| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
69. ආසයානුසයඤාණනිද්‌දෙසො
69. Āsayānusayañāṇaniddeso
113. කතමං තථාගතස්‌ස සත්‌තානං ආසයානුසයෙ ඤාණං? ඉධ තථාගතො සත්‌තානං ආසයං ජානාති, අනුසයං ජානාති, චරිතං ජානාති , අධිමුත්‌තිං ජානාති, භබ්‌බාභබ්‌බෙ සත්‌තෙ පජානාති. කතමො 1 සත්‌තානං ආසයො? ‘‘සස්‌සතො ලොකො’’ති වා, ‘‘අසස්‌සතො ලොකො’’ති වා, ‘‘අන්‌තවා ලොකො’’ති වා, ‘‘අනන්‌තවා ලොකො’’ති වා, ‘‘තං ජීවං තං සරීර’’න්‌ති වා, ‘‘අඤ්‌ඤං ජීවං අඤ්‌ඤං සරීර’’න්‌ති වා, ‘‘හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති වා, ‘‘න හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති වා, ‘‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති වා, ‘‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා’’ති වා. ඉති භවදිට්‌ඨිසන්‌නිස්‌සිතා වා සත්‌තා හොන්‌ති විභවදිට්‌ඨිසන්‌නිස්‌සිතා වා.
113. Katamaṃ tathāgatassa sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ? Idha tathāgato sattānaṃ āsayaṃ jānāti, anusayaṃ jānāti, caritaṃ jānāti , adhimuttiṃ jānāti, bhabbābhabbe satte pajānāti. Katamo 2 sattānaṃ āsayo? ‘‘Sassato loko’’ti vā, ‘‘asassato loko’’ti vā, ‘‘antavā loko’’ti vā, ‘‘anantavā loko’’ti vā, ‘‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’’nti vā, ‘‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’’nti vā, ‘‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā, ‘‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti vā. Iti bhavadiṭṭhisannissitā vā sattā honti vibhavadiṭṭhisannissitā vā.
එතෙ වා පන උභො අන්‌තෙ අනුපගම්‌ම ඉදප්‌පච්‌චයතාපටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නෙසු ධම්‌මෙසු අනුලොමිකා ඛන්‌ති පටිලද්‌ධා හොති, යථාභූතං වා ඤාණං. කාමං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති – ‘‘අයං පුග්‌ගලො කාමගරුකො කාමාසයො කාමාධිමුත්‌තො’’ති. කාමං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති – ‘‘අයං පුග්‌ගලො නෙක්‌ඛම්‌මගරුකො නෙක්‌ඛම්‌මාසයො නෙක්‌ඛම්‌මාධිමුත්‌තො’’ති. නෙක්‌ඛම්‌මං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති – ‘‘අයං පුග්‌ගලො (නෙක්‌ඛම්‌මගරුකො නෙක්‌ඛම්‌මාසයො නෙක්‌ඛම්‌මාධිමුත්‌තො’’ති. නෙක්‌ඛම්‌මං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති – ‘‘අයං පුග්‌ගලො කාමගරුකො කාමාසයො කාමාධිමුත්‌තො’’ති. බ්‍යාපාදං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති) 3 – ‘‘අයං පුග්‌ගලො බ්‍යාපාදගරුකො බ්‍යාපාදාසයො බ්‍යාපාදාධිමුත්‌තො’’ති. බ්‍යාපාදං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති – ‘‘අයං පුග්‌ගලො (අබ්‍යාපාදගරුකො අබ්‍යාපාදාසයො අබ්‍යාපාදාධිමුත්‌තො’’ති. අබ්‍යාපාදං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති – ‘‘අයං පුග්‌ගලො අබ්‍යාපාදගරුකො අබ්‍යාපාදාසයො අබ්‍යාපාදාධිමුත්‌තො’’ති. අබ්‍යාපාදං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති – ‘‘අයං පුග්‌ගලො බ්‍යාපාදගරුකො බ්‍යාපාදාසයො බ්‍යාපාදාධිමුත්‌තො’’ති. ථිනමිද්‌ධං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති) – ‘‘අයං පුග්‌ගලො ථිනමිද්‌ධගරුකො ථිනමිද්‌ධාසයො ථිනමිද්‌ධාධිමුත්‌තො’’ති. ථිනමිද්‌ධං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති – ‘‘අයං පුග්‌ගලො ආලොකසඤ්‌ඤාගරුකො ආලොකසඤ්‌ඤාසයො ආලොකසඤ්‌ඤාධිමුත්‌තො’’ති. ආලොකසඤ්‌ඤං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති – ‘‘අයං පුග්‌ගලො (ආලොකසඤ්‌ඤාගරුකො ආලොකසඤ්‌ඤාසයො ආලොකසඤ්‌ඤාධිමුත්‌තො’’ති. ආලොකසඤ්‌ඤං සෙවන්‌තඤ්‌ඤෙව ජානාති – ‘‘අයං පුග්‌ගලො ථිනමිද්‌ධගරුකො ථිනමිද්‌ධාසයො ථිනමිද්‌ධාධිමුත්‌තො’’ති.) අයං සත්‌තානං ආසයො.
