| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya |
၅. ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တံ
5. Bodhirājakumārasuttaṃ
၃၂၄. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ ဘဂ္ဂေသု ဝိဟရတိ သုသုမာရဂိရေ ဘေသကဠာဝနေ မိဂဒာယေ။ တေန ခော ပန သမယေန ဗောဓိသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ ကောကနဒော 1 နာမ ပာသာဒော အစိရကာရိတော ဟောတိ အနဇ္ဈာဝုဋ္ဌော သမဏေန ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏေန ဝာ ကေနစိ ဝာ မနုသ္သဘူတေန။ အထ ခော ဗောဓိ ရာဇကုမာရော သဉ္ဇိကာပုတ္တံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တ္ဝံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒ, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘ဗောဓိ, ဘန္တေ, ရာဇကုမာရော ဘဂဝတော ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘အဓိဝာသေတု ကိရ, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဗောဓိသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ သ္ဝာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင္ဃေနာ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခော သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝော ဗောဓိသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဗောဓိ ခော 2 ရာဇကုမာရော ဘောတော ဂောတမသ္သ ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘အဓိဝာသေတု ကိရ ဘဝံ ဂောတမော ဗောဓိသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ သ္ဝာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင္ဃေနာ’’’တိ။ အဓိဝာသေသိ ဘဂဝာ တုဏ္ဟီဘာဝေန။ အထ ခော သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝော ဘဂဝတော အဓိဝာသနံ ဝိဒိတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန ဗောဓိ ရာဇကုမာရော တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဗောဓိံ ရာဇကုမာရံ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဝောစုမ္ဟ ဘောတော ဝစနေန တံ ဘဝန္တံ ဂောတမံ – ‘ဗောဓိ ခော ရာဇကုမာရော ဘောတော ဂောတမသ္သ ပာဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပာဗာဓံ အပ္ပာတင္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – အဓိဝာသေတု ကိရ ဘဝံ ဂောတမော ဗောဓိသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ သ္ဝာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင္ဃေနာ’တိ။ အဓိဝုဋ္ဌဉ္စ ပန သမဏေန ဂောတမေနာ’’တိ။
324. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā bhaggesu viharati susumāragire bhesakaḷāvane migadāye. Tena kho pana samayena bodhissa rājakumārassa kokanado 3 nāma pāsādo acirakārito hoti anajjhāvuṭṭho samaṇena vā brāhmaṇena vā kenaci vā manussabhūtena. Atha kho bodhi rājakumāro sañjikāputtaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, samma sañjikāputta, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vanda, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘bodhi, bhante, rājakumāro bhagavato pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti. Evañca vadehi – ‘adhivāsetu kira, bhante, bhagavā bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’’ti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho sañjikāputto māṇavo bodhissa rājakumārassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho sañjikāputto māṇavo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘bodhi kho 4 rājakumāro bhoto gotamassa pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati. Evañca vadeti – ‘adhivāsetu kira bhavaṃ gotamo bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. Atha kho sañjikāputto māṇavo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā yena bodhi rājakumāro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bodhiṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘avocumha bhoto vacanena taṃ bhavantaṃ gotamaṃ – ‘bodhi kho rājakumāro bhoto gotamassa pāde sirasā vandati, appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati. Evañca vadeti – adhivāsetu kira bhavaṃ gotamo bodhissa rājakumārassa svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’ti. Adhivuṭṭhañca pana samaṇena gotamenā’’ti.
၃၂၅. အထ ခော ဗောဓိ ရာဇကုမာရော တသ္သာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ နိဝေသနေ ပဏီတံ ခာဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒာပေတ္ဝာ, ကောကနဒဉ္စ ပာသာဒံ ဩဒာတေဟိ ဒုသ္သေဟိ သန္ထရာပေတ္ဝာ ယာဝ ပစ္ဆိမသောပာနကဠေဝရာ 5, သဉ္ဇိကာပုတ္တံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တ္ဝံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစေဟိ – ‘ကာလော, ဘန္တေ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခော သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝော ဗောဓိသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစေသိ – ‘‘ကာလော, ဘော ဂောတမ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။ အထ ခော ဘဂဝာ ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ ယေန ဗောဓိသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ နိဝေသနံ တေနုပသင္ကမိ။ တေန ခော ပန သမယေန ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဗဟိဒ္ဝာရကောဋ္ဌကေ ဌိတော ဟောတိ ဘဂဝန္တံ အာဂမယမာနော။ အဒ္ဒသာ ခော ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသ္ဝာန ပစ္စုဂ္ဂန္တ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပုရက္ခတ္ဝာ ယေန ကောကနဒော ပာသာဒော တေနုပသင္ကမိ။ အထ ခော ဘဂဝာ ပစ္ဆိမံ သောပာနကဠေဝရံ နိသ္သာယ အဋ္ဌာသိ။ အထ ခော ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဘိရုဟတု 6, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဒုသ္သာနိ, အဘိရုဟတု သုဂတော ဒုသ္သာနိ; ယံ မမ အသ္သ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခာယာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝာ တုဏ္ဟီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခော။ပေ.။ တတိယမ္ပိ ခော ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဘိရုဟတု, ဘန္တေ, ဘဂဝာ။ ဒုသ္သာနိ, အဘိရုဟတု သုဂတော ဒုသ္သာနိ; ယံ မမ အသ္သ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခာယာ’’တိ။
325. Atha kho bodhi rājakumāro tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā, kokanadañca pāsādaṃ odātehi dussehi santharāpetvā yāva pacchimasopānakaḷevarā 7, sañjikāputtaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, samma sañjikāputta, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocehi – ‘kālo, bhante, niṭṭhitaṃ bhatta’’’nti. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho sañjikāputto māṇavo bodhissa rājakumārassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavato kālaṃ ārocesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena bodhissa rājakumārassa nivesanaṃ tenupasaṅkami. Tena kho pana samayena bodhi rājakumāro bahidvārakoṭṭhake ṭhito hoti bhagavantaṃ āgamayamāno. Addasā kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna paccuggantvā bhagavantaṃ abhivādetvā purakkhatvā yena kokanado pāsādo tenupasaṅkami. Atha kho bhagavā pacchimaṃ sopānakaḷevaraṃ nissāya aṭṭhāsi. Atha kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhiruhatu 8, bhante, bhagavā dussāni, abhiruhatu sugato dussāni; yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. Evaṃ vutte, bhagavā tuṇhī ahosi. Dutiyampi kho…pe… tatiyampi kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhiruhatu, bhante, bhagavā. Dussāni, abhiruhatu sugato dussāni; yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
၃၂၆. အထ ခော ဘဂဝာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အပလောကေသိ။ အထ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဗောဓိံ ရာဇကုမာရံ ဧတဒဝောစ – ‘‘သံဟရတု, ရာဇကုမာရ, ဒုသ္သာနိ; န ဘဂဝာ စေလပဋိကံ 9 အက္ကမိသ္သတိ။ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ တထာဂတော အနုကမ္ပတီ’’တိ 10။ အထ ခော ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဒုသ္သာနိ သံဟရာပေတ္ဝာ ဥပရိကောကနဒပာသာဒေ 11 အာသနာနိ ပညပေသိ။ အထ ခော ဘဂဝာ ကောကနဒံ ပာသာဒံ အဘိရုဟိတ္ဝာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသင္ဃေန။ အထ ခော ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသင္ဃံ ပဏီတေန ခာဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝာရေသိ။ အထ ခော ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပာဏိံ အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘မယ္ဟံ ခော, ဘန္တေ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘န ခော သုခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ, ဒုက္ခေန ခော သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗ’’’န္တိ။
326. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ apalokesi. Atha kho āyasmā ānando bodhiṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘saṃharatu, rājakumāra, dussāni; na bhagavā celapaṭikaṃ 12 akkamissati. Pacchimaṃ janataṃ tathāgato anukampatī’’ti 13. Atha kho bodhi rājakumāro dussāni saṃharāpetvā uparikokanadapāsāde 14 āsanāni paññapesi. Atha kho bhagavā kokanadaṃ pāsādaṃ abhiruhitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena. Atha kho bodhi rājakumāro buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi. Atha kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mayhaṃ kho, bhante, evaṃ hoti – ‘na kho sukhena sukhaṃ adhigantabbaṃ, dukkhena kho sukhaṃ adhigantabba’’’nti.
၃၂၇. ‘‘မယ္ဟမ္ပိ ခော, ရာဇကုမာရ, ပုဗ္ဗေဝ သမ္ဗောဓာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ ဗောဓိသတ္တသ္သေဝ သတော ဧတဒဟောသိ – ‘န ခော သုခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ, ဒုက္ခေန ခော သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗ’န္တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, အပရေန သမယေန ဒဟရောဝ သမာနော သုသုကာဠကေသော ဘဒ္ရေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ပဌမေန ဝယသာ အကာမကာနံ မာတာပိတူနံ အသ္သုမုခာနံ ရုဒန္တာနံ ကေသမသ္သုံ ဩဟာရေတ္ဝာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတ္ဝာ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇိံ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ကိံကုသလဂဝေသီ 15 အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင္ကမိံ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝောစံ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရိတု’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, အာဠာရော ကာလာမော မံ ဧတဒဝောစ – ‘ဝိဟရတာယသ္မာ, တာဒိသော အယံ ဓမ္မော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော နစိရသ္သေဝ သကံ အာစရိယကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယ္ယာ’တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရသ္သေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိံ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, တာဝတကေနေဝ ဩဋ္ဌပဟတမတ္တေန လပိတလာပနမတ္တေန ဉာဏဝာဒဉ္စ ဝဒာမိ, ထေရဝာဒဉ္စ ဇာနာမိ ပသ္သာမီတိ စ ပဋိဇာနာမိ, အဟဉ္စေဝ အညေ စ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခော အာဠာရော ကာလာမော ဣမံ ဓမ္မံ ကေဝလံ သဒ္ဓာမတ္တကေန သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေတိ; အဒ္ဓာ အာဠာရော ကာလာမော ဣမံ ဓမ္မံ ဇာနံ ပသ္သံ ဝိဟရတီ’တိ။
327. ‘‘Mayhampi kho, rājakumāra, pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato etadahosi – ‘na kho sukhena sukhaṃ adhigantabbaṃ, dukkhena kho sukhaṃ adhigantabba’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, aparena samayena daharova samāno susukāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rudantānaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajiṃ. So evaṃ pabbajito samāno kiṃkusalagavesī 16 anuttaraṃ santivarapadaṃ pariyesamāno yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ etadavocaṃ – ‘icchāmahaṃ, āvuso kālāma, imasmiṃ dhammavinaye brahmacariyaṃ caritu’nti. Evaṃ vutte, rājakumāra, āḷāro kālāmo maṃ etadavoca – ‘viharatāyasmā, tādiso ayaṃ dhammo yattha viññū puriso nacirasseva sakaṃ ācariyakaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyyā’ti. So kho ahaṃ, rājakumāra, nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ pariyāpuṇiṃ. So kho ahaṃ, rājakumāra, tāvatakeneva oṭṭhapahatamattena lapitalāpanamattena ñāṇavādañca vadāmi, theravādañca jānāmi passāmīti ca paṭijānāmi, ahañceva aññe ca. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho āḷāro kālāmo imaṃ dhammaṃ kevalaṃ saddhāmattakena sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedeti; addhā āḷāro kālāmo imaṃ dhammaṃ jānaṃ passaṃ viharatī’ti.
