| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විනයවිනිච්‌ඡය-ටීකා • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
චතුබ්‌බිධකම්‌මකථාවණ්‌ණනා
Catubbidhakammakathāvaṇṇanā
2983. අපලොකනසඤ්‌ඤිතං කම්‌මං, ඤත්‌තිකම්‌මං, ඤත්‌තිදුතියකම්‌මං, ඤත්‌තිචතුත්‌ථකම්‌මන්‌ති ඉමානි චත්‌තාරි කම්‌මානීති යොජනා. තත්‌ථ චත්‌තාරීති ගණනපරිච්‌ඡෙදො. ඉමානීති අනන්‌තරමෙව වක්‌ඛමානත්‌තා ආසන්‌නපච්‌චක්‌ඛවචනං. කම්‌මානීති පරිච්‌ඡින්‌නකම්‌මනිදස්‌සනං. ‘‘අපලොකනසඅඤත’’න්‌තිආදි තෙසං සරූපදස්‌සනං.
2983. Apalokanasaññitaṃ kammaṃ, ñattikammaṃ, ñattidutiyakammaṃ, ñatticatutthakammanti imāni cattāri kammānīti yojanā. Tattha cattārīti gaṇanaparicchedo. Imānīti anantarameva vakkhamānattā āsannapaccakkhavacanaṃ. Kammānīti paricchinnakammanidassanaṃ. ‘‘Apalokanasaañata’’ntiādi tesaṃ sarūpadassanaṃ.
තත්‍රායං සඞ්‌ඛෙපතො විනිච්‌ඡයො (චූළව. අට්‌ඨ. 215; පරි. අට්‌ඨ. 482) – අපලොකනකම්‌මං නාම සීමට්‌ඨකසඞ්‌ඝං සොධෙත්‌වා ඡන්‌දාරහානං ඡන්‌දං ආහරිත්‌වා සමග්‌ගස්‌ස සඞ්‌ඝස්‌ස අනුමතියා තං තං වත්‌ථුං කිත්‌තෙත්‌වා ‘‘රුච්‌චති සඞ්‌ඝස්‌සා’’ති තික්‌ඛත්‌තුං සාවෙත්‌වා කත්‌තබ්‌බං කම්‌මං වුච්‌චති. ඤත්‌තිකම්‌මං නාම වුත්‌තනයෙනෙව සමග්‌ගස්‌ස සඞ්‌ඝස්‌ස අනුමතියා එකාය ඤත්‌තියා කත්‌තබ්‌බං කම්‌මං. ඤත්‌තිදුතියකම්‌මං නාම වුත්‌තනයෙනෙව සමග්‌ගස්‌ස සඞ්‌ඝස්‌ස අනුමතියා එකාය ඤත්‌තියා, එකාය ච අනුස්‌සාවනායාති එවං ඤත්‌තිදුතියාය අනුස්‌සාවනාය කත්‌තබ්‌බං කම්‌මං. ඤත්‌තිචතුත්‌ථකම්‌මං නාම වුත්‌තනයෙනෙව සමග්‌ගස්‌ස සඞ්‌ඝස්‌ස අනුමතියා එකාය ඤත්‌තියා, තීහි ච අනුස්‌සාවනාහීති එවං ඤත්‌තිචතුත්‌ථාහි තීහි අනුස්‌සාවනාහි කත්‌තබ්‌බං කම්‌මං. ඤත්‌ති දුතියා යස්‌ස අනුස්‌සාවනස්‌ස තං ඤත්‌තිදුතියං, තෙන කත්‌තබ්‌බං කම්‌මං ඤත්‌තිදුතියකම්‌මං. ඤත්‌ති චතුත්‌ථා යස්‌ස අනුස්‌සාවනත්‌තයස්‌ස තං ඤත්‌තිචතුත්‌ථං, තෙන කාතබ්‌බං කම්‌මං ඤත්‌තිචතුත්‌ථකම්‌මං.
Tatrāyaṃ saṅkhepato vinicchayo (cūḷava. aṭṭha. 215; pari. aṭṭha. 482) – apalokanakammaṃ nāma sīmaṭṭhakasaṅghaṃ sodhetvā chandārahānaṃ chandaṃ āharitvā samaggassa saṅghassa anumatiyā taṃ taṃ vatthuṃ kittetvā ‘‘ruccati saṅghassā’’ti tikkhattuṃ sāvetvā kattabbaṃ kammaṃ vuccati. Ñattikammaṃ nāma vuttanayeneva samaggassa saṅghassa anumatiyā ekāya ñattiyā kattabbaṃ kammaṃ. Ñattidutiyakammaṃ nāma vuttanayeneva samaggassa saṅghassa anumatiyā ekāya ñattiyā, ekāya ca anussāvanāyāti evaṃ ñattidutiyāya anussāvanāya kattabbaṃ kammaṃ. Ñatticatutthakammaṃ nāma vuttanayeneva samaggassa saṅghassa anumatiyā ekāya ñattiyā, tīhi ca anussāvanāhīti evaṃ ñatticatutthāhi tīhi anussāvanāhi kattabbaṃ kammaṃ. Ñatti dutiyā yassa anussāvanassa taṃ ñattidutiyaṃ, tena kattabbaṃ kammaṃ ñattidutiyakammaṃ. Ñatti catutthā yassa anussāvanattayassa taṃ ñatticatutthaṃ, tena kātabbaṃ kammaṃ ñatticatutthakammaṃ.
2984-7. තෙසං ඨානවසෙන භෙදං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘අපලොකනකම්‌ම’’න්‌තිආදි. නවන්‌නං ඨානානං සමාහාරො නවට්‌ඨානං, ‘‘ගච්‌ඡතී’’ති ඉමිනා සම්‌බන්‌ධො. ඤත්‌තිකම්‌මන්‌ති ගමනකිරියාකත්‌තුනිදස්‌සනං . නවට්‌ඨානන්‌ති කම්‌මනිදස්‌සනං. දුතියන්‌ති ඤත්‌තිදුතියකම්‌මං. සත්‌ත ඨානානි ගච්‌ඡතීති යොජනා.
