Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya

    ၅. ဒန္တဘူမိသုတ္တံ

    5. Dantabhūmisuttaṃ

    ၂၁၃. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝာပေ။ တေန ခော ပန သမယေန အစိရဝတော သမဏုဒ္ဒေသော အရညကုဋိကာယံ ဝိဟရတိ။ အထ ခော ဇယသေနော ရာဇကုမာရော ဇင္ဃာဝိဟာရံ အနုစင္ကမမာနော အနုဝိစရမာနော ယေန အစိရဝတော သမဏုဒ္ဒေသော တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အစိရဝတေန သမဏုဒ္ဒေသေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော ဇယသေနော ရာဇကုမာရော အစိရဝတံ သမဏုဒ္ဒေသံ ဧတဒဝောစ –

    213. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena aciravato samaṇuddeso araññakuṭikāyaṃ viharati. Atha kho jayaseno rājakumāro jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena aciravato samaṇuddeso tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā aciravatena samaṇuddesena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho jayaseno rājakumāro aciravataṃ samaṇuddesaṃ etadavoca –

    ‘‘သုတံ မေတံ, ဘော အဂ္ဂိဝေသ္သန – ‘ဣဓ ဘိက္ခု အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော ဖုသေယ္ယ စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတ’န္တိ။ ‘ဧဝမေတံ, ရာဇကုမာရ, ဧဝမေတံ, ရာဇကုမာရ။ ဣဓ ဘိက္ခု အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော ဖုသေယ္ယ စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတ’န္တိ။ ‘သာဓု မေ ဘဝံ အဂ္ဂိဝေသ္သနော ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဒေသေတူ’တိ။ ‘န ခော တေ အဟံ, ရာဇကုမာရ, သက္ကောမိ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ။ အဟဉ္စ ဟိ တေ, ရာဇကုမာရ, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဒေသေယ္ယံ, တ္ဝဉ္စ မေ ဘာသိတသ္သ အတ္ထံ န အာဇာနေယ္ယာသိ; သော မမသ္သ ကိလမထော, သာ မမသ္သ ဝိဟေသာ’တိ။ ‘ဒေသေတု မေ ဘဝံ အဂ္ဂိဝေသ္သနော ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ။ အပ္ပေဝနာမာဟံ ဘောတော အဂ္ဂိဝေသ္သနသ္သ ဘာသိတသ္သ အတ္ထံ အာဇာနေယ္ယ’န္တိ။ ‘ဒေသေယ္ယံ ခော တေ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ။ သစေ မေ တ္ဝံ ဘာသိတသ္သ အတ္ထံ အာဇာနေယ္ယာသိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ; နော စေ မေ တ္ဝံ ဘာသိတသ္သ အတ္ထံ အာဇာနေယ္ယာသိ, ယထာသကေ တိဋ္ဌေယ္ယာသိ, န မံ တတ္ထ ဥတ္တရိံ ပဋိပုစ္ဆေယ္ယာသီ’တိ။ ‘ဒေသေတု မေ ဘဝံ အဂ္ဂိဝေသ္သနော ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ။ သစေ အဟံ ဘောတော အဂ္ဂိဝေသ္သနသ္သ ဘာသိတသ္သ အတ္ထံ အာဇာနိသ္သာမိ 1, ဣစ္စေတံ ကုသလံ; နော စေ အဟံ ဘောတော အဂ္ဂိဝေသ္သနသ္သ ဘာသိတသ္သ အတ္ထံ အာဇာနိသ္သာမိ, ယထာသကေ တိဋ္ဌိသ္သာမိ 2, နာဟံ တတ္ထ ဘဝန္တံ အဂ္ဂိဝေသ္သနံ ဥတ္တရိံ ပဋိပုစ္ဆိသ္သာမီ’’’တိ။

    ‘‘Sutaṃ metaṃ, bho aggivessana – ‘idha bhikkhu appamatto ātāpī pahitatto viharanto phuseyya cittassa ekaggata’nti. ‘Evametaṃ, rājakumāra, evametaṃ, rājakumāra. Idha bhikkhu appamatto ātāpī pahitatto viharanto phuseyya cittassa ekaggata’nti. ‘Sādhu me bhavaṃ aggivessano yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desetū’ti. ‘Na kho te ahaṃ, rājakumāra, sakkomi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desetuṃ. Ahañca hi te, rājakumāra, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ deseyyaṃ, tvañca me bhāsitassa atthaṃ na ājāneyyāsi; so mamassa kilamatho, sā mamassa vihesā’ti. ‘Desetu me bhavaṃ aggivessano yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ. Appevanāmāhaṃ bhoto aggivessanassa bhāsitassa atthaṃ ājāneyya’nti. ‘Deseyyaṃ kho te ahaṃ, rājakumāra, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ. Sace me tvaṃ bhāsitassa atthaṃ ājāneyyāsi, iccetaṃ kusalaṃ; no ce me tvaṃ bhāsitassa atthaṃ ājāneyyāsi, yathāsake tiṭṭheyyāsi, na maṃ tattha uttariṃ paṭipuccheyyāsī’ti. ‘Desetu me bhavaṃ aggivessano yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ. Sace ahaṃ bhoto aggivessanassa bhāsitassa atthaṃ ājānissāmi 3, iccetaṃ kusalaṃ; no ce ahaṃ bhoto aggivessanassa bhāsitassa atthaṃ ājānissāmi, yathāsake tiṭṭhissāmi 4, nāhaṃ tattha bhavantaṃ aggivessanaṃ uttariṃ paṭipucchissāmī’’’ti.