Ete vā pana ubho ante anupagamma idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu anulomikā khanti paṭiladdhā hoti, yathābhūtaṃ vā ñāṇaṃ. Kāmaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo kāmagaruko kāmāsayo kāmādhimutto’’ti. Kāmaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo nekkhammagaruko nekkhammāsayo nekkhammādhimutto’’ti. Nekkhammaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo (nekkhammagaruko nekkhammāsayo nekkhammādhimutto’’ti. Nekkhammaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo kāmagaruko kāmāsayo kāmādhimutto’’ti. Byāpādaṃ sevantaññeva jānāti) 4 – ‘‘ayaṃ puggalo byāpādagaruko byāpādāsayo byāpādādhimutto’’ti. Byāpādaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo (abyāpādagaruko abyāpādāsayo abyāpādādhimutto’’ti. Abyāpādaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo abyāpādagaruko abyāpādāsayo abyāpādādhimutto’’ti. Abyāpādaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo byāpādagaruko byāpādāsayo byāpādādhimutto’’ti. Thinamiddhaṃ sevantaññeva jānāti) – ‘‘ayaṃ puggalo thinamiddhagaruko thinamiddhāsayo thinamiddhādhimutto’’ti. Thinamiddhaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo ālokasaññāgaruko ālokasaññāsayo ālokasaññādhimutto’’ti. Ālokasaññaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo (ālokasaññāgaruko ālokasaññāsayo ālokasaññādhimutto’’ti. Ālokasaññaṃ sevantaññeva jānāti – ‘‘ayaṃ puggalo thinamiddhagaruko thinamiddhāsayo thinamiddhādhimutto’’ti.) Ayaṃ sattānaṃ āsayo.
114. කතමො ච සත්‌තානං අනුසයො? සත්‌තානුසයා – කාමරාගානුසයො, පටිඝානුසයො, මානානුසයො, දිට්‌ඨානුසයො, විචිකිච්‌ඡානුසයො, භවරාගානුසයො , අවිජ්‌ජානුසයො. යං ලොකෙ පියරූපං සාතරූපං, එත්‌ථ සත්‌තානං කාමරාගානුසයො අනුසෙති. යං ලොකෙ අප්‌පියරූපං අසාතරූපං , එත්‌ථ සත්‌තානං පටිඝානුසයො අනුසෙති. ඉති ඉමෙසු ද්‌වීසු ධම්‌මෙසු අවිජ්‌ජා අනුපතිතා, තදෙකට්‌ඨො මානො ච දිට්‌ඨි ච විචිකිච්‌ඡා ච දට්‌ඨබ්‌බා. අයං සත්‌තානං අනුසයො.
114. Katamo ca sattānaṃ anusayo? Sattānusayā – kāmarāgānusayo, paṭighānusayo, mānānusayo, diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo, bhavarāgānusayo , avijjānusayo. Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, ettha sattānaṃ kāmarāgānusayo anuseti. Yaṃ loke appiyarūpaṃ asātarūpaṃ , ettha sattānaṃ paṭighānusayo anuseti. Iti imesu dvīsu dhammesu avijjā anupatitā, tadekaṭṭho māno ca diṭṭhi ca vicikicchā ca daṭṭhabbā. Ayaṃ sattānaṃ anusayo.
කතමඤ්‌ච සත්‌තානං චරිතං? පුඤ්‌ඤාභිසඞ්‌ඛාරො අපුඤ්‌ඤාභිසඞ්‌ඛාරො ආනෙඤ්‌ජාභිසඞ්‌ඛාරො පරිත්‌තභූමකො වා මහාභූමකො වා. ඉදං සත්‌තානං චරිතං.
Katamañca sattānaṃ caritaṃ? Puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro parittabhūmako vā mahābhūmako vā. Idaṃ sattānaṃ caritaṃ.
