Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā

    40. දස්‌සනවිසුද්‌ධිඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා

    40. Dassanavisuddhiñāṇaniddesavaṇṇanā

    91. දස්‌සනවිසුද්‌ධිඤාණනිද්‌දෙසෙ සබ්‌බෙ ධම්‌මා එකසඞ්‌ගහිතාති සබ්‌බෙ සඞ්‌ඛතාසඞ්‌ඛතා ධම්‌මා එකෙන සඞ්‌ගහිතා පරිච්‌ඡින්‌නා. තථට්‌ඨෙනාති භූතට්‌ඨෙන, අත්‌තනො අත්‌තනො සභාවවසෙන විජ්‌ජමානත්‌ථෙනාති අත්‌ථො. අනත්‌තට්‌ඨෙනාති කාරකවෙදකසඞ්‌ඛාතෙන අත්‌තනා රහිතට්‌ඨෙන. සච්‌චට්‌ඨෙනාති අවිසංවාදකට්‌ඨෙන, අත්‌තනො සභාවඤ්‌ඤථත්‌තාභාවෙනාති අත්‌ථො. පටිවෙධට්‌ඨෙනාති සභාවතො ඤාණෙන පටිවිජ්‌ඣිතබ්‌බට්‌ඨෙන. ඉධ ලොකුත්‌තරඤාණෙන අසම්‌මොහතො ආරම්‌මණතො ච පටිවෙධො වෙදිතබ්‌බො. අභිජානනට්‌ඨෙනාති ලොකිකෙන ඤාණෙන ආරම්‌මණතො, ලොකුත්‌තරෙන ඤාණෙන අසම්‌මොහතො ආරම්‌මණතො ච තෙසං තෙසං ධම්‌මානං සභාවතො අභිජානිතබ්‌බට්‌ඨෙන. ‘‘සබ්‌බං, භික්‌ඛවෙ, අභිඤ්‌ඤෙය්‍ය’’න්‌ති (සං. නි. 4.46) හි වුත්‌තං. පරිජානනට්‌ඨෙනාති වුත්‌තනයෙනෙව ලොකියලොකුත්‌තරෙහි ඤාණෙහි සභාවතො අභිඤ්‌ඤාතානං ධම්‌මානං අනිච්‌චාදිතො නිය්‍යානාදිතො ච පරිච්‌ඡින්‌දිත්‌වා ජානිතබ්‌බට්‌ඨෙන. ‘‘සබ්‌බං, භික්‌ඛවෙ, පරිඤ්‌ඤෙය්‍ය’’න්‌ති හි වුත්‌තං. ධම්‌මට්‌ඨෙනාති සභාවධාරණාදිනා ධම්‌මට්‌ඨෙන. ධාතුට්‌ඨෙනාති නිජ්‌ජීවතාදිනා ධාතුට්‌ඨෙන. ඤාතට්‌ඨෙනාති ලොකියලොකුත්‌තරෙහි ඤාණෙහි ඤාතුං සක්‌කුණෙය්‍යට්‌ඨෙන. යථා දට්‌ඨුං සක්‌කුණෙය්‍යාදිනා අත්‌ථෙන ‘‘දිට්‌ඨං සුතං මුතං විඤ්‌ඤාතං රූප’’න්‌ති වුත්‌තං, එවමිධාපි ඤාතුං සක්‌කුණෙය්‍යට්‌ඨො ඤාතට්‌ඨොති වෙදිතබ්‌බො. සච්‌ඡිකිරියට්‌ඨෙනාති ආරම්‌මණතො පච්‌චක්‌ඛකාතබ්‌බට්‌ඨෙන. ඵුසනට්‌ඨෙනාති පච්‌චක්‌ඛකතස්‌ස ආරම්‌මණතො පුනප්‌පුනං ඵුසිතබ්‌බට්‌ඨෙන. අභිසමයට්‌ඨෙනාති ලොකිකෙන ඤාණෙන අභිසමාගන්‌තබ්‌බට්‌ඨෙන. කිඤ්‌චාපි හි ‘‘තථට්‌ඨෙ පඤ්‌ඤා සච්‌චවිවට්‌ටෙ ඤාණං, අභිඤ්‌ඤාපඤ්‌ඤා ඤාතට්‌ඨෙ ඤාණං, සච්‌ඡිකිරියාපඤ්‌ඤා ඵස්‌සනට්‌ඨෙ ඤාණ’’න්‌ති එකෙකමෙව ඤාණං වුත්‌තං. අට්‌ඨකථායඤ්‌ච –