‘‘အထ ခ္ဝာဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင္ကမိံ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝောစံ – ‘ကိတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသီ’တိ 17? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, အာဠာရော ကာလာမော အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝေဒေသိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခော အာဠာရသ္သေဝ ကာလာမသ္သ အတ္ထိ သဒ္ဓာ, မယ္ဟံပတ္ထိ သဒ္ဓာ; န ခော အာဠာရသ္သေဝ ကာလာမသ္သ အတ္ထိ ဝီရိယံ။ပေ.။ သတိ။ သမာဓိ။ ပညာ, မယ္ဟံပတ္ထိ ပညာ။ ယံနူနာဟံ ယံ ဓမ္မံ အာဠာရော ကာလာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေတိ တသ္သ ဓမ္မသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ ပဒဟေယ္ယ’န္တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရသ္သေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။ အထ ခ္ဝာဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင္ကမိံ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝောစံ – ‘ဧတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ? ‘ဧတ္တာဝတာ ခော အဟံ, အာဝုသော, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမီ’တိ။ ‘အဟမ္ပိ ခော, အာဝုသော, ဧတ္တာဝတာ ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ ‘လာဘာ နော, အာဝုသော, သုလဒ္ဓံ နော, အာဝုသော, ယေ မယံ အာယသ္မန္တံ တာဒိသံ သဗ္ရဟ္မစာရိံ ပသ္သာမ ။ ဣတိ ယာဟံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမိ, တံ တ္ဝံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ။ ယံ တ္ဝံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ, တမဟံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမိ။ ဣတိ ယာဟံ ဓမ္မံ ဇာနာမိ တံ တ္ဝံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ; ယံ တ္ဝံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ တမဟံ ဓမ္မံ ဇာနာမိ။ ဣတိ ယာဒိသော အဟံ, တာဒိသော တုဝံ; ယာဒိသော တုဝံ တာဒိသော အဟံ။ ဧဟိ ဒာနိ, အာဝုသော, ဥဘောဝ သန္တာ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရာမာ’တိ။ ဣတိ ခော, ရာဇကုမာရ, အာဠာရော ကာလာမော အာစရိယော မေ သမာနော (အတ္တနော) 18 အန္တေဝာသိံ မံ သမာနံ အတ္တနာ 19 သမသမံ ဌပေသိ, ဥဠာရာယ စ မံ ပူဇာယ ပူဇေသိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘နာယံ ဓမ္မော နိဗ္ဗိဒာယ န ဝိရာဂာယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, ယာဝဒေဝ အာကိဉ္စညာယတနူပပတ္တိယာ’တိ ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, တံ ဓမ္မံ အနလင္ကရိတ္ဝာ တသ္မာ ဓမ္မာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ အပက္ကမိံ။
‘‘Atha khvāhaṃ, rājakumāra, yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ etadavocaṃ – ‘kittāvatā no, āvuso kālāma, imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedesī’ti 20? Evaṃ vutte, rājakumāra, āḷāro kālāmo ākiñcaññāyatanaṃ pavedesi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho āḷārasseva kālāmassa atthi saddhā, mayhaṃpatthi saddhā; na kho āḷārasseva kālāmassa atthi vīriyaṃ…pe… sati… samādhi… paññā, mayhaṃpatthi paññā. Yaṃnūnāhaṃ yaṃ dhammaṃ āḷāro kālāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedeti tassa dhammassa sacchikiriyāya padaheyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsiṃ. Atha khvāhaṃ, rājakumāra, yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ etadavocaṃ – ‘ettāvatā no, āvuso kālāma, imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesī’ti? ‘Ettāvatā kho ahaṃ, āvuso, imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedemī’ti. ‘Ahampi kho, āvuso, ettāvatā imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmī’ti. ‘Lābhā no, āvuso, suladdhaṃ no, āvuso, ye mayaṃ āyasmantaṃ tādisaṃ sabrahmacāriṃ passāma . Iti yāhaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedemi, taṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi. Yaṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi, tamahaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedemi. Iti yāhaṃ dhammaṃ jānāmi taṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi; yaṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi tamahaṃ dhammaṃ jānāmi. Iti yādiso ahaṃ, tādiso tuvaṃ; yādiso tuvaṃ tādiso ahaṃ. Ehi dāni, āvuso, ubhova santā imaṃ gaṇaṃ pariharāmā’ti. Iti kho, rājakumāra, āḷāro kālāmo ācariyo me samāno (attano) 21 antevāsiṃ maṃ samānaṃ attanā 22 samasamaṃ ṭhapesi, uḷārāya ca maṃ pūjāya pūjesi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘nāyaṃ dhammo nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati, yāvadeva ākiñcaññāyatanūpapattiyā’ti . So kho ahaṃ, rājakumāra, taṃ dhammaṃ analaṅkaritvā tasmā dhammā nibbijja apakkamiṃ.
၃၂၈. ‘‘သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ကိံကုသလဂဝေသီ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော ယေန ဥဒကော 23 ရာမပုတ္တော တေနုပသင္ကမိံ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝောစံ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, အာဝုသော 24, ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရိတု’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော မံ ဧတဒဝောစ – ‘ဝိဟရတာယသ္မာ, တာဒိသော အယံ ဓမ္မော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော နစိရသ္သေဝ သကံ အာစရိယကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယ္ယာ’တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရသ္သေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိံ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, တာဝတကေနေဝ ဩဋ္ဌပဟတမတ္တေန လပိတလာပနမတ္တေန ဉာဏဝာဒဉ္စ ဝဒာမိ, ထေရဝာဒဉ္စ ဇာနာမိ ပသ္သာမီတိ စ ပဋိဇာနာမိ, အဟဉ္စေဝ အညေ စ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခော ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ ကေဝလံ သဒ္ဓာမတ္တကေန သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသိ; အဒ္ဓာ ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ ဇာနံ ပသ္သံ ဝိဟာသီ’တိ။ အထ ခ္ဝာဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန ဥဒကော ရာမပုတ္တော တေနုပသင္ကမိံ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝောစံ – ‘ကိတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသီ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနံ ပဝေဒေသိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခော ရာမသ္သေဝ အဟောသိ သဒ္ဓာ, မယ္ဟံပတ္ထိ သဒ္ဓာ; န ခော ရာမသ္သေဝ အဟောသိ ဝီရိယံ။ပေ.။ သတိ။ သမာဓိ။ ပညာ, မယ္ဟံပတ္ထိ ပညာ။ ယံနူနာဟံ ယံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေတိ တသ္သ ဓမ္မသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ ပဒဟေယ္ယ’န္တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရသ္သေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။
328. ‘‘So kho ahaṃ, rājakumāra, kiṃkusalagavesī anuttaraṃ santivarapadaṃ pariyesamāno yena udako 25 rāmaputto tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā udakaṃ rāmaputtaṃ etadavocaṃ – ‘icchāmahaṃ, āvuso 26, imasmiṃ dhammavinaye brahmacariyaṃ caritu’nti. Evaṃ vutte, rājakumāra, udako rāmaputto maṃ etadavoca – ‘viharatāyasmā, tādiso ayaṃ dhammo yattha viññū puriso nacirasseva sakaṃ ācariyakaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyyā’ti. So kho ahaṃ, rājakumāra, nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ pariyāpuṇiṃ. So kho ahaṃ, rājakumāra, tāvatakeneva oṭṭhapahatamattena lapitalāpanamattena ñāṇavādañca vadāmi, theravādañca jānāmi passāmīti ca paṭijānāmi, ahañceva aññe ca. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho rāmo imaṃ dhammaṃ kevalaṃ saddhāmattakena sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedesi; addhā rāmo imaṃ dhammaṃ jānaṃ passaṃ vihāsī’ti. Atha khvāhaṃ, rājakumāra, yena udako rāmaputto tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā udakaṃ rāmaputtaṃ etadavocaṃ – ‘kittāvatā no, āvuso, rāmo imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedesī’ti? Evaṃ vutte, rājakumāra, udako rāmaputto nevasaññānāsaññāyatanaṃ pavedesi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho rāmasseva ahosi saddhā, mayhaṃpatthi saddhā; na kho rāmasseva ahosi vīriyaṃ…pe… sati… samādhi… paññā, mayhaṃpatthi paññā. Yaṃnūnāhaṃ yaṃ dhammaṃ rāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedeti tassa dhammassa sacchikiriyāya padaheyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsiṃ.
‘‘အထ ခ္ဝာဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန ဥဒကော ရာမပုတ္တော တေနုပသင္ကမိံ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝောစံ – ‘ဧတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ? ‘ဧတ္တာဝတာ ခော, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ။ ‘အဟမ္ပိ ခော, အာဝုသော, ဧတ္တာဝတာ ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ ‘လာဘာ နော, အာဝုသော, သုလဒ္ဓံ နော, အာဝုသော, ယေ မယံ အာယသ္မန္တံ တာဒိသံ သဗ္ရဟ္မစာရိံ ပသ္သာမ။ ဣတိ ယံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသိ တံ တ္ဝံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ။ ယံ တ္ဝံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ တံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသိ။ ဣတိ ယံ ဓမ္မံ ရာမော အဘိညာသိ တံ တ္ဝံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ; ယံ တ္ဝံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ တံ ဓမ္မံ ရာမော အဘိညာသိ။ ဣတိ ယာဒိသော ရာမော အဟောသိ တာဒိသော တုဝံ, ယာဒိသော တုဝံ တာဒိသော ရာမော အဟောသိ။ ဧဟိ ဒာနိ, အာဝုသော, တုဝံ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရာ’တိ။ ဣတိ ခော, ရာဇကုမာရ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော သဗ္ရဟ္မစာရီ မေ သမာနော အာစရိယဋ္ဌာနေ မံ ဌပေသိ, ဥဠာရာယ စ မံ ပူဇာယ ပူဇေသိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘နာယံ ဓမ္မော နိဗ္ဗိဒာယ န ဝိရာဂာယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, ယာဝဒေဝ နေဝသညာနာသညာယတနူပပတ္တိယာ’တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, တံ ဓမ္မံ အနလင္ကရိတ္ဝာ တသ္မာ ဓမ္မာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ အပက္ကမိံ။
‘‘Atha khvāhaṃ, rājakumāra, yena udako rāmaputto tenupasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā udakaṃ rāmaputtaṃ etadavocaṃ – ‘ettāvatā no, āvuso, rāmo imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesī’ti? ‘Ettāvatā kho, āvuso, rāmo imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesī’ti. ‘Ahampi kho, āvuso, ettāvatā imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmī’ti. ‘Lābhā no, āvuso, suladdhaṃ no, āvuso, ye mayaṃ āyasmantaṃ tādisaṃ sabrahmacāriṃ passāma. Iti yaṃ dhammaṃ rāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesi taṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi. Yaṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi taṃ dhammaṃ rāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesi. Iti yaṃ dhammaṃ rāmo abhiññāsi taṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi; yaṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi taṃ dhammaṃ rāmo abhiññāsi. Iti yādiso rāmo ahosi tādiso tuvaṃ, yādiso tuvaṃ tādiso rāmo ahosi. Ehi dāni, āvuso, tuvaṃ imaṃ gaṇaṃ pariharā’ti. Iti kho, rājakumāra, udako rāmaputto sabrahmacārī me samāno ācariyaṭṭhāne maṃ ṭhapesi, uḷārāya ca maṃ pūjāya pūjesi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘nāyaṃ dhammo nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati, yāvadeva nevasaññānāsaññāyatanūpapattiyā’ti. So kho ahaṃ, rājakumāra, taṃ dhammaṃ analaṅkaritvā tasmā dhammā nibbijja apakkamiṃ.
၃၂၉. ‘‘သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ကိံကုသလဂဝေသီ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော, မဂဓေသု အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော, ယေန ဥရုဝေလာ သေနာနိဂမော တဒဝသရိံ။ တတ္ထဒ္ဒသံ ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂံ, ပာသာဒိကဉ္စ ဝနသဏ္ဍံ, နဒီဉ္စ သန္ဒန္တိံ သေတကံ သုပတိတ္ထံ, ရမဏီယံ သမန္တာ စ ဂောစရဂာမံ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ရမဏီယော ဝတ, ဘော, ဘူမိဘာဂော, ပာသာဒိကော စ ဝနသဏ္ဍော, နဒိဉ္စ သန္ဒန္တိံ သေတကာ သုပတိတ္ထာ , ရမဏီယာ သမန္တာ 27 စ ဂောစရဂာမော။ အလံ ဝတိဒံ ကုလပုတ္တသ္သ ပဓာနတ္ထိကသ္သ ပဓာနာယာ’တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, တတ္ထေဝ နိသီဒိံ – ‘အလမိဒံ ပဓာနာယာ’တိ။ အပိသ္သု မံ, ရာဇကုမာရ, တိသ္သော ဥပမာ ပဋိဘံသု အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အသ္သုတပုဗ္ဗာ။
329. ‘‘So kho ahaṃ, rājakumāra, kiṃkusalagavesī anuttaraṃ santivarapadaṃ pariyesamāno, magadhesu anupubbena cārikaṃ caramāno, yena uruvelā senānigamo tadavasariṃ. Tatthaddasaṃ ramaṇīyaṃ bhūmibhāgaṃ, pāsādikañca vanasaṇḍaṃ, nadīñca sandantiṃ setakaṃ supatitthaṃ, ramaṇīyaṃ samantā ca gocaragāmaṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘ramaṇīyo vata, bho, bhūmibhāgo, pāsādiko ca vanasaṇḍo, nadiñca sandantiṃ setakā supatitthā , ramaṇīyā samantā 28 ca gocaragāmo. Alaṃ vatidaṃ kulaputtassa padhānatthikassa padhānāyā’ti. So kho ahaṃ, rājakumāra, tattheva nisīdiṃ – ‘alamidaṃ padhānāyā’ti. Apissu maṃ, rājakumāra, tisso upamā paṭibhaṃsu anacchariyā pubbe assutapubbā.
