| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
2. ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනවග්‌ගො
2. Dhammacakkappavattanavaggo
1. ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
1081. ‘‘ඉසීනං පතනුප්‌පතනවසෙන ඔසීදනඋප්‌පතනට්‌ඨානවසෙන එවං ‘ඉසිපතන’න්‌ති ‘ලද්‌ධනාමෙ’ති සඞ්‌ඛෙපතො වුත්‌තමත්‌ථං විවරිතුං ‘එත්‌ථ හී’’’තිආදි වුත්‌තං.
1081.‘‘Isīnaṃ patanuppatanavasena osīdanauppatanaṭṭhānavasena evaṃ ‘isipatana’nti ‘laddhanāme’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘ettha hī’’’tiādi vuttaṃ.
ආමන්‌තෙසීති එත්‌ථ යස්‌මා ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනත්‌ථං අයං ආමන්‌තනා, තස්‌මා සමුදාගමතො පට්‌ඨාය සත්‌ථු පුබ්‌බචරිතං සඞ්‌ඛෙපෙනෙව පකාසෙතුං වට්‌ටතීති ‘‘දීපඞ්‌කරපාදමූලෙ කතාභිනීහාරතො පට්‌ඨායා’’තිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ මාරබලං භින්‌දිත්‌වාති මාරඤ්‌ච මාරබලඤ්‌ච භඤ්‌ජිත්‌වා. අථ වා මාරස්‌ස අබ්‌භන්‌තරං බාහිරඤ්‌චාති දුවිධං බලං භඤ්‌ජිත්‌වා. ‘‘ද්‌වෙමෙ, භික්‌ඛවෙ, අන්‌තා’’ති එත්‌ථ අන්‌ත-සද්‌දො ‘‘පුබ්‌බන්‌තෙ ඤාණං අපරන්‌තෙ ඤාණ’’න්‌තිආදීසු (ධ. ස. 1063) විය භාගපරියායොති ආහ ‘‘ද්‌වෙ ඉමෙ, භික්‌ඛවෙ, කොට්‌ඨාසා’’ති. සහ සමුදාහාරෙනාති උච්‌චාරණසමකාලං. පත්‌ථරිත්‌වා අට්‌ඨාසි බුද්‌ධානුභාවෙන. බ්‍රහ්‌මානො සමාගච්‌ඡිංසු පරිපක්‌කකුසලමූලා සච්‌චාභිසම්‌බොධාය කතාධිකාරා.
Āmantesīti ettha yasmā dhammacakkappavattanatthaṃ ayaṃ āmantanā, tasmā samudāgamato paṭṭhāya satthu pubbacaritaṃ saṅkhepeneva pakāsetuṃ vaṭṭatīti ‘‘dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārato paṭṭhāyā’’tiādi āraddhaṃ. Tattha mārabalaṃ bhinditvāti mārañca mārabalañca bhañjitvā. Atha vā mārassa abbhantaraṃ bāhirañcāti duvidhaṃ balaṃ bhañjitvā. ‘‘Dveme, bhikkhave, antā’’ti ettha anta-saddo ‘‘pubbante ñāṇaṃ aparante ñāṇa’’ntiādīsu (dha. sa. 1063) viya bhāgapariyāyoti āha ‘‘dve ime, bhikkhave, koṭṭhāsā’’ti. Saha samudāhārenāti uccāraṇasamakālaṃ. Pattharitvā aṭṭhāsi buddhānubhāvena. Brahmāno samāgacchiṃsu paripakkakusalamūlā saccābhisambodhāya katādhikārā.
ගිහිසඤ්‌ඤොජනන්‌ති ගිහිබන්‌ධනං. ඡින්‌දිත්‌වාති හරිත්‌වා. න වළඤ්‌ජෙතබ්‌බාති නානුයුඤ්‌ජෙතබ්‌බා. කිලෙසකාමසුඛස්‌සාති කිලෙසකාමයුත්‌තස්‌ස සුඛස්‌ස. අනුයොගොති අනුභවො. ගාමවාසීහි සෙවිතබ්‌බත්‌තා ගාමවාසීනං සන්‌තකො. අත්‌තනොති අත්‌තභාවස්‌ස. ආහිතො අහංමානො එත්‌ථාති අත්‌තා, අත්‌තභාවො. දුක්‌ඛකරණන්‌ති දුක්‌ඛුප්‌පාදනං. අත්‌තමාරණෙහීති අත්‌තබාධනෙහි. උපසමායාති කිලෙසවූපසමො අධිප්‌පෙතො, තදත්‌ථසම්‌පදානවචනන්‌ති ආහ ‘‘කිලෙසූපසමත්‌ථායා’’ති. එස නයො සෙසෙසුපි.