2984-7. Tesaṃ ṭhānavasena bhedaṃ dassetumāha ‘‘apalokanakamma’’ntiādi. Navannaṃ ṭhānānaṃ samāhāro navaṭṭhānaṃ, ‘‘gacchatī’’ti iminā sambandho. Ñattikammanti gamanakiriyākattunidassanaṃ . Navaṭṭhānanti kammanidassanaṃ. Dutiyanti ñattidutiyakammaṃ. Satta ṭhānāni gacchatīti yojanā.
ඉදානි තං ඨානභෙදං සරූපතො දස්‌සෙතුමාහ ‘‘නිස්‌සාරණඤ්‌චා’’තිආදි. නිස්‌සාරණාදි කම්‌මවිසෙසානං සඤ්‌ඤා. අපලොකනකම්‌මඤ්‌හි නිස්‌සාරණං…පෙ.… පඤ්‌චමං කම්‌මලක්‌ඛණන්‌ති ඉමානි පඤ්‌ච ඨානානි ගච්‌ඡතීති යොජනා.
Idāni taṃ ṭhānabhedaṃ sarūpato dassetumāha ‘‘nissāraṇañcā’’tiādi. Nissāraṇādi kammavisesānaṃ saññā. Apalokanakammañhi nissāraṇaṃ…pe… pañcamaṃ kammalakkhaṇanti imāni pañca ṭhānāni gacchatīti yojanā.
එවං නාමවසෙන දස්‌සිතානි නිස්‌සාරණාදීනි අත්‌ථතො විභජිත්‌වා දස්‌සෙතුමාහ ‘‘නිස්‌සාරණඤ්‌චා’’තිආදි. සමණුද්‌දෙසතොති කණ්‌ටකසාමණෙරතො නිස්‌සාරණඤ්‌ච ඔසාරණඤ්‌ච වදෙති යොජනා. තත්‌ථ කණ්‌ටකසාමණෙරස්‌ස නිස්‌සාරණා තාදිසානංයෙව සම්‌මාවත්‌තං දිස්‌වා පවෙසනා ‘‘ඔසාරණා’’ති වෙදිතබ්‌බා.
Evaṃ nāmavasena dassitāni nissāraṇādīni atthato vibhajitvā dassetumāha ‘‘nissāraṇañcā’’tiādi. Samaṇuddesatoti kaṇṭakasāmaṇerato nissāraṇañca osāraṇañca vadeti yojanā. Tattha kaṇṭakasāmaṇerassa nissāraṇā tādisānaṃyeva sammāvattaṃ disvā pavesanā ‘‘osāraṇā’’ti veditabbā.
පබ්‌බජන්‌තෙන හෙතුභූතෙන භණ්‌ඩුකං භණ්‌ඩුකම්‌මපුච්‌ඡනං වදෙය්‍යාති අත්‌ථො. පබ්‌බජ්‌ජාපෙක්‌ඛස්‌ස කෙසච්‌ඡෙදනපුච්‌ඡනං භණ්‌ඩුකම්‌මං නාම. ඡන්‌නෙන හෙතුභූතෙන බ්‍රහ්‌මදණ්‌ඩකං කම්‌මං වදෙති යොජනා. තථාරූපස්‌සාති ඡන්‌නසදිසස්‌ස මුඛරස්‌ස භික්‌ඛූ දුරුත්‌තවචනෙන ඝට්‌ටෙන්‌තස්‌ස. කාතබ්‌බොති ‘‘භන්‌තෙ, ඉත්‌ථන්‌නාමො භික්‌ඛු මුඛරො භික්‌ඛූ දුරුත්‌තවචනෙහි ඝට්‌ටෙන්‌තො විහරති, සො භික්‌ඛු යං ඉච්‌ඡෙය්‍ය, තං වදෙය්‍ය. භික්‌ඛූහි ඉත්‌ථන්‌නාමො භික්‌ඛු නෙව වත්‌තබ්‌බො, න ඔවදිතබ්‌බො, න අනුසාසිතබ්‌බො. සඞ්‌ඝං, භන්‌තෙ, පුච්‌ඡාමි ‘ඉත්‌ථන්‌නාමස්‌ස භික්‌ඛුනො බ්‍රහ්‌මදණ්‌ඩස්‌ස දානං රුච්‌චති සඞ්‌ඝස්‌සා’ති. දුතියම්‌පි පුච්‌ඡාමි… තතියම්‌පි පුච්‌ඡාමි ‘ඉත්‌ථන්‌නාමස්‌ස, භන්‌තෙ, භික්‌ඛුනො බ්‍රහ්‌මදණ්‌ඩස්‌ස දානං රුච්‌චති සඞ්‌ඝස්‌සා’’ති (පරි. අට්‌ඨ. 495-496) එවං බ්‍රහ්‌මදණ්‌ඩො කාතබ්‌බො.
Pabbajantena hetubhūtena bhaṇḍukaṃ bhaṇḍukammapucchanaṃ vadeyyāti attho. Pabbajjāpekkhassa kesacchedanapucchanaṃ bhaṇḍukammaṃ nāma. Channena hetubhūtena brahmadaṇḍakaṃ kammaṃ vadeti yojanā. Tathārūpassāti channasadisassa mukharassa bhikkhū duruttavacanena ghaṭṭentassa. Kātabboti ‘‘bhante, itthannāmo bhikkhu mukharo bhikkhū duruttavacanehi ghaṭṭento viharati, so bhikkhu yaṃ iccheyya, taṃ vadeyya. Bhikkhūhi itthannāmo bhikkhu neva vattabbo, na ovaditabbo, na anusāsitabbo. Saṅghaṃ, bhante, pucchāmi ‘itthannāmassa bhikkhuno brahmadaṇḍassa dānaṃ ruccati saṅghassā’ti. Dutiyampi pucchāmi… tatiyampi pucchāmi ‘itthannāmassa, bhante, bhikkhuno brahmadaṇḍassa dānaṃ ruccati saṅghassā’’ti (pari. aṭṭha. 495-496) evaṃ brahmadaṇḍo kātabbo.
