| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
4. දලිද්‌දසුත්‌තවණ්‌ණනා
4. Daliddasuttavaṇṇanā
260. චතුත්‌ථෙ මනුස්‌සදලිද්‌දොති මනුස්‌සඅධනො. මනුස්‌සකපණොති මනුස්‌සකාරුඤ්‌ඤතං පත්‌තො. මනුස්‌සවරාකොති මනුස්‌සලාමකො. තත්‍රාති තස්‌මිං ඨානෙ, තස්‌මිං වා අතිරොචනෙ. උජ්‌ඣායන්‌තීති අවජ්‌ඣායන්‌ති ලාමකතො චින්‌තෙන්‌ති. ඛියන්‌තීති කථෙන්‌ති පකාසෙන්‌ති. විපාචෙන්‌තීති තත්‌ථ තත්‌ථ කථෙන්‌ති විත්‌ථාරෙන්‌ති. එසො ඛො මාරිසාති එත්‌ථ අයමනුපුබ්‌බිකථා – සො කිර අනුප්‌පන්‌නෙ බුද්‌ධෙ කාසිරට්‌ඨෙ බාරාණසිරාජා හුත්‌වා සමුස්‌සිතද්‌ධජපටාකනානාලඞ්‌කාරෙන සුට්‌ඨු අලඞ්‌කතං නගරං පදක්‌ඛිණං අකාසි අත්‌තනො සිරිසම්‌පත්‌තියා සමාකඩ්‌ඪිතනෙත්‌තෙන ජනකායෙන සමුල්‌ලොකියමානො. තස්‌මිඤ්‌ච සමයෙ එකො පච්‌චෙකබුද්‌ධො ගන්‌ධමාදනපබ්‌බතා ආගම්‌ම තස්‌මිං නගරෙ පිණ්‌ඩාය චරති, සන්‌තින්‌ද්‍රියො සන්‌තමානසො උත්‌තමදමථසමන්‌නාගතො. මහාජනොපි රාජගතං චිත්‌තීකාරං පහාය පච්‌චෙකබුද්‌ධමෙව ඔලොකෙසි. රාජා – ‘‘ඉදානි ඉමස්‌මිං ජනකායෙ එකොපි මං න ඔලොකෙති. කිං නු ඛො එත’’න්‌ති? ඔලොකෙන්‌තො පච්‌චෙකබුද්‌ධං අද්‌දස. සොපි පච්‌චෙකබුද්‌ධො මහල්‌ලකො හොති පච්‌ඡිමවයෙ ඨිතො. චීවරානිපිස්‌ස ජිණ්‌ණානි, තතො තතො සුත්‌තානි ගළන්‌ති. රඤ්‌ඤො සතසහස්‌සාධිකානි ද්‌වෙ අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යානි පූරිතපාරමිං පච්‌චෙකබුද්‌ධං දිස්‌වා චිත්‌තපසාදමත්‌තං වා හත්‌ථං පසාරෙත්‌වා වන්‌දනමත්‌තං වා නාහොසි. සො රාජා ‘‘පබ්‌බජිතො මඤ්‌ඤෙ එස උසූයාය මං න ඔලොකෙතී’’ති කුජ්‌ඣිත්‌වා ‘‘ක්‌වායං කුට්‌ඨිචීවරානි පාරුතො’’ති නිට්‌ඨුභිත්‌වා පක්‌කාමි. තස්‌ස කම්‌මස්‌ස විපාකෙන මහානිරයෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විපාකාවසෙසෙන මනුස්‌සලොකං ආගච්‌ඡන්‌තො රාජගහෙ පරමකපණාය ඉත්‌ථියා කුච්‌ඡිම්‌හි පටිසන්‌ධිං ගණ්‌හි. ගහිතකාලතො පට්‌ඨාය සා ඉත්‌ථී කඤ්‌ජිකමත්‌තම්‌පි උදරපූරං නාලත්‌ථ. තස්‌ස කුච්‌ඡිගතස්‌සෙව කණ්‌ණනාසා විලීනා, සඞ්‌ඛපලිතකුට්‌ඨී හුත්‌වා මාතුකුච්‌ඡිතො නික්‌ඛන්‌තො. මාතාපිතරො නාම දුක්‌කරකාරිකා හොන්‌ති, තෙනස්‌ස මාතා යාව කපාලං ගහෙත්‌වා චරිතුං න සක්‌කොති, තාවස්‌ස කඤ්‌ජිකම්‌පි උදකම්‌පි ආහරිත්‌වා අදාසි. භික්‌ඛාය චරිතුං සමත්‌ථකාලෙ පනස්‌ස කපාලං හත්‌ථෙ දත්‌වා ‘‘පඤ්‌ඤායිස්‌සසි සකෙන කම්‌මෙනා’’ති පක්‌කාමි.
