| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
6. අවුට්‌ඨිකසුත්‌තවණ්‌ණනා
6. Avuṭṭhikasuttavaṇṇanā
75. ඡට්‌ඨෙ අවුට්‌ඨිකසමොති අවුට්‌ඨිකමෙඝසමො. එකච්‌චො හි මෙඝො සතපටලසහස්‌සපටලො හුත්‌වා උට්‌ඨහිත්‌වා ථනන්‌තො ගජ්‌ජන්‌තො විජ්‌ජොතන්‌තො එකං උදකබින්‌දුම්‌පි අපාතෙත්‌වා විගච්‌ඡති, තථූපමො එකච්‌චො පුග්‌ගලොති දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘අවුට්‌ඨිකසමො’’ති. පදෙසවස්‌සීති එකදෙසවස්‌සිමෙඝසමො. පදෙසවස්‌සී වියාති හි පදෙසවස්‌සී. එකච්‌චො එකස්‌මිංයෙව ඨානෙ ඨිතෙසු මනුස්‌සෙසු යථා එකච්‌චෙ තෙමෙන්‌ති, එකච්‌චෙ න තෙමෙන්‌ති, එවං මන්‌දං වස්‌සති, තථූපමං එකච්‌චං පුග්‌ගලං දස්‌සෙති ‘‘පදෙසවස්‌සී’’ති. සබ්‌බත්‌ථාභිවස්‌සීති සබ්‌බස්‌මිං පථවීපබ්‌බතසමුද්‌දාදිකෙ ජගතිප්‌පදෙසෙ අභිවස්‌සිමෙඝසමො. එකච්‌චො හි සකලචක්‌කවාළගබ්‌භං පත්‌ථරිත්‌වා සබ්‌බත්‌ථකමෙව අභිවස්‌සති, තං චාතුද්‌දීපිකමහාමෙඝං එකච්‌චස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස උපමං කත්‌වා වුත්‌තං ‘‘සබ්‌බත්‌ථාභිවස්‌සී’’ති.
75. Chaṭṭhe avuṭṭhikasamoti avuṭṭhikameghasamo. Ekacco hi megho satapaṭalasahassapaṭalo hutvā uṭṭhahitvā thananto gajjanto vijjotanto ekaṃ udakabindumpi apātetvā vigacchati, tathūpamo ekacco puggaloti dassento āha ‘‘avuṭṭhikasamo’’ti. Padesavassīti ekadesavassimeghasamo. Padesavassī viyāti hi padesavassī. Ekacco ekasmiṃyeva ṭhāne ṭhitesu manussesu yathā ekacce tementi, ekacce na tementi, evaṃ mandaṃ vassati, tathūpamaṃ ekaccaṃ puggalaṃ dasseti ‘‘padesavassī’’ti. Sabbatthābhivassīti sabbasmiṃ pathavīpabbatasamuddādike jagatippadese abhivassimeghasamo. Ekacco hi sakalacakkavāḷagabbhaṃ pattharitvā sabbatthakameva abhivassati, taṃ cātuddīpikamahāmeghaṃ ekaccassa puggalassa upamaṃ katvā vuttaṃ ‘‘sabbatthābhivassī’’ti.
