| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
7. චාතුමසුත්‌තවණ්‌ණනා
7. Cātumasuttavaṇṇanā
157. යථාඋපනිස්‌සයෙනාති යො යො උපනිස්‌සයො යථාඋපනිස්‌සයො, තෙන යථාඋපනිස්‌සයෙන සම්‌මාපයොගෙන. පතිට්‌ඨහිස්‌සන්‌ති සාසනෙ පතිට්‌ඨං පටිලභිස්‌සන්‌ති. වසනට්‌ඨානානීති වස්‌සග්‌ගාදිවසෙන වසනට්‌ඨානානි. සණ්‌ඨාපයමානාති සුවිභත්‌තභාවෙන ඨපෙන්‌තා.
157.Yathāupanissayenāti yo yo upanissayo yathāupanissayo, tena yathāupanissayena sammāpayogena. Patiṭṭhahissanti sāsane patiṭṭhaṃ paṭilabhissanti. Vasanaṭṭhānānīti vassaggādivasena vasanaṭṭhānāni. Saṇṭhāpayamānāti suvibhattabhāvena ṭhapentā.
අවිනිබ්‌භොගසද්‌දන්‌ති විනිභුඤ්‌ජිත්‌වා ගහෙතුං අසක්‌කුණෙය්‍යසද්‌දං. වචීඝොසොපි හි බහූහි එකච්‌චං පවත්‌තිතො ඨානතො ච දූරතරො කෙවලං මහානිග්‌ඝොසො එව හුත්‌වා සොතපථමාගච්‌ඡති. මච්‌ඡවිලොපෙති මච්‌ඡෙ විලුම්‌පිත්‌වා විය ගහණෙ, මච්‌ඡානං වා නයනෙ.
Avinibbhogasaddanti vinibhuñjitvā gahetuṃ asakkuṇeyyasaddaṃ. Vacīghosopi hi bahūhi ekaccaṃ pavattito ṭhānato ca dūrataro kevalaṃ mahānigghoso eva hutvā sotapathamāgacchati. Macchavilopeti macche vilumpitvā viya gahaṇe, macchānaṃ vā nayane.
158. වවස්‌සග්‌ගත්‌ථෙති නිච්‌ඡයත්‌ථෙ, ඉදං තාව අම්‌හෙහි වුච්‌චමානවචනං එකන්‌තසොතබ්‌බං, පච්‌ඡා තුම්‌හෙහි කාතබ්‌බං කරොථාති අධිප්‌පායො. වචනපරිහාරොති තෙහි සක්‍යරාජූහි වුත්‌තවචනස්‌ස පරිහාරො. ලෙසකප්‌පන්‌ති කප්‌පියලෙසං. ධුරවහාති ධුරවාහිනො, ධොරය්‌හාති අත්‌ථො. පාදමූලන්‌ති උපචාරං වදති. විගච්‌ඡිස්‌සතීති හායිස්‌සති. පටිප්‌ඵරිතොති න භගවතො සම්‌මුඛාව, සක්‍යරාජූනං පුරතොපි විප්‌ඵරිතොව හොති.
158.Vavassaggattheti nicchayatthe, idaṃ tāva amhehi vuccamānavacanaṃ ekantasotabbaṃ, pacchā tumhehi kātabbaṃ karothāti adhippāyo. Vacanaparihāroti tehi sakyarājūhi vuttavacanassa parihāro. Lesakappanti kappiyalesaṃ. Dhuravahāti dhuravāhino, dhorayhāti attho. Pādamūlanti upacāraṃ vadati. Vigacchissatīti hāyissati. Paṭippharitoti na bhagavato sammukhāva, sakyarājūnaṃ puratopi vippharitova hoti.
