| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
4. චූළගොපාලකසුත්‌තවණ්‌ණනා
4. Cūḷagopālakasuttavaṇṇanā
350. එවං මෙ සුතන්‌ති චූළගොපාලකසුත්‌තං. තත්‌ථ උක්‌කචෙලායන්‌ති එවංනාමකෙ නගරෙ. තස්‌මිං කිර මාපියමානෙ රත්‌තිං ගඞ්‌ගාසොතතො මච්‌ඡො ථලං පත්‌තො. මනුස්‌සා චෙලානි තෙලපාතියං තෙමෙත්‌වා උක්‌කා කත්‌වා මච්‌ඡං ගණ්‌හිංසු. නගරෙ නිට්‌ඨිතෙ තස්‌ස නාමං කරොන්‌තෙ අම්‌හෙහි නගරට්‌ඨානස්‌ස ගහිතදිවසෙ චෙලුක්‌කාහි මච්‌ඡො ගහිතොති උක්‌කචෙලා-ත්‌වෙවස්‌ස නාමං අකංසු. භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසීති යස්‌මිං ඨානෙ නිසින්‌නස්‌ස සබ්‌බා ගඞ්‌ගා පාකටා හුත්‌වා පඤ්‌ඤායති, තාදිසෙ වාලිකුස්‌සදෙ ගඞ්‌ගාතිත්‌ථෙ සායන්‌හසමයෙ මහාභික්‌ඛුසඞ්‌ඝපරිවුතො නිසීදිත්‌වා මහාගඞ්‌ගං පරිපුණ්‌ණං සන්‌දමානං ඔලොකෙන්‌තො, – ‘‘අත්‌ථි නු ඛො ඉමං ගඞ්‌ගං නිස්‌සාය කොචි පුබ්‌බෙ වඩ්‌ඪිපරිහානිං පත්‌තො’’ති ආවජ්‌ජිත්‌වා, පුබ්‌බෙ එකං බාලගොපාලකං නිස්‌සාය අනෙකසතසහස්‌සා ගොගණා ඉමිස්‌සා ගඞ්‌ගාය ආවට්‌ටෙ පතිත්‌වා සමුද්‌දමෙව පවිට්‌ඨා, අපරං පන පණ්‌ඩිතගොපාලකං නිස්‌සාය අනෙකසතසහස්‌සගොගණස්‌ස සොත්‌ථි ජාතා වඩ්‌ඪි ජාතා ආරොග්‍යං ජාතන්‌ති අද්‌දස. දිස්‌වා ඉමං කාරණං නිස්‌සාය භික්‌ඛූනං ධම්‌මං දෙසෙස්‌සාමීති චින්‌තෙත්‌වා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි.
350.Evaṃme sutanti cūḷagopālakasuttaṃ. Tattha ukkacelāyanti evaṃnāmake nagare. Tasmiṃ kira māpiyamāne rattiṃ gaṅgāsotato maccho thalaṃ patto. Manussā celāni telapātiyaṃ temetvā ukkā katvā macchaṃ gaṇhiṃsu. Nagare niṭṭhite tassa nāmaṃ karonte amhehi nagaraṭṭhānassa gahitadivase celukkāhi maccho gahitoti ukkacelā-tvevassa nāmaṃ akaṃsu. Bhikkhū āmantesīti yasmiṃ ṭhāne nisinnassa sabbā gaṅgā pākaṭā hutvā paññāyati, tādise vālikussade gaṅgātitthe sāyanhasamaye mahābhikkhusaṅghaparivuto nisīditvā mahāgaṅgaṃ paripuṇṇaṃ sandamānaṃ olokento, – ‘‘atthi nu kho imaṃ gaṅgaṃ nissāya koci pubbe vaḍḍhiparihāniṃ patto’’ti āvajjitvā, pubbe ekaṃ bālagopālakaṃ nissāya anekasatasahassā gogaṇā imissā gaṅgāya āvaṭṭe patitvā samuddameva paviṭṭhā, aparaṃ pana paṇḍitagopālakaṃ nissāya anekasatasahassagogaṇassa sotthi jātā vaḍḍhi jātā ārogyaṃ jātanti addasa. Disvā imaṃ kāraṇaṃ nissāya bhikkhūnaṃ dhammaṃ desessāmīti cintetvā bhikkhū āmantesi.