සබ්‌බෙසානන්‌ති සබ්‌බෙසං, අයමෙව වා පාඨො. න දාතා හොතීති අදානසීලො හොති, ථද්‌ධමච්‌ඡරිතාය න කස්‌සචි කිඤ්‌චි දෙතීති අත්‌ථො. ඉදානි දානස්‌ස ඛෙත්‌තං දෙය්‍යධම්‌මඤ්‌ච විභාගෙන දස්‌සෙතුං ‘‘සමණබ්‍රාහ්‌මණා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ සමිතපාපසමණා චෙව පබ්‌බජ්‌ජමත්‌තසමණා ච බාහිතපාපබ්‍රාහ්‌මණා චෙව ජාතිමත්‌තබ්‍රාහ්‌මණා ච ඉධ ‘‘සමණබ්‍රාහ්‌මණා’’ති අධිප්‌පෙතා. කපණා නාම දුග්‌ගතා දලිද්‌දමනුස්‌සා. අද්‌ධිකා නාම පථාවිනො පරිබ්‌බයවිහීනා. වනිබ්‌බකා නාම යෙ ‘‘ඉට්‌ඨං දෙථ කන්‌තං මනාපං කාලෙන අනවජ්‌ජං උදග්‌ගචිත්‌තා පසන්‌නචිත්‌තා, එවං දෙන්‌තා ගච්‌ඡථ සුගතිං, ගච්‌ඡථ බ්‍රහ්‌මලොක’’න්‌තිආදිනා නයෙන දානෙ නියොජෙන්‌තා දානස්‌ස වණ්‌ණං ථොමෙන්‌තා විචරන්‌ති. යාචකා නාම යෙ කෙවලං ‘‘මුට්‌ඨිමත්‌තං දෙථ, පසතමත්‌තං දෙථ, සරාවමත්‌තං දෙථා’’ති අප්‌පකම්‌පි යාචමානා විචරන්‌ති. තත්‌ථ සමණබ්‍රාහ්‌මණග්‌ගහණෙන ගුණඛෙත්‌තං උපකාරිඛෙත්‌තඤ්‌ච දස්‌සෙති, කපණාදිග්‌ගහණෙන කරුණාඛෙත්‌තං. අන්‌නන්‌ති යංකිඤ්‌චි ඛාදනීයං භොජනීයං. පානන්‌ති අම්‌බපානාදිපානකං. වත්‌ථන්‌ති නිවාසනපාරුපනාදිඅච්‌ඡාදනං. යානන්‌ති රථවය්‌හාදි අන්‌තමසො උපාහනං උපාදාය ගමනසාධනං. මාලාති ගන්‌ථිතාගන්‌ථිතභෙදං සබ්‌බං පුප්‌ඵං. ගන්‌ධන්‌ති යංකිඤ්‌චි ගන්‌ධජාතං පිසිතං අපිසිතං ගන්‌ධූපකරණඤ්‌ච. විලෙපනන්‌ති ඡවිරාගකරණං. සෙය්‍යාති මඤ්‌චපීඨාදි චෙව පාවාරකොජවාදි ච සයිතබ්‌බවත්‌ථු. සෙය්‍යග්‌ගහණෙන චෙත්‌ථ ආසනම්‌පි ගහිතන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. ආවසථන්‌ති වාතාතපාදිපරිස්‌සයවිනොදනං පතිස්‌සයං. පදීපෙය්‍යන්‌ති දීපකපල්‌ලිකාදිපදීපූපකරණං.
Sabbesānanti sabbesaṃ, ayameva vā pāṭho. Na dātā hotīti adānasīlo hoti, thaddhamaccharitāya na kassaci kiñci detīti attho. Idāni dānassa khettaṃ deyyadhammañca vibhāgena dassetuṃ ‘‘samaṇabrāhmaṇā’’tiādimāha. Tattha samitapāpasamaṇā ceva pabbajjamattasamaṇā ca bāhitapāpabrāhmaṇā ceva jātimattabrāhmaṇā ca idha ‘‘samaṇabrāhmaṇā’’ti adhippetā. Kapaṇā nāma duggatā daliddamanussā. Addhikā nāma pathāvino paribbayavihīnā. Vanibbakā nāma ye ‘‘iṭṭhaṃ detha kantaṃ manāpaṃ kālena anavajjaṃ udaggacittā pasannacittā, evaṃ dentā gacchatha sugatiṃ, gacchatha brahmaloka’’ntiādinā nayena dāne niyojentā dānassa vaṇṇaṃ thomentā vicaranti. Yācakā nāma ye kevalaṃ ‘‘muṭṭhimattaṃ detha, pasatamattaṃ detha, sarāvamattaṃ dethā’’ti appakampi yācamānā vicaranti. Tattha samaṇabrāhmaṇaggahaṇena guṇakhettaṃ upakārikhettañca dasseti, kapaṇādiggahaṇena karuṇākhettaṃ. Annanti yaṃkiñci khādanīyaṃ bhojanīyaṃ. Pānanti ambapānādipānakaṃ. Vatthanti nivāsanapārupanādiacchādanaṃ. Yānanti rathavayhādi antamaso upāhanaṃ upādāya gamanasādhanaṃ. Mālāti ganthitāganthitabhedaṃ sabbaṃ pupphaṃ. Gandhanti yaṃkiñci gandhajātaṃ pisitaṃ apisitaṃ gandhūpakaraṇañca. Vilepananti chavirāgakaraṇaṃ. Seyyāti mañcapīṭhādi ceva pāvārakojavādi ca sayitabbavatthu. Seyyaggahaṇena cettha āsanampi gahitanti daṭṭhabbaṃ. Āvasathanti vātātapādiparissayavinodanaṃ patissayaṃ. Padīpeyyanti dīpakapallikādipadīpūpakaraṇaṃ.
එවං ඛො, භික්‌ඛවෙති විජ්‌ජමානෙපි දෙය්‍යධම්‌මෙ පටිග්‌ගාහකානං එවං දාතබ්‌බවත්‌ථුං සබ්‌බෙන සබ්‌බං අදෙන්‌තො පුග්‌ගලො අවස්‌සිකමෙඝසදිසො හොති. ඉදං වුත්‌තං හොති – භික්‌ඛවෙ, යථා සො මෙඝො සතපටලසහස්‌සපටලො හුත්‌වා උට්‌ඨහිත්‌වා න කිඤ්‌චි වස්‌සි විගච්‌ඡති, එවමෙව යො උළාරං විපුලඤ්‌ච භොගං සංහරිත්‌වා ගෙහං ආවසන්‌තො කස්‌සචි කටච්‌ඡුමත්‌තං භික්‌ඛං වා උළුඞ්‌කමත්‌තං යාගුං වා අදත්‌වා විගච්‌ඡති, විවසො මච්‌චුවසං ගච්‌ඡති, සො අවුට්‌ඨිකසමො නාම හොතීති. ඉමිනා නයෙන සෙසෙසුපි නිගමනං වෙදිතබ්‌බං. ඉමෙසු ච තීසු පුග්‌ගලෙසු පඨමො එකංසෙනෙව ගරහිතබ්‌බො, දුතියො පසංසනීයො, තතියො, පසංසනීයතරො. පඨමො වා එකන්‌තෙනෙව සබ්‌බනිහීනො, දුතියො මජ්‌ඣිමො, තතියො උත්‌තමොති වෙදිතබ්‌බො.
Evaṃkho, bhikkhaveti vijjamānepi deyyadhamme paṭiggāhakānaṃ evaṃ dātabbavatthuṃ sabbena sabbaṃ adento puggalo avassikameghasadiso hoti. Idaṃ vuttaṃ hoti – bhikkhave, yathā so megho satapaṭalasahassapaṭalo hutvā uṭṭhahitvā na kiñci vassi vigacchati, evameva yo uḷāraṃ vipulañca bhogaṃ saṃharitvā gehaṃ āvasanto kassaci kaṭacchumattaṃ bhikkhaṃ vā uḷuṅkamattaṃ yāguṃ vā adatvā vigacchati, vivaso maccuvasaṃ gacchati, so avuṭṭhikasamo nāma hotīti. Iminā nayena sesesupi nigamanaṃ veditabbaṃ. Imesu ca tīsu puggalesu paṭhamo ekaṃseneva garahitabbo, dutiyo pasaṃsanīyo, tatiyo, pasaṃsanīyataro. Paṭhamo vā ekanteneva sabbanihīno, dutiyo majjhimo, tatiyo uttamoti veditabbo.