2988-9. ‘‘ආපුච්‌ඡිත්‌වානා’’ති පුබ්‌බකිරියාය ‘‘ගහිතායා’’ති අපරකිරියා අජ්‌ඣාහරිතබ්‌බා, ‘‘රුචියා’’ති එතස්‌ස විසෙසනං. දෙතීති එත්‌ථ ‘‘අච්‌ඡින්‌නචීවරාදීන’’න්‌ති සෙසො. සබ්‌බො සඞ්‌ඝො සන්‌නිපතිත්‌වාන සබ්‌බසො සබ්‌බෙ සීමට්‌ඨෙ ආගතාගතෙ භික්‌ඛූ ආපුච්‌ඡිත්‌වාන ‘‘ඉත්‌ථන්‌නාමෙන පරික්‌ඛාරෙන භවිතබ්‌බං, රුච්‌චති තස්‌ස දාන’’න්‌ති විසුං පුච්‌ඡිත්‌වා ගහිතාය භික්‌ඛූනං රුචියා තික්‌ඛත්‌තුං අපලොකෙත්‌වා චීවරාදිපරික්‌ඛාරං අච්‌ඡින්‌නචීවරාදීනං දෙති, යං එවංභූතං සඞ්‌ඝස්‌ස දානං, තං තස්‌ස අපලොකනකම්‌මස්‌ස කම්‌මලක්‌ඛණං හොතීති යොජනා. ලක්‌ඛීයතීති ලක්‌ඛණං, කම්‌මමෙව ලක්‌ඛණං, න නිස්‌සාරණාදීනීති කම්‌මලක්‌ඛණං.
2988-9.‘‘Āpucchitvānā’’ti pubbakiriyāya ‘‘gahitāyā’’ti aparakiriyā ajjhāharitabbā, ‘‘ruciyā’’ti etassa visesanaṃ. Detīti ettha ‘‘acchinnacīvarādīna’’nti seso. Sabbo saṅgho sannipatitvāna sabbaso sabbe sīmaṭṭhe āgatāgate bhikkhū āpucchitvāna ‘‘itthannāmena parikkhārena bhavitabbaṃ, ruccati tassa dāna’’nti visuṃ pucchitvā gahitāya bhikkhūnaṃ ruciyā tikkhattuṃ apaloketvā cīvarādiparikkhāraṃ acchinnacīvarādīnaṃ deti, yaṃ evaṃbhūtaṃ saṅghassa dānaṃ, taṃ tassa apalokanakammassa kammalakkhaṇaṃ hotīti yojanā. Lakkhīyatīti lakkhaṇaṃ, kammameva lakkhaṇaṃ, na nissāraṇādīnīti kammalakkhaṇaṃ.
2990-1. එවං අපලොකනකම්‌මස්‌ස පඤ්‌ච ඨානානි උද්‌දෙසනිද්‌දෙසවසෙන දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි ඤත්‌තිකම්‌මස්‌ස කම්‌මලක්‌ඛණං තාව දස්‌සෙතුමාහ ‘‘නිස්‌සාරණ’’න්‌තිආදි. ඉති ‘‘ඤත්‌තියා නව ඨානානී’’ති අයමුද්‌දෙසො වක්‌ඛමානෙන ‘‘විනිච්‌ඡයෙ’’තිආදිනිද්‌දෙසෙනෙව විභාවීයති.
2990-1. Evaṃ apalokanakammassa pañca ṭhānāni uddesaniddesavasena dassetvā idāni ñattikammassa kammalakkhaṇaṃ tāva dassetumāha ‘‘nissāraṇa’’ntiādi. Iti ‘‘ñattiyā nava ṭhānānī’’ti ayamuddeso vakkhamānena ‘‘vinicchaye’’tiādiniddeseneva vibhāvīyati.
2992. විනිච්‌ඡයෙති උබ්‌බාහිකවිනිච්‌ඡයෙ. අසම්‌පත්‌තෙති නිට්‌ඨං අගතෙ. ථෙරස්‌සාති ධම්‌මකථිකස්‌ස. තෙනෙවාහ ‘‘අවිනයඤ්‌ඤුනො’’ති. තස්‌ස ‘‘සුණන්‌තු මෙ ආයස්‌මන්‌තා, අයං ඉත්‌ථන්‌නාමො භික්‌ඛු ධම්‌මකථිකො, ඉමස්‌ස නෙව සුත්‌තං ආගච්‌ඡති, නො සුත්‌තවිභඞ්‌ගො, සො අත්‌ථං අසල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා බ්‍යඤ්‌ජනච්‌ඡායාය අත්‌ථං පටිබාහති, යදායස්‌මන්‌තානං පත්‌තකල්‌ලං, ඉත්‌ථන්‌නාමං භික්‌ඛුං වුට්‌ඨාපෙත්‌වා අවසෙසා ඉමං අධිකරණං වූපසමෙය්‍යාමා’’ති (චූළව. 233) එවං උබ්‌බාහිකවිනිච්‌ඡයෙ ධම්‌මකථිකස්‌ස භික්‌ඛුනො යා නිස්‌සරණා වුත්‌තා, සා ඤත්‌තිකම්‌මෙ ‘‘නිස්‌සාරණා’’ති වුත්‌තාති යොජනා.
