌ඛං ගච්‌ඡති, අයං සොති නිදස්‌සනත්‌ථං තතො ඉත්‌ථින්‌ද්‍රියං පුරිසින්‌ද්‍රියඤ්‌ච . සො දුවිධොපි ජීවිතින්‌ද්‍රියපටිබද්‌ධවුත්‌තීති ඤාපනත්‌ථං තතො ජීවිතින්‌ද්‍රියං. යාව තස්‌ස පවත්‌ති තාව එතෙසං වෙදයිතානං අනිවත්‌ති. යං කිඤ්‌චි වෙදයිතං සබ්‌බං තං සුඛදුක්‌ඛන්‌ති ඤාපනත්‌ථං තතො සුඛින්‌ද්‍රියාදීනි. තංනිරොධත්‌ථං පන එතෙ ධම්‌මා භාවෙතබ්‌බාති පටිපත්‌තිදස්‌සනත්‌ථං තතො සද්‌ධාදීනි. ඉමාය පටිපත්‌තියා එස ධම්‌මො පඨමං අත්‌තනි පාතුභවතීති පටිපත්‌තියා අමොඝභාවදස්‌සනත්‌ථං තතො අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීතින්‌ද්‍රියං. තස්‌සෙව ඵලත්‌තා තතො අනන්‌තරං භාවෙතබ්‌බත්‌තා ච තතො අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. ඉතො පරං භාවනාය ඉමස්‌ස අධිගමො, අධිගතෙ ච පනිමස්‌මිං නත්‌ථි කිඤ්‌චි උත්‌තරි කරණීයන්‌ති ඤාපනත්‌ථං අන්‌තෙ පරමස්‌සාසභූතං අඤ්‌ඤාතාවින්‌ද්‍රියං දෙසිතන්‌ති අයමෙත්‌ථ කමො.

    ‘Kamato’ti ayampi desanākkamova. Tattha ajjhattadhammaṃ pariññāya ariyabhūmipaṭilābho hotīti attabhāvapariyāpannāni cakkhundriyādīni paṭhamaṃ desitāni. So panattabhāvo yaṃ dhammaṃ upādāya itthīti vā purisoti vā saṅkhaṃ gacchati, ayaṃ soti nidassanatthaṃ tato itthindriyaṃ purisindriyañca . So duvidhopi jīvitindriyapaṭibaddhavuttīti ñāpanatthaṃ tato jīvitindriyaṃ. Yāva tassa pavatti tāva etesaṃ vedayitānaṃ anivatti. Yaṃ kiñci vedayitaṃ sabbaṃ taṃ sukhadukkhanti ñāpanatthaṃ tato sukhindriyādīni. Taṃnirodhatthaṃ pana ete dhammā bhāvetabbāti paṭipattidassanatthaṃ tato saddhādīni. Imāya paṭipattiyā esa dhammo paṭhamaṃ attani pātubhavatīti paṭipattiyā amoghabhāvadassanatthaṃ tato anaññātaññassāmītindriyaṃ. Tasseva phalattā tato anantaraṃ bhāvetabbattā ca tato aññindriyaṃ. Ito paraṃ bhāvanāya imassa adhigamo, adhigate ca panimasmiṃ natthi kiñci uttari karaṇīyanti ñāpanatthaṃ ante paramassāsabhūtaṃ aññātāvindriyaṃ desitanti ayamettha kamo.

    ‘භෙදාභෙදා’ති ජීවිතින්‌ද්‍රියස්‌සෙව චෙත්‌ථ භෙදො. තඤ්‌හි රූපජීවිතින්‌ද්‍රියං අරූපජීවිතින්‌ද්‍රියන්‌ති දුවිධං හොති. සෙසානං අභෙදොති එවමෙත්‌ථ භෙදාභෙදතො විනිච්‌ඡයං විජානියා.

    ‘Bhedābhedā’ti jīvitindriyasseva cettha bhedo. Tañhi rūpajīvitindriyaṃ arūpajīvitindriyanti duvidhaṃ hoti. Sesānaṃ abhedoti evamettha bhedābhedato vinicchayaṃ vijāniyā.

    ‘කිච්‌චා’ති කිං ඉන්‌ද්‍රියානං කිච්‌චන්‌ති චෙ? චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියස්‌ස තාව ‘‘චක්‌ඛායතනං චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණධාතුයා තංසම්‌පයුත්‌තකානඤ්‌ච ධම්‌මානං ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයෙන පච්‌චයො’’ති වචනතො යං තං ඉන්‌ද්‍රියපච්‌චයභාවෙන සාධෙතබ්‌බං අත්‌තනො තික්‌ඛමන්‌දාදිභාවෙන චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණාදිධම්‌මානං තික්‌ඛමන්‌දාදිසඞ්‌ඛාතං අත්‌තාකාරානුවත්‌තාපනං ඉදං ‘කිච්‌චං’. එවං සොතඝානජිව්‌හාකායානං. මනින්‌ද්‍රියස්‌ස පන සහජාතධම්‌මානං අත්‌තනො වසවත්‌තාපනං, ජීවිතින්‌ද්‍රියස්‌ස සහජාතධම්‌මානුපාලනං, ඉත්‌ථින්‌ද්‍රියපුරිසින්‌ද්‍රියානං ඉත්‌ථිපුරිසනිමිත්‌තකුත්‌තාකප්‌පාකාරානුවිධානං, සුඛදුක්‌ඛසොමනස්‌සදොමනස්‌සින්‌ද්‍රියානං සහජාතධම්‌මෙ අභිභවිත්‌වා යථාසකං ඔළාරිකාකාරානුපාපනං, උපෙක්‌ඛින්‌ද්‍රියස්‌ස සන්‌තපණීතමජ්‌ඣත්‌තාකාරානුපාපනං, සද්‌ධාදීනං පටිපක්‌ඛාභිභවනං සම්‌පයුත්‌තධම්‌මානඤ්‌ච පසන්‌නාකාරාදිභාවසම්‌පාපනං, අනඤ්‌ඤාතඤ්‌ඤස්‌සාමීතින්‌ද්‍රියස්‌ස සංයොජනත්‌තයප්‌පහානඤ්‌චෙව සම්‌පයුත්‌තකානඤ්‌ච තප්‌පහානාභිමුඛභාවකරණං, අඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියස්‌ස කාමරාගබ්‍යාපාදාදිතනුකරණපහානඤ්‌චෙව සහජාතානඤ්‌ච අත්‌තනො වසානුවත්‌තාපනං, අඤ්‌ඤාතාවින්‌ද්‍රියස්‌ස සබ්‌බකිච්‌චෙසු උස්‌සුක්‌කප්‌පහානඤ්‌චෙව අමතාභිමුඛභාවපච්‌චයතා ච සම්‌පයුත්‌තානන්‌ති එවමෙත්‌ථ කිච්‌චතො විනිච්‌ඡයං විජානියා.

    ‘Kiccā’ti kiṃ indriyānaṃ kiccanti ce? Cakkhundriyassa tāva ‘‘cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ indriyapaccayena paccayo’’ti vacanato yaṃ taṃ indriyapaccayabhāvena sādhetabbaṃ attano tikkhamandādibhāvena cakkhuviññāṇādidhammānaṃ tikkhamandādisaṅkhātaṃ attākārānuvattāpanaṃ idaṃ ‘kiccaṃ’. Evaṃ sotaghānajivhākāyānaṃ. Manindriyassa pana sahajātadhammānaṃ attano vasavattāpanaṃ, jīvitindriyassa sahajātadhammānupālanaṃ, itthindriyapurisindriyānaṃ itthipurisanimittakuttākappākārānuvidhānaṃ, sukhadukkhasomanassadomanassindriyānaṃ sahajātadhamme abhibhavitvā yathāsakaṃ oḷārikākārānupāpanaṃ, upekkhindriyassa santapaṇītamajjhattākārānupāpanaṃ, saddhādīnaṃ paṭipakkhābhibhavanaṃ sampayuttadhammānañca pasannākārādibhāvasampāpanaṃ, anaññātaññassāmītindriyassa saṃyojanattayappahānañceva sampayuttakānañca tappahānābhimukhabhāvakaraṇaṃ, aññindriyassa kāmarāgabyāpādāditanukaraṇapahānañceva sahajātānañca attano vasānuvattāpanaṃ, aññātāvindriyassa sabbakiccesu ussukkappahānañceva amatābhimukhabhāvapaccayatā ca sampayuttānanti evamettha kiccato vinicchayaṃ vijāniyā.

    ‘භූමිතො’ති චක්‌ඛුසොතඝානජිව්‌හාකායඉත්‌ථිපුරිසසුඛදුක්‌ඛදොමනස්‌සින්‌ද්‍රියානි චෙත්‌ථ කාමාවචරානෙව . මනින්‌ද්‍රියජීවිතින්‌ද්‍රියඋපෙක්‌ඛින්‌ද්‍රියානි, සද්‌ධාවීරියසතිසමාධිපඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියානි ච චතුභූමිපරියාපන්‌නානි. සොමනස්‌සින්‌ද්‍රියං කාමාවචර-රූපාවචර-ලොකුත්‌තරවසෙන භූමිත්‌තයපරියාපන්‌නං. අවසානෙ තීණි ලොකුත්‌තරානෙවාති එවං භූමිතො විනිච්‌ඡයං විජානියා. එවඤ්‌හි විජානන්‌තො –

    ‘Bhūmito’ti cakkhusotaghānajivhākāyaitthipurisasukhadukkhadomanassindriyāni cettha kāmāvacarāneva . Manindriyajīvitindriyaupekkhindriyāni, saddhāvīriyasatisamādhipaññindriyāni ca catubhūmipariyāpannāni. Somanassindriyaṃ kāmāvacara-rūpāvacara-lokuttaravasena bhūmittayapariyāpannaṃ. Avasāne tīṇi lokuttarānevāti evaṃ bhūmito vinicchayaṃ vijāniyā. Evañhi vijānanto –

    සංවෙගබහුලො භික්‌ඛු, ඨිතො ඉන්‌ද්‍රියසංවරෙ;

    Saṃvegabahulo bhikkhu, ṭhito indriyasaṃvare;

    ඉන්‌ද්‍රියානි පරිඤ්‌ඤාය, දුක්‌ඛස්‌සන්‌තං නිගච්‌ඡතීති.

    Indriyāni pariññāya, dukkhassantaṃ nigacchatīti.

    220. නිද්‌දෙසවාරෙ ‘‘යං චක්‌ඛු චතුන්‌නං මහාභූතාන’’න්‌තිආදි සබ්‌බං ධම්‌මසඞ්‌ගණියං පදභාජනෙ (ධ. ස. අට්‌ඨ. 595 ආදයො) වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං. වීරියින්‌ද්‍රියසමාධින්‌ද්‍රියනිද්‌දෙසාදීසු ච සම්‌මාවායාමො මිච්‌ඡාවායාමො සම්‌මාසමාධි මිච්‌ඡාසමාධීතිආදීනි න වුත්‌තානි. කස්‌මා? සබ්‌බසඞ්‌ගාහකත්‌තා. සබ්‌බසඞ්‌ගාහකානි හි ඉධ ඉන්‌ද්‍රියානි කථිතානි. එවං සන්‌තෙපෙත්‌ථ දස ඉන්‌ද්‍රියානි ලොකියානි කාමාවචරානෙව, තීණි ලොකුත්‌තරානි, නව ලොකියලොකුත්‌තරමිස්‌සකානීති.

    220. Niddesavāre ‘‘yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtāna’’ntiādi sabbaṃ dhammasaṅgaṇiyaṃ padabhājane (dha. sa. aṭṭha. 595 ādayo) vuttanayeneva veditabbaṃ. Vīriyindriyasamādhindriyaniddesādīsu ca sammāvāyāmo micchāvāyāmo sammāsamādhi micchāsamādhītiādīni na vuttāni. Kasmā? Sabbasaṅgāhakattā. Sabbasaṅgāhakāni hi idha indriyāni kathitāni. Evaṃ santepettha dasa indriyāni lokiyāni kāmāvacarāneva, tīṇi lokuttarāni, nava lokiyalokuttaramissakānīti.

    අභිධම්‌මභාජනීයවණ්‌ණනා.

    Abhidhammabhājanīyavaṇṇanā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / විභඞ්‌ගපාළි • Vibhaṅgapāḷi / 5. ඉන්‌ද්‍රියවිභඞ්‌ගො • 5. Indriyavibhaṅgo

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-මූලටීකා • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / 5. ඉන්‌ද්‍රියවිභඞ්‌ගො • 5. Indriyavibhaṅgo

    ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-අනුටීකා • Vibhaṅga-anuṭīkā / 5. ඉන්‌ද්‍රියවිභඞ්‌ගො • 5. Indriyavibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact