| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
समथभेदं
Samathabhedaṃ
अधिकरणपरियायवारकथावण्णना
Adhikaraṇapariyāyavārakathāvaṇṇanā
२९३. लोभो पुब्बङ्गमोतिआदीसु पन लोभहेतु विवदनतो ‘‘लोभो पुब्बङ्गमो’’ति वुत्तं। एवं सेसेसुपि। ठानानीति कारणानि। तिट्ठन्ति एत्थाति ठानं। के तिट्ठन्ति? विवादाधिकरणादयो। वसन्ति एत्थाति वत्थु। भवन्ति एत्थाति भूमि। कुसलाकुसलाब्याकतचित्तसमङ्गिनो विवदनतो ‘‘नव हेतू’’ति वुत्तं। द्वादस मूलानीति ‘‘कोधनो होति उपनाही’’तिआदीनि द्वादस मूलानि।
293.Lobhopubbaṅgamotiādīsu pana lobhahetu vivadanato ‘‘lobho pubbaṅgamo’’ti vuttaṃ. Evaṃ sesesupi. Ṭhānānīti kāraṇāni. Tiṭṭhanti etthāti ṭhānaṃ. Ke tiṭṭhanti? Vivādādhikaraṇādayo. Vasanti etthāti vatthu. Bhavanti etthāti bhūmi. Kusalākusalābyākatacittasamaṅgino vivadanato ‘‘nava hetū’’ti vuttaṃ. Dvādasa mūlānīti ‘‘kodhano hoti upanāhī’’tiādīni dvādasa mūlāni.
२९४-२९५. इमानेव द्वादस कायवाचाहि सद्धिं ‘‘चुद्दस मूलानी’’ति वुत्तानि। सत्त आपत्तिक्खन्धा ठानानीति एत्थ आपत्तिं आपज्जित्वा पटिच्छादेन्तस्स या आपत्ति, तस्सा पुब्बे आपन्ना आपत्तियो ठानानीति वेदितब्बं। ‘‘नत्थि आपत्ताधिकरणं कुसल’’न्ति वचनतो आपत्ताधिकरणे अकुसलाब्याकतवसेन छ हेतू वुत्ता। कुसलचित्तं पन अङ्गं होति, न हेतु।
294-295. Imāneva dvādasa kāyavācāhi saddhiṃ ‘‘cuddasa mūlānī’’ti vuttāni. Satta āpattikkhandhā ṭhānānīti ettha āpattiṃ āpajjitvā paṭicchādentassa yā āpatti, tassā pubbe āpannā āpattiyo ṭhānānīti veditabbaṃ. ‘‘Natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti vacanato āpattādhikaraṇe akusalābyākatavasena cha hetū vuttā. Kusalacittaṃ pana aṅgaṃ hoti, na hetu.
२९६. चत्तारि कम्मानि ठानानीति एत्थ ‘‘एवं कत्तब्ब’’न्ति इतिकत्तब्बतादस्सनवसेन पवत्तपाळि कम्मं नाम, यथाठितपाळिवसेन करोन्तानं किरिया किच्चाधिकरणं नाम। ञत्तिञत्तिदुतियञत्तिचतुत्थकम्मानि ञत्तितो जायन्ति, अपलोकनकम्मं अपलोकनतोवाति आह ‘‘ञत्तितो वा अपलोकनतो वा’’ति। किच्चाधिकरणं एकेन समथेन सम्मति, सम्पज्जतीति अत्थो। तेहि समेतब्बत्ता ‘‘विवादाधिकरणस्स साधारणा’’ति वुत्तं।
296.Cattāri kammāni ṭhānānīti ettha ‘‘evaṃ kattabba’’nti itikattabbatādassanavasena pavattapāḷi kammaṃ nāma, yathāṭhitapāḷivasena karontānaṃ kiriyā kiccādhikaraṇaṃ nāma. Ñattiñattidutiyañatticatutthakammāni ñattito jāyanti, apalokanakammaṃ apalokanatovāti āha ‘‘ñattito vā apalokanato vā’’ti. Kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati, sampajjatīti attho. Tehi sametabbattā ‘‘vivādādhikaraṇassa sādhāraṇā’’ti vuttaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / ६. अधिकरणपरियायवारो • 6. Adhikaraṇapariyāyavāro
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / अधिकरणपरियायवारादिवण्णना • Adhikaraṇapariyāyavārādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / अधिकरणपरियायवारवण्णना • Adhikaraṇapariyāyavāravaṇṇanā