මාගධකොති මගධරට්‌ඨවාසී. දුප්‌පඤ්‌ඤජාතිකොති නිප්‌පඤ්‌ඤසභාවො දන්‌ධො මහාජළො. අසමවෙක්‌ඛිත්‌වාති අසල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා අනුපධාරෙත්‌වා. පතාරෙසීති තාරෙතුං ආරභි. උත්‌තරං තීරං සුවිදෙහානන්‌ති ගඞ්‌ගාය ඔරිමෙ තීරෙ මගධරට්‌ඨං, පාරිමෙ තීරෙ විදෙහරට්‌ඨං, ගාවො මගධරට්‌ඨතො විදෙහරට්‌ඨං නෙත්‌වා රක්‌ඛිස්‌සාමීති උත්‌තරං තීරං පතාරෙසි. තං සන්‌ධාය වුත්‌තං – ‘‘උත්‌තරං තීරං සුවිදෙහාන’’න්‌ති. ආමණ්‌ඩලිකං කරිත්‌වාති මණ්‌ඩලිකං කත්‌වා. අනයබ්‍යසනං ආපජ්‌ජිංසූති අවඩ්‌ඪිං විනාසං පාපුණිංසු, මහාසමුද්‌දමෙව පවිසිංසු. තෙන හි ගොපාලකෙන ගාවො ඔතාරෙන්‌තෙන ගඞ්‌ගාය ඔරිමතීරෙ සමතිත්‌ථඤ්‌ච විසමතිත්‌ථඤ්‌ච ඔලොකෙතබ්‌බං අස්‌ස, මජ්‌ඣෙ ගඞ්‌ගාය ගුන්‌නං විස්‌සමට්‌ඨානත්‌ථං ද්‌වෙ තීණි වාලිකත්‌ථලානි සල්‌ලක්‌ඛෙතබ්‌බානි අස්‌සු. තථා පාරිමතීරෙ තීණි චත්‌තාරි තිත්‌ථානි, ඉමස්‌මා තිත්‌ථා භට්‌ඨා ඉමං තිත්‌ථං ගණ්‌හිස්‌සන්‌ති, ඉමස්‌මා භට්‌ඨා ඉමන්‌ති. අයං පන බාලගොපාලකො ඔරිමතීරෙ ගුන්‌නං ඔතරණතිත්‌ථං සමං වා විසමං වා අනොලොකෙත්‌වාව මජ්‌ඣෙ ගඞ්‌ගාය ගුන්‌නං විස්‌සමට්‌ඨානත්‌ථං ද්‌වෙ තීණි වාලිකත්‌ථලානිපි අසල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වාව පරතීරෙ චත්‌තාරි පඤ්‌ච උත්‌තරණතිත්‌ථානි අසමවෙක්‌ඛිත්‌වාව අතිත්‌ථෙනෙව ගාවො ඔතාරෙසි. අථස්‌ස මහාඋසභො ජවනසම්‌පන්‌නතාය චෙව ථාමසම්‌පන්‌නතාය ච තිරියං ගඞ්‌ගාය සොතං ඡෙත්‌වා පාරිමං තීරං පත්‌වා ඡින්‌නතටඤ්‌චෙව කණ්‌ටකගුම්‌බගහනඤ්‌ච දිස්‌වා, ‘‘දුබ්‌බිනිවිට්‌ඨමෙත’’න්‌ති ඤත්‌වා ධුරග්‌ග-පතිට්‌ඨානොකාසම්‌පි අලභිත්‌වා පටිනිවත්‌ති. ගාවො මහාඋසභො නිවත්‌තො මයම්‌පි නිවත්‌තිස්‌සාමාති නිවත්‌තා. මහතො ගොගණස්‌ස නිවත්‌තට්‌ඨානෙ උදකං ඡිජ්‌ජිත්‌වා මජ්‌ඣෙ ගඞ්‌ගාය ආවට්‌ටං උට්‌ඨපෙසි. ගොගණො ආවට්‌ටං පවිසිත්‌වා සමුද්‌දමෙව පත්‌තො. එකොපි ගොණො අරොගො නාම නාහොසි. තෙනාහ – ‘‘තත්‌ථෙව අනයබ්‍යසනං ආපජ්‌ජිංසූ’’ති.
Māgadhakoti magadharaṭṭhavāsī. Duppaññajātikoti nippaññasabhāvo dandho mahājaḷo. Asamavekkhitvāti asallakkhetvā anupadhāretvā. Patāresīti tāretuṃ ārabhi. Uttaraṃ tīraṃ suvidehānanti gaṅgāya orime tīre magadharaṭṭhaṃ, pārime tīre videharaṭṭhaṃ, gāvo magadharaṭṭhato videharaṭṭhaṃ netvā rakkhissāmīti uttaraṃ tīraṃ patāresi. Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘uttaraṃ tīraṃ suvidehāna’’nti. Āmaṇḍalikaṃ karitvāti maṇḍalikaṃ katvā. Anayabyasanaṃ āpajjiṃsūti avaḍḍhiṃ vināsaṃ pāpuṇiṃsu, mahāsamuddameva pavisiṃsu. Tena hi gopālakena gāvo otārentena gaṅgāya orimatīre samatitthañca visamatitthañca oloketabbaṃ assa, majjhe gaṅgāya gunnaṃ vissamaṭṭhānatthaṃ dve tīṇi vālikatthalāni sallakkhetabbāni assu. Tathā pārimatīre tīṇi cattāri titthāni, imasmā titthā bhaṭṭhā imaṃ titthaṃ gaṇhissanti, imasmā bhaṭṭhā imanti. Ayaṃ pana bālagopālako orimatīre gunnaṃ otaraṇatitthaṃ samaṃ vā visamaṃ vā anoloketvāva majjhe gaṅgāya gunnaṃ vissamaṭṭhānatthaṃ dve tīṇi vālikatthalānipi asallakkhetvāva paratīre cattāri pañca uttaraṇatitthāni asamavekkhitvāva atittheneva gāvo otāresi. Athassa mahāusabho javanasampannatāya ceva thāmasampannatāya ca tiriyaṃ gaṅgāya sotaṃ chetvā pārimaṃ tīraṃ patvā chinnataṭañceva kaṇṭakagumbagahanañca disvā, ‘‘dubbiniviṭṭhameta’’nti ñatvā dhuragga-patiṭṭhānokāsampi alabhitvā paṭinivatti. Gāvo mahāusabho nivatto mayampi nivattissāmāti nivattā. Mahato gogaṇassa nivattaṭṭhāne udakaṃ chijjitvā majjhe gaṅgāya āvaṭṭaṃ uṭṭhapesi. Gogaṇo āvaṭṭaṃ pavisitvā samuddameva patto. Ekopi goṇo arogo nāma nāhosi. Tenāha – ‘‘tattheva anayabyasanaṃ āpajjiṃsū’’ti.
අකුසලා ඉමස්‌ස ලොකස්‌සාති ඉධ ලොකෙ ඛන්‌ධධාතායතනෙසු අකුසලා අඡෙකා, පරලොකෙපි එසෙව නයො. මාරධෙය්‍යං වුච්‌චති තෙභූමකධම්‌මා. අමාරධෙය්‍යං නව ලොකුත්‌තරධම්‌මා. මච්‌චුධෙය්‍යම්‌පි තෙභූමකධම්‌මාව. අමච්‌චුධෙය්‍යං නව ලොකුත්‌තරධම්‌මා. තත්‌ථ අකුසලා අඡෙකා. වචනත්‌ථතො පන මාරස්‌ස ධෙය්‍යං මාරධෙය්‍යං. ධෙය්‍යන්‌ති ඨානං වත්‌ථු නිවාසො ගොචරො. මච්‌චුධෙය්‍යෙපි එසෙව නයො. තෙසන්‌ති තෙසං එවරූපානං සමණබ්‍රාහ්‌මණානං, ඉමිනා ඡ සත්‌ථාරො දස්‌සිතාති වෙදිතබ්‌බා.
Akusalā imassa lokassāti idha loke khandhadhātāyatanesu akusalā achekā, paralokepi eseva nayo. Māradheyyaṃ vuccati tebhūmakadhammā. Amāradheyyaṃ nava lokuttaradhammā. Maccudheyyampi tebhūmakadhammāva. Amaccudheyyaṃ nava lokuttaradhammā. Tattha akusalā achekā. Vacanatthato pana mārassa dheyyaṃ māradheyyaṃ. Dheyyanti ṭhānaṃ vatthu nivāso gocaro. Maccudheyyepi eseva nayo. Tesanti tesaṃ evarūpānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ, iminā cha satthāro dassitāti veditabbā.
351. එවං කණ්‌හපක්‌ඛං නිට්‌ඨපෙත්‌වා සුක්‌කපක්‌ඛං දස්‌සෙන්‌තො භූතපුබ්‌බං, භික්‌ඛවෙතිආදිමාහ. තත්‌ථ බලවගාවොති දන්‌තගොණෙ චෙව ධෙනුයො ච. දම්‌මගාවොති දමෙතබ්‌බගොණෙ චෙව අවිජාතගාවො ච. වච්‌ඡතරෙති වච්‌ඡභාවං තරිත්‌වා ඨිතෙ බලවවච්‌ඡෙ. වච්‌ඡකෙති ධෙනුපකෙ තරුණවච්‌ඡකෙ . කිසාබලකෙති අප්‌පමංසලොහිතෙ මන්‌දථාමෙ. තාවදෙව ජාතකොති තංදිවසෙ ජාතකො. මාතුගොරවකෙන වුය්‌හමානොති මාතා පුරතො පුරතො හුංහුන්‌ති ගොරවං කත්‌වා සඤ්‌ඤං දදමානා උරෙන උදකං ඡින්‌දමානා ගච්‌ඡති, වච්‌ඡකො තාය ගොරවසඤ්‌ඤාය ධෙනුයා වා උරෙන ඡින්‌නොදකෙන ගච්‌ඡමානො ‘‘මාතුගොරවකෙන වුය්‌හමානො’’ති වුච්‌චති.
351. Evaṃ kaṇhapakkhaṃ niṭṭhapetvā sukkapakkhaṃ dassento bhūtapubbaṃ, bhikkhavetiādimāha. Tattha balavagāvoti dantagoṇe ceva dhenuyo ca. Dammagāvoti dametabbagoṇe ceva avijātagāvo ca. Vacchatareti vacchabhāvaṃ taritvā ṭhite balavavacche. Vacchaketi dhenupake taruṇavacchake . Kisābalaketi appamaṃsalohite mandathāme. Tāvadeva jātakoti taṃdivase jātako. Mātugoravakena vuyhamānoti mātā purato purato huṃhunti goravaṃ katvā saññaṃ dadamānā urena udakaṃ chindamānā gacchati, vacchako tāya goravasaññāya dhenuyā vā urena chinnodakena gacchamāno ‘‘mātugoravakena vuyhamāno’’ti vuccati.
352. මාරස්‌ස සොතං ඡෙත්‌වාති අරහත්‌තමග්‌ගෙන මාරස්‌ස තණ්‌හාසොතං ඡෙත්‌වා. පාරං ගතාති මහාඋසභා නදීපාරං විය සංසාරපාරං නිබ්‌බානං ගතා. පාරං අගමංසූති මහාඋසභානං පාරඞ්‌ගතක්‌ඛණෙ ගඞ්‌ගාය සොතස්‌ස තයො කොට්‌ඨාසෙ අතික්‌කම්‌ම ඨිතා මහාඋසභෙ පාරං පත්‌තෙ දිස්‌වා තෙසං ගතමග්‌ගං පටිපජ්‌ජිත්‌වා පාරං අගමංසු. පාරං ගමිස්‌සන්‌තීති චතුමග්‌ගවජ්‌ඣානං කිලෙසානං තයො කොට්‌ඨාසෙ ඛෙපෙත්‌වා ඨිතා ඉදානි අරහත්‌තමග්‌ගෙන අවසෙසං තණ්‌හාසොතං ඡෙත්‌වා බලවගාවො විය නදීපාරං සංසාරපාරං නිබ්‌බානං ගමිස්‌සන්‌තීති. ඉමිනා නයෙන සබ්‌බවාරෙසු අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. ධම්‌මානුසාරිනො, සද්‌ධානුසාරිනොති ඉමෙ ද්‌වෙ පඨමමග්‌ගසමඞ්‌ගිනො.
352.Mārassasotaṃ chetvāti arahattamaggena mārassa taṇhāsotaṃ chetvā. Pāraṃ gatāti mahāusabhā nadīpāraṃ viya saṃsārapāraṃ nibbānaṃ gatā. Pāraṃ agamaṃsūti mahāusabhānaṃ pāraṅgatakkhaṇe gaṅgāya sotassa tayo koṭṭhāse atikkamma ṭhitā mahāusabhe pāraṃ patte disvā tesaṃ gatamaggaṃ paṭipajjitvā pāraṃ agamaṃsu. Pāraṃ gamissantīti catumaggavajjhānaṃ kilesānaṃ tayo koṭṭhāse khepetvā ṭhitā idāni arahattamaggena avasesaṃ taṇhāsotaṃ chetvā balavagāvo viya nadīpāraṃ saṃsārapāraṃ nibbānaṃ gamissantīti. Iminā nayena sabbavāresu attho veditabbo. Dhammānusārino, saddhānusārinoti ime dve paṭhamamaggasamaṅgino.
ජානතාති සබ්‌බධම්‌මෙ ජානන්‌තෙන බුද්‌ධෙන. සුප්‌පකාසිතොති සුකථිතො. විවටන්‌ති විවරිතං. අමතද්‌වාරන්‌ති අරියමග්‌ගො. නිබ්‌බානපත්‌තියාති තදත්‌ථාය විවටං. විනළීකතන්‌ති විගතමානනළං කතං. ඛෙමං පත්‌ථෙථාති කත්‌තුකම්‍යතාඡන්‌දෙන අරහත්‌තං පත්‌ථෙථ, කත්‌තුකාමා නිබ්‌බත්‌තෙතුකාමා හොථාති අත්‌ථො. ‘‘පත්‌ත’ත්‌ථා’’තිපි පාඨො. එවරූපං සත්‌ථාරං ලභිත්‌වා තුම්‌හෙ පත්‌තායෙව නාමාති අත්‌ථො. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ උත්‌තානමෙව. භගවා පන යථානුසන්‌ධිනාව දෙසනං නිට්‌ඨපෙසීති.
Jānatāti sabbadhamme jānantena buddhena. Suppakāsitoti sukathito. Vivaṭanti vivaritaṃ. Amatadvāranti ariyamaggo. Nibbānapattiyāti tadatthāya vivaṭaṃ. Vinaḷīkatanti vigatamānanaḷaṃ kataṃ. Khemaṃ patthethāti kattukamyatāchandena arahattaṃ patthetha, kattukāmā nibbattetukāmā hothāti attho. ‘‘Patta’tthā’’tipi pāṭho. Evarūpaṃ satthāraṃ labhitvā tumhe pattāyeva nāmāti attho. Sesaṃ sabbattha uttānameva. Bhagavā pana yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
චූළගොපාලකසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Cūḷagopālakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 4. චූළගොපාලකසුත්‌තං • 4. Cūḷagopālakasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 4. චූළගොපාලකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 4. Cūḷagopālakasuttavaṇṇanā