‘‘သေယ္ယထာပိ, ရာဇကုမာရ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒာယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေသ္သာမိ, တေဇော ပာတုကရိသ္သာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒာယ အဘိမန္ထေန္တော 29 အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယ္ယ, တေဇော ပာတုကရေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘန္တေ။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? အဒုဉ္ဟိ, ဘန္တေ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ တဉ္စ ပန ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ, ယာဝဒေဝ စ ပန သော ပုရိသော ကိလမထသ္သ ဝိဃာတသ္သ ဘာဂီ အသ္သာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, ရာဇကုမာရ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ အဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပာသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ န သုပ္ပဟီနော ဟောတိ, န သုပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော။ ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒသ္သနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ နော စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒသ္သနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ အယံ ခော မံ, ရာဇကုမာရ, ပဌမာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အသ္သုတပုဗ္ဗာ။
‘‘Seyyathāpi, rājakumāra, allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ udake nikkhittaṃ. Atha puriso āgaccheyya uttarāraṇiṃ ādāya – ‘aggiṃ abhinibbattessāmi, tejo pātukarissāmī’ti. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, api nu so puriso amuṃ allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ udake nikkhittaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimanthento 30 aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bhante. Taṃ kissa hetu? Aduñhi, bhante, allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ tañca pana udake nikkhittaṃ, yāvadeva ca pana so puriso kilamathassa vighātassa bhāgī assā’’ti. ‘‘Evameva kho, rājakumāra, ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā kāyena ceva cittena ca kāmehi avūpakaṭṭhā viharanti, yo ca nesaṃ kāmesu kāmacchando kāmasneho kāmamucchā kāmapipāsā kāmapariḷāho so ca ajjhattaṃ na suppahīno hoti, na suppaṭippassaddho. Opakkamikā cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, abhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. No cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, abhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. Ayaṃ kho maṃ, rājakumāra, paṭhamā upamā paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā.
၃၃၀. ‘‘အပရာပိ ခော မံ, ရာဇကုမာရ, ဒုတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အသ္သုတပုဗ္ဗာ။ သေယ္ယထာပိ, ရာဇကုမာရ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒာယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေသ္သာမိ, တေဇော ပာတုကရိသ္သာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒာယ အဘိမန္ထေန္တော အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယ္ယ , တေဇော ပာတုကရေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘန္တေ။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? အဒုဉ္ဟိ, ဘန္တေ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ ကိဉ္စာပိ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ, ယာဝဒေဝ စ ပန သော ပုရိသော ကိလမထသ္သ ဝိဃာတသ္သ ဘာဂီ အသ္သာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, ရာဇကုမာရ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ ဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပာသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ န သုပ္ပဟီနော ဟောတိ, န သုပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော။ ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒသ္သနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ နော စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒသ္သနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ အယံ ခော မံ, ရာဇကုမာရ, ဒုတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အသ္သုတပုဗ္ဗာ။
330. ‘‘Aparāpi kho maṃ, rājakumāra, dutiyā upamā paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā. Seyyathāpi, rājakumāra, allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ ārakā udakā thale nikkhittaṃ. Atha puriso āgaccheyya uttarāraṇiṃ ādāya – ‘aggiṃ abhinibbattessāmi, tejo pātukarissāmī’ti. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, api nu so puriso amuṃ allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ ārakā udakā thale nikkhittaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimanthento aggiṃ abhinibbatteyya , tejo pātukareyyā’’ti? ‘‘No hidaṃ, bhante. Taṃ kissa hetu? Aduñhi, bhante, allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ kiñcāpi ārakā udakā thale nikkhittaṃ, yāvadeva ca pana so puriso kilamathassa vighātassa bhāgī assā’’ti. ‘‘Evameva kho, rājakumāra, ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā kāyena ceva cittena ca kāmehi vūpakaṭṭhā viharanti, yo ca nesaṃ kāmesu kāmacchando kāmasneho kāmamucchā kāmapipāsā kāmapariḷāho so ca ajjhattaṃ na suppahīno hoti, na suppaṭippassaddho. Opakkamikā cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, abhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. No cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, abhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. Ayaṃ kho maṃ, rājakumāra, dutiyā upamā paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā.
၃၃၁. ‘‘အပရာပိ ခော မံ, ရာဇကုမာရ, တတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အသ္သုတပုဗ္ဗာ။ သေယ္ယထာပိ, ရာဇကုမာရ, သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒာယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေသ္သာမိ, တေဇော ပာတုကရိသ္သာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒာယ အဘိမန္ထေန္တော အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယ္ယ, တေဇော ပာတုကရေယ္ယာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ တံ ကိသ္သ ဟေတု? အဒုဉ္ဟိ, ဘန္တေ, သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ, တဉ္စ ပန အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, ရာဇကုမာရ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ ဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပာသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ သုပ္ပဟီနော ဟောတိ သုပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော။ ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒသ္သနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ နော စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒသ္သနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ အယံ ခော မံ, ရာဇကုမာရ, တတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အသ္သုတပုဗ္ဗာ။ ဣမာ ခော မံ, ရာဇကုမာရ, တိသ္သော ဥပမာ ပဋိဘံသု အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အသ္သုတပုဗ္ဗာ။
331. ‘‘Aparāpi kho maṃ, rājakumāra, tatiyā upamā paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā. Seyyathāpi, rājakumāra, sukkhaṃ kaṭṭhaṃ koḷāpaṃ ārakā udakā thale nikkhittaṃ. Atha puriso āgaccheyya uttarāraṇiṃ ādāya – ‘aggiṃ abhinibbattessāmi, tejo pātukarissāmī’ti. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, api nu so puriso amuṃ sukkhaṃ kaṭṭhaṃ koḷāpaṃ ārakā udakā thale nikkhittaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimanthento aggiṃ abhinibbatteyya, tejo pātukareyyā’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. Taṃ kissa hetu? Aduñhi, bhante, sukkhaṃ kaṭṭhaṃ koḷāpaṃ, tañca pana ārakā udakā thale nikkhitta’’nti. ‘‘Evameva kho, rājakumāra, ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā kāyena ceva cittena ca kāmehi vūpakaṭṭhā viharanti, yo ca nesaṃ kāmesu kāmacchando kāmasneho kāmamucchā kāmapipāsā kāmapariḷāho so ca ajjhattaṃ suppahīno hoti suppaṭippassaddho. Opakkamikā cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, bhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. No cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, bhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya. Ayaṃ kho maṃ, rājakumāra, tatiyā upamā paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā. Imā kho maṃ, rājakumāra, tisso upamā paṭibhaṃsu anacchariyā pubbe assutapubbā.
၃၃၂. ‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ 31, ဇိဝ္ဟာယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏ္ဟေယ္ယံ အဘိနိပ္ပီဠေယ္ယံ အဘိသန္တာပေယ္ယ’န္တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ, ဇိဝ္ဟာယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏ္ဟာမိ အဘိနိပ္ပီဠေမိ အဘိသန္တာပေမိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ, ဇိဝ္ဟာယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏ္ဟတော အဘိနိပ္ပီဠယတော အဘိသန္တာပယတော ကစ္ဆေဟိ သေဒာ မုစ္စန္တိ။ သေယ္ယထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဗလဝာ ပုရိသော ဒုဗ္ဗလတရံ ပုရိသံ သီသေ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ ခန္ဓေ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ အဘိနိဂ္ဂဏ္ဟေယ္ယ အဘိနိပ္ပီဠေယ္ယ အဘိသန္တာပေယ္ယ; ဧဝမေဝ ခော မေ, ရာဇကုမာရ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ, ဇိဝ္ဟာယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏ္ဟတော အဘိနိပ္ပီဠယတော အဘိသန္တာပယတော ကစ္ဆေဟိ သေဒာ မုစ္စန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓော စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နသ္သ သတော။
332. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ dantebhidantamādhāya 32, jivhāya tāluṃ āhacca, cetasā cittaṃ abhiniggaṇheyyaṃ abhinippīḷeyyaṃ abhisantāpeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, dantebhidantamādhāya, jivhāya tāluṃ āhacca, cetasā cittaṃ abhiniggaṇhāmi abhinippīḷemi abhisantāpemi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, dantebhidantamādhāya, jivhāya tāluṃ āhacca, cetasā cittaṃ abhiniggaṇhato abhinippīḷayato abhisantāpayato kacchehi sedā muccanti. Seyyathāpi, rājakumāra, balavā puriso dubbalataraṃ purisaṃ sīse vā gahetvā khandhe vā gahetvā abhiniggaṇheyya abhinippīḷeyya abhisantāpeyya; evameva kho me, rājakumāra, dantebhidantamādhāya, jivhāya tāluṃ āhacca, cetasā cittaṃ abhiniggaṇhato abhinippīḷayato abhisantāpayato kacchehi sedā muccanti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
၃၃၃. ‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပာဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယ္ယ’န္တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ အသ္သာသပသ္သာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ အသ္သာသပသ္သာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု ကဏ္ဏသောတေဟိ ဝာတာနံ နိက္ခမန္တာနံ အဓိမတ္တော သဒ္ဒော ဟောတိ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ကမ္မာရဂဂ္ဂရိယာ ဓမမာနာယ အဓိမတ္တော သဒ္ဒော ဟောတိ, ဧဝမေဝ ခော မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ အသ္သာသပသ္သာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု ကဏ္ဏသောတေဟိ ဝာတာနံ နိက္ခမန္တာနံ အဓိမတ္တော သဒ္ဒော ဟောတိ။ အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓော စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နသ္သ သတော။
333. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca assāsapassāse uparundhiṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca assāsapassāsesu uparuddhesu kaṇṇasotehi vātānaṃ nikkhamantānaṃ adhimatto saddo hoti. Seyyathāpi nāma kammāragaggariyā dhamamānāya adhimatto saddo hoti, evameva kho me, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca assāsapassāsesu uparuddhesu kaṇṇasotehi vātānaṃ nikkhamantānaṃ adhimatto saddo hoti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပာဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယ္ယ’န္တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝာတာ မုဒ္ဓနိ ဦဟနန္တိ 33။ သေယ္ယထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဗလဝာ ပုရိသော တိဏ္ဟေန သိခရေန မုဒ္ဓနိ အဘိမတ္ထေယ္ယ 34, ဧဝမေဝ ခော မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝာတာ မုဒ္ဓနိ ဦဟနန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓော စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နသ္သ သတော။
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā vātā muddhani ūhananti 35. Seyyathāpi, rājakumāra, balavā puriso tiṇhena sikharena muddhani abhimattheyya 36, evameva kho me, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā vātā muddhani ūhananti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပာဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယ္ယ’န္တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ သီသေ သီသဝေဒနာ ဟောန္တိ။ သေယ္ယထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဗလဝာ ပုရိသော ဒဠ္ဟေန ဝရတ္တက္ခဏ္ဍေန 37 သီသေ သီသဝေဌံ ဒဒေယ္ယ; ဧဝမေဝ ခော မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ သီသေ သီသဝေဒနာ ဟောန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓော စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နသ္သ သတော။
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā sīse sīsavedanā honti. Seyyathāpi, rājakumāra, balavā puriso daḷhena varattakkhaṇḍena 38 sīse sīsaveṭhaṃ dadeyya; evameva kho me, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā sīse sīsavedanā honti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပာဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယ္ယ’န္တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝာတာ ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တန္တိ။ သေယ္ယထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဒက္ခော ဂောဃာတကော ဝာ ဂောဃာတကန္တေဝာသီ ဝာ တိဏ္ဟေန ဂောဝိကန္တနေန ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တေယ္ယ, ဧဝမေဝ ခော မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ , ဝာတာ ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓော စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နသ္သ သတော။
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā vātā kucchiṃ parikantanti. Seyyathāpi, rājakumāra, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā tiṇhena govikantanena kucchiṃ parikanteyya, evameva kho me, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā , vātā kucchiṃ parikantanti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပာဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယ္ယ’န္တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တော ကာယသ္မိံ ဍာဟော ဟောတိ။ သေယ္ယထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဒ္ဝေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ ဒုဗ္ဗလတရံ ပုရိသံ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတ္ဝာ အင္ဂာရကာသုယာ သန္တာပေယ္ယုံ သမ္ပရိတာပေယ္ယုံ, ဧဝမေဝ ခော မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အသ္သာသပသ္သာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တော ကာယသ္မိံ ဍာဟော ဟောတိ။ အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓော စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပသ္သဒ္ဓော, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နသ္သ သတော။
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyya’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimatto kāyasmiṃ ḍāho hoti. Seyyathāpi, rājakumāra, dve balavanto purisā dubbalataraṃ purisaṃ nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuyā santāpeyyuṃ samparitāpeyyuṃ, evameva kho me, rājakumāra, mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimatto kāyasmiṃ ḍāho hoti. Āraddhaṃ kho pana me, rājakumāra, vīriyaṃ hoti asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho, teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato.