260. Catutthe manussadaliddoti manussaadhano. Manussakapaṇoti manussakāruññataṃ patto. Manussavarākoti manussalāmako. Tatrāti tasmiṃ ṭhāne, tasmiṃ vā atirocane. Ujjhāyantīti avajjhāyanti lāmakato cintenti. Khiyantīti kathenti pakāsenti. Vipācentīti tattha tattha kathenti vitthārenti. Eso kho mārisāti ettha ayamanupubbikathā – so kira anuppanne buddhe kāsiraṭṭhe bārāṇasirājā hutvā samussitaddhajapaṭākanānālaṅkārena suṭṭhu alaṅkataṃ nagaraṃ padakkhiṇaṃ akāsi attano sirisampattiyā samākaḍḍhitanettena janakāyena samullokiyamāno. Tasmiñca samaye eko paccekabuddho gandhamādanapabbatā āgamma tasmiṃ nagare piṇḍāya carati, santindriyo santamānaso uttamadamathasamannāgato. Mahājanopi rājagataṃ cittīkāraṃ pahāya paccekabuddhameva olokesi. Rājā – ‘‘idāni imasmiṃ janakāye ekopi maṃ na oloketi. Kiṃ nu kho eta’’nti? Olokento paccekabuddhaṃ addasa. Sopi paccekabuddho mahallako hoti pacchimavaye ṭhito. Cīvarānipissa jiṇṇāni, tato tato suttāni gaḷanti. Rañño satasahassādhikāni dve asaṅkhyeyyāni pūritapāramiṃ paccekabuddhaṃ disvā cittapasādamattaṃ vā hatthaṃ pasāretvā vandanamattaṃ vā nāhosi. So rājā ‘‘pabbajito maññe esa usūyāya maṃ na oloketī’’ti kujjhitvā ‘‘kvāyaṃ kuṭṭhicīvarāni pāruto’’ti niṭṭhubhitvā pakkāmi. Tassa kammassa vipākena mahāniraye nibbattitvā vipākāvasesena manussalokaṃ āgacchanto rājagahe paramakapaṇāya itthiyā kucchimhi paṭisandhiṃ gaṇhi. Gahitakālato paṭṭhāya sā itthī kañjikamattampi udarapūraṃ nālattha. Tassa kucchigatasseva kaṇṇanāsā vilīnā, saṅkhapalitakuṭṭhī hutvā mātukucchito nikkhanto. Mātāpitaro nāma dukkarakārikā honti, tenassa mātā yāva kapālaṃ gahetvā carituṃ na sakkoti, tāvassa kañjikampi udakampi āharitvā adāsi. Bhikkhāya carituṃ samatthakāle panassa kapālaṃ hatthe datvā ‘‘paññāyissasi sakena kammenā’’ti pakkāmi.
අථස්‌ස තතො පට්‌ඨාය සකලසරීරතො මංසානි ඡිජ්‌ජිත්‌වා ඡිජ්‌ජිත්‌වා පතන්‌ති, යූසං පග්‌ඝරති, මහාවෙදනා වත්‌තන්‌ති. යං යං රච්‌ඡං නිස්‌සාය සයති, සබ්‌බරත්‌තිං මහාරවෙන රවති. තස්‌ස කාරුඤ්‌ඤපරිදෙවිතසද්‌දෙන සකලවීථියං මනුස්‌සා සබ්‌බරත්‌තිං නිද්‌දං න ලභන්‌ති. තස්‌ස තතො පට්‌ඨාය සුඛසයිතෙ පබොධෙතීති සුප්‌පබුද්‌ධොත්‌වෙව නාමං උදපාදි. අථාපරෙන සමයෙන භගවති රාජගහං සම්‌පත්‌තෙ නාගරා සත්‌ථාරං නිමන්‌තෙත්‌වා නගරමජ්‌ඣෙ මහාමණ්‌ඩපං කත්‌වා දානං අදංසු. සුප්‌පබුද්‌ධොපි කුට්‌ඨී ගන්‌ත්‌වා දානග්‌ගමණ්‌ඩපස්‌ස අවිදූරෙ නිසීදි. නාගරා බුද්‌ධප්‌පමුඛං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං පණීතෙන ඛාදනීයෙන භොජනීයෙන පරිවිසන්‌තා තස්‌සාපි යාගුභත්‌තං අදංසු. තස්‌ස පණීතභොජනං භුත්‌තස්‌ස චිත්‌තං එකග්‌ගං අහොසි. සත්‌ථා භත්‌තකිච්‌චාවසානෙ අනුමොදනං කත්‌වා සච්‌චානි දීපෙසි, සුප්‌පබුද්‌ධො නිසින්‌නට්‌ඨානෙ නිසින්‌නොව දෙසනානුසාරෙන ඤාණං පෙසෙත්‌වා සොතාපත්‌තිඵලෙ පතිට්‌ඨිතො. සත්‌ථා උට්‌ඨාය විහාරං ගතො. සොපි චුම්‌බටං ආරුය්‌හ කපාලමාදාය දණ්‌ඩමොලුබ්‌භ අත්‌තනො වසනට්‌ඨානං ගච්‌ඡන්‌තො විබ්‌භන්‌තාය ගාවියා ජීවිතා වොරොපිතො මත්‌තිකපාතිං භින්‌දිත්‌වා සුවණ්‌ණපාතිං පටිලභන්‌තො විය දුතියචිත්‌තවාරෙ දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තො අත්‌තනො පුඤ්‌ඤං නිස්‌සාය අඤ්‌ඤෙ දෙවෙ අතික්‌කම්‌ම විරොචිත්‌ථ. තං කාරණං දස්‌සෙන්‌තො සක්‌කො දෙවානමින්‌දො එසො ඛො මාරිසාතිආදිමාහ.
Athassa tato paṭṭhāya sakalasarīrato maṃsāni chijjitvā chijjitvā patanti, yūsaṃ paggharati, mahāvedanā vattanti. Yaṃ yaṃ racchaṃ nissāya sayati, sabbarattiṃ mahāravena ravati. Tassa kāruññaparidevitasaddena sakalavīthiyaṃ manussā sabbarattiṃ niddaṃ na labhanti. Tassa tato paṭṭhāya sukhasayite pabodhetīti suppabuddhotveva nāmaṃ udapādi. Athāparena samayena bhagavati rājagahaṃ sampatte nāgarā satthāraṃ nimantetvā nagaramajjhe mahāmaṇḍapaṃ katvā dānaṃ adaṃsu. Suppabuddhopi kuṭṭhī gantvā dānaggamaṇḍapassa avidūre nisīdi. Nāgarā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena parivisantā tassāpi yāgubhattaṃ adaṃsu. Tassa paṇītabhojanaṃ bhuttassa cittaṃ ekaggaṃ ahosi. Satthā bhattakiccāvasāne anumodanaṃ katvā saccāni dīpesi, suppabuddho nisinnaṭṭhāne nisinnova desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā sotāpattiphale patiṭṭhito. Satthā uṭṭhāya vihāraṃ gato. Sopi cumbaṭaṃ āruyha kapālamādāya daṇḍamolubbha attano vasanaṭṭhānaṃ gacchanto vibbhantāya gāviyā jīvitā voropito mattikapātiṃ bhinditvā suvaṇṇapātiṃ paṭilabhanto viya dutiyacittavāre devaloke nibbatto attano puññaṃ nissāya aññe deve atikkamma virocittha. Taṃ kāraṇaṃ dassento sakko devānamindo eso kho mārisātiādimāha.
සද්‌ධාති මග්‌ගෙනාගතසද්‌ධා. සීලඤ්‌ච යස්‌ස කල්‍යාණන්‌ති කල්‍යාණසීලං නාම අරියසාවකස්‌ස අරියකන්‌තසීලං වුච්‌චති. තත්‌ථ කිඤ්‌චාපි අරියසාවකස්‌ස එකසීලම්‌පි අකන්‌තං නාම නත්‌ථි, ඉමස්‌මිං පනත්‌ථෙ භවන්‌තරෙපි අප්‌පහීනං පඤ්‌චසීලං අධිප්‌පෙතං. චතුත්‌ථං.
Saddhāti maggenāgatasaddhā. Sīlañca yassa kalyāṇanti kalyāṇasīlaṃ nāma ariyasāvakassa ariyakantasīlaṃ vuccati. Tattha kiñcāpi ariyasāvakassa ekasīlampi akantaṃ nāma natthi, imasmiṃ panatthe bhavantarepi appahīnaṃ pañcasīlaṃ adhippetaṃ. Catutthaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 4. දලිද්‌දසුත්‌තං • 4. Daliddasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 4. දලිද්‌දසුත්‌තවණ්‌ණනා • 4. Daliddasuttavaṇṇanā