159. අභිනන්‌දතූති අභිමුඛො හුත්‌වා පමොදතු. අභිවදතූති අභිරූපවසෙන වදතු. පසාදඤ්‌ඤථත්‌තන්‌ති අප්‌පසාදස්‌ස විපරිණාමො හීනායාවත්‌තනසඞ්‌ඛාතං පරිවත්‌තනං, තෙනාහ ‘‘විබ්‌භමන්‌තානං. විපරිණාමඤ්‌ඤථත්‌ත’’න්‌ති. කාරණූපචාරෙන සස්‌සෙසු බීජපරියායොති ආහ ‘‘බීජානං තරුණානන්‌ති තරුණසස්‌සාන’’න්‌ති. තරුණභාවෙනෙව තස්‌ස භාවිනො ඵලස්‌ස අභාවෙන විපරිණාමො.
159.Abhinandatūti abhimukho hutvā pamodatu. Abhivadatūti abhirūpavasena vadatu. Pasādaññathattanti appasādassa vipariṇāmo hīnāyāvattanasaṅkhātaṃ parivattanaṃ, tenāha ‘‘vibbhamantānaṃ. Vipariṇāmaññathatta’’nti. Kāraṇūpacārena sassesu bījapariyāyoti āha ‘‘bījānaṃ taruṇānanti taruṇasassāna’’nti. Taruṇabhāveneva tassa bhāvino phalassa abhāvena vipariṇāmo.
160. කත්‌තබ්‌බස්‌ස සරසෙනෙව කරණං චිත්‌තරුචියං, න තථා පරස්‌ස උස්‌සාදනෙනාති ආහ – ‘‘පක්‌කොසියමානානං ගමනං නාම න ඵාසුක’’න්‌ති. මයම්‌පි භගවා විය දිට්‌ඨධම්‌මසුඛවිහාරෙනෙව විහරිස්‌සාමාති දීපෙති පකතියා විවෙකජ්‌ඣාසයභාවතො විරද්‌ධො ආගතස්‌ස භාරස්‌ස අවහනතොයෙව. තෙනාහ ‘‘අත්‌තනො භාරභාවං න අඤ්‌ඤාසී’’ති.
160. Kattabbassa saraseneva karaṇaṃ cittaruciyaṃ, na tathā parassa ussādanenāti āha – ‘‘pakkosiyamānānaṃ gamanaṃ nāma na phāsuka’’nti. Mayampi bhagavā viya diṭṭhadhammasukhavihāreneva viharissāmāti dīpeti pakatiyā vivekajjhāsayabhāvato viraddho āgatassa bhārassa avahanatoyeva. Tenāha ‘‘attano bhārabhāvaṃ na aññāsī’’ti.
161. කස්‌මා ආරභීති? සප්‌පායතො. පඤ්‌චසතා හි භික්‌ඛූ අභිනවා, තස්‌මා තෙසං ඔවාදදානත්‌ථං භගවා ඉමං දෙසනං ආරභීති.
161.Kasmāārabhīti? Sappāyato. Pañcasatā hi bhikkhū abhinavā, tasmā tesaṃ ovādadānatthaṃ bhagavā imaṃ desanaṃ ārabhīti.
162. කොධුපායාසස්‌සාති එත්‌ථ කුජ්‌ඣනට්‌ඨෙන කොධො, ස්‌වෙව චිත්‌තස්‌ස කායස්‌ස ච අතිප්‌පමද්‌දනමථනුප්‌පාදනෙහි දළ්‌හං ආයාසට්‌ඨෙන උපායාසො. අනෙකවාරං පවත්‌තිත්‌වා අත්‌තනා සමවෙතං සත්‌තං අජ්‌ඣොත්‌ථරිත්‌වා සීසං උක්‌ඛිපිතුං අදත්‌වා අනයබ්‍යසනපාපනෙන කොධුපායාසස්‌ස ඌමිසදිසතා දට්‌ඨබ්‌බා. තෙනාහ ‘‘කොධුපායාසෙ’’තිආදි.
162.Kodhupāyāsassāti ettha kujjhanaṭṭhena kodho, sveva cittassa kāyassa ca atippamaddanamathanuppādanehi daḷhaṃ āyāsaṭṭhena upāyāso. Anekavāraṃ pavattitvā attanā samavetaṃ sattaṃ ajjhottharitvā sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā anayabyasanapāpanena kodhupāyāsassa ūmisadisatā daṭṭhabbā. Tenāha ‘‘kodhupāyāse’’tiādi.