    91. Dassanavisuddhiñāṇaniddese sabbe dhammā ekasaṅgahitāti sabbe saṅkhatāsaṅkhatā dhammā ekena saṅgahitā paricchinnā. Tathaṭṭhenāti bhūtaṭṭhena, attano attano sabhāvavasena vijjamānatthenāti attho. Anattaṭṭhenāti kārakavedakasaṅkhātena attanā rahitaṭṭhena. Saccaṭṭhenāti avisaṃvādakaṭṭhena, attano sabhāvaññathattābhāvenāti attho. Paṭivedhaṭṭhenāti sabhāvato ñāṇena paṭivijjhitabbaṭṭhena. Idha lokuttarañāṇena asammohato ārammaṇato ca paṭivedho veditabbo. Abhijānanaṭṭhenāti lokikena ñāṇena ārammaṇato, lokuttarena ñāṇena asammohato ārammaṇato ca tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ sabhāvato abhijānitabbaṭṭhena. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, abhiññeyya’’nti (saṃ. ni. 4.46) hi vuttaṃ. Parijānanaṭṭhenāti vuttanayeneva lokiyalokuttarehi ñāṇehi sabhāvato abhiññātānaṃ dhammānaṃ aniccādito niyyānādito ca paricchinditvā jānitabbaṭṭhena. ‘‘Sabbaṃ, bhikkhave, pariññeyya’’nti hi vuttaṃ. Dhammaṭṭhenāti sabhāvadhāraṇādinā dhammaṭṭhena. Dhātuṭṭhenāti nijjīvatādinā dhātuṭṭhena. Ñātaṭṭhenāti lokiyalokuttarehi ñāṇehi ñātuṃ sakkuṇeyyaṭṭhena. Yathā daṭṭhuṃ sakkuṇeyyādinā atthena ‘‘diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ rūpa’’nti vuttaṃ, evamidhāpi ñātuṃ sakkuṇeyyaṭṭho ñātaṭṭhoti veditabbo. Sacchikiriyaṭṭhenāti ārammaṇato paccakkhakātabbaṭṭhena. Phusanaṭṭhenāti paccakkhakatassa ārammaṇato punappunaṃ phusitabbaṭṭhena. Abhisamayaṭṭhenāti lokikena ñāṇena abhisamāgantabbaṭṭhena. Kiñcāpi hi ‘‘tathaṭṭhe paññā saccavivaṭṭe ñāṇaṃ, abhiññāpaññā ñātaṭṭhe ñāṇaṃ, sacchikiriyāpaññā phassanaṭṭhe ñāṇa’’nti ekekameva ñāṇaṃ vuttaṃ. Aṭṭhakathāyañca –

    ‘‘සමවායෙ ඛණෙ කාලෙ, සමූහෙ හෙතුදිට්‌ඨිසු;

    ‘‘Samavāye khaṇe kāle, samūhe hetudiṭṭhisu;

    පටිලාභෙ පහානෙ ච, පටිවෙධෙ ච දිස්‌සතී’’ති . –

    Paṭilābhe pahāne ca, paṭivedhe ca dissatī’’ti . –

    ගාථාවණ්‌ණනායං අභිසමයසද්‌දස්‌ස පටිවෙධත්‌ථො වුත්‌තො, ඉධ පන යථාවුත්‌තෙන අත්‌ථෙන තෙසං නානත්‌තං වෙදිතබ්‌බං. අට්‌ඨකථායමෙව හි සො ලොකියඤාණවසෙන ධම්‌මාභිසමයො වුත්‌තොති.