ගාථාසු සමණෙති උපයොගවසෙන බහුවචනං තථා සෙසෙසුපි. ලද්‌ධානාති ලභිත්‌වා, සමණෙ දක්‌ඛිණෙය්‍යෙ පවාරෙත්‌වා පුට්‌ඨො න සංවිභජති. අන්‌නං පානඤ්‌ච භොජනන්‌ති අන්‌නං වා පානං වා අඤ්‌ඤං වා භුඤ්‌ජිතබ්‌බයුත්‌තකං භොජනං, තං න සංවිභජති. අයඤ්‌හෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපත්‌ථො – යො අත්‌ථිකභාවෙන උපගතෙ සම්‌පටිග්‌ගාහකෙ ලභිත්‌වා අන්‌නාදිනා සංවිභාගමත්‌තම්‌පි න කරොති, කිං සො අඤ්‌ඤං දානං දස්‌සති, තං එවරූපං ථද්‌ධමච්‌ඡරියං පුරිසාධමං නිහීනපුග්‌ගලං පණ්‌ඩිතා අවුට්‌ඨිකසමොති ආහු කථයන්‌තීති.
Gāthāsu samaṇeti upayogavasena bahuvacanaṃ tathā sesesupi. Laddhānāti labhitvā, samaṇe dakkhiṇeyye pavāretvā puṭṭho na saṃvibhajati. Annaṃ pānañca bhojananti annaṃ vā pānaṃ vā aññaṃ vā bhuñjitabbayuttakaṃ bhojanaṃ, taṃ na saṃvibhajati. Ayañhettha saṅkhepattho – yo atthikabhāvena upagate sampaṭiggāhake labhitvā annādinā saṃvibhāgamattampi na karoti, kiṃ so aññaṃ dānaṃ dassati, taṃ evarūpaṃ thaddhamacchariyaṃ purisādhamaṃ nihīnapuggalaṃ paṇḍitā avuṭṭhikasamoti āhu kathayantīti.
එකච්‌චානං න දදාතීති විජ්‌ජමානෙපි මහති දාතබ්‌බධම්‌මෙ එකෙසං සත්‌තානං තෙසු කොධවසෙන වා, දෙය්‍යධම්‌මෙ ලොභවසෙන වා න දදාති. එකච්‌චානං පවෙච්‌ඡතීති එකෙසංයෙව පන දදාති. මෙධාවිනොති පඤ්‌ඤවන්‌තො පණ්‌ඩිතා ජනා.
Ekaccānaṃna dadātīti vijjamānepi mahati dātabbadhamme ekesaṃ sattānaṃ tesu kodhavasena vā, deyyadhamme lobhavasena vā na dadāti. Ekaccānaṃ pavecchatīti ekesaṃyeva pana dadāti. Medhāvinoti paññavanto paṇḍitā janā.
සුභික්‌ඛවාචොති යො උපගතානං යාචකානං ‘‘අන්‌නං දෙථ, පානං දෙථා’’තිආදිනා තං තං දාපෙති, සො සුලභභික්‌ඛතාය සුභික්‌ඛා වාචා එතස්‌සාති සුභික්‌ඛවාචො. ‘‘සුභික්‌ඛවස්‌සී’’තිපි පඨන්‌ති. යථා ලොකො සුභික්‌ඛො හොති, එවං සබ්‌බත්‌ථාභිවස්‌සිතමහාමෙඝො සුභික්‌ඛවස්‌සී නාම හොති. එවමයම්‌පි මහාදානෙහි සබ්‌බත්‌ථාභිවස්‌සී සුභික්‌ඛවස්‌සීති. ආමොදමානො පකිරෙතීති තුට්‌ඨහට්‌ඨමානසො සහත්‌ථෙන දානං දෙන්‌තො පටිග්‌ගාහකඛෙත්‌තෙ දෙය්‍යධම්‌මං පකිරෙන්‌තො විය හොති, වාචායපි ‘‘දෙථ දෙථා’’ති භාසති.