    ၂၁၄. အထ ခော အစိရဝတော သမဏုဒ္ဒေသော ဇယသေနသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဇယသေနော ရာဇကုမာရော အစိရဝတံ သမဏုဒ္ဒေသံ ဧတဒဝောစ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, ဘော အဂ္ဂိဝေသ္သန, အနဝကာသော ယံ ဘိက္ခု အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော ဖုသေယ္ယ စိတ္တသ္သ ဧကဂ္ဂတ’’န္တိ။ အထ ခော ဇယသေနော ရာဇကုမာရော အစိရဝတသ္သ သမဏုဒ္ဒေသသ္သ အဋ္ဌာနတဉ္စ အနဝကာသတဉ္စ ပဝေဒေတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။

    214. Atha kho aciravato samaṇuddeso jayasenassa rājakumārassa yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desesi. Evaṃ vutte, jayaseno rājakumāro aciravataṃ samaṇuddesaṃ etadavoca – ‘‘aṭṭhānametaṃ, bho aggivessana, anavakāso yaṃ bhikkhu appamatto ātāpī pahitatto viharanto phuseyya cittassa ekaggata’’nti. Atha kho jayaseno rājakumāro aciravatassa samaṇuddesassa aṭṭhānatañca anavakāsatañca pavedetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.

    အထ ခော အစိရဝတော သမဏုဒ္ဒေသော အစိရပက္ကန္တေ ဇယသေနေ ရာဇကုမာရေ ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော အစိရဝတော သမဏုဒ္ဒေသော ယာဝတကော အဟောသိ ဇယသေနေန ရာဇကုမာရေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပော တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။

    Atha kho aciravato samaṇuddeso acirapakkante jayasene rājakumāre yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho aciravato samaṇuddeso yāvatako ahosi jayasenena rājakumārena saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi.

    ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝာ အစိရဝတံ သမဏုဒ္ဒေသံ ဧတဒဝောစ – ‘‘တံ ကုတေတ္ထ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, လဗ္ဘာ။ ယံ တံ နေက္ခမ္မေန ဉာတဗ္ဗံ နေက္ခမ္မေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ နေက္ခမ္မေန ပတ္တဗ္ဗံ နေက္ခမ္မေန သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ တံ ဝတ ဇယသေနော ရာဇကုမာရော ကာမမဇ္ဈေ ဝသန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ကာမဝိတက္ကေဟိ ခဇ္ဇမာနော ကာမပရိဠာဟေန ပရိဍယ္ဟမာနော ကာမပရိယေသနာယ ဥသ္သုကော 5 ဉသ္သတိ ဝာ ဒက္ခတိ ဝာ သစ္ဆိ ဝာ ကရိသ္သတီ’’တိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

    Evaṃ vutte, bhagavā aciravataṃ samaṇuddesaṃ etadavoca – ‘‘taṃ kutettha, aggivessana, labbhā. Yaṃ taṃ nekkhammena ñātabbaṃ nekkhammena daṭṭhabbaṃ nekkhammena pattabbaṃ nekkhammena sacchikātabbaṃ taṃ vata jayaseno rājakumāro kāmamajjhe vasanto kāme paribhuñjanto kāmavitakkehi khajjamāno kāmapariḷāhena pariḍayhamāno kāmapariyesanāya ussuko 6 ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatī’’ti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

    ၂၁၅. ‘‘သေယ္ယထာပိသ္သု, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ဒ္ဝေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝာ အသ္သဒမ္မာ ဝာ ဂောဒမ္မာ ဝာ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ, ဒ္ဝေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝာ အသ္သဒမ္မာ ဝာ ဂောဒမ္မာ ဝာ အဒန္တာ အဝိနီတာ။ တံ ကိံ မညသိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ယေ တေ ဒ္ဝေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝာ အသ္သဒမ္မာ ဝာ ဂောဒမ္မာ ဝာ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ, အပိ နု တေ ဒန္တာဝ ဒန္တကာရဏံ ဂစ္ဆေယ္ယုံ, ဒန္တာဝ ဒန္တဘူမိံ သမ္ပာပုဏေယ္ယု’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယေ ပန တေ ဒ္ဝေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝာ အသ္သဒမ္မာ ဝာ ဂောဒမ္မာ ဝာ အဒန္တာ အဝိနီတာ, အပိ နု တေ အဒန္တာဝ ဒန္တကာရဏံ ဂစ္ဆေယ္ယုံ, အဒန္တာဝ ဒန္တဘူမိံ သမ္ပာပုဏေယ္ယုံ, သေယ္ယထာပိ တေ ဒ္ဝေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝာ အသ္သဒမ္မာ ဝာ ဂောဒမ္မာ ဝာ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ယံ တံ နေက္ခမ္မေန ဉာတဗ္ဗံ နေက္ခမ္မေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ နေက္ခမ္မေန ပတ္တဗ္ဗံ နေက္ခမ္မေန သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ တံ ဝတ ဇယသေနော ရာဇကုမာရော ကာမမဇ္ဈေ ဝသန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ကာမဝိတက္ကေဟိ ခဇ္ဇမာနော ကာမပရိဠာဟေန ပရိဍယ္ဟမာနော ကာမပရိယေသနာယ ဥသ္သုကော ဉသ္သတိ ဝာ ဒက္ခတိ ဝာ သစ္ဆိ ဝာ ကရိသ္သတီ’’တိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။

    215. ‘‘Seyyathāpissu, aggivessana, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā. Taṃ kiṃ maññasi, aggivessana, ye te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā, api nu te dantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ, dantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyu’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Ye pana te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā, api nu te adantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ, adantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyuṃ, seyyathāpi te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Evameva kho, aggivessana, yaṃ taṃ nekkhammena ñātabbaṃ nekkhammena daṭṭhabbaṃ nekkhammena pattabbaṃ nekkhammena sacchikātabbaṃ taṃ vata jayaseno rājakumāro kāmamajjhe vasanto kāme paribhuñjanto kāmavitakkehi khajjamāno kāmapariḷāhena pariḍayhamāno kāmapariyesanāya ussuko ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatī’’ti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.