‘‘အပိသ္သု မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ ဒိသ္ဝာ ဧဝမာဟံသု – ‘ကာလင္ကတော သမဏော ဂောတမော’တိ။ ဧကစ္စာ ဒေဝတာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာလင္ကတော သမဏော ဂောတမော, အပိ စ ကာလင္ကရောတီ’တိ။ ဧကစ္စာ ဒေဝတာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာလင္ကတော သမဏော ဂောတမော, နာပိ ကာလင္ကရောတိ ။ အရဟံ သမဏော ဂောတမော။ ဝိဟာရောတ္ဝေဝ သော 39 အရဟတော ဧဝရူပော ဟောတီ’တိ 40။
‘‘Apissu maṃ, rājakumāra, devatā disvā evamāhaṃsu – ‘kālaṅkato samaṇo gotamo’ti. Ekaccā devatā evamāhaṃsu – ‘na kālaṅkato samaṇo gotamo, api ca kālaṅkarotī’ti. Ekaccā devatā evamāhaṃsu – ‘na kālaṅkato samaṇo gotamo, nāpi kālaṅkaroti . Arahaṃ samaṇo gotamo. Vihārotveva so 41 arahato evarūpo hotī’ti 42.
၃၃၄. ‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒာယ ပဋိပဇ္ဇေယ္ယ’န္တိ။ အထ ခော မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧတဒဝောစုံ – ‘မာ ခော တ္ဝံ, မာရိသ, သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒာယ ပဋိပဇ္ဇိ။ သစေ ခော တ္ဝံ, မာရိသ, သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒာယ ပဋိပဇ္ဇိသ္သသိ, တသ္သ တေ မယံ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ လောမကူပေဟိ အဇ္ဈောဟာရေသ္သာမ 43, တာယ တ္ဝံ ယာပေသ္သသီ’တိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဟဉ္စေဝ ခော ပန သဗ္ဗသော အဇဇ္ဇိတံ 44 ပဋိဇာနေယ္ယံ။ ဣမာ စ မေ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ လောမကူပေဟိ အဇ္ဈောဟာရေယ္ယုံ 45, တာယ စာဟံ ယာပေယ္ယံ, တံ မမသ္သ မုသာ’တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, တာ ဒေဝတာ ပစ္စာစိက္ခာမိ။ ‘ဟလ’န္တိ ဝဒာမိ။
334. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ sabbaso āhārupacchedāya paṭipajjeyya’nti. Atha kho maṃ, rājakumāra, devatā upasaṅkamitvā etadavocuṃ – ‘mā kho tvaṃ, mārisa, sabbaso āhārupacchedāya paṭipajji. Sace kho tvaṃ, mārisa, sabbaso āhārupacchedāya paṭipajjissasi, tassa te mayaṃ dibbaṃ ojaṃ lomakūpehi ajjhohāressāma 46, tāya tvaṃ yāpessasī’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘ahañceva kho pana sabbaso ajajjitaṃ 47 paṭijāneyyaṃ. Imā ca me devatā dibbaṃ ojaṃ lomakūpehi ajjhohāreyyuṃ 48, tāya cāhaṃ yāpeyyaṃ, taṃ mamassa musā’ti. So kho ahaṃ, rājakumāra, tā devatā paccācikkhāmi. ‘Hala’nti vadāmi.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ ထောကံ ထောကံ အာဟာရံ အာဟာရေယ္ယံ ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝာ မုဂ္ဂယူသံ ယဒိ ဝာ ကုလတ္ထယူသံ ယဒိ ဝာ ကဠာယယူသံ ယဒိ ဝာ ဟရေဏုကယူသ’န္တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ထောကံ ထောကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝာ မုဂ္ဂယူသံ ယဒိ ဝာ ကုလတ္ထယူသံ ယဒိ ဝာ ကဠာယယူသံ ယဒိ ဝာ ဟရေဏုကယူသံ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ထောကံ ထောကံ အာဟာရံ အာဟာရယတော ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝာ မုဂ္ဂယူသံ ယဒိ ဝာ ကုလတ္ထယူသံ ယဒိ ဝာ ကဠာယယူသံ ယဒိ ဝာ ဟရေဏုကယူသံ, အဓိမတ္တကသိမာနံ ပတ္တော ကာယော ဟောတိ။ သေယ္ယထာပိ နာမ အာသီတိကပဗ္ဗာနိ ဝာ ကာဠပဗ္ဗာနိ ဝာ, ဧဝမေဝသ္သု မေ အင္ဂပစ္စင္ဂာနိ ဘဝန္တိ တာယေဝပ္ပာဟာရတာယ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ဩဋ္ဌပဒံ, ဧဝမေဝသ္သု မေ အာနိသဒံ ဟောတိ တာယေဝပ္ပာဟာရတာယ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ဝဋ္ဋနာဝဠီ, ဧဝမေဝသ္သု မေ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဥဏ္ဏတာဝနတော ဟောတိ တာယေဝပ္ပာဟာရတာယ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ဇရသာလာယ ဂောပာနသိယော ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂာ ဘဝန္တိ, ဧဝမေဝသ္သု မေ ဖာသုဠိယော ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂာ ဘဝန္တိ တာယေဝပ္ပာဟာရတာယ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ဂမ္ဘီရေ ဥဒပာနေ ဥဒကတာရကာ ဂမ္ဘီရဂတာ ဩက္ခာယိကာ ဒိသ္သန္တိ, ဧဝမေဝသ္သု မေ အက္ခိကူပေသု အက္ခိတာရကာ ဂမ္ဘီရဂတာ ဩက္ခာယိကာ ဒိသ္သန္တိ တာယေဝပ္ပာဟာရတာယ။ သေယ္ယထာပိ နာမ တိတ္တကာလာဗု အာမကစ္ဆိန္နော ဝာတာတပေန သံဖုဋိတော 49 ဟောတိ သမ္မိလာတော, ဧဝမေဝသ္သု မေ သီသစ္ဆဝိ သံဖုဋိတာ ဟောတိ သမ္မိလာတာ တာယေဝပ္ပာဟာရတာယ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ‘ဥဒရစ္ဆဝိံ ပရိမသိသ္သာမီ’တိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံယေဝ ပရိဂ္ဂဏ္ဟာမိ, ‘ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ပရိမသိသ္သာမီ’တိ ဥဒရစ္ဆဝိံယေဝ ပရိဂ္ဂဏ္ဟာမိ။ ယာဝသ္သု မေ, ရာဇကုမာရ, ဥဒရစ္ဆဝိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ အလ္လီနာ ဟောတိ တာယေဝပ္ပာဟာရတာယ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ‘ဝစ္စံ ဝာ မုတ္တံ ဝာ ကရိသ္သာမီ’တိ တတ္ထေဝ အဝကုဇ္ဇော ပပတာမိ တာယေဝပ္ပာဟာရတာယ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဣမမေဝ ကာယံ အသ္သာသေန္တော ပာဏိနာ ဂတ္တာနိ အနုမဇ္ဇာမိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ပာဏိနာ ဂတ္တာနိ အနုမဇ္ဇတော ပူတိမူလာနိ လောမာနိ ကာယသ္မာ ပပတန္တိ တာယေဝပ္ပာဟာရတာယ။ အပိသ္သု မံ, ရာဇကုမာရ, မနုသ္သာ ဒိသ္ဝာ ဧဝမာဟံသု – ‘ကာဠော သမဏော ဂောတမော’တိ, ဧကစ္စေ မနုသ္သာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာဠော သမဏော ဂောတမော, သာမော သမဏော ဂောတမော’တိ။ ဧကစ္စေ မနုသ္သာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာဠော သမဏော ဂောတမော, နပိ သာမော, မင္ဂုရစ္ဆဝိ သမဏော ဂောတမော’တိ။ ယာဝသ္သု မေ, ရာဇကုမာရ, တာဝ ပရိသုဒ္ဓော ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒာတော ဥပဟတော ဟောတိ တာယေဝပ္ပာဟာရတာယ။
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ thokaṃ thokaṃ āhāraṃ āhāreyyaṃ pasataṃ pasataṃ, yadi vā muggayūsaṃ yadi vā kulatthayūsaṃ yadi vā kaḷāyayūsaṃ yadi vā hareṇukayūsa’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, thokaṃ thokaṃ āhāraṃ āhāresiṃ pasataṃ pasataṃ, yadi vā muggayūsaṃ yadi vā kulatthayūsaṃ yadi vā kaḷāyayūsaṃ yadi vā hareṇukayūsaṃ. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, thokaṃ thokaṃ āhāraṃ āhārayato pasataṃ pasataṃ, yadi vā muggayūsaṃ yadi vā kulatthayūsaṃ yadi vā kaḷāyayūsaṃ yadi vā hareṇukayūsaṃ, adhimattakasimānaṃ patto kāyo hoti. Seyyathāpi nāma āsītikapabbāni vā kāḷapabbāni vā, evamevassu me aṅgapaccaṅgāni bhavanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma oṭṭhapadaṃ, evamevassu me ānisadaṃ hoti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma vaṭṭanāvaḷī, evamevassu me piṭṭhikaṇṭako uṇṇatāvanato hoti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma jarasālāya gopānasiyo oluggaviluggā bhavanti, evamevassu me phāsuḷiyo oluggaviluggā bhavanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma gambhīre udapāne udakatārakā gambhīragatā okkhāyikā dissanti, evamevassu me akkhikūpesu akkhitārakā gambhīragatā okkhāyikā dissanti tāyevappāhāratāya. Seyyathāpi nāma tittakālābu āmakacchinno vātātapena saṃphuṭito 50 hoti sammilāto, evamevassu me sīsacchavi saṃphuṭitā hoti sammilātā tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, rājakumāra, ‘udaracchaviṃ parimasissāmī’ti piṭṭhikaṇṭakaṃyeva pariggaṇhāmi, ‘piṭṭhikaṇṭakaṃ parimasissāmī’ti udaracchaviṃyeva pariggaṇhāmi. Yāvassu me, rājakumāra, udaracchavi piṭṭhikaṇṭakaṃ allīnā hoti tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, rājakumāra, ‘vaccaṃ vā muttaṃ vā karissāmī’ti tattheva avakujjo papatāmi tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ, rājakumāra, imameva kāyaṃ assāsento pāṇinā gattāni anumajjāmi. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, pāṇinā gattāni anumajjato pūtimūlāni lomāni kāyasmā papatanti tāyevappāhāratāya. Apissu maṃ, rājakumāra, manussā disvā evamāhaṃsu – ‘kāḷo samaṇo gotamo’ti, ekacce manussā evamāhaṃsu – ‘na kāḷo samaṇo gotamo, sāmo samaṇo gotamo’ti. Ekacce manussā evamāhaṃsu – ‘na kāḷo samaṇo gotamo, napi sāmo, maṅguracchavi samaṇo gotamo’ti. Yāvassu me, rājakumāra, tāva parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto upahato hoti tāyevappāhāratāya.