115. කතමා ච සත්‌තානං අධිමුත්‌ති? සන්‌ති සත්‌තා හීනාධිමුත්‌තිකා, සන්‌ති සත්‌තා පණීතාධිමුත්‌තිකා. හීනාධිමුත්‌තිකා සත්‌තා හීනාධිමුත්‌තිකෙ සත්‌තෙ සෙවන්‌ති භජන්‌ති පයිරුපාසන්‌ති. පණීතාධිමුත්‌තිකා සත්‌තා පණීතාධිමුත්‌තිකෙ සත්‌තෙ සෙවන්‌ති භජන්‌ති පයිරුපාසන්‌ති. අතීතම්‌පි අද්‌ධානං හීනාධිමුත්‌තිකා සත්‌තා හීනාධිමුත්‌තිකෙ සත්‌තෙ සෙවිංසු භජිංසු පයිරුපාසිංසු; පණීතාධිමුත්‌තිකා සත්‌තා පණීතාධිමුත්‌තිකෙ සත්‌තෙ සෙවිංසු භජිංසු පයිරුපාසිංසු. අනාගතම්‌පි අද්‌ධානං හීනාධිමුත්‌තිකා සත්‌තා හීනාධිමුත්‌තිකෙ සත්‌තෙ සෙවිස්‌සන්‌ති භජිස්‌සන්‌ති පයිරුපාසිස්‌සන්‌ති; පණීතාධිමුත්‌තිකා සත්‌තා පණීතාධිමුත්‌තිකෙ සත්‌තෙ සෙවිස්‌සන්‌ති භජිස්‌සන්‌ති පයිරුපාසිස්‌සන්‌ති. අයං සත්‌තානං අධිමුත්‌ති.
115. Katamā ca sattānaṃ adhimutti? Santi sattā hīnādhimuttikā, santi sattā paṇītādhimuttikā. Hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte sevanti bhajanti payirupāsanti. Paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte sevanti bhajanti payirupāsanti. Atītampi addhānaṃ hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte seviṃsu bhajiṃsu payirupāsiṃsu; paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte seviṃsu bhajiṃsu payirupāsiṃsu. Anāgatampi addhānaṃ hīnādhimuttikā sattā hīnādhimuttike satte sevissanti bhajissanti payirupāsissanti; paṇītādhimuttikā sattā paṇītādhimuttike satte sevissanti bhajissanti payirupāsissanti. Ayaṃ sattānaṃ adhimutti.
කතමෙ සත්‌තා අභබ්‌බා? යෙ තෙ සත්‌තා කම්‌මාවරණෙන සමන්‌නාගතා, කිලෙසාවරණෙන සමන්‌නාගතා, විපාකාවරණෙන සමන්‌නාගතා , අස්‌සද්‌ධා අච්‌ඡන්‌දිකා දුප්‌පඤ්‌ඤා, අභබ්‌බා නියාමං ඔක්‌කමිතුං කුසලෙසු ධම්‌මෙසු සම්‌මත්‌තං – ඉමෙ තෙ සත්‌තා අභබ්‌බා.
Katame sattā abhabbā? Ye te sattā kammāvaraṇena samannāgatā, kilesāvaraṇena samannāgatā, vipākāvaraṇena samannāgatā , assaddhā acchandikā duppaññā, abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ – ime te sattā abhabbā.
කතමෙ සත්‌තා භබ්‌බා? යෙ තෙ සත්‌තා න කම්‌මාවරණෙන සමන්‌නාගතා, න කිලෙසාවරණෙන සමන්‌නාගතා, න විපාකාවරණෙන සමන්‌නාගතා, සද්‌ධා ඡන්‌දිකා පඤ්‌ඤවන්‌තො, භබ්‌බා නියාමං ඔක්‌කමිතුං කුසලෙසු ධම්‌මෙසු සම්‌මත්‌තං – ඉමෙ තෙ සත්‌තා භබ්‌බා. ඉදං තථාගතස්‌ස සත්‌තානං ආසයානුසයෙ ඤාණං.
Katame sattā bhabbā? Ye te sattā na kammāvaraṇena samannāgatā, na kilesāvaraṇena samannāgatā, na vipākāvaraṇena samannāgatā, saddhā chandikā paññavanto, bhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ – ime te sattā bhabbā. Idaṃ tathāgatassa sattānaṃ āsayānusaye ñāṇaṃ.
ආසයානුසයඤාණනිද්‌දෙසො නවසට්‌ඨිමො.
Āsayānusayañāṇaniddeso navasaṭṭhimo.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / 69. ආසයානුසයඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 69. Āsayānusayañāṇaniddesavaṇṇanā