    ၂၁၆. ‘‘သေယ္ယထာပိ , အဂ္ဂိဝေသ္သန, ဂာမသ္သ ဝာ နိဂမသ္သ ဝာ အဝိဒူရေ မဟာပဗ္ဗတော။ တမေနံ ဒ္ဝေ သဟာယကာ တမ္ဟာ ဂာမာ ဝာ နိဂမာ ဝာ နိက္ခမိတ္ဝာ ဟတ္ထဝိလင္ဃကေန ယေန သော ပဗ္ဗတော တေနုပသင္ကမေယ္ယုံ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧကော သဟာယကော ဟေဋ္ဌာ ပဗ္ဗတပာဒေ တိဋ္ဌေယ္ယ, ဧကော သဟာယကော ဥပရိပဗ္ဗတံ အာရောဟေယ္ယ။ တမေနံ ဟေဋ္ဌာ ပဗ္ဗတပာဒေ ဌိတော သဟာယကော ဥပရိပဗ္ဗတေ ဌိတံ သဟာယကံ ဧဝံ ဝေဒယ္ယ – ‘ယံ, သမ္မ, ကိံ တ္ဝံ ပသ္သသိ ဥပရိပဗ္ဗတေ ဌိတော’တိ? သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ပသ္သာမိ ခော အဟံ, သမ္မ, ဥပရိပဗ္ဗတေ ဌိတော အာရာမရာမဏေယ္ယကံ ဝနရာမဏေယ္ယကံ ဘူမိရာမဏေယ္ယကံ ပောက္ခရဏီရာမဏေယ္ယက’’’န္တိ။

    216. ‘‘Seyyathāpi , aggivessana, gāmassa vā nigamassa vā avidūre mahāpabbato. Tamenaṃ dve sahāyakā tamhā gāmā vā nigamā vā nikkhamitvā hatthavilaṅghakena yena so pabbato tenupasaṅkameyyuṃ; upasaṅkamitvā eko sahāyako heṭṭhā pabbatapāde tiṭṭheyya, eko sahāyako uparipabbataṃ āroheyya. Tamenaṃ heṭṭhā pabbatapāde ṭhito sahāyako uparipabbate ṭhitaṃ sahāyakaṃ evaṃ vedayya – ‘yaṃ, samma, kiṃ tvaṃ passasi uparipabbate ṭhito’ti? So evaṃ vadeyya – ‘passāmi kho ahaṃ, samma, uparipabbate ṭhito ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’’’nti.

    ‘‘သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘အဋ္ဌာနံ ခော ဧတံ, သမ္မ , အနဝကာသော ယံ တ္ဝံ ဥပရိပဗ္ဗတေ ဌိတော ပသ္သေယ္ယာသိ အာရာမရာမဏေယ္ယကံ ဝနရာမဏေယ္ယကံ ဘူမိရာမဏေယ္ယကံ ပောက္ခရဏီရာမဏေယ္ယက’န္တိ။ တမေနံ ဥပရိပဗ္ဗတေ ဌိတော သဟာယကော ဟေဋ္ဌိမပဗ္ဗတပာဒံ ဩရောဟိတ္ဝာ တံ သဟာယကံ ဗာဟာယံ ဂဟေတ္ဝာ ဥပရိပဗ္ဗတံ အာရောပေတ္ဝာ မုဟုတ္တံ အသ္သာသေတ္ဝာ ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ယံ, သမ္မ, ကိံ တ္ဝံ ပသ္သသိ ဥပရိပဗ္ဗတေ ဌိတော’တိ? သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ပသ္သာမိ ခော အဟံ, သမ္မ, ဥပရိပဗ္ဗတေ ဌိတော အာရာမရာမဏေယ္ယကံ ဝနရာမဏေယ္ယကံ ဘူမိရာမဏေယ္ယကံ ပောက္ခရဏီရာမဏေယ္ယက’’’န္တိ ။

    ‘‘So evaṃ vadeyya – ‘aṭṭhānaṃ kho etaṃ, samma , anavakāso yaṃ tvaṃ uparipabbate ṭhito passeyyāsi ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’nti. Tamenaṃ uparipabbate ṭhito sahāyako heṭṭhimapabbatapādaṃ orohitvā taṃ sahāyakaṃ bāhāyaṃ gahetvā uparipabbataṃ āropetvā muhuttaṃ assāsetvā evaṃ vadeyya – ‘yaṃ, samma, kiṃ tvaṃ passasi uparipabbate ṭhito’ti? So evaṃ vadeyya – ‘passāmi kho ahaṃ, samma, uparipabbate ṭhito ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’’’nti .

    ‘‘သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ဣဒာနေဝ ခော တေ, သမ္မ, ဘာသိတံ – မယံ ဧဝံ အာဇာနာမ – အဋ္ဌာနံ ခော ဧတံ သမ္မ, အနဝကာသော ယံ တ္ဝံ ဥပရိပဗ္ဗတေ ဌိတော ပသ္သေယ္ယာသိ အာရာမရာမဏေယ္ယကံ ဝနရာမဏေယ္ယကံ ဘူမိရာမဏေယ္ယကံ ပောက္ခရဏီရာမဏေယ္ယက’န္တိ။ ဣဒာနေဝ စ ပန တေ ဘာသိတံ မယံ ဧဝံ အာဇာနာမ – ‘ပသ္သာမိ ခော အဟံ, သမ္မ, ဥပရိပဗ္ဗတေ ဌိတော အာရာမရာမဏေယ္ယကံ ဝနရာမဏေယ္ယကံ ဘူမိရာမဏေယ္ယကံ ပောက္ခရဏီရာမဏေယ္ယက’န္တိ။ သော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘တထာ ဟိ ပနာဟံ, သမ္မ, ဣမိနာ မဟတာ ပဗ္ဗတေန အာဝုတော 7 ဒဋ္ဌေယ္ယံ နာဒ္ဒသ’’’န္တိ။

    ‘‘So evaṃ vadeyya – ‘idāneva kho te, samma, bhāsitaṃ – mayaṃ evaṃ ājānāma – aṭṭhānaṃ kho etaṃ samma, anavakāso yaṃ tvaṃ uparipabbate ṭhito passeyyāsi ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’nti. Idāneva ca pana te bhāsitaṃ mayaṃ evaṃ ājānāma – ‘passāmi kho ahaṃ, samma, uparipabbate ṭhito ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇīrāmaṇeyyaka’nti. So evaṃ vadeyya – ‘tathā hi panāhaṃ, samma, iminā mahatā pabbatena āvuto 8 daṭṭheyyaṃ nāddasa’’’nti.

    ‘‘အတော မဟန္တတရေန, အဂ္ဂိဝေသ္သန, အဝိဇ္ဇာခန္ဓေန ဇယသေနော ရာဇကုမာရော အာဝုတော နိဝုတော 9 ဩဖုဋော 10 ပရိယောနဒ္ဓော။ သော ဝတ ယံ တံ နေက္ခမ္မေန ဉာတဗ္ဗံ နေက္ခမ္မေန ဒဋ္ဌဗ္ဗံ နေက္ခမ္မေန ပတ္တဗ္ဗံ နေက္ခမ္မေန သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ တံ ဝတ ဇယသေနော ရာဇကုမာရော ကာမမဇ္ဈေ ဝသန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ကာမဝိတက္ကေဟိ ခဇ္ဇမာနော ကာမပရိဠာဟေန ပရိဍယ္ဟမာနော ကာမပရိယေသနာယ ဥသ္သုကော ဉသ္သတိ ဝာ ဒက္ခတိ ဝာ သစ္ဆိ ဝာ ကရိသ္သတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ ။ သစေ ခော တံ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ဇယသေနသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ ဣမာ ဒ္ဝေ ဥပမာ ပဋိဘာယေယ္ယုံ 11, အနစ္ဆရိယံ တေ ဇယသေနော ရာဇကုမာရော ပသီဒေယ္ယ, ပသန္နော စ တေ ပသန္နာကာရံ ကရေယ္ယာ’’တိ။ ‘‘ကုတော ပန မံ, ဘန္တေ, ဇယသေနသ္သ ရာဇကုမာရသ္သ ဣမာ ဒ္ဝေ ဥပမာ ပဋိဘာယိသ္သန္တိ 12 အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အသ္သုတပုဗ္ဗာ, သေယ္ယထာပိ ဘဂဝန္တ’’န္တိ?

    ‘‘Ato mahantatarena, aggivessana, avijjākhandhena jayaseno rājakumāro āvuto nivuto 13 ophuṭo 14 pariyonaddho. So vata yaṃ taṃ nekkhammena ñātabbaṃ nekkhammena daṭṭhabbaṃ nekkhammena pattabbaṃ nekkhammena sacchikātabbaṃ taṃ vata jayaseno rājakumāro kāmamajjhe vasanto kāme paribhuñjanto kāmavitakkehi khajjamāno kāmapariḷāhena pariḍayhamāno kāmapariyesanāya ussuko ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati . Sace kho taṃ, aggivessana, jayasenassa rājakumārassa imā dve upamā paṭibhāyeyyuṃ 15, anacchariyaṃ te jayaseno rājakumāro pasīdeyya, pasanno ca te pasannākāraṃ kareyyā’’ti. ‘‘Kuto pana maṃ, bhante, jayasenassa rājakumārassa imā dve upamā paṭibhāyissanti 16 anacchariyā pubbe assutapubbā, seyyathāpi bhagavanta’’nti?

    ၂၁၇. ‘‘သေယ္ယထာပိ , အဂ္ဂိဝေသ္သန, ရာဇာ ခတ္တိယော မုဒ္ဓာဝသိတ္တော နာဂဝနိကံ အာမန္တေတိ – ‘ဧဟိ တ္ဝံ, သမ္မ နာဂဝနိက, ရညော နာဂံ အဘိရုဟိတ္ဝာ နာဂဝနံ ပဝိသိတ္ဝာ အာရညကံ နာဂံ အတိပသ္သိတ္ဝာ ရညော နာဂသ္သ ဂီဝာယံ ဥပနိဗန္ဓာဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝာ’တိ ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, နာဂဝနိကော ရညော ခတ္တိယသ္သ မုဒ္ဓာဝသိတ္တသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ရညော နာဂံ အဘိရုဟိတ္ဝာ နာဂဝနံ ပဝိသိတ္ဝာ အာရညကံ နာဂံ အတိပသ္သိတ္ဝာ ရညော နာဂသ္သ ဂီဝာယံ ဥပနိဗန္ဓတိ။ တမေနံ ရညော နာဂော အဗ္ဘောကာသံ နီဟရတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, အာရညကော နာဂော အဗ္ဘောကာသံ ဂတော ဟောတိ။ ဧတ္ထဂေဓာ 17 ဟိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, အာရညကာ နာဂာ ယဒိဒံ – နာဂဝနံ။ တမေနံ နာဂဝနိကော ရညော ခတ္တိယသ္သ မုဒ္ဓာဝသိတ္တသ္သ အာရောစေသိ – ‘အဗ္ဘောကာသဂတော ခော 18, ဒေဝ, အာရညကော နာဂော’တိ။ အထ ခော အဂ္ဂိဝေသ္သန, တမေနံ ရာဇာ ခတ္တိယော မုဒ္ဓာဝသိတ္တော ဟတ္ထိဒမကံ အာမန္တေသိ – ‘ဧဟိ တ္ဝံ, သမ္မ ဟတ္ထိဒမက, အာရညကံ နာဂံ ဒမယာဟိ အာရညကာနဉ္စေဝ သီလာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ အာရညကာနဉ္စေဝ သရသင္ကပ္ပာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ အာရညကာနဉ္စေဝ ဒရထကိလမထပရိဠာဟာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ ဂာမန္တေ အဘိရမာပနာယ မနုသ္သကန္တေသု သီလေသု သမာဒပနာယာ’’’တိ 19

    217. ‘‘Seyyathāpi , aggivessana, rājā khattiyo muddhāvasitto nāgavanikaṃ āmanteti – ‘ehi tvaṃ, samma nāgavanika, rañño nāgaṃ abhiruhitvā nāgavanaṃ pavisitvā āraññakaṃ nāgaṃ atipassitvā rañño nāgassa gīvāyaṃ upanibandhāhī’ti. ‘Evaṃ, devā’ti kho, aggivessana, nāgavaniko rañño khattiyassa muddhāvasittassa paṭissutvā rañño nāgaṃ abhiruhitvā nāgavanaṃ pavisitvā āraññakaṃ nāgaṃ atipassitvā rañño nāgassa gīvāyaṃ upanibandhati. Tamenaṃ rañño nāgo abbhokāsaṃ nīharati. Ettāvatā kho, aggivessana, āraññako nāgo abbhokāsaṃ gato hoti. Etthagedhā 20 hi, aggivessana, āraññakā nāgā yadidaṃ – nāgavanaṃ. Tamenaṃ nāgavaniko rañño khattiyassa muddhāvasittassa ārocesi – ‘abbhokāsagato kho 21, deva, āraññako nāgo’ti. Atha kho aggivessana, tamenaṃ rājā khattiyo muddhāvasitto hatthidamakaṃ āmantesi – ‘ehi tvaṃ, samma hatthidamaka, āraññakaṃ nāgaṃ damayāhi āraññakānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva sarasaṅkappānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva darathakilamathapariḷāhānaṃ abhinimmadanāya gāmante abhiramāpanāya manussakantesu sīlesu samādapanāyā’’’ti 22.