2992.Vinicchayeti ubbāhikavinicchaye. Asampatteti niṭṭhaṃ agate. Therassāti dhammakathikassa. Tenevāha ‘‘avinayaññuno’’ti. Tassa ‘‘suṇantu me āyasmantā, ayaṃ itthannāmo bhikkhu dhammakathiko, imassa neva suttaṃ āgacchati, no suttavibhaṅgo, so atthaṃ asallakkhetvā byañjanacchāyāya atthaṃ paṭibāhati, yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, itthannāmaṃ bhikkhuṃ vuṭṭhāpetvā avasesā imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasameyyāmā’’ti (cūḷava. 233) evaṃ ubbāhikavinicchaye dhammakathikassa bhikkhuno yā nissaraṇā vuttā, sā ñattikamme ‘‘nissāraṇā’’ti vuttāti yojanā.
2993-4. උපසම්‌පදාපෙක්‌ඛස්‌ස ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ සඞ්‌ඝො, ඉත්‌ථන්‌නාමො ඉත්‌ථන්‌නාමස්‌ස ආයස්‌මතො උපසම්‌පදාපෙක්‌ඛො , අනුසිට්‌ඨො සො මයා, යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, ඉත්‌ථන්‌නාමො ආගච්‌ඡෙය්‍යාති. ආගච්‌ඡාහී’’ති (මහාව. 126) වචනපටිසංයුත්‌තස්‌ස සඞ්‌ඝස්‌ස සම්‌මුඛානයනං, සා ඔසාරණා නාම. ‘‘ආගච්‌ඡ ඔසාරණා’’ති පදච්‌ඡෙදො.
2993-4.Upasampadāpekkhassa ‘‘suṇātu me, bhante saṅgho, itthannāmo itthannāmassa āyasmato upasampadāpekkho , anusiṭṭho so mayā, yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo āgaccheyyāti. Āgacchāhī’’ti (mahāva. 126) vacanapaṭisaṃyuttassa saṅghassa sammukhānayanaṃ, sā osāraṇā nāma. ‘‘Āgaccha osāraṇā’’ti padacchedo.
උපොසථවසෙනාපි, පවාරණාවසෙනාපි. ඤත්‌තියා ඨපිතත්‌තාති ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ සඞ්‌ඝො, අජ්‌ජුපොසථො පන්‌නරසො, යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, සඞ්‌ඝො උපොසථං කරෙය්‍ය’’ (මහාව. 134), ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ සඞ්‌ඝො, අජ්‌ජ පවාරණා පන්‌නරසී, යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, සඞ්‌ඝො පවාරෙය්‍යා’’ති (මහාව. 210) උපොසථපවාරණාවසෙන ඤත්‌තියා ඨපිතත්‌තා උපොසථො, පවාරණා වාති ඉමානි ද්‌වෙ ඤත්‌තිකම්‌මානි.
Uposathavasenāpi, pavāraṇāvasenāpi. Ñattiyā ṭhapitattāti ‘‘suṇātu me, bhante saṅgho, ajjuposatho pannaraso, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho uposathaṃ kareyya’’ (mahāva. 134), ‘‘suṇātu me, bhante saṅgho, ajja pavāraṇā pannarasī, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho pavāreyyā’’ti (mahāva. 210) uposathapavāraṇāvasena ñattiyā ṭhapitattā uposatho, pavāraṇā vāti imāni dve ñattikammāni.
‘‘උපසම්‌පදාපෙක්‌ඛඤ්‌හි, අනුසාසෙය්‍යහන්‌ති චා’’ති ඉමිනා ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ සඞ්‌ඝො, ඉත්‌ථන්‌නාමො ඉත්‌ථන්‌නාමස්‌ස ආයස්‌මතො උපසම්‌පදාපෙක්‌ඛො, යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, අහං ඉත්‌ථන්‌නාමං අනුසාසෙය්‍ය’’න්‌ති (මහාව. 126) අයං එකා ඤත්‌ති ගහිතා.
‘‘Upasampadāpekkhañhi, anusāseyyahanti cā’’ti iminā ‘‘suṇātu me, bhante saṅgho, itthannāmo itthannāmassa āyasmato upasampadāpekkho, yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmaṃ anusāseyya’’nti (mahāva. 126) ayaṃ ekā ñatti gahitā.
2995. ‘‘ඉත්‌ථන්‌නාමමහං භික්‌ඛුං, පුච්‌ඡෙය්‍යං විනයන්‌ති චා’’ති ඉමිනා ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ සඞ්‌ඝො, යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, අහං ඉත්‌ථන්‌නාමං විනයං පුච්‌ඡෙය්‍ය’’න්‌ති (මහාව. 151) අයං එකා ඤත්‌ති ගහිතා. එවමාදීති ආදි-සද්‌දෙන ‘‘යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, ඉත්‌ථන්‌නාමො ඉත්‌ථන්‌නාමං අනුසාසෙය්‍යා’’ති, ‘‘යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, අහං ඉත්‌ථන්‌නාමං අන්‌තරායිකෙ ධම්‌මෙ පුච්‌ඡෙය්‍ය’’න්‌ති (මහාව. 126), ‘‘යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, ඉත්‌ථන්‌නාමො ඉත්‌ථන්‌නාමං අන්‌තරායිකෙ ධම්‌මෙ පුච්‌ඡෙය්‍යා’’ති, ‘‘යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, ඉත්‌ථන්‌නාමො ඉත්‌ථන්‌නාමං විනයං පුච්‌ඡෙය්‍යා’’ති (මහාව. 151), ‘‘යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, අහං ඉත්‌ථන්‌නාමෙන විනයං පුට්‌ඨො විස්‌සජ්‌ජෙය්‍ය’’න්‌ති (මහාව. 152), ‘‘යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, ඉත්‌ථන්‌නාමො ඉත්‌ථන්‌නාමෙන විනයං පුට්‌ඨො විස්‌සජ්‌ජෙය්‍යා’’ති – (මහාව. 152) ඉමා ඡ ඤත්‌තියො ගහිතා. එවං පුරිමා ද්‌වෙ, ඉමා ච ඡාති එදිසා ඉමා අට්‌ඨ ඤත්‌තියො ‘‘සම්‌මුතී’’ති වුත්‌තා.