၃၃၅. ‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယေ ခော ကေစိ အတီတမဒ္ဓာနံ သမဏာ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ 51 ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယိံသု, ဧတာဝပရမံ နယိတော ဘိယ္ယော။ ယေပိ ဟိ ကေစိ အနာဂတမဒ္ဓာနံ သမဏာ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယိသ္သန္တိ, ဧတာဝပရမံ နယိတော ဘိယ္ယော။ ယေပိ ဟိ ကေစိ ဧတရဟိ သမဏာ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏာ ဝာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဧတာဝပရမံ နယိတော ဘိယ္ယော။ န ခော ပနာဟံ ဣမာယ ကဋုကာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ အဓိဂစ္ဆာမိ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒသ္သနဝိသေသံ; သိယာ နု ခော အညော မဂ္ဂော ဗောဓာယာ’တိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဘိဇာနာမိ ခော ပနာဟံ ပိတု သက္ကသ္သ ကမ္မန္တေ သီတာယ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ နိသိန္နော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတာ; သိယာ နု ခော ဧသော မဂ္ဂော ဗောဓာယာ’တိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, သတာနုသာရိ ဝိညာဏံ အဟောသိ – ‘ဧသေဝ မဂ္ဂော ဗောဓာယာ’တိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကိံ နု ခော အဟံ တသ္သ သုခသ္သ ဘာယာမိ ယံ တံ သုခံ အညတ္ရေဝ ကာမေဟိ အညတ္ရ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ? တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခော အဟံ တသ္သ သုခသ္သ ဘာယာမိ ယံ တံ သုခံ အညတ္ရေဝ ကာမေဟိ အညတ္ရ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။
335. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘ye kho keci atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā opakkamikā dukkhā tibbā 52 kharā kaṭukā vedanā vedayiṃsu, etāvaparamaṃ nayito bhiyyo. Yepi hi keci anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayissanti, etāvaparamaṃ nayito bhiyyo. Yepi hi keci etarahi samaṇā vā brāhmaṇā vā opakkamikā dukkhā tibbā kharā kaṭukā vedanā vedayanti, etāvaparamaṃ nayito bhiyyo. Na kho panāhaṃ imāya kaṭukāya dukkarakārikāya adhigacchāmi uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ; siyā nu kho añño maggo bodhāyā’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘abhijānāmi kho panāhaṃ pitu sakkassa kammante sītāya jambucchāyāya nisinno vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharitā; siyā nu kho eso maggo bodhāyā’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, satānusāri viññāṇaṃ ahosi – ‘eseva maggo bodhāyā’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘kiṃ nu kho ahaṃ tassa sukhassa bhāyāmi yaṃ taṃ sukhaṃ aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehī’ti? Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho ahaṃ tassa sukhassa bhāyāmi yaṃ taṃ sukhaṃ aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehī’ti.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခော တံ သုကရံ သုခံ အဓိဂန္တုံ ဧဝံ အဓိမတ္တကသိမာနံ ပတ္တကာယေန။ ယံနူနာဟံ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေယ္ယံ ဩဒနကုမ္မာသ’န္တိ။ သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ဩဒနကုမ္မာသံ။ တေန ခော ပန မံ, ရာဇကုမာရ, သမယေန ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောန္တိ – ‘ယံ ခော သမဏော ဂောတမော ဓမ္မံ အဓိဂမိသ္သတိ တံ နော အာရောစေသ္သတီ’တိ။ ယတော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ဩဒနကုမ္မာသံ, အထ မေ တေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမိံသု – ‘ဗာဟုလ္လိကော 53 သမဏော ဂောတမော ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော, အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာ’တိ။
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘na kho taṃ sukaraṃ sukhaṃ adhigantuṃ evaṃ adhimattakasimānaṃ pattakāyena. Yaṃnūnāhaṃ oḷārikaṃ āhāraṃ āhāreyyaṃ odanakummāsa’nti. So kho ahaṃ, rājakumāra, oḷārikaṃ āhāraṃ āhāresiṃ odanakummāsaṃ. Tena kho pana maṃ, rājakumāra, samayena pañcavaggiyā bhikkhū paccupaṭṭhitā honti – ‘yaṃ kho samaṇo gotamo dhammaṃ adhigamissati taṃ no ārocessatī’ti. Yato kho ahaṃ, rājakumāra, oḷārikaṃ āhāraṃ āhāresiṃ odanakummāsaṃ, atha me te pañcavaggiyā bhikkhū nibbijja pakkamiṃsu – ‘bāhulliko 54 samaṇo gotamo padhānavibbhanto, āvatto bāhullāyā’ti.
၃၃၆. ‘‘သော ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေတ္ဝာ ဗလံ ဂဟေတ္ဝာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ။ပေ.။ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ။ ဒုတိယံ ဈာနံ။ တတိယံ ဈာနံ။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။ သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒာတေ အနင္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အနုသ္သရာမိ, သေယ္ယထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒ္ဝေပိ ဇာတိယော။ပေ.။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အနုသ္သရာမိ။ အယံ ခော မေ, ရာဇကုမာရ, ရတ္တိယာ ပဌမေ ယာမေ ပဌမာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ; တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော – ယထာ တံ အပ္ပမတ္တသ္သ အာတာပိနော ပဟိတတ္တသ္သ ဝိဟရတော။
336. ‘‘So kho ahaṃ, rājakumāra, oḷārikaṃ āhāraṃ āhāretvā balaṃ gahetvā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā… dutiyaṃ jhānaṃ… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ. So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi. Ayaṃ kho me, rājakumāra, rattiyā paṭhame yāme paṭhamā vijjā adhigatā, avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno – yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒာတေ အနင္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပာတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပသ္သာမိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာမိ ။ပေ.။ အယံ ခော မေ, ရာဇကုမာရ, ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမေ ယာမေ ဒုတိယာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ; တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော – ယထာ တံ အပ္ပမတ္တသ္သ အာတာပိနော ပဟိတတ္တသ္သ ဝိဟရတော။
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāmi …pe… ayaṃ kho me, rājakumāra, rattiyā majjhime yāme dutiyā vijjā adhigatā, avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno – yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒာတေ အနင္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝာနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ။ပေ.။ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ; ‘ဣမေ အာသဝာ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ။ပေ.။ ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ။ တသ္သ မေ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပသ္သတော ကာမာသဝာပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ, ဘဝာသဝာပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ, အဝိဇ္ဇာသဝာပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ အဟောသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိံ။ အယံ ခော မေ, ရာဇကုမာရ, ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ တတိယာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ; တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော – ယထာ တံ အပ္ပမတ္တသ္သ အာတာပိနော ပဟိတတ္တသ္သ ဝိဟရတော။
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ. So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ…pe… ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ; ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ…pe… ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ. Tassa me evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccittha, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccittha, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccittha. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ ahosi. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti abbhaññāsiṃ. Ayaṃ kho me, rājakumāra, rattiyā pacchime yāme tatiyā vijjā adhigatā, avijjā vihatā, vijjā uppannā; tamo vihato, āloko uppanno – yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
၃၃၇. ‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဓိဂတော ခော မ္ယာယံ ဓမ္မော ဂမ္ဘီရော ဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓော သန္တော ပဏီတော အတက္ကာဝစရော နိပုဏော ပဏ္ဍိတဝေဒနီယော။ အာလယရာမာ ခော ပနာယံ ပဇာ အာလယရတာ အာလယသမ္မုဒိတာ။ အာလယရာမာယ ခော ပန ပဇာယ အာလယရတာယ အာလယသမ္မုဒိတာယ ဒုဒ္ဒသံ ဣဒံ ဌာနံ ယဒိဒံ – ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပာဒော။ ဣဒမ္ပိ ခော ဌာနံ ဒုဒ္ဒသံ – ယဒိဒံ သဗ္ဗသင္ခာရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိသ္သဂ္ဂော တဏ္ဟာက္ခယော ဝိရာဂော နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ ။ အဟဉ္စေဝ ခော ပန ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယံ, ပရေ စ မေ န အာဇာနေယ္ယုံ, သော မမသ္သ ကိလမထော, သာ မမသ္သ ဝိဟေသာ’တိ။ အပိသ္သု မံ, ရာဇကုမာရ, ဣမာ အနစ္ဆရိယာ ဂာထာယော ပဋိဘံသု ပုဗ္ဗေ အသ္သုတပုဗ္ဗာ –
337. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘adhigato kho myāyaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo. Ālayarāmā kho panāyaṃ pajā ālayaratā ālayasammuditā. Ālayarāmāya kho pana pajāya ālayaratāya ālayasammuditāya duddasaṃ idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ – idappaccayatāpaṭiccasamuppādo. Idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ – yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhākkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ . Ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ, pare ca me na ājāneyyuṃ, so mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā’ti. Apissu maṃ, rājakumāra, imā anacchariyā gāthāyo paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā –
‘ကိစ္ဆေန မေ အဓိဂတံ၊ ဟလံ ဒာနိ ပကာသိတုံ။
‘Kicchena me adhigataṃ, halaṃ dāni pakāsituṃ;
ရာဂဒောသပရေတေဟိ၊ နာယံ ဓမ္မော သုသမ္ဗုဓော။
Rāgadosaparetehi, nāyaṃ dhammo susambudho.
‘ပဋိသောတဂာမိံ နိပုဏံ၊ ဂမ္ဘီရံ ဒုဒ္ဒသံ အဏုံ။
‘Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
‘‘ဣတိဟ မေ, ရာဇကုမာရ, ပဋိသဉ္စိက္ခတော အပ္ပောသ္သုက္ကတာယ စိတ္တံ နမတိ နော ဓမ္မဒေသနာယ။
‘‘Itiha me, rājakumāra, paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṃ namati no dhammadesanāya.
၃၃၈. ‘‘အထ ခော, ရာဇကုမာရ, ဗ္ရဟ္မုနော သဟမ္ပတိသ္သ မမ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ဧတဒဟောသိ – ‘နသ္သတိ ဝတ, ဘော, လောကော; ဝိနသ္သတိ ဝတ, ဘော, လောကော။ ယတ္ရ ဟိ နာမ တထာဂတသ္သ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ အပ္ပောသ္သုက္ကတာယ စိတ္တံ နမတိ 57 နော ဓမ္မဒေသနာယာ’တိ။ အထ ခော, ရာဇကုမာရ, ဗ္ရဟ္မာ သဟမ္ပတိ – သေယ္ယထာပိ နာမ ဗလဝာ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝာ ဗာဟံ ပသာရေယ္ယ ပသာရိတံ ဝာ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယ္ယ, ဧဝမေဝ – ဗ္ရဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော မမ ပုရတော ပာတုရဟောသိ။ အထ ခော, ရာဇကုမာရ, ဗ္ရဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင္ဂံ ကရိတ္ဝာ ယေနာဟံ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတ္ဝာ မံ ဧတဒဝောစ – ‘ဒေသေတု, ဘန္တေ, ဘဂဝာ ဓမ္မံ, ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မံ။ သန္တိ သတ္တာ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ အသ္သဝနတာယ ဓမ္မသ္သ ပရိဟာယန္တိ; ဘဝိသ္သန္တိ ဓမ္မသ္သ အညာတာရော’တိ ။ ဣဒမဝောစ, ရာဇကုမာရ, ဗ္ရဟ္မာ သဟမ္ပတိ; ဣဒံ ဝတ္ဝာ အထာပရံ ဧတဒဝောစ –
338. ‘‘Atha kho, rājakumāra, brahmuno sahampatissa mama cetasā cetoparivitakkamaññāya etadahosi – ‘nassati vata, bho, loko; vinassati vata, bho, loko. Yatra hi nāma tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa appossukkatāya cittaṃ namati 58 no dhammadesanāyā’ti. Atha kho, rājakumāra, brahmā sahampati – seyyathāpi nāma balavā puriso samiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ samiñjeyya, evameva – brahmaloke antarahito mama purato pāturahosi. Atha kho, rājakumāra, brahmā sahampati ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yenāhaṃ tenañjaliṃ paṇāmetvā maṃ etadavoca – ‘desetu, bhante, bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhammaṃ. Santi sattā apparajakkhajātikā assavanatāya dhammassa parihāyanti; bhavissanti dhammassa aññātāro’ti . Idamavoca, rājakumāra, brahmā sahampati; idaṃ vatvā athāparaṃ etadavoca –
‘ပာတုရဟောသိ မဂဓေသု ပုဗ္ဗေ၊
‘Pāturahosi magadhesu pubbe,
ဓမ္မော အသုဒ္ဓော သမလေဟိ စိန္တိတော။
Dhammo asuddho samalehi cintito;
သုဏန္တု ဓမ္မံ ဝိမလေနာနုဗုဒ္ဓံ။
Suṇantu dhammaṃ vimalenānubuddhaṃ.