Subhikkhavācoti yo upagatānaṃ yācakānaṃ ‘‘annaṃ detha, pānaṃ dethā’’tiādinā taṃ taṃ dāpeti, so sulabhabhikkhatāya subhikkhā vācā etassāti subhikkhavāco. ‘‘Subhikkhavassī’’tipi paṭhanti. Yathā loko subhikkho hoti, evaṃ sabbatthābhivassitamahāmegho subhikkhavassī nāma hoti. Evamayampi mahādānehi sabbatthābhivassī subhikkhavassīti. Āmodamāno pakiretīti tuṭṭhahaṭṭhamānaso sahatthena dānaṃ dento paṭiggāhakakhette deyyadhammaṃ pakirento viya hoti, vācāyapi ‘‘detha dethā’’ti bhāsati.
ඉදානි නං සුභික්‌ඛවස්‌සිතභාවං දස්‌සෙතුං ‘‘යථාපි මෙඝො’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‍රායං සඞ්‌ඛෙපත්‌ථො – යථා මහාමෙඝො පඨමං මන්‌දනිග්‌ඝොසෙන ථනයිත්‌වා පුන සකලනදීකන්‌දරානි එකනින්‌නාදං කරොන්‌තො ගජ්‌ජයිත්‌වා පවස්‌සති, සබ්‌බත්‌ථකමෙව වාරිනා උදකෙන ථලං නින්‌නඤ්‌ච අභිසන්‌දන්‌තො පූරෙති එකොඝං කරොති, එවමෙව ඉධ ඉමස්‌මිං සත්‌තලොකෙ එකච්‌චො උළාරපුග්‌ගලො සබ්‌බසමතාය සො මහාමෙඝො විය වස්‌සිතබ්‌බත්‌තා තාදිසො යථා ධනං උට්‌ඨානාධිගතං අත්‌තනො උට්‌ඨානවීරියාභිනිබ්‌බත්‌තං හොති, එවං අනලසො හුත්‌වා තඤ්‌ච ධම්‌මෙන ඤායෙන සංහරිත්‌වා තන්‌නිබ්‌බත්‌තෙන අන්‌නෙන පානෙන අඤ්‌ඤෙන ච දෙය්‍යධම්‌මෙන පත්‌තෙ සම්‌පත්‌තෙ වනිබ්‌බකෙ සම්‌මා සම්‌මදෙව දෙසකාලානුරූපඤ්‌චෙව ඉච්‌ඡානුරූපඤ්‌ච තප්‌පෙති සම්‌පවාරෙතීති.
Idāni naṃ subhikkhavassitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘yathāpi megho’’tiādi vuttaṃ. Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yathā mahāmegho paṭhamaṃ mandanigghosena thanayitvā puna sakalanadīkandarāni ekaninnādaṃ karonto gajjayitvā pavassati, sabbatthakameva vārinā udakena thalaṃ ninnañca abhisandanto pūreti ekoghaṃ karoti, evameva idha imasmiṃ sattaloke ekacco uḷārapuggalo sabbasamatāya so mahāmegho viya vassitabbattā tādiso yathā dhanaṃ uṭṭhānādhigataṃ attano uṭṭhānavīriyābhinibbattaṃ hoti, evaṃ analaso hutvā tañca dhammena ñāyena saṃharitvā tannibbattena annena pānena aññena ca deyyadhammena patte sampatte vanibbake sammā sammadeva desakālānurūpañceva icchānurūpañca tappeti sampavāretīti.
ඡට්‌ඨසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Chaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 6. අවුට්‌ඨිකසුත්‌තං • 6. Avuṭṭhikasuttaṃ