Gihisaññojananti gihibandhanaṃ. Chinditvāti haritvā. Na vaḷañjetabbāti nānuyuñjetabbā. Kilesakāmasukhassāti kilesakāmayuttassa sukhassa. Anuyogoti anubhavo. Gāmavāsīhi sevitabbattā gāmavāsīnaṃ santako. Attanoti attabhāvassa. Āhito ahaṃmāno etthāti attā, attabhāvo. Dukkhakaraṇanti dukkhuppādanaṃ. Attamāraṇehīti attabādhanehi. Upasamāyāti kilesavūpasamo adhippeto, tadatthasampadānavacananti āha ‘‘kilesūpasamatthāyā’’ti. Esa nayo sesesupi.
සච්‌චඤාණාදිවසෙන තයො පරිවට්‌ටා එතස්‌සාති තිපරිවට්‌ටං, ඤාණදස්‌සනං. තෙනාහ ‘‘සච්‌චඤාණා’’තිආදි. යථාභූතං ඤාණන්‌ති පටිවෙධඤාණං ආහ. තෙසුයෙව සච්‌චෙසු. ඤාණෙන කත්‌තබ්‌බස්‌ස ච පරිඤ්‌ඤාපටිවෙධාදිකිච්‌චස්‌ස ච ජානනඤාණං, ‘‘තඤ්‌ච ඛො පටිවෙධතො පගෙවා’’ති කෙචි. පච්‌ඡාති අපරෙ. තථා කතඤාණං. ද්‌වාදසාකාරන්‌ති ද්‌වාදසවිධආකාරභෙදං. අඤ්‌ඤත්‌ථාති අඤ්‌ඤෙසු සුත්‌තෙසු.
Saccañāṇādivasena tayo parivaṭṭā etassāti tiparivaṭṭaṃ, ñāṇadassanaṃ. Tenāha ‘‘saccañāṇā’’tiādi. Yathābhūtaṃ ñāṇanti paṭivedhañāṇaṃ āha. Tesuyeva saccesu. Ñāṇena kattabbassa ca pariññāpaṭivedhādikiccassa ca jānanañāṇaṃ, ‘‘tañca kho paṭivedhato pagevā’’ti keci. Pacchāti apare. Tathā katañāṇaṃ. Dvādasākāranti dvādasavidhaākārabhedaṃ. Aññatthāti aññesu suttesu.
පටිවෙධඤාණම්‌පි දෙසනාඤාණම්‌පි ධම්‌මචක්‌කන්‌ති ඉදං තත්‌ථ ඤාණකිච්‌චං පධානන්‌ති කත්‌වා වුත්‌තං. සද්‌ධින්‌ද්‍රියාදිධම්‌මසමුදායො පන පවත්‌තනට්‌ඨෙන චක්‌කන්‌ති ධම්‌මචක්‌කං. අථ වා චක්‌කන්‌ති ආණා, ධම්‌මතො අනපෙතත්‌තා ධම්‌මඤ්‌ච තං චක්‌කඤ්‌ච, ධම්‌මෙන ඤායෙන චක්‌කන්‌තිපි ධම්‌මචක්‌කං. යථාහ ‘‘ධම්‌මඤ්‌ච පවත්‌තෙති චක්‌කඤ්‌චාති ධම්‌මචක්‌කං, චක්‌කඤ්‌ච පවත්‌තෙති ධම්‌මඤ්‌චාති ධම්‌මචක්‌කං, ධම්‌මෙන පවත්‌තතීති ධම්‌මචක්‌කං, ධම්‌මචරියාය පවත්‌තතීති ධම්‌මචක්‌ක’’න්‌තිආදි (පටි. ම. 2.40-41). උභයම්‌පීති පටිවෙධඤාණං දෙසනාඤාණන්‌ති උභයම්‌පි. එතන්‌ති තදුභයං. ඉමාය දෙසනායාති ඉමිනා සුත්‌තෙන පකාසෙන්‌තෙන භගවතා යථාවුත්‌තඤාණද්‌වයසඞ්‌ඛාතං ධම්‌මචක්‌කං පවත්‌තිතං නාම පවත්‌තනකිච්‌චස්‌ස අනිට්‌ඨිතත්‌තා. පතිට්‌ඨිතෙති අඤ්‌ඤාසි කොණ්‌ඩඤ්‌ඤත්‌ථෙරෙන සොතාපත්‌තිඵලෙ පතිට්‌ඨිතෙ. පවත්‌තිතං නාම කස්‌සපසම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සාසනන්‌තරධානතො පට්‌ඨාය යාව බුද්‌ධුප්‌පාදො, එත්‌තකං කාලං අප්‌පවත්‌තපුබ්‌බස්‌ස පවත්‌තිතත්‌තා, උපරිමග්‌ගාධිගමො පනස්‌ස අත්‌ථඞ්‌ගතො එවාති.