2995.‘‘Itthannāmamahaṃ bhikkhuṃ, puccheyyaṃ vinayanti cā’’ti iminā ‘‘suṇātu me, bhante saṅgho, yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmaṃ vinayaṃ puccheyya’’nti (mahāva. 151) ayaṃ ekā ñatti gahitā. Evamādīti ādi-saddena ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmaṃ anusāseyyā’’ti, ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmaṃ antarāyike dhamme puccheyya’’nti (mahāva. 126), ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmaṃ antarāyike dhamme puccheyyā’’ti, ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmaṃ vinayaṃ puccheyyā’’ti (mahāva. 151), ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmena vinayaṃ puṭṭho vissajjeyya’’nti (mahāva. 152), ‘‘yadi saṅghassa pattakallaṃ, itthannāmo itthannāmena vinayaṃ puṭṭho vissajjeyyā’’ti – (mahāva. 152) imā cha ñattiyo gahitā. Evaṃ purimā dve, imā ca chāti edisā imā aṭṭha ñattiyo ‘‘sammutī’’ti vuttā.
2996. නිස්‌සට්‌ඨචීවරාදීනං දානන්‌ති ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ සඞ්‌ඝො, ඉදං චීවරං ඉත්‌ථන්‌නාමස්‌ස භික්‌ඛුනො නිස්‌සග්‌ගියං සඞ්‌ඝස්‌ස නිස්‌සට්‌ඨං, යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, සඞ්‌ඝො ඉමං චීවරං ඉත්‌ථන්‌නාමස්‌ස භික්‌ඛුනො දදෙය්‍යා’’ති (පාරා. 464) එවං නිස්‌සට්‌ඨචීවරපත්‌තාදීනං දානං ‘‘දාන’’න්‌ති වුච්‌චති. ආපත්‌තීනං පටිග්‌ගාහොති ‘‘සුණාතු මෙ, භන්‌තෙ සඞ්‌ඝො, අයං ඉත්‌ථන්‌නාමො භික්‌ඛු ආපත්‌තිං සරති විවරති උත්‌තානිං කරොති දෙසෙති, යදි සඞ්‌ඝස්‌ස පත්‌තකල්‌ලං, අහං ඉත්‌ථන්‌නාමස්‌ස භික්‌ඛුනො ආපත්‌තිං පටිග්‌ගණ්‌හෙය්‍ය’’න්‌ති (චූළව. 239), ‘‘යදායස්‌මන්‌තානං පත්‌තකල්‌ලං, අහං ඉත්‌ථන්‌නාමස්‌ස භික්‌ඛුනො ආපත්‌තිං පටිග්‌ගණ්‌හෙය්‍ය’’න්‌ති (චූළව. 239). තෙන වත්‌තබ්‌බො ‘‘පස්‌සසී’’ති. ‘‘ආම පස්‌සාමී’’ති. ‘‘ආයතිං සංවරෙය්‍යාසී’’ති. එවං ආපත්‌තීනං පටිග්‌ගාහො ‘‘පටිග්‌ගාහො’’ති වුච්‌චති.
2996.Nissaṭṭhacīvarādīnaṃ dānanti ‘‘suṇātu me, bhante saṅgho, idaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno nissaggiyaṃ saṅghassa nissaṭṭhaṃ, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho imaṃ cīvaraṃ itthannāmassa bhikkhuno dadeyyā’’ti (pārā. 464) evaṃ nissaṭṭhacīvarapattādīnaṃ dānaṃ ‘‘dāna’’nti vuccati. Āpattīnaṃ paṭiggāhoti ‘‘suṇātu me, bhante saṅgho, ayaṃ itthannāmo bhikkhu āpattiṃ sarati vivarati uttāniṃ karoti deseti, yadi saṅghassa pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmassa bhikkhuno āpattiṃ paṭiggaṇheyya’’nti (cūḷava. 239), ‘‘yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, ahaṃ itthannāmassa bhikkhuno āpattiṃ paṭiggaṇheyya’’nti (cūḷava. 239). Tena vattabbo ‘‘passasī’’ti. ‘‘Āma passāmī’’ti. ‘‘Āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti. Evaṃ āpattīnaṃ paṭiggāho ‘‘paṭiggāho’’ti vuccati.
2997. පවාරුක්‌කඩ්‌ඪනාති පවාරණුක්‌කඩ්‌ඪනා. ගාථාබන්‌ධවසෙන ණ-කාරලොපො. අථ වා පවාරණං පවාරොති පවාරණ-සද්‌දපරියායො පවාර-සද්‌දො. ‘‘ඉමං උපොසථං කත්‌වා, කාළෙ පවාරයාමී’’ති ඉමිනා ‘‘සුණන්‌තු මෙ ආයස්‌මන්‌තා ආවාසිකා, යදායස්‌මන්‌තානං පත්‌තකල්‌ලං, ඉදානි උපොසථං කරෙය්‍යාම, පාතිමොක්‌ඛං උද්‌දිසෙය්‍යාම, ආගමෙ කාළෙ පවාරෙය්‍යාමා’’ති (මහාව. 240) අයං ඤත්‌ති උපලක්‌ඛණතො දස්‌සිතා. එවං කතපවාරණා ‘‘පච්‌චුක්‌කඩ්‌ඪනා’’ති මතා. එත්‌ථ ච කාළෙති පුබ්‌බකත්‌තිකමාසස්‌ස කාළපක්‌ඛුපොසථෙ. ඉමිනා ච ‘‘ආගමෙ ජුණ්‌හෙ පවාරෙය්‍යාමා’’ති අයං ඤත්‌ති ච උපලක්‌ඛිතා. ජුණ්‌හෙති අපරකත්‌තිකජුණ්‌හපක්‌ඛඋපොසථෙ.
2997.Pavārukkaḍḍhanāti pavāraṇukkaḍḍhanā. Gāthābandhavasena ṇa-kāralopo. Atha vā pavāraṇaṃ pavāroti pavāraṇa-saddapariyāyo pavāra-saddo. ‘‘Imaṃ uposathaṃ katvā, kāḷe pavārayāmī’’ti iminā ‘‘suṇantu me āyasmantā āvāsikā, yadāyasmantānaṃ pattakallaṃ, idāni uposathaṃ kareyyāma, pātimokkhaṃ uddiseyyāma, āgame kāḷe pavāreyyāmā’’ti (mahāva. 240) ayaṃ ñatti upalakkhaṇato dassitā. Evaṃ katapavāraṇā ‘‘paccukkaḍḍhanā’’ti matā. Ettha ca kāḷeti pubbakattikamāsassa kāḷapakkhuposathe. Iminā ca ‘‘āgame juṇhe pavāreyyāmā’’ti ayaṃ ñatti ca upalakkhitā. Juṇheti aparakattikajuṇhapakkhauposathe.
2998. තිණවත්‌ථාරකෙති තිණවත්‌ථාරකසමථෙ. සබ්‌බපඨමා ඤත්‌තීති සබ්‌බසඞ්‌ගාහිකා ඤත්‌ති වුච්‌චති. ඉතරා චාති උභයපක්‌ඛෙ පච්‌චෙකං ඨපිතා ද්‌වෙ ඤත්‌තියො චාති එවං තිධා පවත්‌තං එතං ඤත්‌තිකම්‌මං කම්‌මලක්‌ඛණං ඉති එවං වුත්‌තනයෙන ‘‘විනිච්‌ඡයෙ’’තිආදිනා ඤත්‌තියා නව ඨානානි වෙදිතබ්‌බානීති යොජනා.
2998.Tiṇavatthāraketi tiṇavatthārakasamathe. Sabbapaṭhamā ñattīti sabbasaṅgāhikā ñatti vuccati. Itarā cāti ubhayapakkhe paccekaṃ ṭhapitā dve ñattiyo cāti evaṃ tidhā pavattaṃ etaṃ ñattikammaṃ kammalakkhaṇaṃ iti evaṃ vuttanayena ‘‘vinicchaye’’tiādinā ñattiyā nava ṭhānāni veditabbānīti yojanā.
2999-3000. එවං ඤත්‌තිකම්‌මෙ නව ඨානානි දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි ඤත්‌තිදුතියකම්‌මෙ සත්‌ත ඨානානි දස්‌සෙතුමාහ ‘‘ඤත්‌තිදුතියකම්‌මම්‌පී’’තිආදි. ‘‘ඤත්‌තිදුතියකම්‌ම’’න්‌තිආදිකා උද්‌දෙසගාථා උත්‌තානත්‌ථාව.
2999-3000. Evaṃ ñattikamme nava ṭhānāni dassetvā idāni ñattidutiyakamme satta ṭhānāni dassetumāha ‘‘ñattidutiyakammampī’’tiādi. ‘‘Ñattidutiyakamma’’ntiādikā uddesagāthā uttānatthāva.
නිද්‌දෙසෙ පත්‌තනික්‌කුජ්‌ජනාදීති ආදි-සද්‌දෙන පත්‌තුක්‌කුජ්‌ජනං ගහිතං. නිස්‌සාරොසාරණා මතාති ‘‘නිස්‌සාරණා, ඔසාරණා’’ති ච මතා. තත්‌ථ භික්‌ඛූනං අලාභාය පරිසක්‌කනාදිකෙහි අට්‌ඨහි අඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතස්‌ස උපාසකස්‌ස සඞ්‌ඝෙන අසම්‌භොගකරණත්‌ථං පත්‌තනික්‌කුජ්‌ජනවසෙන නිස්‌සාරණා ච තස්‌සෙව සම්‌මා වත්‌තන්‌තස්‌ස පත්‌තුක්‌කුජ්‌ජනවසෙන ඔසාරණා ච වෙදිතබ්‌බා. සා ඛුද්‌දකවත්‌ථුක්‌ඛන්‌ධකෙ වඩ්‌ඪලිච්‌ඡවිවත්‌ථුස්‌මිං (චූළව. 265) වුත්‌තා.
Niddese pattanikkujjanādīti ādi-saddena pattukkujjanaṃ gahitaṃ. Nissārosāraṇā matāti ‘‘nissāraṇā, osāraṇā’’ti ca matā. Tattha bhikkhūnaṃ alābhāya parisakkanādikehi aṭṭhahi aṅgehi samannāgatassa upāsakassa saṅghena asambhogakaraṇatthaṃ pattanikkujjanavasena nissāraṇā ca tasseva sammā vattantassa pattukkujjanavasena osāraṇā ca veditabbā. Sā khuddakavatthukkhandhake vaḍḍhalicchavivatthusmiṃ (cūḷava. 265) vuttā.
3001. සීමාදිසම්‌මුති සම්‌මුති නාම. සා පඤ්‌චදසධා මතාති සීමාසම්‌මුති තිචීවරෙනඅවිප්‌පවාසසම්‌මුති සන්‌ථතසම්‌මුති භත්‌තුද්‌දෙසක සෙනාසනග්‌ගාහාපක භණ්‌ඩාගාරික චීවරපටිග්‌ගාහක යාගුභාජක ඵලභාජක ඛජ්‌ජභාජක අප්‌පමත්‌තකවිස්‌සජ්‌ජක සාටියග්‌ගාහාපක පත්‌තග්‌ගාහාපක ආරාමිකපෙසක සාමණෙරපෙසකසම්‌මුතීති එවං සා සම්‌මුති පඤ්‌චදසවිධා මතාති අත්‌ථො. කථිනස්‌ස වත්‌ථං, තස්‌ස. මතොයෙව මතකො, මතකස්‌ස වාසො මතකවාසො, තස්‌ස මතකවාසසො, මතකචීවරස්‌ස.
3001.Sīmādisammuti sammuti nāma. Sā pañcadasadhā matāti sīmāsammuti ticīvarenaavippavāsasammuti santhatasammuti bhattuddesaka senāsanaggāhāpaka bhaṇḍāgārika cīvarapaṭiggāhaka yāgubhājaka phalabhājaka khajjabhājaka appamattakavissajjaka sāṭiyaggāhāpaka pattaggāhāpaka ārāmikapesaka sāmaṇerapesakasammutīti evaṃ sā sammuti pañcadasavidhā matāti attho. Kathinassa vatthaṃ, tassa. Matoyeva matako, matakassa vāso matakavāso, tassa matakavāsaso, matakacīvarassa.
3002. ආනිසංසඛෙත්‌තභූතපඤ්‌චමාසබ්‌භන්‌තරෙයෙව උබ්‌භාරො අන්‌තරුබ්‌භාරො. කුටිවත්‌ථුස්‌ස, විහාරස්‌ස වත්‌ථුනො ච දෙසනා දෙසනා නාමාති යොජනා.
3002. Ānisaṃsakhettabhūtapañcamāsabbhantareyeva ubbhāro antarubbhāro. Kuṭivatthussa, vihārassa vatthuno ca desanā desanā nāmāti yojanā.
3003. තිණවත්‌ථාරකෙ ද්‌වින්‌නං පක්‌ඛානං සාධාරණවසෙන ඨපෙතබ්‌බඤත්‌ති ච පච්‌ඡා පක්‌ඛද්‌වයෙ විසුං විසුං ඨපෙතබ්‌බා ද්‌වෙ ඤත්‌තියො චාති තිස්‌සො ඤත්‌තියො කම්‌මවාචාය අභාවෙන ඤත්‌තිකම්‌මෙ ‘‘කම්‌මලක්‌ඛණ’’න්‌ති දස්‌සිතා, පච්‌ඡා විසුං විසුං ද්‌වීසු පක්‌ඛෙසු වත්‌තබ්‌බා ද්‌වෙ ඤත්‌තිදුතියකම්‌මවාචා ඤත්‌තිදුතියකම්‌මෙ ‘‘කම්‌මලක්‌ඛණ’’න්‌ති දස්‌සිතාති තං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘තිණවත්‌ථාරකෙ කම්‌මෙ’’ති. ‘‘මොහාරොපනතාදිසූ’’ති ඉමිනා පාචිත්‌තියෙසු දස්‌සිතමොහාරොපනකම්‌මඤ්‌ච අඤ්‌ඤවාදකවිහෙසකාරොපනකම්‌මාදිඤ්‌ච සඞ්‌ගණ්‌හාති. එත්‌ථාති ඉමස්‌මිං ඤත්‌තිදුතියකම්‌මෙ. කම්‌මලක්‌ඛණමෙව කම්‌මලක්‌ඛණතා.
3003. Tiṇavatthārake dvinnaṃ pakkhānaṃ sādhāraṇavasena ṭhapetabbañatti ca pacchā pakkhadvaye visuṃ visuṃ ṭhapetabbā dve ñattiyo cāti tisso ñattiyo kammavācāya abhāvena ñattikamme ‘‘kammalakkhaṇa’’nti dassitā, pacchā visuṃ visuṃ dvīsu pakkhesu vattabbā dve ñattidutiyakammavācā ñattidutiyakamme ‘‘kammalakkhaṇa’’nti dassitāti taṃ dassetumāha ‘‘tiṇavatthārake kamme’’ti. ‘‘Mohāropanatādisū’’ti iminā pācittiyesu dassitamohāropanakammañca aññavādakavihesakāropanakammādiñca saṅgaṇhāti. Etthāti imasmiṃ ñattidutiyakamme. Kammalakkhaṇameva kammalakkhaṇatā.
3004-5. ඉති එවං යථාවුත්‌තනයෙන ඉමෙ සත්‌ත ඨානභෙදා ඤත්‌තිදුතියකම්‌මස්‌ස. එවං ඤත්‌තිදුතියකම්‌මෙ සත්‌ත ඨානානි දස්‌සෙත්‌වා ඤත්‌තිචතුත්‌ථකම්‌මෙ ඨානභෙදං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘තථා’’තිආදි.
3004-5.Iti evaṃ yathāvuttanayena ime satta ṭhānabhedā ñattidutiyakammassa. Evaṃ ñattidutiyakamme satta ṭhānāni dassetvā ñatticatutthakamme ṭhānabhedaṃ dassetumāha ‘‘tathā’’tiādi.
3006. තජ්‌ජනාදීනන්‌ති ආදි-සද්‌දෙන නියස්‌සාදීනං ගහණං. තෙසං සත්‌තන්‌නං කම්‌මානං. පස්‌සද්‌ධි වූපසමො.
3006.Tajjanādīnanti ādi-saddena niyassādīnaṃ gahaṇaṃ. Tesaṃ sattannaṃ kammānaṃ. Passaddhi vūpasamo.
3007. ‘‘භික්‌ඛුනීනං ඔවාදො’’ති භික්‌ඛුනොවාදකසම්‌මුති ඵලූපචාරෙන වුත්‌තා.
3007.‘‘Bhikkhunīnaṃovādo’’ti bhikkhunovādakasammuti phalūpacārena vuttā.
3008-9. මූලපටික්‌කස්‌සො මූලාය පටිකස්‌සනා, ගාථාබන්‌ධවසෙන ක-කාරස්‌ස ද්‌වෙභාවො. උක්‌ඛිත්‌තස්‌සානුවත්‌තිකාති උක්‌ඛිත්‌තානුවත්‌තිකා එකා යාවතතියකා, අට්‌ඨ සඞ්‌ඝාදිසෙසා, අරිට්‌ඨො චණ්‌ඩකාළී ච ද්‌වෙ, ඉමෙ එකාදස යාවතතියකා භවන්‌ති. ඉමෙසං වසාති උක්‌ඛිත්‌තානුවත්‌තිකාදීනි පුග්‌ගලාධිට්‌ඨානෙන වුත්‌තානි, ඉමෙසං සමනුභාසනකම්‌මානං වසෙන. දසෙකාති එකාදස.
3008-9.Mūlapaṭikkasso mūlāya paṭikassanā, gāthābandhavasena ka-kārassa dvebhāvo. Ukkhittassānuvattikāti ukkhittānuvattikā ekā yāvatatiyakā, aṭṭha saṅghādisesā, ariṭṭho caṇḍakāḷī ca dve, ime ekādasa yāvatatiyakā bhavanti. Imesaṃ vasāti ukkhittānuvattikādīni puggalādhiṭṭhānena vuttāni, imesaṃ samanubhāsanakammānaṃ vasena. Dasekāti ekādasa.
3011. එවං චතුන්‌නම්‌පි කම්‌මානං ඨානභෙදං දස්‌සෙත්‌වා අන්‌වයතො, බ්‍යතිරෙකතො ච කාතබ්‌බප්‌පකාරං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘අපලොකනකම්‌මඤ්‌චා’’තිආදි. ඤත්‌තියාපි න කාරයෙ, ඤත්‌තිදුතියෙනපි න කාරයෙති යොජනා.
3011. Evaṃ catunnampi kammānaṃ ṭhānabhedaṃ dassetvā anvayato, byatirekato ca kātabbappakāraṃ dassetumāha ‘‘apalokanakammañcā’’tiādi. Ñattiyāpi na kāraye, ñattidutiyenapi na kārayeti yojanā.
3012. අපලොකනකම්‌මෙ වුත්‌තලක්‌ඛණෙන ඤත්‌තිකම්‌මාදීනම්‌පි කාතබ්‌බප්‌පකාරො සක්‌කා විඤ්‌ඤාතුන්‌ති තං අදස්‌සෙත්‌වා ඤත්‌තිදුතියකම්‌මෙ ලබ්‌භමානවිසෙසං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘ඤත්‌තිදුතියකම්‌මානී’’තිආදි. අපලොකෙත්‌වා කාතබ්‌බානි ලහුකානිපි ඤත්‌තිදුතියකම්‌මානි අත්‌ථීති යොජනා. තානි පන කතමානීති ආහ ‘‘සබ්‌බා සම්‌මුතියො සියු’’න්‌ති. එත්‌ථ සීමාසම්‌මුතිං විනා සෙසා තිචීවරෙනඅවිප්‌පවාසසම්‌මුතිආදයො සබ්‌බාපි සම්‌මුතියොති අත්‌ථො.
3012. Apalokanakamme vuttalakkhaṇena ñattikammādīnampi kātabbappakāro sakkā viññātunti taṃ adassetvā ñattidutiyakamme labbhamānavisesaṃ dassetumāha ‘‘ñattidutiyakammānī’’tiādi. Apaloketvā kātabbāni lahukānipi ñattidutiyakammāni atthīti yojanā. Tāni pana katamānīti āha ‘‘sabbā sammutiyo siyu’’nti. Ettha sīmāsammutiṃ vinā sesā ticīvarenaavippavāsasammutiādayo sabbāpi sammutiyoti attho.
3013. සෙසානීති යථාවුත්‌තෙහි සෙසානි සීමාසම්‌මුතිආදීනි ඡ කම්‌මානි. න වට්‌ටතීති න වට්‌ටන්‌ති, ගාථාබන්‌ධවසෙන න-කාරලොපො. යථාහ ‘‘සීමාසම්‌මුති, සීමාසමූහනනං, කථිනදානං, කථිනුද්‌ධාරො, කුටිවත්‌ථුදෙසනා, විහාරවත්‌ථුදෙසනාති ඉමානි ඡ කම්‌මානි ගරුකානි අපලොකෙත්‌වා කාතුං න වට්‌ටන්‌ති, ඤත්‌තිදුතියකම්‌මවාචං සාවෙත්‌වාව කාතබ්‌බානී’’ති (පරි. අට්‌ඨ. 482). ‘‘අපලොකෙත්‌වා කාතුං පන න වට්‌ටතී’’ති ඉදං නිදස්‌සනමත්‌තං, ඤත්‌තිචතුත්‌ථකම්‌මවසෙනාපි කාතුං න වට්‌ටන්‌තෙව. තෙනෙවාහ ‘‘යථාවුත්‌තනයෙනෙව, තෙන තෙනෙව කාරයෙ’’ති, යො යො නයො තං තං කම්‌මං කාතුං වුත්‌තො, තෙනෙව තෙනෙව නයෙනාති අත්‌ථො.
3013.Sesānīti yathāvuttehi sesāni sīmāsammutiādīni cha kammāni. Na vaṭṭatīti na vaṭṭanti, gāthābandhavasena na-kāralopo. Yathāha ‘‘sīmāsammuti, sīmāsamūhananaṃ, kathinadānaṃ, kathinuddhāro, kuṭivatthudesanā, vihāravatthudesanāti imāni cha kammāni garukāni apaloketvā kātuṃ na vaṭṭanti, ñattidutiyakammavācaṃ sāvetvāva kātabbānī’’ti (pari. aṭṭha. 482). ‘‘Apaloketvā kātuṃ pana na vaṭṭatī’’ti idaṃ nidassanamattaṃ, ñatticatutthakammavasenāpi kātuṃ na vaṭṭanteva. Tenevāha ‘‘yathāvuttanayeneva, tena teneva kāraye’’ti, yo yo nayo taṃ taṃ kammaṃ kātuṃ vutto, teneva teneva nayenāti attho.
චතුබ්‌බිධකම්‌මකථාවණ්‌ණනා.
Catubbidhakammakathāvaṇṇanā.