‘သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော၊
‘Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito,
ယထာပိ ပသ္သေ ဇနတံ သမန္တတော။
Yathāpi passe janataṃ samantato;
တထူပမံ ဓမ္မမယံ သုမေဓ၊
Tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha,
ပာသာဒမာရုယ္ဟ သမန္တစက္ခု။
Pāsādamāruyha samantacakkhu.
အဝေက္ခသ္သု ဇာတိဇရာဘိဘူတံ။
Avekkhassu jātijarābhibhūtaṃ;
ဥဋ္ဌေဟိ ဝီရ၊ ဝိဇိတသင္ဂာမ၊
Uṭṭhehi vīra, vijitasaṅgāma,
အညာတာရော ဘဝိသ္သန္တီ’တိ။
Aññātāro bhavissantī’ti.
၃၃၉. ‘‘အထ ခ္ဝာဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗ္ရဟ္မုနော စ အဇ္ဈေသနံ ဝိဒိတ္ဝာ သတ္တေသု စ ကာရုညတံ ပဋိစ္စ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝောလောကေသိံ။ အဒ္ဒသံ ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝောလောကေန္တော သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒ္ရိယေ မုဒိန္ဒ္ရိယေ သ္ဝာကာရေ ဒ္ဝာကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒသ္သာဝိနေ 67 ဝိဟရန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒသ္သာဝိနေ ဝိဟရန္တေ။ သေယ္ယထာပိ နာမ ဥပ္ပလိနိယံ ဝာ ပဒုမိနိယံ ဝာ ပုဏ္ဍရီကိနိယံ ဝာ အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝာ ပဒုမာနိ ဝာ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝာ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပောသီနိ, အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝာ ပဒုမာနိ ဝာ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝာ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ, အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝာ ပဒုမာနိ ဝာ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝာ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ 68 အနုပလိတ္တာနိ ဥဒကေန, ဧဝမေဝ ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝောလောကေန္တော အဒ္ဒသံ သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒ္ရိယေ မုဒိန္ဒ္ရိယေ သ္ဝာကာရေ ဒ္ဝာကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ, အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒသ္သာဝိနေ ဝိဟရန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒသ္သာဝိနေ ဝိဟရန္တေ။ အထ ခ္ဝာဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗ္ရဟ္မာနံ သဟမ္ပတိံ ဂာထာယ ပစ္စဘာသိံ –
339. ‘‘Atha khvāhaṃ, rājakumāra, brahmuno ca ajjhesanaṃ viditvā sattesu ca kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesiṃ. Addasaṃ kho ahaṃ, rājakumāra, buddhacakkhunā lokaṃ volokento satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvine 69 viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassāvine viharante. Seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni antonimuggaposīni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni samodakaṃ ṭhitāni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma ṭhitāni 70 anupalittāni udakena, evameva kho ahaṃ, rājakumāra, buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasaṃ satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye, appekacce paralokavajjabhayadassāvine viharante, appekacce na paralokavajjabhayadassāvine viharante. Atha khvāhaṃ, rājakumāra, brahmānaṃ sahampatiṃ gāthāya paccabhāsiṃ –
‘အပာရုတာ တေသံ အမတသ္သ ဒ္ဝာရာ၊
‘Apārutā tesaṃ amatassa dvārā,
ယေ သောတဝန္တော ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓံ။
Ye sotavanto pamuñcantu saddhaṃ;
ဝိဟိံသသညီ ပဂုဏံ န ဘာသိံ၊
Vihiṃsasaññī paguṇaṃ na bhāsiṃ,
ဓမ္မံ ပဏီတံ မနုဇေသု ဗ္ရဟ္မေ’တိ။
Dhammaṃ paṇītaṃ manujesu brahme’ti.
၃၄၀. ‘‘အထ ခော, ရာဇကုမာရ, ဗ္ရဟ္မာ သဟမ္ပတိ ‘ကတာဝကာသော ခောမ္ဟိ ဘဂဝတာ ဓမ္မဒေသနာယာ’တိ မံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ တတ္ထေဝန္တရဓာယိ။
340. ‘‘Atha kho, rājakumāra, brahmā sahampati ‘katāvakāso khomhi bhagavatā dhammadesanāyā’ti maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyi.
‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကသ္သ နု ခော အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယံ? ကော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိသ္သတီ’တိ? တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခော အာဠာရော ကာလာမော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓာဝီ ဒီဃရတ္တံ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကော။ ယံနူနာဟံ အာဠာရသ္သ ကာလာမသ္သ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယံ; သော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိသ္သတီ’တိ။ အထ ခော မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧတဒဝောစ – ‘သတ္တာဟကာလင္ကတော, ဘန္တေ, အာဠာရော ကာလာမော’တိ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒသ္သနံ ဥဒပာဒိ – ‘သတ္တာဟကာလင္ကတော အာဠာရော ကာလာမော’တိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘မဟာဇာနိယော ခော အာဠာရော ကာလာမော။ သစေ ဟိ သော ဣမံ ဓမ္မံ သုဏေယ္ယ, ခိပ္ပမေဝ အာဇာနေယ္ယာ’တိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကသ္သ နု ခော အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယံ? ကော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိသ္သတီ’တိ? တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခော ဥဒကော ရာမပုတ္တော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓာဝီ ဒီဃရတ္တံ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကော။ ယံနူနာဟံ ဥဒကသ္သ ရာမပုတ္တသ္သ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယံ; သော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိသ္သတီ’တိ။ အထ ခော မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧတဒဝောစ – ‘အဘိဒောသကာလင္ကတော, ဘန္တေ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော’တိ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒသ္သနံ ဥဒပာဒိ – ‘အဘိဒောသကာလင္ကတော ဥဒကော ရာမပုတ္တော’တိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘မဟာဇာနိယော ခော ဥဒကော ရာမပုတ္တော။ သစေ ဟိ သော ဣမံ ဓမ္မံ သုဏေယ္ယ, ခိပ္ပမေဝ အာဇာနေယ္ယာ’တိ။
‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ? Ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti? Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘ayaṃ kho āḷāro kālāmo paṇḍito viyatto medhāvī dīgharattaṃ apparajakkhajātiko. Yaṃnūnāhaṃ āḷārassa kālāmassa paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ; so imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti. Atha kho maṃ, rājakumāra, devatā upasaṅkamitvā etadavoca – ‘sattāhakālaṅkato, bhante, āḷāro kālāmo’ti. Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi – ‘sattāhakālaṅkato āḷāro kālāmo’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘mahājāniyo kho āḷāro kālāmo. Sace hi so imaṃ dhammaṃ suṇeyya, khippameva ājāneyyā’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ? Ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti? Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘ayaṃ kho udako rāmaputto paṇḍito viyatto medhāvī dīgharattaṃ apparajakkhajātiko. Yaṃnūnāhaṃ udakassa rāmaputtassa paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ; so imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti. Atha kho maṃ, rājakumāra, devatā upasaṅkamitvā etadavoca – ‘abhidosakālaṅkato, bhante, udako rāmaputto’ti. Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi – ‘abhidosakālaṅkato udako rāmaputto’ti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘mahājāniyo kho udako rāmaputto. Sace hi so imaṃ dhammaṃ suṇeyya, khippameva ājāneyyā’ti.
၃၄၁. ‘‘တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကသ္သ နု ခော အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယံ? ကော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိသ္သတီ’တိ? တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ဗဟုကာရာ ခော မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ယေ မံ ပဓာနပဟိတတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ယံနူနာဟံ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဘိက္ခူနံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယ’န္တိ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကဟံ နု ခော ဧတရဟိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တီ’တိ။ အဒ္ဒသံ ခ္ဝာဟံ, ရာဇကုမာရ, ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရန္တေ ဣသိပတနေ မိဂဒာယေ။ အထ ခ္ဝာဟံ, ရာဇကုမာရ, ဥရုဝေလာယံ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတ္ဝာ ယေန ဗာရာဏသီ တေန စာရိကံ ပက္ကမိံ။
341. ‘‘Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ? Ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatī’ti? Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘bahukārā kho me pañcavaggiyā bhikkhū ye maṃ padhānapahitattaṃ upaṭṭhahiṃsu. Yaṃnūnāhaṃ pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’nti. Tassa mayhaṃ, rājakumāra, etadahosi – ‘kahaṃ nu kho etarahi pañcavaggiyā bhikkhū viharantī’ti. Addasaṃ khvāhaṃ, rājakumāra, dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena pañcavaggiye bhikkhū bārāṇasiyaṃ viharante isipatane migadāye. Atha khvāhaṃ, rājakumāra, uruvelāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena bārāṇasī tena cārikaṃ pakkamiṃ.
‘‘အဒ္ဒသာ ခော မံ, ရာဇကုမာရ, ဥပကော အာဇီဝကော အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိံ အဒ္ဓာနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ ။ ဒိသ္ဝာန မံ ဧတဒဝောစ – ‘ဝိပ္ပသန္နာနိ ခော တေ, အာဝုသော, ဣန္ဒ္ရိယာနိ, ပရိသုဒ္ဓော ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒာတော။ ကံသိ တ္ဝံ, အာဝုသော, ဥဒ္ဒိသ္သ ပဗ္ဗဇိတော? ကော ဝာ တေ သတ္ထာ? ကသ္သ ဝာ တ္ဝံ ဓမ္မံ ရောစေသီ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဥပကံ အာဇီဝကံ ဂာထာဟိ အဇ္ဈဘာသိံ –
‘‘Addasā kho maṃ, rājakumāra, upako ājīvako antarā ca gayaṃ antarā ca bodhiṃ addhānamaggappaṭipannaṃ . Disvāna maṃ etadavoca – ‘vippasannāni kho te, āvuso, indriyāni, parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto. Kaṃsi tvaṃ, āvuso, uddissa pabbajito? Ko vā te satthā? Kassa vā tvaṃ dhammaṃ rocesī’ti? Evaṃ vutte, ahaṃ, rājakumāra, upakaṃ ājīvakaṃ gāthāhi ajjhabhāsiṃ –
‘သဗ္ဗာဘိဘူ သဗ္ဗဝိဒူဟမသ္မိ၊
‘Sabbābhibhū sabbavidūhamasmi,
သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနူပလိတ္တော။
Sabbesu dhammesu anūpalitto;
သဗ္ဗဉ္ဇဟော တဏ္ဟာက္ခယေ ဝိမုတ္တော၊
Sabbañjaho taṇhākkhaye vimutto,
သယံ အဘိညာယ ကမုဒ္ဒိသေယ္ယံ။
Sayaṃ abhiññāya kamuddiseyyaṃ.
‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati;
သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ၊ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော။
Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo.
‘အဟဉ္ဟိ အရဟာ လောကေ၊ အဟံ သတ္ထာ အနုတ္တရော။
‘Ahañhi arahā loke, ahaṃ satthā anuttaro;
ဧကောမ္ဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော၊ သီတိဘူတောသ္မိ နိဗ္ဗုတော။
Ekomhi sammāsambuddho, sītibhūtosmi nibbuto.
‘ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတုံ၊ ဂစ္ဆာမိ ကာသိနံ ပုရံ။
‘Dhammacakkaṃ pavattetuṃ, gacchāmi kāsinaṃ puraṃ;
‘ယထာ ခော တ္ဝံ, အာဝုသော, ပဋိဇာနာသိ အရဟသိ အနန္တဇိနော’တိ။
‘Yathā kho tvaṃ, āvuso, paṭijānāsi arahasi anantajino’ti.