    ‘‘‘ဧဝံ , ဒေဝာ’တိ ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ဟတ္ထိဒမကော ရညော ခတ္တိယသ္သ မုဒ္ဓာဝသိတ္တသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ မဟန္တံ ထမ္ဘံ ပထဝိယံ နိခဏိတ္ဝာ အာရညကသ္သ နာဂသ္သ ဂီဝာယံ ဥပနိဗန္ဓတိ အာရညကာနဉ္စေဝ သီလာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ အာရညကာနဉ္စေဝ သရသင္ကပ္ပာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ အာရညကာနဉ္စေဝ ဒရထကိလမထပရိဠာဟာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ ဂာမန္တေ အဘိရမာပနာယ မနုသ္သကန္တေသု သီလေသု သမာဒပနာယ။ တမေနံ ဟတ္ထိဒမကော ယာ သာ ဝာစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခာ ပေမနီယာ ဟဒယင္ဂမာ ပောရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပာ တထာရူပာဟိ ဝာစာဟိ သမုဒာစရတိ။ ယတော ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, အာရညကော နာဂော ဟတ္ထိဒမကသ္သ ယာ သာ ဝာစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခာ ပေမနီယာ ဟဒယင္ဂမာ ပောရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပာ တထာရူပာဟိ ဝာစာဟိ သမုဒာစရိယမာနော သုသ္သူသတိ, သောတံ ဩဒဟတိ, အညာ စိတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတိ; တမေနံ ဟတ္ထိဒမကော ဥတ္တရိ တိဏဃာသောဒကံ အနုပ္ပဝေစ္ဆတိ။

    ‘‘‘Evaṃ , devā’ti kho, aggivessana, hatthidamako rañño khattiyassa muddhāvasittassa paṭissutvā mahantaṃ thambhaṃ pathaviyaṃ nikhaṇitvā āraññakassa nāgassa gīvāyaṃ upanibandhati āraññakānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva sarasaṅkappānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva darathakilamathapariḷāhānaṃ abhinimmadanāya gāmante abhiramāpanāya manussakantesu sīlesu samādapanāya. Tamenaṃ hatthidamako yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā tathārūpāhi vācāhi samudācarati. Yato kho, aggivessana, āraññako nāgo hatthidamakassa yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā tathārūpāhi vācāhi samudācariyamāno sussūsati, sotaṃ odahati, aññā cittaṃ upaṭṭhāpeti; tamenaṃ hatthidamako uttari tiṇaghāsodakaṃ anuppavecchati.

    ‘‘ယတော ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, အာရညကော နာဂော ဟတ္ထိဒမကသ္သ တိဏဃာသောဒကံ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟာတိ, တတ္ရ ဟတ္ထိဒမကသ္သ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဇီဝိသ္သတိ ခော 23 ဒာနိ အာရညကော 24 နာဂော’တိ။ တမေနံ ဟတ္ထိဒမကော ဥတ္တရိ ကာရဏံ ကာရေတိ – ‘အာဒိယ, ဘော, နိက္ခိပ, ဘော’တိ။ ယတော ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, အာရညကော နာဂော ဟတ္ထိဒမကသ္သ အာဒာနနိက္ခေပေ ဝစနကရော ဟောတိ ဩဝာဒပ္ပဋိကရော, တမေနံ ဟတ္ထိဒမကော ဥတ္တရိ ကာရဏံ ကာရေတိ – ‘အဘိက္ကမ, ဘော, ပဋိက္ကမ, ဘော’တိ။ ယတော ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, အာရညကော နာဂော ဟတ္ထိဒမကသ္သ အဘိက္ကမပဋိက္ကမဝစနကရော ဟောတိ ဩဝာဒပ္ပဋိကရော, တမေနံ ဟတ္ထိဒမကော ဥတ္တရိ ကာရဏံ ကာရေတိ – ‘ဥဋ္ဌဟ, ဘော, နိသီဒ, ဘော’တိ။ ယတော ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, အာရညကော နာဂော ဟတ္ထိဒမကသ္သ ဥဋ္ဌာနနိသဇ္ဇာယ ဝစနကရော ဟောတိ ဩဝာဒပ္ပဋိကရော, တမေနံ ဟတ္ထိဒမကော ဥတ္တရိ အာနေဉ္ဇံ နာမ ကာရဏံ ကာရေတိ, မဟန္တသ္သ ဖလကံ သောဏ္ဍာယ ဥပနိဗန္ဓတိ, တောမရဟတ္ထော စ ပုရိသော ဥပရိဂီဝာယ နိသိန္နော ဟောတိ, သမန္တတော စ တောမရဟတ္ထာ ပုရိသာ ပရိဝာရေတ္ဝာ ဌိတာ ဟောန္တိ, ဟတ္ထိဒမကော စ ဒီဃတောမရယဋ္ဌိံ ဂဟေတ္ဝာ ပုရတော ဌိတော ဟောတိ။ သော အာနေဉ္ဇံ ကာရဏံ ကာရိယမာနော နေဝ ပုရိမေ ပာဒေ စောပေတိ န ပစ္ဆိမေ ပာဒေ စောပေတိ, န ပုရိမကာယံ စောပေတိ န ပစ္ဆိမကာယံ စောပေတိ, န သီသံ စောပေတိ, န ကဏ္ဏေ စောပေတိ, န ဒန္တေ စောပေတိ , န နင္ဂုဋ္ဌံ စောပေတိ, န သောဏ္ဍံ စောပေတိ။ သော ဟောတိ အာရညကော နာဂော ခမော သတ္တိပ္ပဟာရာနံ အသိပ္ပဟာရာနံ ဥသုပ္ပဟာရာနံ သရပတ္တပ္ပဟာရာနံ 25 ဘေရိပဏဝဝံသသင္ခဍိဏ္ဍိမနိန္နာဒသဒ္ဒာနံ 26 သဗ္ဗဝင္ကဒောသနိဟိတနိန္နီတကသာဝော ရာဇာရဟော ရာဇဘောဂ္ဂော ရညော အင္ဂန္တေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။