163. ඔදරිකත්‌තෙන ඛාදිතොති ඔදරිකභාවෙන ආමිසගෙධෙන මිච්‌ඡාජීවෙන ජීවිකාකප්‌පනෙන නාසිතසීලාදිගුණතාය ඛාදිතධම්‌මසරීරො.
163.Odarikattena khāditoti odarikabhāvena āmisagedhena micchājīvena jīvikākappanena nāsitasīlādiguṇatāya khāditadhammasarīro.
164. පඤ්‌චකාමගුණාවට්‌ටෙ නිමුජ්‌ජිත්‌වාති එත්‌ථ කාමරාගාභිභූතෙ සත්‌තෙ ඉතො ච එත්‌තො, එත්‌තො ච ඉතොති එවං මනාපියරූපාදිවිසයසඞ්‌ඛාතෙ ආවට්‌ටෙ අත්‌තානං සංසාරෙත්‌වා යථා තතො බහිභූතෙ නෙක්‌ඛම්‌මෙ චිත්‌තම්‌පි න උප්‌පාදෙති, එවං ආවට්‌ටෙත්‌වා බ්‍යසනාපාදනෙන කාමගුණානං ආවට්‌ටසදිසතා දට්‌ඨබ්‌බා. තෙනාහ ‘‘යථා හී’’තිආදි.
164.Pañcakāmaguṇāvaṭṭenimujjitvāti ettha kāmarāgābhibhūte satte ito ca etto, etto ca itoti evaṃ manāpiyarūpādivisayasaṅkhāte āvaṭṭe attānaṃ saṃsāretvā yathā tato bahibhūte nekkhamme cittampi na uppādeti, evaṃ āvaṭṭetvā byasanāpādanena kāmaguṇānaṃ āvaṭṭasadisatā daṭṭhabbā. Tenāha ‘‘yathā hī’’tiādi.
165. රාගානුද්‌ධංසිතෙනාති රාගෙන අනුද්‌ධංසිතෙන. චණ්‌ඩමච්‌ඡං ආගම්‌මාති සුසුකාදිචණ්‌ඩමච්‌ඡං ආගම්‌ම. මාතුගාමං ආගම්‌මාති මාතුගාමො හි යොනිසොමනසිකාරරහිතං අධීරපුරිසං ඉත්‌ථිකුත්‌තභූතෙහි අත්‌තනො හාවභාවවිලාසෙහි අභිභුය්‍ය ගහෙත්‌වා ධීරජාතියම්‌පි අත්‌තනො රූපාදීහි පලොභනවසෙන අනවසෙසං අත්‌තනො උපකාරධම්‌මෙ සීලාදිකෙ සම්‌පාදෙතුං අසමත්‌ථං කරොන්‌තො අනයබ්‍යසනං පාපෙති. තෙනාහ – ‘‘මාතුගාමං ආගම්‌ම උප්‌පන්‌නකාමරාගො විබ්‌භමතී’’ති.
165.Rāgānuddhaṃsitenāti rāgena anuddhaṃsitena. Caṇḍamacchaṃ āgammāti susukādicaṇḍamacchaṃ āgamma. Mātugāmaṃ āgammāti mātugāmo hi yonisomanasikārarahitaṃ adhīrapurisaṃ itthikuttabhūtehi attano hāvabhāvavilāsehi abhibhuyya gahetvā dhīrajātiyampi attano rūpādīhi palobhanavasena anavasesaṃ attano upakāradhamme sīlādike sampādetuṃ asamatthaṃ karonto anayabyasanaṃ pāpeti. Tenāha – ‘‘mātugāmaṃ āgamma uppannakāmarāgo vibbhamatī’’ti.
භයං නාම යත්‌ථ භායිතබ්‌බවත්‌ථු, තත්‌ථ ඔතරන්‌තස්‌සෙව හොති, න අනොතරන්‌තස්‌ස, තං ඔතරිත්‌වා භයං විනොදෙත්‌වා තත්‌ථ කිච්‌චං සාධෙතබ්‌බං, ඉතරථා චත්‌ථසිද්‌ධි න හොතීති ඉමමත්‌ථං උපමොපමිතබ්‌බසරූපවසෙන දස්‌සෙතුං ‘‘යථා’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ උදකං නිස්‌සාය ආනිසංසො පිපාසවිනයනං සරීරසුද්‌ධි පරිළාහූපසමො කායඋතුග්‌ගාහාපනන්‌ති එවමාදි. සාසනං නිස්‌සාය ආනිසංසො පන සඞ්‌ඛෙපතො වට්‌ටදුක්‌ඛූපසමො, විත්‌ථාරතො පන සීලානිසංසාදිවසෙන අනෙකවිධො, සො විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 1.9) වුත්‌තනයෙන වෙදිතබ්‌බො. වුත්‌තප්‌පකාරො ආනිසංසො හොති තානි භයානි අභිභුය්‍ය පවත්‌තස්‌සාති අධිප්‌පායො. ඉමානි අභායිත්‌වාති ඉමානි කොධූපායාසාදිභයානි අභිභුය්‍ය පවත්‌තිත්‌වා අභායිත්‌වා. කොධූපායාසාදයො හි භායති එතස්‌මාති භයන්‌ති වුත්‌තා. ථෙරොති මහාධම්‌මරක්‌ඛිතත්‌ථෙරො. කාමං පහානාභිසමයකාලො එව සච්‌ඡිකිරියාභිසමයො, සම්‌මාදිට්‌ඨියා පන සංකිලෙසවොදානධම්‌මෙසු කිච්‌චං අසංකිණ්‌ණං කත්‌වා දස්‌සෙතුං සමානකාලිකම්‌පි අසමානකාලිකං විය වුත්‌තං ‘‘තණ්‌හාසොතං ඡින්‌දිත්‌වා නිබ්‌බානපාරං දට්‌ඨුං න සක්‌කොතී’’ති. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
Bhayaṃ nāma yattha bhāyitabbavatthu, tattha otarantasseva hoti, na anotarantassa, taṃ otaritvā bhayaṃ vinodetvā tattha kiccaṃ sādhetabbaṃ, itarathā catthasiddhi na hotīti imamatthaṃ upamopamitabbasarūpavasena dassetuṃ ‘‘yathā’’tiādi vuttaṃ. Tattha udakaṃ nissāya ānisaṃso pipāsavinayanaṃ sarīrasuddhi pariḷāhūpasamo kāyautuggāhāpananti evamādi. Sāsanaṃ nissāya ānisaṃso pana saṅkhepato vaṭṭadukkhūpasamo, vitthārato pana sīlānisaṃsādivasena anekavidho, so visuddhimagge (visuddhi. 1.9) vuttanayena veditabbo. Vuttappakāro ānisaṃso hoti tāni bhayāni abhibhuyya pavattassāti adhippāyo. Imāni abhāyitvāti imāni kodhūpāyāsādibhayāni abhibhuyya pavattitvā abhāyitvā. Kodhūpāyāsādayo hi bhāyati etasmāti bhayanti vuttā. Theroti mahādhammarakkhitatthero. Kāmaṃ pahānābhisamayakālo eva sacchikiriyābhisamayo, sammādiṭṭhiyā pana saṃkilesavodānadhammesu kiccaṃ asaṃkiṇṇaṃ katvā dassetuṃ samānakālikampi asamānakālikaṃ viya vuttaṃ ‘‘taṇhāsotaṃ chinditvā nibbānapāraṃ daṭṭhuṃ na sakkotī’’ti. Sesaṃ suviññeyyameva.
චාතුමසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Cātumasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 7. චාතුමසුත්‌තං • 7. Cātumasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 7. චාතුමසුත්‌තවණ්‌ණනා • 7. Cātumasuttavaṇṇanā