‘မာဒိသာ ဝေ ဇိနာ ဟောန္တိ၊ ယေ ပတ္တာ အာသဝက္ခယံ။
‘Mādisā ve jinā honti, ye pattā āsavakkhayaṃ;
‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ဥပကော အာဇီဝကော ‘ဟုပေယ္ယပာဝုသော’တိ 77 ဝတ္ဝာ သီသံ ဩကမ္ပေတ္ဝာ ဥမ္မဂ္ဂံ ဂဟေတ္ဝာ ပက္ကာမိ။
‘‘Evaṃ vutte, rājakumāra, upako ājīvako ‘hupeyyapāvuso’ti 78 vatvā sīsaṃ okampetvā ummaggaṃ gahetvā pakkāmi.
၃၄၂. ‘‘အထ ခ္ဝာဟံ, ရာဇကုမာရ, အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ဗာရာဏသီ ဣသိပတနံ မိဂဒာယော ယေန ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ တေနုပသင္ကမိံ။ အဒ္ဒသံသု ခော မံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသ္ဝာန အညမညံ သဏ္ဌပေသုံ – ‘အယံ ခော, အာဝုသော, သမဏော ဂောတမော အာဂစ္ဆတိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ။ သော နေဝ အဘိဝာဒေတဗ္ဗော, န ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗော, နာသ္သ ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ; အပိ စ ခော အာသနံ ဌပေတဗ္ဗံ – သစေ သော အာကင္ခိသ္သတိ နိသီဒိသ္သတီ’တိ။ ယထာ ယထာ ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဥပသင္ကမိံ 79, တထာ တထာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ နာသက္ခိံသု သကာယ ကတိကာယ သဏ္ဌာတုံ။ အပ္ပေကစ္စေ မံ ပစ္စုဂ္ဂန္တ္ဝာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေသုံ။ အပ္ပေကစ္စေ အာသနံ ပညပေသုံ။ အပ္ပေကစ္စေ ပာဒောဒကံ ဥပဋ္ဌပေသုံ။ အပိ စ ခော မံ နာမေန စ အာဝုသောဝာဒေန စ သမုဒာစရန္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝောစံ – ‘မာ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတံ နာမေန စ အာဝုသောဝာဒေန စ သမုဒာစရထ 80; အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရသ္သေဝ – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မံ ဧတဒဝောစုံ – ‘တာယပိ ခော တ္ဝံ, အာဝုသော ဂောတမ, ဣရိယာယ 81 တာယ ပဋိပဒာယ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ နာဇ္ဈဂမာ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒသ္သနဝိသေသံ; ကိံ ပန တ္ဝံ ဧတရဟိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ အဓိဂမိသ္သသိ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒသ္သနဝိသေသ’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝောစံ – ‘န, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဗာဟုလ္လိကော န ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော န အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ။ အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရသ္သေဝ – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခော, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မံ ဧတဒဝောစုံ – ‘တာယပိ ခော တ္ဝံ, အာဝုသော ဂောတမ, ဣရိယာယ တာယ ပဋိပဒာယ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ နာဇ္ဈဂမာ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒသ္သနဝိသေသံ; ကိံ ပန တ္ဝံ ဧတရဟိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ အဓိဂမိသ္သသိ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒသ္သနဝိသေသ’န္တိ? ဒုတိယမ္ပိ ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝောစံ – ‘န, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဗာဟုလ္လိကော န ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော န အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ။ အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရသ္သေဝ – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ ။ တတိယမ္ပိ ခော, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မံ ဧတဒဝောစုံ – ‘တာယပိ ခော တ္ဝံ, အာဝုသော ဂောတမ, ဣရိယာယ တာယ ပဋိပဒာယ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ နာဇ္ဈဂမာ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒသ္သနဝိသေသံ; ကိံ ပန တ္ဝံ ဧတရဟိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ အဓိဂမိသ္သသိ ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒသ္သနဝိသေသ’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ , အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝောစံ – ‘အဘိဇာနာထ မေ နော တုမ္ဟေ, ဘိက္ခဝေ, ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပံ ပဘာဝိတမေတ’န္တိ 82? ‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’။ ‘အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရသ္သေဝ – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိသ္သထာ’တိ။
342. ‘‘Atha khvāhaṃ, rājakumāra, anupubbena cārikaṃ caramāno yena bārāṇasī isipatanaṃ migadāyo yena pañcavaggiyā bhikkhū tenupasaṅkamiṃ. Addasaṃsu kho maṃ, rājakumāra, pañcavaggiyā bhikkhū dūratova āgacchantaṃ. Disvāna aññamaññaṃ saṇṭhapesuṃ – ‘ayaṃ kho, āvuso, samaṇo gotamo āgacchati bāhulliko padhānavibbhanto āvatto bāhullāya. So neva abhivādetabbo, na paccuṭṭhātabbo, nāssa pattacīvaraṃ paṭiggahetabbaṃ; api ca kho āsanaṃ ṭhapetabbaṃ – sace so ākaṅkhissati nisīdissatī’ti. Yathā yathā kho ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū upasaṅkamiṃ 83, tathā tathā pañcavaggiyā bhikkhū nāsakkhiṃsu sakāya katikāya saṇṭhātuṃ. Appekacce maṃ paccuggantvā pattacīvaraṃ paṭiggahesuṃ. Appekacce āsanaṃ paññapesuṃ. Appekacce pādodakaṃ upaṭṭhapesuṃ. Api ca kho maṃ nāmena ca āvusovādena ca samudācaranti. Evaṃ vutte, ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ – ‘mā, bhikkhave, tathāgataṃ nāmena ca āvusovādena ca samudācaratha 84; arahaṃ, bhikkhave, tathāgato sammāsambuddho. Odahatha, bhikkhave, sotaṃ. Amatamadhigataṃ. Ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamānā nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti. Evaṃ vutte, rājakumāra, pañcavaggiyā bhikkhū maṃ etadavocuṃ – ‘tāyapi kho tvaṃ, āvuso gotama, iriyāya 85 tāya paṭipadāya tāya dukkarakārikāya nājjhagamā uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ; kiṃ pana tvaṃ etarahi bāhulliko padhānavibbhanto āvatto bāhullāya adhigamissasi uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesa’nti? Evaṃ vutte, ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ – ‘na, bhikkhave, tathāgato bāhulliko na padhānavibbhanto na āvatto bāhullāya. Arahaṃ, bhikkhave, tathāgato sammāsambuddho. Odahatha, bhikkhave, sotaṃ. Amatamadhigataṃ. Ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamānā nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti. Dutiyampi kho, rājakumāra, pañcavaggiyā bhikkhū maṃ etadavocuṃ – ‘tāyapi kho tvaṃ, āvuso gotama, iriyāya tāya paṭipadāya tāya dukkarakārikāya nājjhagamā uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ; kiṃ pana tvaṃ etarahi bāhulliko padhānavibbhanto āvatto bāhullāya adhigamissasi uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesa’nti? Dutiyampi kho ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ – ‘na, bhikkhave, tathāgato bāhulliko na padhānavibbhanto na āvatto bāhullāya. Arahaṃ, bhikkhave, tathāgato sammāsambuddho. Odahatha, bhikkhave, sotaṃ. Amatamadhigataṃ. Ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamānā nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti . Tatiyampi kho, rājakumāra, pañcavaggiyā bhikkhū maṃ etadavocuṃ – ‘tāyapi kho tvaṃ, āvuso gotama, iriyāya tāya paṭipadāya tāya dukkarakārikāya nājjhagamā uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ; kiṃ pana tvaṃ etarahi bāhulliko padhānavibbhanto āvatto bāhullāya adhigamissasi uttarimanussadhammā alamariyañāṇadassanavisesa’nti? Evaṃ vutte , ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ – ‘abhijānātha me no tumhe, bhikkhave, ito pubbe evarūpaṃ pabhāvitameta’nti 86? ‘No hetaṃ, bhante’. ‘Arahaṃ, bhikkhave, tathāgato sammāsambuddho. Odahatha, bhikkhave, sotaṃ. Amatamadhigataṃ. Ahamanusāsāmi, ahaṃ dhammaṃ desemi. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamānā nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathā’ti.
‘‘အသက္ခိံ ခော အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ သညာပေတုံ။ ဒ္ဝေပိ သုဒံ, ရာဇကုမာရ, ဘိက္ခူ ဩဝဒာမိ။ တယော ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ။ ယံ တယော ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ အာဟရန္တိ, တေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ 87 ယာပေမ။ တယောပိ သုဒံ, ရာဇကုမာရ, ဘိက္ခူ ဩဝဒာမိ, ဒ္ဝေ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ။ ယံ ဒ္ဝေ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ အာဟရန္တိ တေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ယာပေမ။
‘‘Asakkhiṃ kho ahaṃ, rājakumāra, pañcavaggiye bhikkhū saññāpetuṃ. Dvepi sudaṃ, rājakumāra, bhikkhū ovadāmi. Tayo bhikkhū piṇḍāya caranti. Yaṃ tayo bhikkhū piṇḍāya caritvā āharanti, tena chabbaggiyā 88 yāpema. Tayopi sudaṃ, rājakumāra, bhikkhū ovadāmi, dve bhikkhū piṇḍāya caranti. Yaṃ dve bhikkhū piṇḍāya caritvā āharanti tena chabbaggiyā yāpema.
၃၄၃. ‘‘အထ ခော, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မယာ ဧဝံ ဩဝဒိယမာနာ ဧဝံ အနုသာသိယမာနာ နစိရသ္သေဝ – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိံသူ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကီဝ စိရေန နု ခော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ 89 လဘမာနော – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယ္ယာ’’တိ? ‘‘တေန ဟိ, ရာဇကုမာရ, တံယေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိသ္သာမိ။ ယထာ တေ ခမေယ္ယ, တထာ နံ ဗ္ယာကရေယ္ယာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, ကုသလော တ္ဝံ ဟတ္ထာရူဠ္ဟေ 90 အင္ကုသဂယ္ဟေ 91 သိပ္ပေ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ, ကုသလော အဟံ ဟတ္ထာရူဠ္ဟေ အင္ကုသဂယ္ဟေ သိပ္ပေ’’တိ ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ – ‘ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဟတ္ထာရူဠ္ဟံ အင္ကုသဂယ္ဟံ သိပ္ပံ ဇာနာတိ; တသ္သာဟံ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠ္ဟံ အင္ကုသဂယ္ဟံ သိပ္ပံ သိက္ခိသ္သာမီ’တိ။ သော စသ္သ အသ္သဒ္ဓော; ယာဝတကံ သဒ္ဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယ္ယ။ သော စသ္သ ဗဟ္ဝာဗာဓော; ယာဝတကံ အပ္ပာဗာဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယ္ယ။ သော စသ္သ သဌော မာယာဝီ; ယာဝတကံ အသဌေန အမာယာဝိနာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယ္ယ။ သော စသ္သ ကုသီတော; ယာဝတကံ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယ္ယ။ သော စသ္သ ဒုပ္ပညော; ယာဝတကံ ပညဝတာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယ္ယ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော တဝ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠ္ဟံ အင္ကုသဂယ္ဟံ သိပ္ပံ သိက္ခေယ္ယာ’’တိ? ‘‘ဧကမေကေနာပိ, ဘန္တေ, အင္ဂေန သမန္နာဂတော သော ပုရိသော န မမ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠ္ဟံ အင္ကုသဂယ္ဟံ သိပ္ပံ သိက္ခေယ္ယ, ကော ပန ဝာဒော ပဉ္စဟင္ဂေဟီ’’တိ!