    ‘‘Yato kho, aggivessana, āraññako nāgo hatthidamakassa tiṇaghāsodakaṃ paṭiggaṇhāti, tatra hatthidamakassa evaṃ hoti – ‘jīvissati kho 27 dāni āraññako 28 nāgo’ti. Tamenaṃ hatthidamako uttari kāraṇaṃ kāreti – ‘ādiya, bho, nikkhipa, bho’ti. Yato kho, aggivessana, āraññako nāgo hatthidamakassa ādānanikkhepe vacanakaro hoti ovādappaṭikaro, tamenaṃ hatthidamako uttari kāraṇaṃ kāreti – ‘abhikkama, bho, paṭikkama, bho’ti. Yato kho, aggivessana, āraññako nāgo hatthidamakassa abhikkamapaṭikkamavacanakaro hoti ovādappaṭikaro, tamenaṃ hatthidamako uttari kāraṇaṃ kāreti – ‘uṭṭhaha, bho, nisīda, bho’ti. Yato kho, aggivessana, āraññako nāgo hatthidamakassa uṭṭhānanisajjāya vacanakaro hoti ovādappaṭikaro, tamenaṃ hatthidamako uttari āneñjaṃ nāma kāraṇaṃ kāreti, mahantassa phalakaṃ soṇḍāya upanibandhati, tomarahattho ca puriso uparigīvāya nisinno hoti, samantato ca tomarahatthā purisā parivāretvā ṭhitā honti, hatthidamako ca dīghatomarayaṭṭhiṃ gahetvā purato ṭhito hoti. So āneñjaṃ kāraṇaṃ kāriyamāno neva purime pāde copeti na pacchime pāde copeti, na purimakāyaṃ copeti na pacchimakāyaṃ copeti, na sīsaṃ copeti, na kaṇṇe copeti, na dante copeti , na naṅguṭṭhaṃ copeti, na soṇḍaṃ copeti. So hoti āraññako nāgo khamo sattippahārānaṃ asippahārānaṃ usuppahārānaṃ sarapattappahārānaṃ 29 bheripaṇavavaṃsasaṅkhaḍiṇḍimaninnādasaddānaṃ 30 sabbavaṅkadosanihitaninnītakasāvo rājāraho rājabhoggo rañño aṅganteva saṅkhaṃ gacchati.

    ၂၁၈. ‘‘ဧဝမေဝ ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ဣဓ တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုသ္သာနံ ဗုဒ္ဓော ဘဂဝာ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗ္ရဟ္မကံ သသ္သမဏဗ္ရာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုသ္သံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတ္ဝာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလ္ယာဏံ မဇ္ဈေကလ္ယာဏံ ပရိယောသာနကလ္ယာဏံ သာတ္ထံ သဗ္ယဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ တံ ဓမ္မံ သုဏာတိ ဂဟပတိ ဝာ ဂဟပတိပုတ္တော ဝာ အညတရသ္မိံ ဝာ ကုလေ ပစ္စာဇာတော။ သော တံ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ တထာဂတေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ သော တေန သဒ္ဓာပဋိလာဘေန သမန္နာဂတော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သမ္ဗာဓော ဃရာဝာသော ရဇာပထော, အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ နယိဒံ သုကရံ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင္ခလိခိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမသ္သုံ ဩဟာရေတ္ဝာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတ္ဝာ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇေယ္ယ’န္တိ။

    218. ‘‘Evameva kho, aggivessana, idha tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā. So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti. So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti. Taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto. So taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati. So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati – ‘sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā. Nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ. Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti.

    ‘‘သော အပရေန သမယေန အပ္ပံ ဝာ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ မဟန္တံ ဝာ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ အပ္ပံ ဝာ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ မဟန္တံ ဝာ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ ကေသမသ္သုံ ဩဟာရေတ္ဝာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတ္ဝာ အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, အရိယသာဝကော အဗ္ဘောကာသဂတော ဟောတိ။ ဧတ္ထဂေဓာ ဟိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ဒေဝမနုသ္သာ ယဒိဒံ – ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ တမေနံ တထာဂတော ဥတ္တရိံ ဝိနေတိ – ‘ဧဟိ တ္ဝံ, ဘိက္ခု, သီလဝာ ဟောဟိ, ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရာဟိ အာစာရဂောစရသမ္ပန္နော, အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သာဝီ, သမာဒာယ သိက္ခသ္သု သိက္ခာပဒေသူ’’’တိ။

    ‘‘So aparena samayena appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati. Ettāvatā kho, aggivessana, ariyasāvako abbhokāsagato hoti. Etthagedhā hi, aggivessana, devamanussā yadidaṃ – pañca kāmaguṇā. Tamenaṃ tathāgato uttariṃ vineti – ‘ehi tvaṃ, bhikkhu, sīlavā hohi, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharāhi ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhassu sikkhāpadesū’’’ti.

    ‘‘ယတော ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, အရိယသာဝကော သီလဝာ ဟောတိ, ပာတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂောစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒသ္သာဝီ, သမာဒာယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု, တမေနံ တထာဂတော ဥတ္တရိံ ဝိနေတိ – ‘ဧဟိ တ္ဝံ, ဘိက္ခု, ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော ဟောဟိ, စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသ္ဝာ မာ နိမိတ္တဂ္ဂာဟီ။ပေ.။ (ယထာ ဂဏကမောဂ္ဂလ္လာနသုတ္တန္တေ, ဧဝံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာနိ။)

    ‘‘Yato kho, aggivessana, ariyasāvako sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu, tamenaṃ tathāgato uttariṃ vineti – ‘ehi tvaṃ, bhikkhu, indriyesu guttadvāro hohi, cakkhunā rūpaṃ disvā mā nimittaggāhī…pe… (yathā gaṇakamoggallānasuttante, evaṃ vitthāretabbāni.)

    ၂၁၉. ‘‘သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယ္ယ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သံ။ ဝေဒနာသု။ပေ.။ စိတ္တေ။ပေ.။ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယ္ယ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒောမနသ္သံ။ သေယ္ယထာပိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ဟတ္ထိဒမကော မဟန္တံ ထမ္ဘံ ပထဝိယံ နိခဏိတ္ဝာ အာရညကသ္သ နာဂသ္သ ဂီဝာယံ ဥပနိဗန္ဓတိ အာရညကာနဉ္စေဝ သီလာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ အာရညကာနဉ္စေဝ သရသင္ကပ္ပာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ အာရညကာနဉ္စေဝ ဒရထကိလမထပရိဠာဟာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ ဂာမန္တေ အဘိရမာပနာယ မနုသ္သကန္တေသု သီလေသု သမာဒပနာယ; ဧဝမေဝ ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, အရိယသာဝကသ္သ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ စေတသော ဥပနိဗန္ဓနာ ဟောန္တိ ဂေဟသိတာနဉ္စေဝ သီလာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ ဂေဟသိတာနဉ္စေဝ သရသင္ကပ္ပာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ ဂေဟသိတာနဉ္စေဝ ဒရထကိလမထပရိဠာဟာနံ အဘိနိမ္မဒနာယ ဉာယသ္သ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနသ္သ သစ္ဆိကိရိယာယ။

    219. ‘‘So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Vedanāsu…pe… citte…pe… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Seyyathāpi, aggivessana, hatthidamako mahantaṃ thambhaṃ pathaviyaṃ nikhaṇitvā āraññakassa nāgassa gīvāyaṃ upanibandhati āraññakānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva sarasaṅkappānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva darathakilamathapariḷāhānaṃ abhinimmadanāya gāmante abhiramāpanāya manussakantesu sīlesu samādapanāya; evameva kho, aggivessana, ariyasāvakassa ime cattāro satipaṭṭhānā cetaso upanibandhanā honti gehasitānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya gehasitānañceva sarasaṅkappānaṃ abhinimmadanāya gehasitānañceva darathakilamathapariḷāhānaṃ abhinimmadanāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya.

    ၂၂၀. ‘‘တမေနံ တထာဂတော ဥတ္တရိံ ဝိနေတိ – ‘ဧဟိ တ္ဝံ, ဘိက္ခု, ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရာဟိ , မာ စ ကာမူပသံဟိတံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေသိ။ ဝေဒနာသု။ စိတ္တေ။ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သီ ဝိဟရာဟိ, မာ စ ကာမူပသံဟိတံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေသီ’’’တိ။

    220. ‘‘Tamenaṃ tathāgato uttariṃ vineti – ‘ehi tvaṃ, bhikkhu, kāye kāyānupassī viharāhi , mā ca kāmūpasaṃhitaṃ vitakkaṃ vitakkesi. Vedanāsu… citte… dhammesu dhammānupassī viharāhi, mā ca kāmūpasaṃhitaṃ vitakkaṃ vitakkesī’’’ti.

    ‘‘သော ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ။ပေ.။ တတိယံ ဈာနံ။ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒာတေ အနင္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အနုသ္သရတိ, သေယ္ယထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒ္ဝေပိ ဇာတိယော။ပေ.။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အနုသ္သရတိ။

    ‘‘So vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.

    ၂၂၁. ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒာတေ အနင္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပာတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပသ္သတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ။ပေ.။ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။

    221. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe, sugate duggate…pe… yathākammūpage satte pajānāti.

    ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒာတေ အနင္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝာနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ; ‘ဣမေ အာသဝာ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တသ္သ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပသ္သတော ကာမာသဝာပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, ဘဝာသဝာပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အဝိဇ္ဇာသဝာပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗ္ရဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။

    ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti. So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti; ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati. Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti. ‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.

    ‘‘သော ဟောတိ ဘိက္ခု ခမော သီတသ္သ ဥဏ္ဟသ္သ ဇိဃစ္ဆာယ ပိပာသာယ ဍံသမကသဝာတာတပသရီသပသမ္ဖသ္သာနံ ဒုရုတ္တာနံ ဒုရာဂတာနံ ဝစနပထာနံ, ဥပ္ပန္နာနံ သာရီရိကာနံ ဝေဒနာနံ ဒုက္ခာနံ တိဗ္ဗာနံ ခရာနံ ကဋုကာနံ အသာတာနံ အမနာပာနံ ပာဏဟရာနံ အဓိဝာသကဇာတိကော ဟောတိ သဗ္ဗရာဂဒောသမောဟနိဟိတနိန္နီတကသာဝော အာဟုနေယ္ယော ပာဟုနေယ္ယော ဒက္ခိဏေယ္ယော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကသ္သ။

    ‘‘So hoti bhikkhu khamo sītassa uṇhassa jighacchāya pipāsāya ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassānaṃ duruttānaṃ durāgatānaṃ vacanapathānaṃ, uppannānaṃ sārīrikānaṃ vedanānaṃ dukkhānaṃ tibbānaṃ kharānaṃ kaṭukānaṃ asātānaṃ amanāpānaṃ pāṇaharānaṃ adhivāsakajātiko hoti sabbarāgadosamohanihitaninnītakasāvo āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa.

    ၂၂၂. ‘‘မဟလ္လကော စေပိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ရညော နာဂော အဒန္တော အဝိနီတော ကာလင္ကရောတိ, ‘အဒန္တမရဏံ 31 မဟလ္လကော ရညော နာဂော ကာလင္ကတော’တ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; မဇ္ဈိမော စေပိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ရညော နာဂော။ ဒဟရော စေပိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ရညော နာဂော အဒန္တော အဝိနီတော ကာလင္ကရောတိ , ‘အဒန္တမရဏံ ဒဟရော ရညော နာဂော ကာလင္ကတော’တ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; ဧဝမေဝ ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ထေရော စေပိ ဘိက္ခု အခီဏာသဝော ကာလင္ကရောတိ, ‘အဒန္တမရဏံ ထေရော ဘိက္ခု ကာလင္ကတော’တ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; မဇ္ဈိမော စေပိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ဘိက္ခု။ နဝော စေပိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ဘိက္ခု အခီဏာသဝော ကာလင္ကရောတိ, ‘အဒန္တမရဏံ နဝော ဘိက္ခု ကာလင္ကတော’တ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။

    222. ‘‘Mahallako cepi, aggivessana, rañño nāgo adanto avinīto kālaṅkaroti, ‘adantamaraṇaṃ 32 mahallako rañño nāgo kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; majjhimo cepi, aggivessana, rañño nāgo. Daharo cepi, aggivessana, rañño nāgo adanto avinīto kālaṅkaroti , ‘adantamaraṇaṃ daharo rañño nāgo kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; evameva kho, aggivessana, thero cepi bhikkhu akhīṇāsavo kālaṅkaroti, ‘adantamaraṇaṃ thero bhikkhu kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; majjhimo cepi, aggivessana, bhikkhu. Navo cepi, aggivessana, bhikkhu akhīṇāsavo kālaṅkaroti, ‘adantamaraṇaṃ navo bhikkhu kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati.

    ‘‘မဟလ္လကော စေပိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ရညော နာဂော သုဒန္တော သုဝိနီတော ကာလင္ကရောတိ, ‘ဒန္တမရဏံ မဟလ္လကော ရညော နာဂော ကာလင္ကတော’တ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; မဇ္ဈိမော စေပိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ရညော နာဂော။ ဒဟရော စေပိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ရညော နာဂော သုဒန္တော သုဝိနီတော ကာလင္ကရောတိ, ‘ဒန္တမရဏံ ဒဟရော ရညော နာဂော ကာလင္ကတော’တ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; ဧဝမေဝ ခော, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ထေရော စေပိ ဘိက္ခု ခီဏာသဝော ကာလင္ကရောတိ, ‘ဒန္တမရဏံ ထေရော ဘိက္ခု ကာလင္ကတော’တ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; မဇ္ဈိမော စေပိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ဘိက္ခု။ နဝော စေပိ, အဂ္ဂိဝေသ္သန, ဘိက္ခု ခီဏာသဝော ကာလင္ကရောတိ, ‘ဒန္တမရဏံ နဝော ဘိက္ခု ကာလင္ကတော’တ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။

    ‘‘Mahallako cepi, aggivessana, rañño nāgo sudanto suvinīto kālaṅkaroti, ‘dantamaraṇaṃ mahallako rañño nāgo kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; majjhimo cepi, aggivessana, rañño nāgo… daharo cepi, aggivessana, rañño nāgo sudanto suvinīto kālaṅkaroti, ‘dantamaraṇaṃ daharo rañño nāgo kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; evameva kho, aggivessana, thero cepi bhikkhu khīṇāsavo kālaṅkaroti, ‘dantamaraṇaṃ thero bhikkhu kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchati; majjhimo cepi, aggivessana, bhikkhu. Navo cepi, aggivessana, bhikkhu khīṇāsavo kālaṅkaroti, ‘dantamaraṇaṃ navo bhikkhu kālaṅkato’tveva saṅkhaṃ gacchatī’’ti.

    ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ။ အတ္တမနော အစိရဝတော သမဏုဒ္ဒေသော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။

    Idamavoca bhagavā. Attamano aciravato samaṇuddeso bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.

    ဒန္တဘူမိသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ။

    Dantabhūmisuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.







    Footnotes:
    1. အာဇာနေယ္ယာမိ (က.)
    2. တိဋ္ဌေယ္ယာမိ (က.)
    3. ājāneyyāmi (ka.)
    4. tiṭṭheyyāmi (ka.)
    5. ဥသ္သုက္ကော (သဗ္ဗတ္ထ)
    6. ussukko (sabbattha)
    7. အာဝဋော (သီ. အဋ္ဌ. ပီ.), အာဝုဋော (သ္ယာ. ကံ. က.)
    8. āvaṭo (sī. aṭṭha. pī.), āvuṭo (syā. kaṃ. ka.)
    9. နိဝုဋော (သ္ယာ. ကံ. ပီ. က.)
    10. ဩဝုတော (သီ.), ဩဝုဋော (သ္ယာ. ကံ. ပီ.)
    11. ပဋိဘာသေယ္ယုံ (သီ. သ္ယာ. ကံ. ပီ.)
    12. ပဋိဘာသိသ္သန္တိ (သီ. သ္ယာ. ကံ. ပီ.)
    13. nivuṭo (syā. kaṃ. pī. ka.)
    14. ovuto (sī.), ovuṭo (syā. kaṃ. pī.)
    15. paṭibhāseyyuṃ (sī. syā. kaṃ. pī.)
    16. paṭibhāsissanti (sī. syā. kaṃ. pī.)
    17. ဧတဂေဓာ (သီ. ပီ.)
    18. ခော တေ (သ္ယာ. ကံ. က.)
    19. သမာဒာပနာယာတိ (?)
    20. etagedhā (sī. pī.)
    21. kho te (syā. kaṃ. ka.)
    22. samādāpanāyāti (?)
    23. နု ခော (သီ. က.)
    24. ရညော (သီ. ပီ.)
    25. ပရသတ္ထပ္ပဟာရာနံ (သီ.), ပရသတ္တုပ္ပဟာရာနံ (သ္ယာ. ကံ. ပီ.)
    26. ဘေရိပဏဝသင္ခတိဏဝနိန္နာဒသဒ္ဒာနံ (ပီ.)
    27. nu kho (sī. ka.)
    28. rañño (sī. pī.)
    29. parasatthappahārānaṃ (sī.), parasattuppahārānaṃ (syā. kaṃ. pī.)
    30. bheripaṇavasaṅkhatiṇavaninnādasaddānaṃ (pī.)
    31. အဒန္တံ မရဏံ (က.)
    32. adantaṃ maraṇaṃ (ka.)



    Related texts:



    အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၅. ဒန္တဘူမိသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Dantabhūmisuttavaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၅. ဒန္တဘူမိသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Dantabhūmisuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact