| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
၃. အစ္ဆရိယဗ္ဘုတသုတ္တဝဏ္ဏနာ
3. Acchariyabbhutasuttavaṇṇanā
၁၉၇. ဝိဘတ္တိပတိရူပကာ စ နိပာတာ ဟောန္တီတိ ယထာရဟံ တံတံဝိဘတ္တိအတ္ထဒီပကာ, ဣဓ ပစ္စတ္တဝစနော ယတ္ရသဒ္ဒော, ဟိသဒ္ဒော ဟေတုအတ္ထော, နာမသဒ္ဒော အစ္ဆရိယတ္ထော, ပဒတ္တယသ္သ ပန အစ္ဆရိယတ္ထနိဒ္ဒိဋ္ဌတာယ ‘‘အစ္ဆရိယတ္ထေ နိပာတော’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧကံသတော ပနေတံ ပဒတ္တယံ။ တထာ ဟိ ဝက္ခတိ, ‘‘ယတ္ရာတိ နိပာတဝသေန အနာဂတဝစန’’န္တိ။ ပပဉ္စသဒ္ဒော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တော။ ဆိန္နဝဋုမေတိ ဣမိနာ သဗ္ဗကိလေသဝဋ္ဋသ္သ အကုသလကမ္မဝဋ္ဋသ္သ စ ဆိန္နတ္တာ ဝိပာကဝဋ္ဋသ္သ စ ဥပရိ ဝက္ခမာနတ္တာ အာဟ – ‘‘ဝဋုမန္တိ ကုသလာကုသလကမ္မဝဋ္ဋံ ဝုစ္စတီ’’တိ။ နိပာတဝသေန ယတ္ရသဒ္ဒယောဂေန။ အနာဂတဝစနန္တိ ဣဒံ အနာဂတဝစနသဒိသတ္တာ ဝုတ္တံ။ အနာဂတတ္ထဝာစီ ဟိ အနာဂတဝစနံ, အတ္ထော စေတ္ထ အတီတောတိ။ အနုသ္သရီတိ ဣဒံ အနုသ္သရိတဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘န အနုသ္သရိသ္သတီ’’တိ သဒ္ဒပယောဂသ္သ အတီတဝိသယတ္တာ။ ယဒာ ပန တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ယာ ကထာ ပဝတ္တိတာ, တတော ပစ္ဆာပိ ဘဂဝတော တေသံ ဗုဒ္ဓာနံ အနုသ္သရဏံ ဟောတိယေဝ။
197. Vibhattipatirūpakā ca nipātā hontīti yathārahaṃ taṃtaṃvibhattiatthadīpakā, idha paccattavacano yatrasaddo, hisaddo hetuattho, nāmasaddo acchariyattho, padattayassa pana acchariyatthaniddiṭṭhatāya ‘‘acchariyatthe nipāto’’ti vuttaṃ. Ekaṃsato panetaṃ padattayaṃ. Tathā hi vakkhati, ‘‘yatrāti nipātavasena anāgatavacana’’nti. Papañcasaddo heṭṭhā vutto. Chinnavaṭumeti iminā sabbakilesavaṭṭassa akusalakammavaṭṭassa ca chinnattā vipākavaṭṭassa ca upari vakkhamānattā āha – ‘‘vaṭumanti kusalākusalakammavaṭṭaṃ vuccatī’’ti. Nipātavasena yatrasaddayogena. Anāgatavacananti idaṃ anāgatavacanasadisattā vuttaṃ. Anāgatatthavācī hi anāgatavacanaṃ, attho cettha atītoti. Anussarīti idaṃ anussaritabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘na anussarissatī’’ti saddapayogassa atītavisayattā. Yadā pana tehi bhikkhūhi yā kathā pavattitā, tato pacchāpi bhagavato tesaṃ buddhānaṃ anussaraṇaṃ hotiyeva.
ခတ္တိယဇစ္စာတိအာဒိကာလတော ပဋ္ဌာယ အသမ္ဘိန္နာယ ခတ္တိယဇာတိယာ ဥဒိတောဒိတာယ။ ဗ္ရဟ္မဇစ္စာတိ ဗ္ရာဟ္မဏဇစ္စာ။ ဧဝံဂောတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ လောကိယလောကုတ္တရသီလေနာတိ ပာရမိတာသမ္ဘူတေန ဗုဒ္ဓာဝေဏိကတ္တာ အနညသာဓာရဏေန လောကိယေန လောကုတ္တရေန စ သီလေန။ ဧဝံသီလာတိ အနဝသေသသီလာနံ ဝိသုံ ပစ္စဝေက္ခဏကရဏေန ဧဝံသီလာတိ အနုသ္သရိသ္သတိ။ ဧသ နယော သေသေသု။ ယထာ ဝိဇ္ဇာဘာဂိယာ ဝိဇ္ဇာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ, ဧဝံ သမာဓိပက္ခာ သမာဓိသမ္ပယုတ္တဓမ္မာပိ သတိဝီရိယာဒယောတိ အာဟ – ‘‘ဟေဋ္ဌာ သမာဓိပက္ခာနံ ဓမ္မာနံ ဂဟိတတ္တာ ဝိဟာရော ဂဟိတောဝာ’’တိ။ တသ္မာ သမာဓိပက္ခဓမ္မဝိနိမုတ္တော ဧဝ ဣဓ ဝိဟာရော အဓိပ္ပေတောတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဣဒံ ဟီ’’တိအာဒိ။
Khattiyajaccātiādikālato paṭṭhāya asambhinnāya khattiyajātiyā uditoditāya. Brahmajaccāti brāhmaṇajaccā. Evaṃgottepi eseva nayo. Lokiyalokuttarasīlenāti pāramitāsambhūtena buddhāveṇikattā anaññasādhāraṇena lokiyena lokuttarena ca sīlena. Evaṃsīlāti anavasesasīlānaṃ visuṃ paccavekkhaṇakaraṇena evaṃsīlāti anussarissati. Esa nayo sesesu. Yathā vijjābhāgiyā vijjāsampayuttadhammā, evaṃ samādhipakkhā samādhisampayuttadhammāpi sativīriyādayoti āha – ‘‘heṭṭhā samādhipakkhānaṃ dhammānaṃ gahitattā vihāro gahitovā’’ti. Tasmā samādhipakkhadhammavinimutto eva idha vihāro adhippetoti vuttaṃ ‘‘idaṃ hī’’tiādi.
ယထာ ဝာ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝိပသ္သနာမဂ္ဂဖလသင္ဂဟိတာ လောကိယလောကုတ္တရာ သမာဓိပညာ ‘‘ဧဝံဓမ္မာ ဧဝံပညာ’’တိ ပဒေဟိ ဟေဋ္ဌာ ဂဟိတာပိ ယထာသကံ ပဋိပက္ခတော မုစ္စနသ္သ ပဝတ္တိဝိသေသံ ဥပာဒာယ ‘‘ဧဝံဝိမုတ္တာ’’တိ ဧတ္ထ ပုန ဂဟိတာ, တထာ ‘‘ဧဝံဓမ္မာ’’တိ ဧတ္ထ ဂဟိတာပိ သမာဓိပက္ခဓမ္မာ ဒိဗ္ဗဗ္ရဟ္မအာနေဉ္ဇအရိယဝိဟာရသင္ခာတံ အတ္တနော ပဝတ္တိဝိသေသံ ဥပာဒာယ, ‘‘ဧဝံဝိဟာရီ’’တိ ဧတ္ထ ပုန ဂဟိတာတိ ဝုစ္စမာနေ န ကောစိ ဝိရောဓော။ ဖလဓမ္မာနံ ပဝတ္တိကာလေပိ ကိလေသာနံ ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓိ န တံအာနုဘာဝဇာတာ, အထ ခော အရိယမဂ္ဂေန ကိလေသာနံ သမုစ္ဆိန္နတ္တာတိ အာဟ – ‘‘မဂ္ဂာနုဘာဝေန ကိလေသာနံ ပဋိပသ္သဒ္ဓန္တေ ဥပ္ပန္နတ္တာ’’တိ။ ယော ယံ ပဇဟတိ, သော ပဟာယကော ပဟာတဗ္ဗတော ဝိမုတ္တောတိ ဝုစ္စတိ ဝိသံသဋ္ဌဘာဝတောတိ ပဟာနဝိဘာဂေန ဝုစ္စမာနေ အပဟာယကသ္သ နိဗ္ဗာနသ္သ ကထံ ဝိမုတ္တတာ? ဝိသံသဋ္ဌာဘာဝတော ဧဝ။ တဉ္ဟိ ပကတိယာဝ သဗ္ဗသော ကိလေသေဟိ ဝိသံသဋ္ဌံ ဝိနိသ္သဋံ သုဝိဒူရဝိဒူရေ ဌိတံ, တသ္မာသ္သ တတော နိသ္သဋတ္တာ နိသ္သရဏဝိမုတ္တိ နိသ္သရဏပဟာနန္တိ ဝုစ္စတီတိ အာဟ ‘‘နိဗ္ဗာန’’န္တိအာဒိ။
Yathā vā aṭṭhasamāpattivipassanāmaggaphalasaṅgahitā lokiyalokuttarā samādhipaññā ‘‘evaṃdhammā evaṃpaññā’’ti padehi heṭṭhā gahitāpi yathāsakaṃ paṭipakkhato muccanassa pavattivisesaṃ upādāya ‘‘evaṃvimuttā’’ti ettha puna gahitā, tathā ‘‘evaṃdhammā’’ti ettha gahitāpi samādhipakkhadhammā dibbabrahmaāneñjaariyavihārasaṅkhātaṃ attano pavattivisesaṃ upādāya, ‘‘evaṃvihārī’’ti ettha puna gahitāti vuccamāne na koci virodho. Phaladhammānaṃ pavattikālepi kilesānaṃ paṭippassaddhi na taṃānubhāvajātā, atha kho ariyamaggena kilesānaṃ samucchinnattāti āha – ‘‘maggānubhāvena kilesānaṃ paṭipassaddhante uppannattā’’ti. Yo yaṃ pajahati, so pahāyako pahātabbato vimuttoti vuccati visaṃsaṭṭhabhāvatoti pahānavibhāgena vuccamāne apahāyakassa nibbānassa kathaṃ vimuttatā? Visaṃsaṭṭhābhāvato eva. Tañhi pakatiyāva sabbaso kilesehi visaṃsaṭṭhaṃ vinissaṭaṃ suvidūravidūre ṭhitaṃ, tasmāssa tato nissaṭattā nissaraṇavimutti nissaraṇapahānanti vuccatīti āha ‘‘nibbāna’’ntiādi.
၁၉၉. ဣမေ တထာဂတသ္သ အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဓမ္မာ, န သာဝကဝိသယာ, မမ ပန ဒေသနာ တယာ သုတာ ဧဝာတိ တေ ထေရသ္သေဝ ဘာရံ ကရောန္တော, ‘‘တံ ဘိယ္ယောသောမတ္တာယ ပဋိဘန္တူ’’တိ အာဟ။ သတော သမ္ပဇာနောတိ ဧတ္ထ ကာလဘေဒဝသေန လဗ္ဘမာနမ္ပိ သမ္ပဇာနဘာဝံ အနာမသိတ္ဝာ ဂတိဝိဘာဂေန တံ ဒသ္သေတုံ, ‘‘ဒ္ဝေ သမ္ပဇညာနီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ – အဋ္ဌ ဝရေ ဂဏ္ဟန္တောတိ ဧတ္ထ ကထံ ဝရံ ဒေဝတာ ဒေတိ, ပရသ္သ ဒီယမာနဉ္စ တံ ကထံ ပရသ္သ သမိဇ္ဈတီတိ? ကမ္မဗလေနေဝ။ ယဒိ ဟိ တံ ကမ္မံ ကတောကာသံ ယသ္သ တဒပဒေသေန ဖလံ ဝိပစ္စတိ, ဧဝံ ဒေဝတာယ တသ္သ ဝရံ ဒိန္နံ, ဣတရေန စ လဒ္ဓန္တိ ဝောဟာရော ဟောတီတိ။ အပိစ ပရသ္သ ပတ္ထိတဝရာနိ နာမ ဝိပစ္စမာနသ္သ ကမ္မသ္သ ပစ္စယဘူတော ပယောဂဝိသေသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တာနိ ဝိပစ္စနေ ဧကန္တိကာနိပိ အပ္ပေသက္ခာ ဒေဝတာ – ‘‘အယမသ္သ ပတ္ထနာ သမိဇ္ဈိသ္သတိ, နော’’တိ န ဇာနန္တိ, သက္ကော ပန ပညဝာ တာနိ ဧကစ္စံ ဇာနာတိယေဝ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သက္ကေန ပသီဒိတ္ဝာ ဒိန္နေ အဋ္ဌ ဝရေ ဂဏ္ဟန္တော’’တိအာဒိ။
199. Ime tathāgatassa acchariyaabbhutadhammā, na sāvakavisayā, mama pana desanā tayā sutā evāti te therasseva bhāraṃ karonto, ‘‘taṃ bhiyyosomattāya paṭibhantū’’ti āha. Sato sampajānoti ettha kālabhedavasena labbhamānampi sampajānabhāvaṃ anāmasitvā gativibhāgena taṃ dassetuṃ, ‘‘dve sampajaññānī’’tiādi vuttaṃ – aṭṭha vare gaṇhantoti ettha kathaṃ varaṃ devatā deti, parassa dīyamānañca taṃ kathaṃ parassa samijjhatīti? Kammabaleneva. Yadi hi taṃ kammaṃ katokāsaṃ yassa tadapadesena phalaṃ vipaccati, evaṃ devatāya tassa varaṃ dinnaṃ, itarena ca laddhanti vohāro hotīti. Apica parassa patthitavarāni nāma vipaccamānassa kammassa paccayabhūto payogavisesoti daṭṭhabbaṃ. Tāni vipaccane ekantikānipi appesakkhā devatā – ‘‘ayamassa patthanā samijjhissati, no’’ti na jānanti, sakko pana paññavā tāni ekaccaṃ jānātiyeva. Tena vuttaṃ – ‘‘sakkena pasīditvā dinne aṭṭha vare gaṇhanto’’tiādi.
ပဌမဇဝနဝာရေတိ ဥပ္ပန္နသ္သ သဗ္ဗပဌမဇဝနဝာရေ။ သော ဟိ ပဋိသန္ဓိယာ အာသန္နဘာဝတော အဝိသဒော ဟောတိ, ဒေဝဘာဝေ နိကန္တိဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနတော န ဇာနာတိ။ အညာဟိ ဒေဝတာဟိ အသာဓာရဏဇာနနံ ဟောတိ ဒုတိယဇဝနဝာရတော ပဋ္ဌာယ ပဝတ္တနတော။
Paṭhamajavanavāreti uppannassa sabbapaṭhamajavanavāre. So hi paṭisandhiyā āsannabhāvato avisado hoti, devabhāve nikantivasena uppajjanato na jānāti. Aññāhi devatāhi asādhāraṇajānanaṃ hoti dutiyajavanavārato paṭṭhāya pavattanato.
အညေပိ ဒေဝာတိအာဒိနာ ဗောဓိသတ္တသ္သ တတ္ထ သမ္ပဇညေနေဝ ဌိတဘာဝံ ဗ္ယတိရေကမုခေန ဝိဘာဝေတိ။ အာဟာရူပစ္ဆေဒေန ကာလင္ကရောန္တီတိ ဣဒံ ခိဍ္ဍာပဒောသိကဝသေန ဝုတ္တံ။ ဣတရေသမ္ပိ ဒိဗ္ဗဘောဂေဟိ မုစ္ဆိတတံ အဇ္ဈာပန္နာနံ တိဋ္ဌန္တာနံ သမ္ပဇညာဘာဝော ဟောတိယေဝ။ ကိံ တထာရူပံ အာရမ္မဏံ နတ္ထီတိ ယထာရူပံ ဥဠာရံ ပဏီတဉ္စ အာရမ္မဏံ ပဋိစ္စ တေ ဒေဝာ သံမုစ္ဆိတာ အာဟာရူပစ္ဆေဒမ္ပိ ကရောန္တိ, ကိံ တထာရူပံ ဥဠာရံ ပဏီတဉ္စ အာရမ္မဏံ ဗောဓိသတ္တသ္သ နတ္ထီတိ ဗောဓိသတ္တသ္သ သမ္ပဇညာနုဘာဝံ ဝိဘာဝေတုံ စောဒနံ သမုဋ္ဌာပေတိ? ဗောဓိသတ္တော ဟိ ယတ္ထ ယတ္ထ နိဗ္ဗတ္တတိ, တတ္ထ တတ္ထ အညေ သတ္တေ ဒသဟိ ဝိသေသေဟိ အဓိဂ္ဂဏ္ဟာတိ, ပဂေဝ တတ္ထ ဒေဝဘူတော, တထာပိ ‘‘သတော သမ္ပဇာနော’’တိ အယမေတ္ထ အစ္ဆရိယဓမ္မော ဝုတ္တော။
Aññepi devātiādinā bodhisattassa tattha sampajaññeneva ṭhitabhāvaṃ byatirekamukhena vibhāveti. Āhārūpacchedena kālaṅkarontīti idaṃ khiḍḍāpadosikavasena vuttaṃ. Itaresampi dibbabhogehi mucchitataṃ ajjhāpannānaṃ tiṭṭhantānaṃ sampajaññābhāvo hotiyeva. Kiṃ tathārūpaṃ ārammaṇaṃnatthīti yathārūpaṃ uḷāraṃ paṇītañca ārammaṇaṃ paṭicca te devā saṃmucchitā āhārūpacchedampi karonti, kiṃ tathārūpaṃ uḷāraṃ paṇītañca ārammaṇaṃ bodhisattassa natthīti bodhisattassa sampajaññānubhāvaṃ vibhāvetuṃ codanaṃ samuṭṭhāpeti? Bodhisatto hi yattha yattha nibbattati, tattha tattha aññe satte dasahi visesehi adhiggaṇhāti, pageva tattha devabhūto, tathāpi ‘‘sato sampajāno’’ti ayamettha acchariyadhammo vutto.
၂၀၀. သမ္ပတ္တိဘဝေ ဒီဃာယုကတာ နာမ ပညာဗလေန ဟောတိ, ဗောဓိသတ္တော စ မဟာပညော, တသ္မာ တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ တေန ဒီဃာယုကေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယေန, ‘‘သေသတ္တဘာဝေသု ကိံ ယာဝတာယုကံ န တိဋ္ဌတီ’’တိ စောဒေတိ။ ဣတရော ‘‘အာမ န တိဋ္ဌတီ’’တိ ပဋိဇာနိတ္ဝာ, ‘‘အညဒာ ဟီ’’တိအာဒိနာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ။ ‘‘ဣဓ န ဘဝိသ္သာမီ’’တိ အဓိမုစ္စနဝသေန ကာလကိရိယာ အဓိမုတ္တိကာလကိရိယာ။ ပာရမိဓမ္မာနဉ္ဟိ ဥက္ကံသပ္ပတ္တိယာ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္တဘာဝေ အဘိညာသမာပတ္တီဟိ သန္တာနသ္သ ဝိသေသိတတ္တာ အတ္တသိနေဟသ္သ တနုဘာဝေန သတ္တေသု စ မဟာကရုဏာယ ဥဠာရဘာဝေန အဓိဋ္ဌာနသ္သ တိက္ခဝိသဒဘာဝာပတ္တိယာ ဗောဓိသတ္တာနံ အဓိပ္ပာယာ သမိဇ္ဈန္တိ, စိတ္တေ ဝိယ ကမ္မေသု စ တေသံ ဝသိဘာဝော, တသ္မာ ယတ္ထုပပန္နာနံ ပာရမိယော သမ္မဒေဝ ပရိဗ္ရူဟေန္တိ, ဝုတ္တနယေန ကာလံ ကတ္ဝာ တတ္ထ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ တထာ ဟိ အယံ မဟာသတ္တော ဣမသ္မိံယေဝ ကပ္ပေ နာနာဇာတီသု အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော အပ္ပကမေဝ ကာလံ တတ္ထ ဌတ္ဝာ တတော စဝိတ္ဝာ ဣဓ နိဗ္ဗတ္တော။ တေနာဟ – ‘‘အယံ ကာလကိရိယာ အညေသံ န ဟောတီ’’တိ။ သဗ္ဗပာရမီနံ ပူရိတတ္တာတိ ဣမိနာ ပယောဇနာဘာဝတော တတ္ထ ဌတ္ဝာ အဓိမုတ္တိကာလကိရိယာ နာမ န ဟောတီတိ ဒသ္သေတိ။ အပိစ စရိမဘဝေ စတုမဟာနိဓိသမုဋ္ဌာနပုဗ္ဗိကာယ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသဒိသာယ မဟာသမ္ပတ္တိယာ နိဗ္ဗတ္တိ ဝိယ ဗုဒ္ဓဘူတသ္သ အသဒိသဒာနာဒိဝသေန အနညသာဓာရဏလာဘုပ္ပတ္တိ ဝိယ စ ဣတော ပရံ မဟာပုရိသသ္သ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိအနုဘဝနံ နာမ နတ္ထီတိ ယာဝတာယုကဋ္ဌာနံ ဥသ္သာဟဇာတသ္သ ပုညသမ္ဘာရသ္သ ဝသေနာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အယဉ္ဟေတ္ထ ဓမ္မတာ။
200. Sampattibhave dīghāyukatā nāma paññābalena hoti, bodhisatto ca mahāpañño, tasmā tattha tattha bhave tena dīghāyukena bhavitabbanti adhippāyena, ‘‘sesattabhāvesu kiṃ yāvatāyukaṃ na tiṭṭhatī’’ti codeti. Itaro ‘‘āma na tiṭṭhatī’’ti paṭijānitvā, ‘‘aññadā hī’’tiādinā tattha kāraṇamāha. ‘‘Idha na bhavissāmī’’ti adhimuccanavasena kālakiriyā adhimuttikālakiriyā. Pāramidhammānañhi ukkaṃsappattiyā tasmiṃ tasmiṃ attabhāve abhiññāsamāpattīhi santānassa visesitattā attasinehassa tanubhāvena sattesu ca mahākaruṇāya uḷārabhāvena adhiṭṭhānassa tikkhavisadabhāvāpattiyā bodhisattānaṃ adhippāyā samijjhanti, citte viya kammesu ca tesaṃ vasibhāvo, tasmā yatthupapannānaṃ pāramiyo sammadeva paribrūhenti, vuttanayena kālaṃ katvā tattha upapajjanti. Tathā hi ayaṃ mahāsatto imasmiṃyeva kappe nānājātīsu aparihīnajjhāno kālaṃ katvā brahmaloke nibbatto appakameva kālaṃ tattha ṭhatvā tato cavitvā idha nibbatto. Tenāha – ‘‘ayaṃ kālakiriyā aññesaṃ na hotī’’ti. Sabbapāramīnaṃ pūritattāti iminā payojanābhāvato tattha ṭhatvā adhimuttikālakiriyā nāma na hotīti dasseti. Apica carimabhave catumahānidhisamuṭṭhānapubbikāya dibbasampattisadisāya mahāsampattiyā nibbatti viya buddhabhūtassa asadisadānādivasena anaññasādhāraṇalābhuppatti viya ca ito paraṃ mahāpurisassa dibbasampattianubhavanaṃ nāma natthīti yāvatāyukaṭṭhānaṃ ussāhajātassa puññasambhārassa vasenāti daṭṭhabbaṃ. Ayañhettha dhammatā.
မနုသ္သဂဏနာဝသေန, န ဒေဝဂဏနာဝသေန။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနီတိ စုတိယာ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ။ အမိလာယိတ္ဝာတိ ဧတ္ထ အမိလာတဂ္ဂဟဏေနေဝ တာသံ မာလာနံ ဝဏ္ဏသမ္ပဒာပိ ဂန္ဓသမ္ပဒာပိ သောဘာသမ္ပဒာပိ ဒသ္သိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဗာဟိရဗ္ဘန္တရာနံ ရဇောဇလ္လာနံ လေသသ္သပိ အဘာဝတော ဒေဝာနံ သရီရဂတာနိ ဝတ္ထာနိ သဗ္ဗကာလံ ပရိသုဒ္ဓပဘသ္သရာနေဝ ဟုတ္ဝာ တိဋ္ဌန္တီတိ အာဟ ‘‘ဝတ္ထေသုပိ ဧသေဝ နယော’’တိ။ နေဝ သီတံ န ဥဏ္ဟန္တိ ယသ္သ သီတသ္သ ပတီကာရဝသေန အဓိကံ သေဝိယမာနံ ဥဏ္ဟံ, သယမေဝ ဝာ ခရတရံ ဟုတ္ဝာ အဓိဘဝန္တံ သရီရေ သေဒံ ဥပ္ပာဒေယ္ယ, တာဒိသံ နေဝ သီတံ န ဥဏ္ဟံ ဟောတိ။ တသ္မိံ ကာလေတိ ယထာဝုတ္တေ မရဏာသန္နကာလေ။ ဗိန္ဒုဗိန္ဒုဝသေနာတိ မုတ္တဂုဠိကာ ဝိယ ဗိန္ဒု ဗိန္ဒု ဟုတ္ဝာ သေဒာ မုစ္စန္တိ။ ဒန္တာနံ ခဏ္ဍိတဘာဝော ခဏ္ဍိစ္စံ။ ကေသာနံ ပလိတဘာဝော ပာလိစ္စံ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဝလိတ္တစတံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ကိလန္တရူပော အတ္တဘာဝော ဟောတိ, န ပန ခဏ္ဍိစ္စပာလိစ္စာဒီဟီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဥက္ကဏ္ဌိတာတိ အနဘိရတိ, သာ နတ္ထိ ဥပရူပရိ ဥဠာရုဠာရာနမေဝ ဘောဂာနံ ဝိသေသတော ရုစိဇနကာနံ ဥပတိဋ္ဌနတော။
Manussagaṇanāvasena, na devagaṇanāvasena. Pubbanimittānīti cutiyā pubbanimittāni. Amilāyitvāti ettha amilātaggahaṇeneva tāsaṃ mālānaṃ vaṇṇasampadāpi gandhasampadāpi sobhāsampadāpi dassitāti daṭṭhabbaṃ. Bāhirabbhantarānaṃ rajojallānaṃ lesassapi abhāvato devānaṃ sarīragatāni vatthāni sabbakālaṃ parisuddhapabhassarāneva hutvā tiṭṭhantīti āha ‘‘vatthesupi eseva nayo’’ti. Neva sītaṃ na uṇhanti yassa sītassa patīkāravasena adhikaṃ seviyamānaṃ uṇhaṃ, sayameva vā kharataraṃ hutvā adhibhavantaṃ sarīre sedaṃ uppādeyya, tādisaṃ neva sītaṃ na uṇhaṃ hoti. Tasmiṃ kāleti yathāvutte maraṇāsannakāle. Bindubinduvasenāti muttaguḷikā viya bindu bindu hutvā sedā muccanti. Dantānaṃ khaṇḍitabhāvo khaṇḍiccaṃ. Kesānaṃ palitabhāvo pāliccaṃ. Ādi-saddena valittacataṃ saṅgaṇhāti. Kilantarūpo attabhāvo hoti, na pana khaṇḍiccapāliccādīhīti adhippāyo. Ukkaṇṭhitāti anabhirati, sā natthi uparūpari uḷāruḷārānameva bhogānaṃ visesato rucijanakānaṃ upatiṭṭhanato.
ပဏ္ဍိတာ ဧဝာတိ ဗုဒ္ဓိသမ္ပန္နာ ဧဝ ဒေဝတာ။ ယထာ ဒေဝတာ ‘‘သမ္ပတိ ဇာတာ ကီဒိသေန ပုညကမ္မေန ဣဓ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ, ‘‘ဣမိနာ နာမ ပုညကမ္မေန ဣဓ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ ဇာနန္တိ, ဧဝံ အတီတဘဝေ အတ္တနာ ကတံ ဧကစ္စံ အညမ္ပိ ပုညံ ဇာနန္တိယေဝ မဟာပုညာတိ အာဟ – ‘‘ယေ မဟာပုညာ’’တိအာဒိ။
Paṇḍitā evāti buddhisampannā eva devatā. Yathā devatā ‘‘sampati jātā kīdisena puññakammena idha nibbattā’’ti cintetvā, ‘‘iminā nāma puññakammena idha nibbattā’’ti jānanti, evaṃ atītabhave attanā kataṃ ekaccaṃ aññampi puññaṃ jānantiyeva mahāpuññāti āha – ‘‘ye mahāpuññā’’tiādi.
န ပညာယန္တိ စိရတရကာလတ္တာ ပရမာယုနော။ အနိယ္ယာနိကန္တိ န နိယ္ယာနာဝဟံ သတ္တာနံ အဘာဇနဘာဝတော။ သတ္တာ န ပရမာယုနော ဟောန္တိ နာမ ပာပုသ္သန္နတာယာတိ အာဟ – ‘‘တဒာ ဟိ သတ္တာ ဥသ္သန္နကိလေသာ ဟောန္တီ’’တိ။ ဧတ္ထာဟ – ‘‘ကသ္မာ သမ္ဗုဒ္ဓာ မနုသ္သလောကေ ဧဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, န ဒေဝဗ္ရဟ္မလောကေသူ’’တိ။ ဒေဝလောကေ တာဝ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ ဗ္ရဟ္မစရိယဝာသသ္သ အနောကာသဘာဝတော တထာ အနစ္ဆရိယဘာဝတော။ အစ္ဆရိယဓမ္မာ ဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော, တေသံ သာ အစ္ဆရိယဓမ္မတာ ဒေဝတ္တဘာဝေ ဌိတာနံ န ပာကဋာ ဟောတိ ယထာ မနုသ္သဘူတာနံ။ ဒေဝဘူတေ ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ ဒိသ္သမာနံ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝံ ဒေဝာနုဘာဝတောဝ လောကော ဒဟတိ, န ဗုဒ္ဓာနုဘာဝတော, တထာ သတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ ဣသ္သရကုတ္တဂ္ဂာဟံ န ဝိသ္သဇ္ဇေတိ, ဒေဝတ္တဘာဝသ္သ စ စိရကာလပဝတ္တနတော ဧကစ္စသသ္သတဝာဒတော န ပရိမုစ္စတိ။ ‘‘ဗ္ရဟ္မလောကေ နုပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ ဧတ္ထာပိ ဧသေဝ နယော။ သတ္တာနံ တာဒိသဂာဟဝိမောစနတ္ထဉ္ဟိ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော မနုသ္သသုဂတိယံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ; န ဒေဝသုဂတိယံ, မနုသ္သသုဂတိယံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တာပိ ဩပပာတိကာ န ဟောန္တိ, သတိ စ ဩပပာတိကူပပတ္တိယံ ဝုတ္တဒောသာနတိဝတ္တနတော။ ဓမ္မဝေနေယ္ယာနံ အတ္ထာယ ဓမ္မတန္တိယာ ဌပနသ္သ ဝိယ ဓာတုဝေနေယ္ယာနံ အတ္ထာယ ဓာတူနံ ဌပနသ္သ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ စ။ န ဟိ ဩပပာတိကာနံ ပရိနိဗ္ဗာနတော ဥဒ္ဓံ သရီရဓာတုယော တိဋ္ဌန္တိ, တသ္မာ န ဩပပာတိကာ ဟောန္တိ, စရိမဘဝေ စ မဟာဗောဓိသတ္တာ, မနုသ္သဘာဝသ္သ ပာကဋကရဏာယ ဒာရပရိဂ္ဂဟမ္ပိ ကရောန္တာ ယာဝ ပုတ္တမုခဒသ္သနာ အဂာရမဇ္ဈေ တိဋ္ဌန္တိ။ ပရိပာကဂတသီလနေက္ခမ္မပညာဒိပာရမိကာပိ န အဘိနိက္ခမန္တိ, ကိံ ဝာ ဧတာယ ကာရဏစိန္တာယ? သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏာ, ယဒိဒံ မနုသ္သဘူတာနံယေဝ အဘိသမ္ဗုဇ္ဈနာ, န ဒေဝဘူတာနန္တိ အယမေတ္ထ ဓမ္မတာ။ တထာ ဟိ တဒတ္ထော မဟာဘိနီဟာရောပိ မနုသ္သဘူတာနံယေဝ ဣဇ္ဈတိ, န ဣတရေသံ။
Na paññāyanti ciratarakālattā paramāyuno. Aniyyānikanti na niyyānāvahaṃ sattānaṃ abhājanabhāvato. Sattā na paramāyuno honti nāma pāpussannatāyāti āha – ‘‘tadā hi sattā ussannakilesā hontī’’ti. Etthāha – ‘‘kasmā sambuddhā manussaloke eva uppajjanti, na devabrahmalokesū’’ti. Devaloke tāva nuppajjanti brahmacariyavāsassa anokāsabhāvato tathā anacchariyabhāvato. Acchariyadhammā hi buddhā bhagavanto, tesaṃ sā acchariyadhammatā devattabhāve ṭhitānaṃ na pākaṭā hoti yathā manussabhūtānaṃ. Devabhūte hi sammāsambuddhe dissamānaṃ buddhānubhāvaṃ devānubhāvatova loko dahati, na buddhānubhāvato, tathā sati sammāsambuddhe nādhimuccati na sampasīdati issarakuttaggāhaṃ na vissajjeti, devattabhāvassa ca cirakālapavattanato ekaccasassatavādato na parimuccati. ‘‘Brahmaloke nuppajjantī’’ti etthāpi eseva nayo. Sattānaṃ tādisagāhavimocanatthañhi buddhā bhagavanto manussasugatiyaṃyeva uppajjanti; na devasugatiyaṃ, manussasugatiyaṃ uppajjantāpi opapātikā na honti, sati ca opapātikūpapattiyaṃ vuttadosānativattanato. Dhammaveneyyānaṃ atthāya dhammatantiyā ṭhapanassa viya dhātuveneyyānaṃ atthāya dhātūnaṃ ṭhapanassa icchitabbattā ca. Na hi opapātikānaṃ parinibbānato uddhaṃ sarīradhātuyo tiṭṭhanti, tasmā na opapātikā honti, carimabhave ca mahābodhisattā, manussabhāvassa pākaṭakaraṇāya dārapariggahampi karontā yāva puttamukhadassanā agāramajjhe tiṭṭhanti. Paripākagatasīlanekkhammapaññādipāramikāpi na abhinikkhamanti, kiṃ vā etāya kāraṇacintāya? Sabbabuddhehi āciṇṇasamāciṇṇā, yadidaṃ manussabhūtānaṃyeva abhisambujjhanā, na devabhūtānanti ayamettha dhammatā. Tathā hi tadattho mahābhinīhāropi manussabhūtānaṃyeva ijjhati, na itaresaṃ.
ကသ္မာ ပန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, န သေသဒီပေသူတိ? ကေစိ တာဝ အာဟု – ‘‘ယသ္မာ ပထဝိယာ နာဘိဘူတာ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝသဟိတာ အစလဋ္ဌာနဘူတာ ဗောဓိမဏ္ဍဘူမိ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ; ‘‘တထာ ဣတရေသမ္ပိ အဝိဇဟိတဋ္ဌာနာနံ တတ္ထေဝ လဗ္ဘမာနတော’’တိ။ အယံ ပနေတ္ထ အမ္ဟာကံ ခန္တိ – ယသ္မာ ပုရိမဗုဒ္ဓာနံ မဟာဗောဓိသတ္တာနံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာနဉ္စ နိဗ္ဗတ္တိယာ သာဝကဗောဓိသတ္တာနံ သာဝကဗောဓိယာ အဘိနီဟာရော သာဝကပာရမီနံ သမ္ဘရဏံ ပရိပာစနဉ္စ ဗုဒ္ဓခေတ္တဘူတေ ဣမသ္မိံ စက္ကဝာဠေ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ ဣဇ္ဈတိ, န အညတ္ထ။ ဝေနေယ္ယာနံ ဝိနယနတ္ထော စ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒောတိ အဂ္ဂသာဝကာဒိဝေနေယ္ယဝိသေသာပေက္ခာယ ဧကသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ ဗုဒ္ဓာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ, န သေသဒီပေသု။ အယဉ္စ နယော သဗ္ဗဗုဒ္ဓာနံ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏောတိ တေသံ ဥတ္တမပုရိသာနံ တတ္ထေဝ ဥပ္ပတ္တိ သမ္ပတ္တိစက္ကာနံ ဝိယ အညမညုပနိသ္သယတော အပရာပရံ ဝတ္တတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ – ‘‘တီသု ဒီပေသု ဗုဒ္ဓာ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ, ဇမ္ဗုဒီပေယေဝ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ ဒီပံ ပသ္သတီ’’တိ။ ဣမိနာ နယေန ဒေသနိယမေပိ ကာရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ။
Kasmā pana sammāsambuddhā jambudīpeyeva uppajjanti, na sesadīpesūti? Keci tāva āhu – ‘‘yasmā pathaviyā nābhibhūtā buddhānubhāvasahitā acalaṭṭhānabhūtā bodhimaṇḍabhūmi jambudīpeyeva uppajjati, tasmā jambudīpeyeva uppajjantī’’ti; ‘‘tathā itaresampi avijahitaṭṭhānānaṃ tattheva labbhamānato’’ti. Ayaṃ panettha amhākaṃ khanti – yasmā purimabuddhānaṃ mahābodhisattānaṃ paccekabuddhānañca nibbattiyā sāvakabodhisattānaṃ sāvakabodhiyā abhinīhāro sāvakapāramīnaṃ sambharaṇaṃ paripācanañca buddhakhettabhūte imasmiṃ cakkavāḷe jambudīpeyeva ijjhati, na aññattha. Veneyyānaṃ vinayanattho ca buddhuppādoti aggasāvakādiveneyyavisesāpekkhāya ekasmiṃ jambudīpeyeva buddhā nibbattanti, na sesadīpesu. Ayañca nayo sabbabuddhānaṃ āciṇṇasamāciṇṇoti tesaṃ uttamapurisānaṃ tattheva uppatti sampatticakkānaṃ viya aññamaññupanissayato aparāparaṃ vattatīti daṭṭhabbaṃ. Tenāha – ‘‘tīsu dīpesu buddhā na nibbattanti, jambudīpeyeva nibbattantīti dīpaṃ passatī’’ti. Iminā nayena desaniyamepi kāraṇaṃ vattabbaṃ.
ဣဒာနိ စ ခတ္တိယကုလံ လောကသမ္မတံ ဗ္ရာဟ္မဏာနမ္ပိ ပူဇနီယဘာဝတော။ ရာဇာ မေ ပိတာ ဘဝိသ္သတီတိ ကုလံ ပသ္သိ ပိတုဝသေန ကုလသ္သ နိဒ္ဒိသိတဗ္ဗတော ။ ဒသန္နံ မာသာနံ ဥပရိ သတ္တ ဒိဝသာနီတိ ပသ္သိ တေန အတ္တနော အန္တရာယာဘာဝံ အညာသိ, တသ္သာ စ တုသိတဘဝေ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိပစ္စနုဘဝနံ။
Idāni ca khattiyakulaṃ lokasammataṃ brāhmaṇānampi pūjanīyabhāvato. Rājā me pitā bhavissatīti kulaṃ passi pituvasena kulassa niddisitabbato . Dasannaṃ māsānaṃ upari satta divasānīti passi tena attano antarāyābhāvaṃ aññāsi, tassā ca tusitabhave dibbasampattipaccanubhavanaṃ.
တာ ဒေဝတာတိ ဒသသဟသ္သိစက္ကဝာဠဒေဝတာ။ ကထံ ပန တာ ဗောဓိသတ္တသ္သ ပူရိတပာရမိဘာဝံ ဘာဝိနဉ္စ သမ္ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဇာနန္တီတိ? မဟေသက္ခာနံ ဒေဝတာနံ ဝသေန, ယေဘုယ္ယေန စ တာ ဒေဝတာ အဘိသမယဘာဂိနော။ တထာ ဟိ ဘဂဝတော စ ဓမ္မဒာနသံဝိဘာဂေ အနေကဝာရံ ဒသသဟသ္သစက္ကဝာဠဝာသိဒေဝတာသန္နိပာတော အဟောသိ။
Tā devatāti dasasahassicakkavāḷadevatā. Kathaṃ pana tā bodhisattassa pūritapāramibhāvaṃ bhāvinañca sambuddhabhāvaṃ jānantīti? Mahesakkhānaṃ devatānaṃ vasena, yebhuyyena ca tā devatā abhisamayabhāgino. Tathā hi bhagavato ca dhammadānasaṃvibhāge anekavāraṃ dasasahassacakkavāḷavāsidevatāsannipāto ahosi.
စဝာမီတိ ပဇာနာတိ စုတိအာသန္နဇဝနေဟိ ဉာဏသဟိတေဟိ စုတိယာ ဥပဋ္ဌိတဘာဝသ္သ ပဋိသံဝိဒိတတ္တာ။ စုတိစိတ္တံ န ဇာနာတိ စုတိစိတ္တက္ခဏသ္သ ဣတ္တရဘာဝတော။ တထာ ဟိ တံ စုတူပပာတဉာဏသ္သပိ အဝိသယော ဧဝ။ ပဋိသန္ဓိစိတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ အာဝဇ္ဇနပရိယာယောတိ အာဝဇ္ဇနက္ကမော။ ယသ္မာ ဧကဝာရံ အာဝဇ္ဇိတမတ္တေန အာရမ္မဏံ နိစ္ဆိနိတုံ န သက္ကာ, တသ္မာ တမေဝာရမ္မဏံ ဒုတိယံ တတိယဉ္စ အာဝဇ္ဇိတ္ဝာ နိစ္ဆီယတိ, အာဝဇ္ဇနသီသေန စေတ္ထ ဇဝနဝာရော ဂဟိတော။ တေနာဟ – ‘‘ဒုတိယတတိယစိတ္တဝာရေယေဝ ဇာနိသ္သတီ’’တိ။ စုတိယာ ပုရေတရံ ကတိပယစိတ္တဝာရတော ပဋ္ဌာယ မရဏံ မေ အာသန္နန္တိ ဇာနနတော, ‘‘စုတိက္ခဏေပိ စဝာမီတိ ပဇာနာတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ပဋိသန္ဓိယာ ပန အပုဗ္ဗဘာဝတော ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ န ဇာနာတိ။ နိကန္တိယာ ဥပ္ပတ္တိတော ပရတော အသုကသ္မိံ ဌာနေ မယာ ပဋိသန္ဓိ ဂဟိတာတိ ပဇာနာတိ, ဒုတိယဇဝနတော ပဋ္ဌာယ ဇာနာတီတိ ဝုတ္တောဝာယမတ္ထော။ တသ္မိံ ကာလေတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏကာလေ။ ဒသသဟသ္သီ ကမ္ပတီတိ ဧတ္ထ ကမ္ပနကာရဏံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ မဟာကာရုဏိကာ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော သတ္တာနံ ဟိတသုခဝိဓာနတပ္ပရတာယ ဗဟုလံ သောမနသ္သိကာဝ ဟောန္တီတိ တေသံ ပဌမမဟာဝိပာကစိတ္တေန ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ အဋ္ဌကထာယံ (ဒီ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၁၇; ဓ. သ. ၄၉၈; မ. နိ. အဋ္ဌ. ၃.၁၉၉) ဝုတ္တံ။ မဟာသီဝတ္ထေရော ပန ယဒိပိ မဟာကာရုဏိကာ ဗုဒ္ဓာ ဘဂဝန္တော သတ္တာနံ ဟိတသုခဝိဓာနတပ္ပရာ, ဝိဝေကဇ္ဈာသယာ ပန ဝိသင္ခာရနိန္နာ သဗ္ဗသင္ခာရေသု အဇ္ဈုပေက္ခဏဗဟုလာတိ ပဉ္စမေန မဟာဝိပာကစိတ္တေန ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏမာဟ။
Cavāmīti pajānāti cutiāsannajavanehi ñāṇasahitehi cutiyā upaṭṭhitabhāvassa paṭisaṃviditattā. Cuticittaṃ na jānāti cuticittakkhaṇassa ittarabhāvato. Tathā hi taṃ cutūpapātañāṇassapi avisayo eva. Paṭisandhicittepi eseva nayo. Āvajjanapariyāyoti āvajjanakkamo. Yasmā ekavāraṃ āvajjitamattena ārammaṇaṃ nicchinituṃ na sakkā, tasmā tamevārammaṇaṃ dutiyaṃ tatiyañca āvajjitvā nicchīyati, āvajjanasīsena cettha javanavāro gahito. Tenāha – ‘‘dutiyatatiyacittavāreyeva jānissatī’’ti. Cutiyā puretaraṃ katipayacittavārato paṭṭhāya maraṇaṃ me āsannanti jānanato, ‘‘cutikkhaṇepi cavāmīti pajānātī’’ti vuttaṃ. Paṭisandhiyā pana apubbabhāvato paṭisandhicittaṃ na jānāti. Nikantiyā uppattito parato asukasmiṃ ṭhāne mayā paṭisandhi gahitāti pajānāti, dutiyajavanato paṭṭhāya jānātīti vuttovāyamattho. Tasmiṃ kāleti paṭisandhiggahaṇakāle. Dasasahassī kampatīti ettha kampanakāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva. Mahākāruṇikā buddhā bhagavanto sattānaṃ hitasukhavidhānatapparatāya bahulaṃ somanassikāva hontīti tesaṃ paṭhamamahāvipākacittena paṭisandhiggahaṇaṃ aṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.17; dha. sa. 498; ma. ni. aṭṭha. 3.199) vuttaṃ. Mahāsīvatthero pana yadipi mahākāruṇikā buddhā bhagavanto sattānaṃ hitasukhavidhānatapparā, vivekajjhāsayā pana visaṅkhāraninnā sabbasaṅkhāresu ajjhupekkhaṇabahulāti pañcamena mahāvipākacittena paṭisandhiggahaṇamāha.
ပုရေ ပုဏ္ဏမာယ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာတိ ပုဏ္ဏမာယ ပုရေ သတ္တမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ, သုက္ကပက္ခေ နဝမိတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။ သတ္တမေ ဒိဝသေတိ အာသာဠ္ဟီပုဏ္ဏမာယ။ ဣဒံ သုပိနန္တိ ဣဒာနိ ဝုစ္စမာနာကာရံ သုပိနံ။ နေသံ ဒေဝိယောတိ မဟာရာဇူနံ ဒေဝိယော။
Pure puṇṇamāya sattamadivasato paṭṭhāyāti puṇṇamāya pure sattamadivasato paṭṭhāya, sukkapakkhe navamito paṭṭhāyāti attho. Sattame divaseti āsāḷhīpuṇṇamāya. Idaṃ supinanti idāni vuccamānākāraṃ supinaṃ. Nesaṃ deviyoti mahārājūnaṃ deviyo.
သော စ ခော ပုရိသဂဗ္ဘော, န ဣတ္ထိဂဗ္ဘော, ပုတ္တော တေ ဘဝိသ္သတီတိ ဧတ္တကမေဝ တေ ဗ္ရာဟ္မဏာ အတ္တနော သုပိနသတ္ထနယေန ကထေသုံ။ သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသိသ္သတီတိအာဒိ ပန ဒေဝတာဝိဂ္ဂဟေန ဘာဝိနမတ္ထံ ယာထာဝတော ပဝေဒေသုံ။
So ca kho purisagabbho, na itthigabbho, putto te bhavissatīti ettakameva te brāhmaṇā attano supinasatthanayena kathesuṃ. Sace agāraṃ ajjhāvasissatītiādi pana devatāviggahena bhāvinamatthaṃ yāthāvato pavedesuṃ.
ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယောတိ ဧတ္ထ ဂဗ္ဘော ဝုစ္စတိ မာတုကုစ္ဆိ, တတ္ထ ဥပ္ပတ္တိ အဝက္ကန္တိ, တာဝ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ, ယာဝ န နိက္ခမတိ။ ဌိတကာဝ နိက္ခမန္တိ ဓမ္မာသနတော ဩတရန္တော ဓမ္မကထိကော ဝိယ။
Gabbhāvakkantiyoti ettha gabbho vuccati mātukucchi, tattha uppatti avakkanti, tāva gabbhāvakkanti, yāva na nikkhamati. Ṭhitakāva nikkhamanti dhammāsanato otaranto dhammakathiko viya.
၂၀၁. ဝတ္တမာနသမီပေ ဝတ္တမာနေ ဝိယ ဝောဟရီယတီတိ ဩက္ကမတီတိ ဝုတ္တန္တိ အာဟ – ‘‘ဩက္ကန္တော ဟောတီတိ အတ္ထော’’တိ။ ဧဝံ ဟောတီတိ ဧဝံ ဝုတ္တပ္ပကာရေနသ္သ သမ္ပဇာနနာ ဟောတိ။ န ဩက္ကမမာနေ ပဋိသန္ဓိက္ခဏသ္သ ဒုဝိညေယ္ယတ္တာ။ တထာ စ ဝုတ္တံ – ‘‘ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ န ဇာနာတီ’’တိ။ ဒသသဟသ္သစက္ကဝာဠပတ္ထရဏေန ဝာ အပ္ပမာဏော။ အတိဝိယ သမုဇ္ဇလဘာဝေန ဥဠာရော။ ဒေဝာနုဘာဝန္တိ ဒေဝာနံ ပဘာနုဘာဝံ။ ဒေဝာနဉ္ဟိ ပဘံသော ဩဘာသော အဓိဘဝတိ, န တေသံ အာဓိပစ္စံ။ တေနာဟ ‘‘ဒေဝာန’’န္တိအာဒိ။
201. Vattamānasamīpe vattamāne viya voharīyatīti okkamatīti vuttanti āha – ‘‘okkanto hotīti attho’’ti. Evaṃ hotīti evaṃ vuttappakārenassa sampajānanā hoti. Na okkamamāne paṭisandhikkhaṇassa duviññeyyattā. Tathā ca vuttaṃ – ‘‘paṭisandhicittaṃ na jānātī’’ti. Dasasahassacakkavāḷapattharaṇena vā appamāṇo. Ativiya samujjalabhāvena uḷāro. Devānubhāvanti devānaṃ pabhānubhāvaṃ. Devānañhi pabhaṃso obhāso adhibhavati, na tesaṃ ādhipaccaṃ. Tenāha ‘‘devāna’’ntiādi.
ရုက္ခဂစ္ဆာဒိနာ ကေနစိ န ဟညတီတိ အဃာ, အဗာဓာ။ တေနာဟ ‘‘နိစ္စဝိဝဋာ’’တိ။ အသံဝုတာတိ ဟေဋ္ဌာ ဥပရိ စ ကေန စိ န ပိဟိတာ။ တေနာဟ ‘‘ဟေဋ္ဌာပိ အပ္ပတိဋ္ဌာ’’တိ။ တတ္ထ ပိ-သဒ္ဒေန ယထာ ဟေဋ္ဌာ ဥဒကသ္သ ပိဓာယိကာ ပထဝီ နတ္ထီတိ အသံဝုတာ လောကန္တရိကာ, ဧဝံ ဥပရိပိ စက္ကဝာဠေသု ဝိယ ဒေဝဝိမာနာနံ အဘာဝတော အသံဝုတာ အပ္ပတိဋ္ဌာတိ ဒသ္သေတိ။ အန္ဓကာရော ဧတ္ထ အတ္ထီတိ အန္ဓကာရာ။ စက္ခုဝိညာဏံ န ဇာယတိ အာလောကသ္သာဘာဝတော, န စက္ခုနော။ တထာ ဟိ ‘‘တေန ဩဘာသေန အညမညံ သဉ္ဇာနန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဇမ္ဗုဒီပေ ဌိတမဇ္ဈန္ဟိကဝေလာယံ ပုဗ္ဗဝိဒေဟဝာသီနံ အတ္ထင္ဂမနဝသေန ဥပဍ္ဎံ သူရိယမဏ္ဍလံ ပညာယတိ, အပရဂောယာနဝာသီနံ ဥဂ္ဂမနဝသေန, ဧဝံ သေသဒီပေသုပီတိ အာဟ – ‘‘ဧကပ္ပဟာရေနေဝ တီသု ဒီပေသု ပညာယန္တီ’’တိ။ ဣတော အညထာ ပန ဒ္ဝီသု ဧဝ ဒီပေသု ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ပညာယတီတိ။ ဧကေကာယ ဒိသာယ နဝ နဝ ယောဇနသတသဟသ္သာနိ အန္ဓကာရဝိဓမနမ္ပိ ဣမိနာ နယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပဘာယ နပ္ပဟောန္တီတိ အတ္တနော ပဘာယ ဩဘာသိတုံ န အဘိသမ္ဘုဏန္တိ။ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတမတ္ထကပ္ပမာဏေ အာကာသေ ဝိစရဏတော, ‘‘စက္ကဝာဠပဗ္ဗတသ္သ ဝေမဇ္ဈေန စရန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ။
Rukkhagacchādinā kenaci na haññatīti aghā, abādhā. Tenāha ‘‘niccavivaṭā’’ti. Asaṃvutāti heṭṭhā upari ca kena ci na pihitā. Tenāha ‘‘heṭṭhāpi appatiṭṭhā’’ti. Tattha pi-saddena yathā heṭṭhā udakassa pidhāyikā pathavī natthīti asaṃvutā lokantarikā, evaṃ uparipi cakkavāḷesu viya devavimānānaṃ abhāvato asaṃvutā appatiṭṭhāti dasseti. Andhakāro ettha atthīti andhakārā. Cakkhuviññāṇaṃ na jāyati ālokassābhāvato, na cakkhuno. Tathā hi ‘‘tena obhāsena aññamaññaṃ sañjānantī’’ti vuttaṃ. Jambudīpe ṭhitamajjhanhikavelāyaṃ pubbavidehavāsīnaṃ atthaṅgamanavasena upaḍḍhaṃ sūriyamaṇḍalaṃ paññāyati, aparagoyānavāsīnaṃ uggamanavasena, evaṃ sesadīpesupīti āha – ‘‘ekappahāreneva tīsu dīpesu paññāyantī’’ti. Ito aññathā pana dvīsu eva dīpesu ekappahāreneva paññāyatīti. Ekekāya disāya nava nava yojanasatasahassāni andhakāravidhamanampi iminā nayena daṭṭhabbaṃ. Pabhāya nappahontīti attano pabhāya obhāsituṃ na abhisambhuṇanti. Yugandharapabbatamatthakappamāṇe ākāse vicaraṇato, ‘‘cakkavāḷapabbatassa vemajjhena carantī’’ti vuttaṃ.
ဝာဝဋာတိ ခာဒနတ္ထံ ဂဏ္ဟိတုံ ဥပက္ကမန္တာ။ ဝိပရိဝတ္တိတ္ဝာတိ ဝိဝဋ္ဋိတ္ဝာ။ ဆိဇ္ဇိတ္ဝာတိ မုစ္ဆာပတ္တိယာ ဌိတဋ္ဌာနတော မုစ္စိတ္ဝာ, အင္ဂပစ္စင္ဂစ္ဆေဒနဝသေန ဝာ ဆိဇ္ဇိတ္ဝာ။ အစ္စန္တခာရေတိ အာတပသန္တာပာဘာဝေန အတိသီတဘာဝံ သန္ဓာယ အစ္စန္တခာရတာ ဝုတ္တာ သိယာ။ န ဟိ တံ ကပ္ပသဏ္ဌာနဥဒကံ သမ္ပတ္တိကရမဟာမေဃဝုဋ္ဌံ ပထဝီသန္ဓာရကံ ကပ္ပဝိနာသကဥဒကံ ဝိယ ခာရံ ဘဝိတုမရဟတိ။ တထာ ဟိ သတိ ပထဝီပိ ဝိလီယေယ္ယ။ တေသံ ဝာ ပာပကမ္မဗလေန ပေတာနံ ပကတိဥဒကသ္သ ပုဗ္ဗခေဠဘာဝာပတ္တိ ဝိယ တသ္သ ဥဒကသ္သ တဒာ ခာရဘာဝာပတ္တိ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘အစ္စန္တခာရေ ဥဒကေ’’တိ။ သမန္တတောတိ သဗ္ဗဘာဂတော ဆပ္ပကာရမ္ပိ။
Vāvaṭāti khādanatthaṃ gaṇhituṃ upakkamantā. Viparivattitvāti vivaṭṭitvā. Chijjitvāti mucchāpattiyā ṭhitaṭṭhānato muccitvā, aṅgapaccaṅgacchedanavasena vā chijjitvā. Accantakhāreti ātapasantāpābhāvena atisītabhāvaṃ sandhāya accantakhāratā vuttā siyā. Na hi taṃ kappasaṇṭhānaudakaṃ sampattikaramahāmeghavuṭṭhaṃ pathavīsandhārakaṃ kappavināsakaudakaṃ viya khāraṃ bhavitumarahati. Tathā hi sati pathavīpi vilīyeyya. Tesaṃ vā pāpakammabalena petānaṃ pakatiudakassa pubbakheḷabhāvāpatti viya tassa udakassa tadā khārabhāvāpatti hotīti vuttaṃ ‘‘accantakhāre udake’’ti. Samantatoti sabbabhāgato chappakārampi.
၂၀၂. စတုန္နံ မဟာရာဇူနံ ဝသေနာတိ ဝေသ္သဝဏာဒိစတုမဟာရာဇဘာဝသာမညေန။
202.Catunnaṃ mahārājūnaṃ vasenāti vessavaṇādicatumahārājabhāvasāmaññena.
၂၀၃. သဘာဝေနေဝာတိ ပရသ္သ သန္တိကေ ဂဟဏေန ဝိနာ အတ္တနော သဘာဝေနေဝ သယမေဝ အဓိဋ္ဌဟိတ္ဝာ သီလသမ္ပန္နာ။
203.Sabhāvenevāti parassa santike gahaṇena vinā attano sabhāveneva sayameva adhiṭṭhahitvā sīlasampannā.
မနုသ္သေသူတိ ဣဒံ ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ – ‘‘မနုသ္သိတ္ထိယာ နာမ မနုသ္သပုရိသေသု ပုရိသာဓိပ္ပာယစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယာ’’တိ, ဗောဓိသတ္တမာတု ပန ဒေဝေသူပိ တာဒိသံ စိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတေဝ။ ယထာ ဗောဓိသတ္တသ္သ အာနုဘာဝေန ဗောဓိသတ္တသ္သ မာတု ပုရိသာဓိပ္ပာယစိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတိ, ဧဝံ တသ္သ အာနုဘာဝေနေဝ သာ ကေနစိ ပုရိသေန အနတိက္ကမနီယာတိ အာဟ – ‘‘ပာဒာ န ဝဟန္တိ, ဒိဗ္ဗသင္ခလိကာ ဝိယ ဗဇ္ဈန္တီ’’တိ။
Manussesūti idaṃ pakaticārittavasena vuttaṃ – ‘‘manussitthiyā nāma manussapurisesu purisādhippāyacittaṃ uppajjeyyā’’ti, bodhisattamātu pana devesūpi tādisaṃ cittaṃ nuppajjateva. Yathā bodhisattassa ānubhāvena bodhisattassa mātu purisādhippāyacittaṃ nuppajjati, evaṃ tassa ānubhāveneva sā kenaci purisena anatikkamanīyāti āha – ‘‘pādā na vahanti, dibbasaṅkhalikā viya bajjhantī’’ti.
ပုဗ္ဗေ ‘‘ကာမဂုဏူပသံဟိတံ စိတ္တံ နုပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ပုန ‘‘ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင္ဂီဘူတာ ပရိစာရေတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ကထမိဒံ အညမညံ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ အာဟ ‘‘ပုဗ္ဗေ’’တိအာဒိ။ ဝတ္ထုပဋိက္ခေပောတိ အဗ္ရဟ္မစရိယဝတ္ထုပဋိသေဓော။ တေနာဟ ‘‘ပုရိသာဓိပ္ပာယဝသေနာ’’တိ။ အာရမ္မဏပဋိလာဘောတိ ရူပာဒိပဉ္စကာမဂုဏာရမ္မဏသ္သေဝ ပဋိလာဘော။
Pubbe ‘‘kāmaguṇūpasaṃhitaṃ cittaṃ nuppajjatī’’ti vuttaṃ, puna ‘‘pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricāretī’’ti vuttaṃ, kathamidaṃ aññamaññaṃ na virujjhatīti āha ‘‘pubbe’’tiādi. Vatthupaṭikkhepoti abrahmacariyavatthupaṭisedho. Tenāha ‘‘purisādhippāyavasenā’’ti. Ārammaṇapaṭilābhoti rūpādipañcakāmaguṇārammaṇasseva paṭilābho.
၂၀၄. ကိလမထောတိ ခေဒော။ ကာယသ္သ ဟိ ဂရုဘာဝကဌိနဘာဝာဒယောပိ တသ္သာ တဒာ န ဟောန္တိ ဧဝ။ ‘‘တိရောကုစ္ဆိဂတံ ပသ္သတီ’’တိ ဝုတ္တံ, ကဒာ ပဋ္ဌာယ ပသ္သတီတိ အာဟ – ‘‘ကလလာဒိကာလံ အတိက္ကမိတ္ဝာ’’တိအာဒိ။ ဒသ္သနေ ပယောဇနံ သယမေဝ ဝဒတိ, တသ္သ အဘာဝတော ကလလာဒိကာလေ န ပသ္သတိ။ ပုတ္တေနာတိ ဒဟရေန မန္ဒေန ဥတ္တာနသေယ္ယကေန။ ယံ တံ မာတူတိအာဒိ ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ စက္ကဝတ္တိဂဗ္ဘတောပိ ဟိ သဝိသေသံ ဗောဓိသတ္တဂဗ္ဘော ပရိဟာရံ လဘတိ ပုညသမ္ဘာရသ္သ သာတိသယတ္တာ, တသ္မာ ဗောဓိသတ္တမာတာ အတိဝိယ သပ္ပာယာဟာရာစာရာ စ ဟုတ္ဝာ သက္ကစ္စံ ပရိဟရတိ။ ပုရတ္ထာဘိမုခောတိ မာတု ပုရတ္ထာဘိမုခော။ ဣဒာနိ တိရောကုစ္ဆိဂတသ္သ ဒိသ္သမာနတာယ အဗ္ဘန္တရံ ဗာဟိရဉ္စ ကာရဏံ ဒသ္သေတုံ, ‘‘ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ အသ္သာတိ ဒေဝိယာ။ ဝတ္ထုန္တိ ကုစ္ဆိံ။ ဖလိကအဗ္ဘပဋလာဒိနော ဝိယ ဗောဓိသတ္တမာတုကုစ္ဆိတစသ္သ ပဋလဘာဝေန အာလောကသ္သ ဝိဗန္ဓာဘာဝတော ယထာ ဗောဓိသတ္တမာတာ ကုစ္ဆိဂတံ ဗောဓိသတ္တံ ပသ္သတိ, ကိမေဝံ ဗောဓိသတ္တောပိ မာတရံ အညဉ္စ ပုရတော ရူပဂတံ ပသ္သတိ, နောတိ အာဟ, ‘‘ဗောဓိသတ္တော ပနာ’’တိအာဒိ။ ကသ္မာ ပန သတိ စက္ခုမ္ဟိ အာလောကေ စ န ပသ္သတီတိ အာဟ – ‘‘န ဟိ အန္တောကုစ္ဆိယံ စက္ခုဝိညာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ အသ္သာသပသ္သာသာ ဝိယ ဟိ တတ္ထ စက္ခုဝိညာဏမ္ပိ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ တဇ္ဇာသမန္နာဟာရသ္သာဘာဝတော။
204.Kilamathoti khedo. Kāyassa hi garubhāvakaṭhinabhāvādayopi tassā tadā na honti eva. ‘‘Tirokucchigataṃ passatī’’ti vuttaṃ, kadā paṭṭhāya passatīti āha – ‘‘kalalādikālaṃ atikkamitvā’’tiādi. Dassane payojanaṃ sayameva vadati, tassa abhāvato kalalādikāle na passati. Puttenāti daharena mandena uttānaseyyakena. Yaṃ taṃ mātūtiādi pakaticārittavasena vuttaṃ. Cakkavattigabbhatopi hi savisesaṃ bodhisattagabbho parihāraṃ labhati puññasambhārassa sātisayattā, tasmā bodhisattamātā ativiya sappāyāhārācārā ca hutvā sakkaccaṃ pariharati. Puratthābhimukhoti mātu puratthābhimukho. Idāni tirokucchigatassa dissamānatāya abbhantaraṃ bāhirañca kāraṇaṃ dassetuṃ, ‘‘pubbe katakamma’’ntiādi vuttaṃ. Assāti deviyā. Vatthunti kucchiṃ. Phalikaabbhapaṭalādino viya bodhisattamātukucchitacassa paṭalabhāvena ālokassa vibandhābhāvato yathā bodhisattamātā kucchigataṃ bodhisattaṃ passati, kimevaṃ bodhisattopi mātaraṃ aññañca purato rūpagataṃ passati, noti āha, ‘‘bodhisatto panā’’tiādi. Kasmā pana sati cakkhumhi āloke ca na passatīti āha – ‘‘na hi antokucchiyaṃ cakkhuviññāṇaṃ uppajjatī’’ti. Assāsapassāsā viya hi tattha cakkhuviññāṇampi na uppajjati tajjāsamannāhārassābhāvato.
၂၀၅. ယထာ အညာ ဣတ္ထိယော ဝိဇာတပစ္စယာ တာဒိသေန ရောဂေန အဘိဘူတာပိ ဟုတ္ဝာ မရန္တိ, ဗောဓိသတ္တမာတု ပန ဗောဓိသတ္တေ ကုစ္ဆိဂတေ န ကောစိ ရောဂော ဥပ္ပဇ္ဇတိ; ကေဝလံ အာယုပရိက္ခယေနေဝ ကာလံ ကရောတိ, သ္ဝာယမတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။ ဗောဓိသတ္တေန ဝသိတဋ္ဌာနံ ဟီတိအာဒိနာ တတ္ထ ကာရဏမာဟ။ အပနေတ္ဝာတိ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနတော နီဟရိတ္ဝာ။ အနုရက္ခိတုံ န သက္ကောတီတိ သမ္မာ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ နာနုယုဉ္ဇတိ, တေန ဂဗ္ဘော ဗဟ္ဝာဗာဓော ဟောတိ။ ဝတ္ထုဝိသဒံ ဟောတီတိ ဂဗ္ဘာသယော ပရိသုဒ္ဓော ဟောတိ။ မာတု မဇ္ဈိမဝယသ္သ တတိယကောဋ္ဌာသေ ဗောဓိသတ္တသ္သ ဂဗ္ဘောက္ကမနမ္ပိ တသ္သာ အာယုပရိမာဏဝိလောကနေနေဝ သင္ဂဟိတံ ဝယောဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိကာရသ္သ ပရိဝဇ္ဇနတော, ဣတ္ထိသဘာဝေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဝိကာရော ပန ဗောဓိသတ္တသ္သ အာနုဘာဝေနေဝ ဝူပသမ္မတိ။
205. Yathā aññā itthiyo vijātapaccayā tādisena rogena abhibhūtāpi hutvā maranti, bodhisattamātu pana bodhisatte kucchigate na koci rogo uppajjati; kevalaṃ āyuparikkhayeneva kālaṃ karoti, svāyamattho heṭṭhā vuttoyeva. Bodhisattena vasitaṭṭhānaṃ hītiādinā tattha kāraṇamāha. Apanetvāti aggamahesiṭṭhānato nīharitvā. Anurakkhituṃ na sakkotīti sammā gabbhaparihāraṃ nānuyuñjati, tena gabbho bahvābādho hoti. Vatthuvisadaṃ hotīti gabbhāsayo parisuddho hoti. Mātu majjhimavayassa tatiyakoṭṭhāse bodhisattassa gabbhokkamanampi tassā āyuparimāṇavilokaneneva saṅgahitaṃ vayovasena uppajjanakavikārassa parivajjanato, itthisabhāvena uppajjanakavikāro pana bodhisattassa ānubhāveneva vūpasammati.
သတ္တမာသဇာတောတိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော သတ္တမေ မာသေ ဇာတော။ သော သီတုဏ္ဟက္ခမော န ဟောတိ အတိဝိယ သုခုမာလတာယ။ အဋ္ဌမာသဇာတော ကာမံ သတ္တမာသဇာတတော ဗုဒ္ဓိအဝယဝော, ဧကစ္စေ ပန စမ္မပဒေသာ ဗုဒ္ဓိံ ပာပုဏန္တာ ဃဋ္ဋနံ န သဟန္တိ, တေန သော န ဇီဝတိ။ သတ္တမာသဇာတသ္သ ပန န တာဝ တေ ဇာတာတိ ဝဒန္တိ။
Sattamāsajātoti paṭisandhiggahaṇato sattame māse jāto. So sītuṇhakkhamo na hoti ativiya sukhumālatāya. Aṭṭhamāsajāto kāmaṃ sattamāsajātato buddhiavayavo, ekacce pana cammapadesā buddhiṃ pāpuṇantā ghaṭṭanaṃ na sahanti, tena so na jīvati. Sattamāsajātassa pana na tāva te jātāti vadanti.
ဌိတာဝ ဟုတ္ဝာတိ နိဒ္ဒုက္ခတာယ ဌိတာ ဧဝ ဟုတ္ဝာ။ ဒုက္ခသ္သ ဟိ ဗလဝဘာဝတော တံ ဒုက္ခံ အသဟမာနာ အညာ ဣတ္ထိယော နိသိန္နာ ဝာ နိပန္နာ ဝာ ဝိဇာယန္တိ။ ဥပဝိဇညာတိ ဥပဂတဝိဇာယနကာလာ။ သကလနဂရဝာသိနောတိ ကပိလဝတ္ထုံ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဌိတေသု ဒေဝဒဟာဒီသု ဆသု နဂရေသု ဝသန္တာ။
Ṭhitāva hutvāti niddukkhatāya ṭhitā eva hutvā. Dukkhassa hi balavabhāvato taṃ dukkhaṃ asahamānā aññā itthiyo nisinnā vā nipannā vā vijāyanti. Upavijaññāti upagatavijāyanakālā. Sakalanagaravāsinoti kapilavatthuṃ parivāretvā ṭhitesu devadahādīsu chasu nagaresu vasantā.
ဒေဝာ နံ ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟန္တီတိ လောကနာထံ မဟာပုရိသံ မယမေဝ ပဌမံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာမာတိ သဉ္ဇာတဂာရဝဗဟုမာနာ အတ္တနော ပီတိံ ပဝေဒေန္တာ ခီဏာသဝာ သုဒ္ဓာဝာသဗ္ရဟ္မာနော အာဒိတော ပဋိဂ္ဂဏ္ဟန္တိ။ သူတိဝေသန္တိ သူတိဇဂ္ဂနဓာတိဝေသံ။ ဧကေတိ ဥတ္တရဝိဟာရဝာသိနော။ မစ္ဆက္ခိသဒိသံ ဆဝိဝသေန။
Devā naṃ paṭhamaṃ paṭiggaṇhantīti lokanāthaṃ mahāpurisaṃ mayameva paṭhamaṃ paṭiggaṇhāmāti sañjātagāravabahumānā attano pītiṃ pavedentā khīṇāsavā suddhāvāsabrahmāno ādito paṭiggaṇhanti. Sūtivesanti sūtijagganadhātivesaṃ. Eketi uttaravihāravāsino. Macchakkhisadisaṃ chavivasena.
၂၀၆. အဇိနပ္ပဝေဏိယာတိ အဇိနစမ္မေဟိ သိဗ္ဗေတ္ဝာ ကတပဝေဏိယာ။ မဟာတေဇောတိ မဟာနုဘာဝော။ မဟာယသောတိ မဟာပရိဝာရော ဝိပုလကိတ္တိဃောသော စ။
206.Ajinappaveṇiyāti ajinacammehi sibbetvā katapaveṇiyā. Mahātejoti mahānubhāvo. Mahāyasoti mahāparivāro vipulakittighoso ca.
ဘဂ္ဂဝိဘဂ္ဂာတိ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနတော နိက္ခမနေန ဝိဘာဝိတတ္တာ ဘဂ္ဂာ ဝိဘဂ္ဂာ ဝိယ စ ဟုတ္ဝာ။ တေန နေသံ အဝိသဒဘာဝမေဝ ဒသ္သေတိ။ အလဂ္ဂော ဟုတ္ဝာတိ ဂဗ္ဘာသယေ ယောနိပဒေသေ စ ကတ္ထစိ အလဂ္ဂော အသတ္တော ဟုတ္ဝာ။ ဥဒကေနာတိ ဂဗ္ဘာသယဂတေန ဥဒကေန အမက္ခိတော နိက္ခမတိ သမ္မက္ခိတသ္သ တာဒိသသ္သ ဥဒကသေမ္ဟာဒိကသ္သေဝ တတ္ထ အဘာဝတော။ ဗောဓိသတ္တသ္သ ဟိ ပုညာနုဘာဝေန ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော ပဋ္ဌာယ တံ ဌာနံ ဝိသုဒ္ဓံ ပရမသုဂန္ဓဂန္ဓကုဋိ ဝိယ စန္ဒနဂန္ဓံ ဝာယန္တံ တိဋ္ဌတိ။ ဥဒကဝဋ္ဋိယောတိ ဥဒကက္ခန္ဓာ။
Bhaggavibhaggāti sambādhaṭṭhānato nikkhamanena vibhāvitattā bhaggā vibhaggā viya ca hutvā. Tena nesaṃ avisadabhāvameva dasseti. Alaggo hutvāti gabbhāsaye yonipadese ca katthaci alaggo asatto hutvā. Udakenāti gabbhāsayagatena udakena amakkhito nikkhamati sammakkhitassa tādisassa udakasemhādikasseva tattha abhāvato. Bodhisattassa hi puññānubhāvena paṭisandhiggahaṇato paṭṭhāya taṃ ṭhānaṃ visuddhaṃ paramasugandhagandhakuṭi viya candanagandhaṃ vāyantaṃ tiṭṭhati. Udakavaṭṭiyoti udakakkhandhā.
၂၀၇. မုဟုတ္တဇာတောတိ မုဟုတ္တေန ဇာတော ဟုတ္ဝာ မုဟုတ္တမတ္တောဝ။ အနုဓာရိယမာနေတိ အနုကူလဝသေန နီယမာနေ။ အာဂတာနေဝာတိ တံ ဌာနံ ဥပဂတာနိ ဧဝ။
207.Muhuttajātoti muhuttena jāto hutvā muhuttamattova. Anudhāriyamāneti anukūlavasena nīyamāne. Āgatānevāti taṃ ṭhānaṃ upagatāni eva.
အနေကသာခန္တိ ရတနမယာနေကသတပတိဋ္ဌာနဟီရကံ။ သဟသ္သမဏ္ဍလန္တိ တေသံ ဥပရိ ပတိဋ္ဌိတံ အနေကသဟသ္သမဏ္ဍလဟီရကံ။ မရူတိ ဒေဝာ။
Anekasākhanti ratanamayānekasatapatiṭṭhānahīrakaṃ. Sahassamaṇḍalanti tesaṃ upari patiṭṭhitaṃ anekasahassamaṇḍalahīrakaṃ. Marūti devā.