343. ‘‘Atha kho, rājakumāra, pañcavaggiyā bhikkhū mayā evaṃ ovadiyamānā evaṃ anusāsiyamānā nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihariṃsū’’ti. Evaṃ vutte, bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kīva cirena nu kho, bhante, bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ 92 labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyyā’’ti? ‘‘Tena hi, rājakumāra, taṃyevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya, tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, kusalo tvaṃ hatthārūḷhe 93 aṅkusagayhe 94 sippe’’ti? ‘‘Evaṃ, bhante, kusalo ahaṃ hatthārūḷhe aṅkusagayhe sippe’’ti . ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, idha puriso āgaccheyya – ‘bodhi rājakumāro hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ jānāti; tassāhaṃ santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkhissāmī’ti. So cassa assaddho; yāvatakaṃ saddhena pattabbaṃ taṃ na sampāpuṇeyya. So cassa bahvābādho; yāvatakaṃ appābādhena pattabbaṃ taṃ na sampāpuṇeyya. So cassa saṭho māyāvī; yāvatakaṃ asaṭhena amāyāvinā pattabbaṃ taṃ na sampāpuṇeyya. So cassa kusīto; yāvatakaṃ āraddhavīriyena pattabbaṃ taṃ na sampāpuṇeyya. So cassa duppañño; yāvatakaṃ paññavatā pattabbaṃ taṃ na sampāpuṇeyya. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, api nu so puriso tava santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkheyyā’’ti? ‘‘Ekamekenāpi, bhante, aṅgena samannāgato so puriso na mama santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkheyya, ko pana vādo pañcahaṅgehī’’ti!
၃၄၄. ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ – ‘ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဟတ္ထာရူဠ္ဟံ အင္ကုသဂယ္ဟံ သိပ္ပံ ဇာနာတိ; တသ္သာဟံ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠ္ဟံ အင္ကုသဂယ္ဟံ သိပ္ပံ သိက္ခိသ္သာမီ’တိ။ သော စသ္သ သဒ္ဓော; ယာဝတကံ သဒ္ဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယ္ယ။ သော စသ္သ အပ္ပာဗာဓော; ယာဝတကံ အပ္ပာဗာဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယ္ယ။ သော စသ္သ အသဌော အမာယာဝီ; ယာဝတကံ အသဌေန အမာယာဝိနာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယ္ယ။ သော စသ္သ အာရဒ္ဓဝီရိယော; ယာဝတကံ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယ္ယ။ သော စသ္သ ပညဝာ; ယာဝတကံ ပညဝတာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယ္ယ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော တဝ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠ္ဟံ အင္ကုသဂယ္ဟံ သိပ္ပံ သိက္ခေယ္ယာ’’တိ? ‘‘ဧကမေကေနာပိ, ဘန္တေ, အင္ဂေန သမန္နာဂတော သော ပုရိသော မမ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠ္ဟံ အင္ကုသဂယ္ဟံ သိပ္ပံ သိက္ခေယ္ယ, ကော ပန ဝာဒော ပဉ္စဟင္ဂေဟီ’’တိ! ‘‘ဧဝမေဝ ခော, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စိမာနိ ပဓာနိယင္ဂာနိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ဣဓ, ရာဇကုမာရ, ဘိက္ခု သဒ္ဓော ဟောတိ; သဒ္ဒဟတိ တထာဂတသ္သ ဗောဓိံ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုသ္သာနံ ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ’တိ; အပ္ပာဗာဓော ဟောတိ အပ္ပာတင္ကော သမဝေပာကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏ္ဟာယ မဇ္ဈိမာယ ပဓာနက္ခမာယ; အသဌော ဟောတိ အမာယာဝီ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကတ္တာ သတ္ထရိ ဝာ ဝိညူသု ဝာ သဗ္ရဟ္မစာရီသု ; အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒာယ, ထာမဝာ ဒဠ္ဟပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု; ပညဝာ ဟောတိ ဥဒယတ္ထဂာမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာဒုက္ခက္ခယဂာမိနိယာ။ ဣမာနိ ခော, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စ ပဓာနိယင္ဂာနိ။
344. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, idha puriso āgaccheyya – ‘bodhi rājakumāro hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ jānāti; tassāhaṃ santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkhissāmī’ti. So cassa saddho; yāvatakaṃ saddhena pattabbaṃ taṃ sampāpuṇeyya. So cassa appābādho; yāvatakaṃ appābādhena pattabbaṃ taṃ sampāpuṇeyya. So cassa asaṭho amāyāvī; yāvatakaṃ asaṭhena amāyāvinā pattabbaṃ taṃ sampāpuṇeyya. So cassa āraddhavīriyo; yāvatakaṃ āraddhavīriyena pattabbaṃ taṃ sampāpuṇeyya. So cassa paññavā; yāvatakaṃ paññavatā pattabbaṃ taṃ sampāpuṇeyya. Taṃ kiṃ maññasi, rājakumāra, api nu so puriso tava santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkheyyā’’ti? ‘‘Ekamekenāpi, bhante, aṅgena samannāgato so puriso mama santike hatthārūḷhaṃ aṅkusagayhaṃ sippaṃ sikkheyya, ko pana vādo pañcahaṅgehī’’ti! ‘‘Evameva kho, rājakumāra, pañcimāni padhāniyaṅgāni. Katamāni pañca? Idha, rājakumāra, bhikkhu saddho hoti; saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti; appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya; asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattā satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu ; āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu; paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā. Imāni kho, rājakumāra, pañca padhāniyaṅgāni.
၃၄၅. ‘‘ဣမေဟိ , ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယ္ယ သတ္တ ဝသ္သာနိ။ တိဋ္ဌန္တု, ရာဇကုမာရ, သတ္တ ဝသ္သာနိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယ္ယ ဆဗ္ဗသ္သာနိ။ ပဉ္စ ဝသ္သာနိ။ စတ္တာရိ ဝသ္သာနိ။ တီဏိ ဝသ္သာနိ။ ဒ္ဝေ ဝသ္သာနိ။ ဧကံ ဝသ္သံ။ တိဋ္ဌတု, ရာဇကုမာရ, ဧကံ ဝသ္သံ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယ္ယ သတ္တ မာသာနိ။ တိဋ္ဌန္တု, ရာဇကုမာရ, သတ္တ မာသာနိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယ္ယ ဆ မာသာနိ။ ပဉ္စ မာသာနိ။ စတ္တာရိ မာသာနိ။ တီဏိ မာသာနိ။ ဒ္ဝေ မာသာနိ။ ဧကံ မာသံ။ အဍ္ဎမာသံ။ တိဋ္ဌတု, ရာဇကုမာရ, အဍ္ဎမာသော။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယ္ယ သတ္တ ရတ္တိန္ဒိဝာနိ။ တိဋ္ဌန္တု, ရာဇကုမာရ, သတ္တ ရတ္တိန္ဒိဝာနိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယသ္သတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗ္ရဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယ္ယ ဆ ရတ္တိန္ဒိဝာနိ။ ပဉ္စ ရတ္တိန္ဒိဝာနိ။ စတ္တာရိ ရတ္တိန္ဒိဝာနိ။ တီဏိ ရတ္တိန္ဒိဝာနိ။ ဒ္ဝေ ရတ္တိန္ဒိဝာနိ။ ဧကံ ရတ္တိန္ဒိဝံ။ တိဋ္ဌတု, ရာဇကုမာရ, ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝော။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော သာယမနုသိဋ္ဌော ပာတော ဝိသေသံ အဓိဂမိသ္သတိ, ပာတမနုသိဋ္ဌော သာယံ ဝိသေသံ အဓိဂမိသ္သတီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓော, အဟော ဓမ္မော, အဟော ဓမ္မသ္သ သ္ဝာက္ခာတတာ! ယတ္ရ ဟိ နာမ သာယမနုသိဋ္ဌော ပာတော ဝိသေသံ အဓိဂမိသ္သတိ, ပာတမနုသိဋ္ဌော သာယံ ဝိသေသံ အဓိဂမိသ္သတီ’’တိ!
345. ‘‘Imehi , rājakumāra, pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya satta vassāni. Tiṭṭhantu, rājakumāra, satta vassāni. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya chabbassāni… pañca vassāni… cattāri vassāni… tīṇi vassāni… dve vassāni… ekaṃ vassaṃ. Tiṭṭhatu, rājakumāra, ekaṃ vassaṃ. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya satta māsāni. Tiṭṭhantu, rājakumāra, satta māsāni. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya cha māsāni… pañca māsāni… cattāri māsāni… tīṇi māsāni… dve māsāni… ekaṃ māsaṃ… aḍḍhamāsaṃ. Tiṭṭhatu, rājakumāra, aḍḍhamāso. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya satta rattindivāni. Tiṭṭhantu, rājakumāra, satta rattindivāni. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya cha rattindivāni… pañca rattindivāni… cattāri rattindivāni… tīṇi rattindivāni… dve rattindivāni… ekaṃ rattindivaṃ. Tiṭṭhatu, rājakumāra, eko rattindivo. Imehi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgato bhikkhu tathāgataṃ vināyakaṃ labhamāno sāyamanusiṭṭho pāto visesaṃ adhigamissati, pātamanusiṭṭho sāyaṃ visesaṃ adhigamissatī’’ti. Evaṃ vutte, bodhi rājakumāro bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘aho buddho, aho dhammo, aho dhammassa svākkhātatā! Yatra hi nāma sāyamanusiṭṭho pāto visesaṃ adhigamissati, pātamanusiṭṭho sāyaṃ visesaṃ adhigamissatī’’ti!
၃၄၆. ဧဝံ ဝုတ္တေ, သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝော ဗောဓိံ ရာဇကုမာရံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဧဝမေဝ ပနာယံ ဘဝံ ဗောဓိ – ‘အဟော ဗုဒ္ဓော, အဟော ဓမ္မော, အဟော ဓမ္မသ္သ သ္ဝာက္ခာတတာ’တိ စ ဝဒေတိ 95; အထ စ ပန န တံ ဘဝန္တံ ဂောတမံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင္ဃဉ္စာ’’တိ။ ‘‘မာ ဟေဝံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, အဝစ; မာ ဟေဝံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, အဝစ။ သမ္မုခာ မေတံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, အယ္ယာယ သုတံ, သမ္မုခာ ပဋိဂ္ဂဟိတံ’’။ ‘‘ဧကမိဒံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, သမယံ ဘဂဝာ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ အထ ခော မေ အယ္ယာ ကုစ္ဆိမတီ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခော မေ အယ္ယာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘ယော မေ အယံ, ဘန္တေ, ကုစ္ဆိဂတော ကုမာရကော ဝာ ကုမာရိကာ ဝာ သော ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင္ဃဉ္စ။ ဥပာသကံ တံ ဘဂဝာ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပာဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’န္တိ။ ဧကမိဒံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, သမယံ ဘဂဝာ ဣဓေဝ ဘဂ္ဂေသု ဝိဟရတိ သုသုမာရဂိရေ ဘေသကဠာဝနေ မိဂဒာယေ။ အထ ခော မံ ဓာတိ အင္ကေန ဟရိတ္ဝာ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခော မံ ဓာတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘အယံ , ဘန္တေ, ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင္ဃဉ္စ။ ဥပာသကံ တံ ဘဂဝာ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပာဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’န္တိ။ ဧသာဟံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, တတိယကမ္ပိ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသင္ဃဉ္စ။ ဥပာသကံ မံ ဘဂဝာ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပာဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
346. Evaṃ vutte, sañjikāputto māṇavo bodhiṃ rājakumāraṃ etadavoca – ‘‘evameva panāyaṃ bhavaṃ bodhi – ‘aho buddho, aho dhammo, aho dhammassa svākkhātatā’ti ca vadeti 96; atha ca pana na taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchati dhammañca bhikkhusaṅghañcā’’ti. ‘‘Mā hevaṃ, samma sañjikāputta, avaca; mā hevaṃ, samma sañjikāputta, avaca. Sammukhā metaṃ, samma sañjikāputta, ayyāya sutaṃ, sammukhā paṭiggahitaṃ’’. ‘‘Ekamidaṃ, samma sañjikāputta, samayaṃ bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme. Atha kho me ayyā kucchimatī yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnā kho me ayyā bhagavantaṃ etadavoca – ‘yo me ayaṃ, bhante, kucchigato kumārako vā kumārikā vā so bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchati dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ taṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’nti. Ekamidaṃ, samma sañjikāputta, samayaṃ bhagavā idheva bhaggesu viharati susumāragire bhesakaḷāvane migadāye. Atha kho maṃ dhāti aṅkena haritvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhitā kho maṃ dhāti bhagavantaṃ etadavoca – ‘ayaṃ , bhante, bodhi rājakumāro bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchati dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ taṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’nti. Esāhaṃ, samma sañjikāputta, tatiyakampi bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca. Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ။
Bodhirājakumārasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၅. ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၅. ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Bodhirājakumārasuttavaṇṇanā