Paṭivedhañāṇampi desanāñāṇampi dhammacakkanti idaṃ tattha ñāṇakiccaṃ padhānanti katvā vuttaṃ. Saddhindriyādidhammasamudāyo pana pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ. Atha vā cakkanti āṇā, dhammato anapetattā dhammañca taṃ cakkañca, dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ. Yathāha ‘‘dhammañca pavatteti cakkañcāti dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattatīti dhammacakkaṃ, dhammacariyāya pavattatīti dhammacakka’’ntiādi (paṭi. ma. 2.40-41). Ubhayampīti paṭivedhañāṇaṃ desanāñāṇanti ubhayampi. Etanti tadubhayaṃ. Imāya desanāyāti iminā suttena pakāsentena bhagavatā yathāvuttañāṇadvayasaṅkhātaṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ nāma pavattanakiccassa aniṭṭhitattā. Patiṭṭhiteti aññāsi koṇḍaññattherena sotāpattiphale patiṭṭhite. Pavattitaṃ nāma kassapasammāsambuddhassa sāsanantaradhānato paṭṭhāya yāva buddhuppādo, ettakaṃ kālaṃ appavattapubbassa pavattitattā, uparimaggādhigamo panassa atthaṅgato evāti.
එකප්‌පහාරෙනාති එකෙනෙව පහාරසඤ්‌ඤිතෙන කාලෙන. දිවසස්‌ස හි තතියො භාගො පහාරො නාම. පාළියං පන ‘‘තෙන ඛණෙන තෙන ලයෙන තෙන මුහුත්‌තෙනා’’ති වුත්‌තං. තං පහාරක්‌ඛණසල්‌ලක්‌ඛණමෙව. සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණොභාසොති සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණානුභාවෙන පවත්‌තො ඔභාසො චිත්‌තං පටිච්‌ච උතුසමුට්‌ඨානො වෙදිතබ්‌බො. යස්‌මා භගවතො ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනස්‌ස ආරම්‌භෙ විය පරිසමාපනෙ අතිවිය උළාරතමං පීතිසොමනස්‌සං උදපාදි, තස්‌මා ‘‘ඉමස්‌සපි උදානස්‌සා’’තිආදි වුත්‌තං.
Ekappahārenāti ekeneva pahārasaññitena kālena. Divasassa hi tatiyo bhāgo pahāro nāma. Pāḷiyaṃ pana ‘‘tena khaṇena tena layena tena muhuttenā’’ti vuttaṃ. Taṃ pahārakkhaṇasallakkhaṇameva. Sabbaññutaññāṇobhāsoti sabbaññutaññāṇānubhāvena pavatto obhāso cittaṃ paṭicca utusamuṭṭhāno veditabbo. Yasmā bhagavato dhammacakkappavattanassa ārambhe viya parisamāpane ativiya uḷāratamaṃ pītisomanassaṃ udapādi, tasmā ‘‘imassapi udānassā’’tiādi vuttaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 1. ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනසුත්‌තං • 1. Dhammacakkappavattanasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 1. ධම්‌මචක්‌කප්‌පවත්‌තනසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Dhammacakkappavattanasuttavaṇṇanā