န ခော ပနေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ သတ္တပဒဝီတိဟာရတော ပဂေဝ ဒိသာဝိလောကနသ္သ ကတတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘မဟာသတ္တော ဟီ’’တိအာဒိ။ ဧကင္ဂဏာနီတိ ဝိဝဋဘာဝေန ဝိဟာရင္ဂဏပရိဝေဏင္ဂဏာနိ ဝိယ ဧကင္ဂဏသဒိသာနိ အဟေသုံ။ သဒိသောပိ နတ္ထီတိ တုမ္ဟာကံ ဣဒံ ဝိလောကနံ ဝိသိဋ္ဌေ ပသ္သိတုံ ဣဓ တုမ္ဟေဟိ သဒိသောပိ နတ္ထိ, ကုတော ဥတ္တရိတရောတိ အာဟံသု။ သဗ္ဗပဌမောတိ သဗ္ဗပ္ပဓာနော။ ပဓာနပရိယာယော ဟိ ဣဓ ပဌမသဒ္ဒော။ တေနာဟ ‘‘ဣတရာနီ’’တိအာဒိ။ ဧတ္ထ စ မဟေသက္ခာ တာဝ ဒေဝာ တထာ ဝဒန္တိ, ဣတရေ ပန ကထန္တိ? မဟာသတ္တသ္သ အာနုဘာဝဒသ္သနေနေဝ။ မဟေသက္ခာနဉ္ဟိ ဒေဝာနံ မဟာသတ္တသ္သ အာနုဘာဝော ဝိယ တေန သဒိသာနမ္ပိ အာနုဘာဝော ပစ္စက္ခော အဟောသိ။ ဣတရေ ပန တေသံ ဝစနံ သုတ္ဝာ သဒ္ဒဟန္တာ အနုမိနန္တာ တထာ အာဟံသု။
Nakho panevaṃ daṭṭhabbanti sattapadavītihārato pageva disāvilokanassa katattā. Tenāha ‘‘mahāsatto hī’’tiādi. Ekaṅgaṇānīti vivaṭabhāvena vihāraṅgaṇapariveṇaṅgaṇāni viya ekaṅgaṇasadisāni ahesuṃ. Sadisopi natthīti tumhākaṃ idaṃ vilokanaṃ visiṭṭhe passituṃ idha tumhehi sadisopi natthi, kuto uttaritaroti āhaṃsu. Sabbapaṭhamoti sabbappadhāno. Padhānapariyāyo hi idha paṭhamasaddo. Tenāha ‘‘itarānī’’tiādi. Ettha ca mahesakkhā tāva devā tathā vadanti, itare pana kathanti? Mahāsattassa ānubhāvadassaneneva. Mahesakkhānañhi devānaṃ mahāsattassa ānubhāvo viya tena sadisānampi ānubhāvo paccakkho ahosi. Itare pana tesaṃ vacanaṃ sutvā saddahantā anuminantā tathā āhaṃsu.
ဇာတမတ္တသ္သေဝ ဗောဓိသတ္တသ္သ ဌာနာဒီနိ ယေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘူတာနီတိ တေ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ဒသ္သေန္တော, ‘‘ဧတ္ထ စာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပတိဋ္ဌာနံ စတုဣဒ္ဓိပာဒပဋိလာဘသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဣဒ္ဓိပာဒဝသေန လောကုတ္တရဓမ္မေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတဘာဝသမိဇ္ဈနတော။ ဥတ္တရာဘိမုခဘာဝော လောကသ္သ ဥတ္တရဏဝသေန ဂမနသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ သတ္တပဒဂမနံ သတ္တဗောဇ္ဈင္ဂာဒိဂမနသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ, ဝိသုဒ္ဓဆတ္တဓာရဏံ သုဝိသုဒ္ဓဝိမုတ္တိဆတ္တဓာရဏသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ, ပဉ္စရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ပဉ္စဝိဓဝိမုတ္တိဂုဏပရိဝာရတာယ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ, အနာဝဋဒိသာနုဝိလောကနံ အနာဝဋဉာဏတာယ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ, ‘‘အဂ္ဂောဟမသ္မီ’’တိအာဒိဝစနံ အပ္ပဋိဝတ္တိယဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ; အယမန္တိမာ ဇာတီတိ အာယတိံ ဇာတိယာ အဘာဝကိတ္တနာ အနုပာဒိ။ပေ.။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ; တသ္သ တသ္သ အနာဂတေ လဒ္ဓဗ္ဗဝိသေသသ္သ တံ တံ နိမိတ္တံ အဗ္ယဘိစာရီနိမိတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ န အာဂတောတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ အညတ္ထ စ ဝက္ခမာနာယ အနုပုဗ္ဗိယာ အနာဂတတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အာဟရိတ္ဝာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တေ အဋ္ဌကထာသု စ အာဂတနယေန အာဟရိတ္ဝာ ဒီပေတဗ္ဗော။
Jātamattasseva bodhisattassa ṭhānādīni yesaṃ visesādhigamānaṃ pubbanimittabhūtānīti te niddhāretvā dassento, ‘‘ettha cā’’tiādimāha. Tattha patiṭṭhānaṃ catuiddhipādapaṭilābhassa pubbanimittaṃ iddhipādavasena lokuttaradhammesu suppatiṭṭhitabhāvasamijjhanato. Uttarābhimukhabhāvo lokassa uttaraṇavasena gamanassa pubbanimittaṃ. Sattapadagamanaṃ sattabojjhaṅgādigamanassa pubbanimittaṃ, visuddhachattadhāraṇaṃ suvisuddhavimuttichattadhāraṇassa pubbanimittaṃ, pañcarājakakudhabhaṇḍāni pañcavidhavimuttiguṇaparivāratāya pubbanimittaṃ, anāvaṭadisānuvilokanaṃ anāvaṭañāṇatāya pubbanimittaṃ, ‘‘aggohamasmī’’tiādivacanaṃ appaṭivattiyadhammacakkapavattanassa pubbanimittaṃ; ayamantimā jātīti āyatiṃ jātiyā abhāvakittanā anupādi…pe… pubbanimittanti veditabbaṃ; tassa tassa anāgate laddhabbavisesassa taṃ taṃ nimittaṃ abyabhicārīnimittanti daṭṭhabbaṃ. Na āgatoti imasmiṃ sutte aññattha ca vakkhamānāya anupubbiyā anāgatataṃ sandhāya vuttaṃ. Āharitvāti tasmiṃ tasmiṃ sutte aṭṭhakathāsu ca āgatanayena āharitvā dīpetabbo.
ဒသသဟသ္သိလောကဓာတု ကမ္ပီတိ ပန ဣဒံ သတိပိ ဣဓ ပာဠိယံ အာဂတတ္တေ ဝက္ခမာနာနမစ္ဆရိယာနံ မူလဘူတံ ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တံ, ဧဝံ အညမ္ပီဒိသံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တန္တိ ဗဒ္ဓာ ဝီဏာ, စမ္မဗဒ္ဓာ ဘေရိယောတိ ပဉ္စင္ဂိကတူရိယသ္သ နိဒသ္သနမတ္တံ, စ-သဒ္ဒေန ဝာ ဣတရေသမ္ပိ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘိဇ္ဇိံသူတိ ပာဒေသု ဗဒ္ဓဋ္ဌာနေသုယေဝ ဘိဇ္ဇိံသု။ ဝိဂစ္ဆိံသူတိ ဝူပသမိံသု။ သကတေဇောဘာသိတာနီတိ အတိဝိယ သမုဇ္ဇလာယ အတ္တနော ပဘာယ ဩဘာသိတာနိ အဟေသုံ။ န ပဝတ္တီတိ န သန္ဒီ။ ဝာတော န ဝာယီတိ ခရော ဝာတော န ဝာယိ, မုဒုသုခော ပန သတ္တာနံ သုခာဝဟော ဝာယိ။ ပထဝီဂတာ အဟေသုံ ဥစ္စဋ္ဌာနေ ဌာတုံ အဝိသဟန္တာ။ ဥတုသမ္ပန္နောတိ အနုဏ္ဟာသီတတာသင္ခာတေန ဥတုနာ သမ္ပန္နော။ ဝာမဟတ္ထံ ဥရေ ဌပေတ္ဝာ ဒက္ခိဏေန ပုထုပာဏိနာ ဟတ္ထတာဠနေန သဒ္ဒကရဏံ အပ္ဖောဋနံ။ မုခေန ဥသ္သေဠနံ သဒ္ဒမုဉ္စနံ သေဠနံ။ ဧကဒ္ဓဇမာလာ အဟောသီတိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒော အာဒိအတ္ထော။ တေန ဝိစိတ္တပုပ္ဖသုဂန္ဓပုပ္ဖဝသ္သဒေဝာ ဝသ္သိံသု, သူရိယေ ဒိဗ္ဗမာနေ ဧဝ တာရကာ ဩဘာသိံသု, အစ္ဆံ ဝိပ္ပသန္နံ ဥဒကံ ပထဝိတော ဥဗ္ဘိဇ္ဇိ, ဗိလာသယာ ဒရိသယာ တိရစ္ဆာနာ အာသယတော နိက္ခမိံသု; ရာဂဒောသမောဟာပိ တနု ဘဝိံသု, ပထဝိယံ ရဇော ဝူပသမိ, အနိဋ္ဌဂန္ဓော ဝိဂစ္ဆိ, ဒိဗ္ဗဂန္ဓော ဝာယိ, ရူပိနော ဒေဝာ သရူပေနေဝ မနုသ္သာနံ အာပာထမဂမံသု , သတ္တာနံ စုတုပပာတာ နာဟေသုန္တိ ဣမေသံ သင္ဂဟော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ယာနိ မဟာဘိနီဟာရသမယေ ဥပ္ပန္နာနိ ဒ္ဝတ္တိံသ ပုဗ္ဗနိမိတ္တာနိ, တာနိ အနဝသေသာနိ တဒာ အဟေသုန္တိ။
Dasasahassilokadhātu kampīti pana idaṃ satipi idha pāḷiyaṃ āgatatte vakkhamānānamacchariyānaṃ mūlabhūtaṃ dassetuṃ vuttaṃ, evaṃ aññampīdisaṃ daṭṭhabbaṃ. Tanti baddhā vīṇā, cammabaddhā bheriyoti pañcaṅgikatūriyassa nidassanamattaṃ, ca-saddena vā itaresampi saṅgaho daṭṭhabbo. Bhijjiṃsūti pādesu baddhaṭṭhānesuyeva bhijjiṃsu. Vigacchiṃsūti vūpasamiṃsu. Sakatejobhāsitānīti ativiya samujjalāya attano pabhāya obhāsitāni ahesuṃ. Na pavattīti na sandī. Vāto na vāyīti kharo vāto na vāyi, mudusukho pana sattānaṃ sukhāvaho vāyi. Pathavīgatā ahesuṃ uccaṭṭhāne ṭhātuṃ avisahantā. Utusampannoti anuṇhāsītatāsaṅkhātena utunā sampanno. Vāmahatthaṃ ure ṭhapetvā dakkhiṇena puthupāṇinā hatthatāḷanena saddakaraṇaṃ apphoṭanaṃ. Mukhena usseḷanaṃ saddamuñcanaṃ seḷanaṃ. Ekaddhajamālā ahosīti ettha iti-saddo ādiattho. Tena vicittapupphasugandhapupphavassadevā vassiṃsu, sūriye dibbamāne eva tārakā obhāsiṃsu, acchaṃ vippasannaṃ udakaṃ pathavito ubbhijji, bilāsayā darisayā tiracchānā āsayato nikkhamiṃsu; rāgadosamohāpi tanu bhaviṃsu, pathaviyaṃ rajo vūpasami, aniṭṭhagandho vigacchi, dibbagandho vāyi, rūpino devā sarūpeneva manussānaṃ āpāthamagamaṃsu , sattānaṃ cutupapātā nāhesunti imesaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Yāni mahābhinīhārasamaye uppannāni dvattiṃsa pubbanimittāni, tāni anavasesāni tadā ahesunti.
တတ္ရာပီတိ တေသုပိ ပထဝိကမ္ပာဒီသု ဧဝံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တဘာဝော ဝေဒိတဗ္ဗော, န ကေဝလံ သမ္ပတိဇာတသ္သ ဌာနာဒီသု ဧဝာတိ အဓိပ္ပာယော။ သဗ္ဗညုတညာဏပဋိလာဘသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ သဗ္ဗသ္သ ဉေယ္ယသ္သ တိတ္ထကရမတသ္သ စ စာလနတော။ ကေနစိ အနုသ္သာဟိတာနံယေဝ ဣမသ္မိံယေဝ ဧကစက္ကဝာဠေ သန္နိပာတော, ကေနစိ အနုသ္သာဟိတာနံယေဝ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သန္နိပတိတ္ဝာ ဓမ္မပဋိဂ္ဂဏ္ဟနသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ, ပဌမံ ဒေဝတာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဒိဗ္ဗဝိဟာရပဋိလာဘသ္သ, ပစ္ဆာ မနုသ္သာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ တတ္ထေဝ ဌာနသ္သ နိစ္စလသဘာဝတော အာနေဉ္ဇဝိဟာရပဋိလာဘသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဝီဏာနံ သယံ ဝဇ္ဇနံ ပရူပဒေသေန ဝိနာ သယမေဝ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရပဋိလာဘသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဘေရီနံ ဝဇ္ဇနံ စက္ကဝာဠပရိယန္တာယ ပရိသာယ ပဝေဒနသမတ္ထသ္သ ဓမ္မဘေရိယာ အနုသာဝနသ္သ အမတဒုန္ဒုဘိဃောသနသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ အန္ဒုဗန္ဓနာဒီနံ ဆေဒော မာနဝိနိဗန္ဓဆေဒနသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ; သုပဋ္ဋနသမ္ပာပုဏနံ အတ္ထာဒိ အနုရူပံ အတ္ထာဒီသု ဉာဏသ္သ ဘေဒာဓိဂမသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။
Tatrāpīti tesupi pathavikampādīsu evaṃ pubbanimittabhāvo veditabbo, na kevalaṃ sampatijātassa ṭhānādīsu evāti adhippāyo. Sabbaññutaññāṇapaṭilābhassa pubbanimittaṃ sabbassa ñeyyassa titthakaramatassa ca cālanato. Kenaci anussāhitānaṃyeva imasmiṃyeva ekacakkavāḷe sannipāto, kenaci anussāhitānaṃyeva ekappahāreneva sannipatitvā dhammapaṭiggaṇhanassa pubbanimittaṃ, paṭhamaṃ devatānaṃ paṭiggahaṇaṃ dibbavihārapaṭilābhassa, pacchā manussānaṃ paṭiggahaṇaṃ tattheva ṭhānassa niccalasabhāvato āneñjavihārapaṭilābhassa pubbanimittaṃ. Vīṇānaṃ sayaṃ vajjanaṃ parūpadesena vinā sayameva anupubbavihārapaṭilābhassa pubbanimittaṃ. Bherīnaṃ vajjanaṃ cakkavāḷapariyantāya parisāya pavedanasamatthassa dhammabheriyā anusāvanassa amatadundubhighosanassa pubbanimittaṃ. Andubandhanādīnaṃ chedo mānavinibandhachedanassa pubbanimittaṃ; supaṭṭanasampāpuṇanaṃ atthādi anurūpaṃ atthādīsu ñāṇassa bhedādhigamassa pubbanimittaṃ.
နိဗ္ဗာနရသေနာတိ ကိလေသာနံ နိဗ္ဗာယနရသေန။ ဧကရသဘာဝသ္သာတိ သာသနသ္သ သဗ္ဗတ္ထ ဧကရသဘာဝသ္သ။ ဝာတသ္သ အဝာယနံ ကိသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဒ္ဝာသဋ္ဌိဒိဋ္ဌိဂတဘိန္ဒနသ္သာ’’တိ။ အာကာသာဒိအပ္ပတိဋ္ဌဝိသမစဉ္စလဋ္ဌာနံ ပဟာယ သကုဏာနံ ပထဝီဂမနံ တာဒိသံ မိစ္ဆာဂာဟံ ပဟာယ သတ္တာနံ ပာဏေဟိ ရတနတ္တယသရဏဂမနသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဒေဝတာနံ အပ္ဖောဋနာဒီဟိ ကီဠနံ ပမောဒနုပ္ပတ္တိဥဒာနသ္သ ဘဝဝန္တဂမနေန ဓမ္မသဘာဝဗောဓနေန စ ပမောဒဝိဘာဝနသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ဓမ္မဝေဂဝသ္သနသ္သာတိ ဒေသနာဉာဏဝေဂေန ဓမ္မာမတသ္သ ဝသ္သနသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ကာယဂတာသတိဝသေန လဒ္ဓဇ္ဈာနံ ပာဒကံ ကတ္ဝာ ဥပ္ပာဒိတမဂ္ဂဖလသုခာနုဘဝော ကာယဂတာသတိအမတပဋိလာဘော, တသ္သ ပန ကာယသ္သပိ အတပ္ပကသုခာဝဟတ္တာ ခုဒာပိပာသာပီဠနာဘာဝော ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ဝုတ္တော။ အရိယဒ္ဓဇမာလာမာလိတာယာတိ သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ အရိယမဂ္ဂဗောဇ္ဈင္ဂဓဇမာလာဟိ မာလိတဘာဝသ္သ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ။ ယံ ပနေတ္ထ အနုဒ္ဓဋံ, တံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။
Nibbānarasenāti kilesānaṃ nibbāyanarasena. Ekarasabhāvassāti sāsanassa sabbattha ekarasabhāvassa. Vātassa avāyanaṃ kissa pubbanimittanti āha ‘‘dvāsaṭṭhidiṭṭhigatabhindanassā’’ti. Ākāsādiappatiṭṭhavisamacañcalaṭṭhānaṃ pahāya sakuṇānaṃ pathavīgamanaṃ tādisaṃ micchāgāhaṃ pahāya sattānaṃ pāṇehi ratanattayasaraṇagamanassa pubbanimittaṃ. Devatānaṃ apphoṭanādīhi kīḷanaṃ pamodanuppattiudānassa bhavavantagamanena dhammasabhāvabodhanena ca pamodavibhāvanassa pubbanimittaṃ. Dhammavegavassanassāti desanāñāṇavegena dhammāmatassa vassanassa pubbanimittaṃ. Kāyagatāsativasena laddhajjhānaṃ pādakaṃ katvā uppāditamaggaphalasukhānubhavo kāyagatāsatiamatapaṭilābho, tassa pana kāyassapi atappakasukhāvahattā khudāpipāsāpīḷanābhāvo pubbanimittaṃ vutto. Ariyaddhajamālāmālitāyāti sadevakassa lokassa ariyamaggabojjhaṅgadhajamālāhi mālitabhāvassa pubbanimittaṃ. Yaṃ panettha anuddhaṭaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ဧတ္ထာတိ ‘‘သမ္ပတိဇာတော’’တိအာဒိနာ အာဂတေ ဣမသ္မိံ ဌာနေ။ ဝိသ္သဇ္ဇိတောဝ, တသ္မာ အမ္ဟေဟိ ဣဓ အပုဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထီတိ အဓိပ္ပာယော။ တဒာ ပထဝိယံ ဂစ္ဆန္တောပိ မဟာသတ္တော အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ မဟာဇနသ္သ ဥပဋ္ဌာသီတိ အယမေတ္ထ နိယတိ ဓမ္မနိယာမော ဗောဓိသတ္တာနံ ဓမ္မတာတိ ဣဒံ နိယတိဝာဒဝသေန ကထနံ။ ‘‘ပုဗ္ဗေ ပုရိမဇာတီသု တာဒိသသ္သ ပုညသမ္ဘာရကမ္မသ္သ ကတတ္တာ ဥပစိတတ္တာ မဟာဇနသ္သ တထာ ဥပဋ္ဌာသီ’’တိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေကတကမ္မဝာဒဝသေန ကထနံ။ ဣမေသံ သတ္တာနံ ဥပရိ ဤသနသီလတာယ ယထာသကံ ကမ္မမေဝ ဣသ္သရော နာမ, တသ္သ နိမ္မာနံ အတ္တနော ဖလသ္သ နိဗ္ဗတ္တနံ, မဟာပုရိသောပိ သဒေဝကံ လောကံ အဘိဘဝိတုံ သမတ္ထေန ဥဠာရေန ပုညကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တိတော တေန ဣသ္သရေန နိမ္မိတော နာမ, တသ္သ စာယံ နိမ္မာနဝိသေသော, ယဒိဒံ မဟာနုဘာဝတာ။ ယာယ မဟာဇနသ္သ တထာ ဥပဋ္ဌာသီတိ ဣဒံ ဣသ္သရနိမ္မာနဝာဒဝသေန ကထနံ။ ဧဝံ တံ တံ ဗဟုံ ဝတ္ဝာ ကိံ ဣမာယ ပရိယာယကထာယာတိ အဝသာနေ ဥဇုကမေဝ ဧဝံ ဗ္ယာကာသိ။ သမ္ပတိဇာတော ပထဝိယံ ကထံ ပဒသာ ဂစ္ဆတိ, ဧဝံမဟာနုဘာဝော အာကာသေန မညေ ဂစ္ဆတီတိ ပရိကပ္ပနသ္သ ဝသေန အာကာသေန ဂစ္ဆန္တော ဝိယ အဟောသိ။ သီဃတရံ ပန သတ္တပဒဝီတိဟာရေန ဂတတ္တာ ဒိသ္သမာနရူပောပိ မဟာဇနသ္သ အဒိသ္သမာနော ဝိယ အဟောသိ။ အစေလကဘာဝော ခုဒ္ဒကသရီရတာ စ တာဒိသသ္သ ဣရိယာပထသ္သ အနနုစ္ဆဝိကာတိ ကမ္မာနုဘာဝသဉ္ဇနိတပာဋိဟာရိယဝသေန အလင္ကာရပဋိယတ္တော ဝိယ; သောဠသဝသ္သုဒ္ဒေသိကော ဝိယ စ မဟာဇနသ္သ ဥပဋ္ဌာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ; ဗုဒ္ဓဘာဝာနုစ္ဆဝိကသ္သ ဗောဓိသတ္တာနုဘာဝသ္သ ယာထာဝတော ပဝေဒိတတ္တာ ဗုဒ္ဓေန ဝိယ။ပေ.။ အတ္တမနာ အဟောသိ။
Etthāti ‘‘sampatijāto’’tiādinā āgate imasmiṃ ṭhāne. Vissajjitova, tasmā amhehi idha apubbaṃ vattabbaṃ natthīti adhippāyo. Tadā pathaviyaṃ gacchantopi mahāsatto ākāsena gacchanto viya mahājanassa upaṭṭhāsīti ayamettha niyati dhammaniyāmo bodhisattānaṃ dhammatāti idaṃ niyativādavasena kathanaṃ. ‘‘Pubbe purimajātīsu tādisassa puññasambhārakammassa katattā upacitattā mahājanassa tathā upaṭṭhāsī’’ti idaṃ pubbekatakammavādavasena kathanaṃ. Imesaṃ sattānaṃ upari īsanasīlatāya yathāsakaṃ kammameva issaro nāma, tassa nimmānaṃ attano phalassa nibbattanaṃ, mahāpurisopi sadevakaṃ lokaṃ abhibhavituṃ samatthena uḷārena puññakammunā nibbattito tena issarena nimmito nāma, tassa cāyaṃ nimmānaviseso, yadidaṃ mahānubhāvatā. Yāya mahājanassa tathā upaṭṭhāsīti idaṃ issaranimmānavādavasena kathanaṃ. Evaṃ taṃ taṃ bahuṃ vatvā kiṃ imāya pariyāyakathāyāti avasāne ujukameva evaṃ byākāsi. Sampatijāto pathaviyaṃ kathaṃ padasā gacchati, evaṃmahānubhāvo ākāsena maññe gacchatīti parikappanassa vasena ākāsena gacchanto viya ahosi. Sīghataraṃ pana sattapadavītihārena gatattā dissamānarūpopi mahājanassa adissamāno viya ahosi. Acelakabhāvo khuddakasarīratā ca tādisassa iriyāpathassa ananucchavikāti kammānubhāvasañjanitapāṭihāriyavasena alaṅkārapaṭiyatto viya; soḷasavassuddesiko viya ca mahājanassa upaṭṭhāsīti veditabbaṃ; buddhabhāvānucchavikassa bodhisattānubhāvassa yāthāvato paveditattā buddhena viya…pe… attamanā ahosi.
ပာကဋာ ဟုတ္ဝာတိ ဝိဘူတာ ဟုတ္ဝာ။ ဗုဒ္ဓာနံ ယေ ယေ သင္ခာရေ ဝဝတ္ထပေတုကာမာ, တေ တေ ဥပ္ပာဒက္ခဏေပိ သဗ္ဗသော သုပ္ပဋိဝိဒိတာ သုပာကဋာ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ သုဋ္ဌု ဝိဘူတာ ဧဝ ဟုတ္ဝာ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေနာဟ ‘‘ယထာ ဟီ’’တိအာဒိ။ အနောကာသဂတေတိ ပရိဂ္ဂဟသ္သ အနောကာသကာလေ ပဝတ္တေ။ နိပ္ပဒေသေတိ နိရဝသေသေ။ ဩကာသပ္ပတ္တေတိ ဌာနဂမနာဒိကာလေ ဥပ္ပန္နေ, တေ ဟိ သမ္မသနသ္သ ယောဂ္ယကာလေ ဥပ္ပတ္တိယာ ဩကာသပ္ပတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေတိ ဣဒံ ဗုဒ္ဓာနံ ပာကတိကသမ္မသနဝသေန ဝုတ္တံ, အာကင္ခန္တာ ပန တေ ယဒာ ကဒာစိ ဥပ္ပန္နသင္ခာရေ သမ္မသန္တိယေဝ။ သေသံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။
Pākaṭā hutvāti vibhūtā hutvā. Buddhānaṃ ye ye saṅkhāre vavatthapetukāmā, te te uppādakkhaṇepi sabbaso suppaṭividitā supākaṭā hatthatale āmalakaṃ viya suṭṭhu vibhūtā eva hutvā upaṭṭhahanti. Tenāha ‘‘yathā hī’’tiādi. Anokāsagateti pariggahassa anokāsakāle pavatte. Nippadeseti niravasese. Okāsappatteti ṭhānagamanādikāle uppanne, te hi sammasanassa yogyakāle uppattiyā okāsappattāti adhippāyo. Sattadivasabbhantareti idaṃ buddhānaṃ pākatikasammasanavasena vuttaṃ, ākaṅkhantā pana te yadā kadāci uppannasaṅkhāre sammasantiyeva. Sesaṃ suviññeyyameva.
အစ္ဆရိယဗ္ဘုတသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။
Acchariyabbhutasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၃. အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတသုတ္တံ • 3. Acchariyaabbhutasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၃. အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Acchariyaabbhutasuttavaṇṇanā