    Gāthāvaṇṇanāyaṃ abhisamayasaddassa paṭivedhattho vutto, idha pana yathāvuttena atthena tesaṃ nānattaṃ veditabbaṃ. Aṭṭhakathāyameva hi so lokiyañāṇavasena dhammābhisamayo vuttoti.

    කාමච්‌ඡන්‌දො නානත්‌තන්‌ති වික්‌ඛෙපසබ්‌භාවතො නානාරම්‌මණත්‌තා ච නානාසභාවොති අත්‌ථො. එවං සබ්‌බකිලෙසා වෙදිතබ්‌බා. නෙක්‌ඛම්‌මං එකත්‌තන්‌ති චිත්‌තෙකග්‌ගතාසබ්‌භාවතො නානාරම්‌මණවික්‌ඛෙපාභාවතො ච එකසභාවන්‌ති අත්‌ථො. එවං සබ්‌බකුසලා වෙදිතබ්‌බා. ඉධ පෙය්‍යාලෙන සංඛිත්‌තානං බ්‍යාපාදාදීනං අකුසලානං යථාවුත්‌තෙන අත්‌ථෙන නානත්‌තං වෙදිතබ්‌බං. විතක්‌කවිචාරාදීනං පන හෙට්‌ඨිමානං හෙට්‌ඨිමානං උපරිමතො උපරිමතො ඔළාරිකට්‌ඨෙන නානත්‌තං වෙදිතබ්‌බං. යස්‌මා එකසඞ්‌ගහිතනානත්‌තෙකත්‌තානං පටිවෙධො මග්‌ගක්‌ඛණෙ සච්‌චපටිවෙධෙන සිජ්‌ඣති, තස්‌මා ‘‘පටිවෙධො’’ති පදං උද්‌ධරිත්‌වා සච්‌චාභිසමයං දස්‌සෙසි.

    Kāmacchando nānattanti vikkhepasabbhāvato nānārammaṇattā ca nānāsabhāvoti attho. Evaṃ sabbakilesā veditabbā. Nekkhammaṃ ekattanti cittekaggatāsabbhāvato nānārammaṇavikkhepābhāvato ca ekasabhāvanti attho. Evaṃ sabbakusalā veditabbā. Idha peyyālena saṃkhittānaṃ byāpādādīnaṃ akusalānaṃ yathāvuttena atthena nānattaṃ veditabbaṃ. Vitakkavicārādīnaṃ pana heṭṭhimānaṃ heṭṭhimānaṃ uparimato uparimato oḷārikaṭṭhena nānattaṃ veditabbaṃ. Yasmā ekasaṅgahitanānattekattānaṃ paṭivedho maggakkhaṇe saccapaṭivedhena sijjhati, tasmā ‘‘paṭivedho’’ti padaṃ uddharitvā saccābhisamayaṃ dassesi.

    පරිඤ්‌ඤා පටිවෙධං පටිවිජ්‌ඣතීති පරිඤ්‌ඤාභිසමයෙන අභිසමෙති. එස නයො සෙසෙසු. සච්‌චාභිසමයකාලස්‌මිඤ්‌හි මග්‌ගඤාණස්‌ස එකක්‌ඛණෙ පරිඤ්‌ඤා, පහානං, සච්‌ඡිකිරියා, භාවනාති චත්‌තාරි කිච්‌චානි හොන්‌ති. යථා නාවා අපුබ්‌බං අචරිමං එකක්‌ඛණෙ චත්‌තාරි කිච්‌චානි කරොති, ඔරිමං තීරං පජහති, සොතං ඡින්‌දති, භණ්‌ඩං වහති, පාරිමං තීරං අප්‌පෙති, එවමෙව මග්‌ගඤාණං අපුබ්‌බං අචරිමං එකක්‌ඛණෙ චත්‌තාරි සච්‌චානි අභිසමෙති, දුක්‌ඛං පරිඤ්‌ඤාභිසමයෙන අභිසමෙති, සමුදයං පහානාභිසමයෙන අභිසමෙති, මග්‌ගං භාවනාභිසමයෙන අභිසමෙති, නිරොධං සච්‌ඡිකිරියාභිසමයෙන අභිසමෙති. කිං වුත්‌තං හොති? නිරොධං ආරම්‌මණං කත්‌වා කිච්‌චවසෙන චත්‌තාරිපි සච්‌චානි පාපුණාති පස්‌සති පටිවිජ්‌ඣතීති. යථා ඔරිමං තීරං පජහති, එවං මග්‌ගඤාණං දුක්‌ඛං පරිජානාති. යථා සොතං ඡින්‌දති, එවං සමුදයං පජහති. යථා භණ්‌ඩං වහති, එවං සහජාතාදිපච්‌චයතාය මග්‌ගං භාවෙති. යථා පාරිමං තීරං අප්‌පෙති, එවං පාරිමතීරභූතං නිරොධං සච්‌ඡිකරොතීති එවං උපමාසංසන්‌දනං වෙදිතබ්‌බං.

    Pariññā paṭivedhaṃ paṭivijjhatīti pariññābhisamayena abhisameti. Esa nayo sesesu. Saccābhisamayakālasmiñhi maggañāṇassa ekakkhaṇe pariññā, pahānaṃ, sacchikiriyā, bhāvanāti cattāri kiccāni honti. Yathā nāvā apubbaṃ acarimaṃ ekakkhaṇe cattāri kiccāni karoti, orimaṃ tīraṃ pajahati, sotaṃ chindati, bhaṇḍaṃ vahati, pārimaṃ tīraṃ appeti, evameva maggañāṇaṃ apubbaṃ acarimaṃ ekakkhaṇe cattāri saccāni abhisameti, dukkhaṃ pariññābhisamayena abhisameti, samudayaṃ pahānābhisamayena abhisameti, maggaṃ bhāvanābhisamayena abhisameti, nirodhaṃ sacchikiriyābhisamayena abhisameti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena cattāripi saccāni pāpuṇāti passati paṭivijjhatīti. Yathā orimaṃ tīraṃ pajahati, evaṃ maggañāṇaṃ dukkhaṃ parijānāti. Yathā sotaṃ chindati, evaṃ samudayaṃ pajahati. Yathā bhaṇḍaṃ vahati, evaṃ sahajātādipaccayatāya maggaṃ bhāveti. Yathā pārimaṃ tīraṃ appeti, evaṃ pārimatīrabhūtaṃ nirodhaṃ sacchikarotīti evaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.

    දස්‌සනං විසුජ්‌ඣතීති තංතංමග්‌ගවජ්‌ඣකිලෙසතමප්‌පහානෙන ඤාණදස්‌සනං විසුද්‌ධිභාවං පාපුණාති. දස්‌සනං විසුද්‌ධන්‌ති තස්‌ස තස්‌ස ඵලස්‌ස උප්‌පාදක්‌ඛණෙ තස්‌ස තස්‌ස මග්‌ගඤාණස්‌ස කිච්‌චසිද්‌ධිප්‌පත්‌තිතො ඤාණදස්‌සනං විසුද්‌ධිභාවං පත්‌තං හොති. සබ්‌බධම්‌මානං එකසඞ්‌ගහිතාය නානත්‌තෙකත්‌තපටිවෙධපඤ්‌ඤාය මග්‌ගඵලඤාණෙහි සිද්‌ධිතො අන්‌තෙ මග්‌ගඵලඤාණානි වුත්‌තානි.

    Dassanaṃvisujjhatīti taṃtaṃmaggavajjhakilesatamappahānena ñāṇadassanaṃ visuddhibhāvaṃ pāpuṇāti. Dassanaṃ visuddhanti tassa tassa phalassa uppādakkhaṇe tassa tassa maggañāṇassa kiccasiddhippattito ñāṇadassanaṃ visuddhibhāvaṃ pattaṃ hoti. Sabbadhammānaṃ ekasaṅgahitāya nānattekattapaṭivedhapaññāya maggaphalañāṇehi siddhito ante maggaphalañāṇāni vuttāni.

    දස්‌සනවිසුද්‌ධිඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Dassanavisuddhiñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 40. දස්‌සනවිසුද්‌ධිඤාණනිද්‌දෙසො • 40. Dassanavisuddhiñāṇaniddeso


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact