| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
3. දොණපාකසුත්‌තවණ්‌ණනා
3. Doṇapākasuttavaṇṇanā
124. තතියෙ දොණපාකකුරන්‌ති දොණපාකං කුරං, දොණස්‌ස තණ්‌ඩුලානං පක්‌කභත්‌තං තදූපියඤ්‌ච සූපබ්‍යඤ්‌ජනං භුඤ්‌ජතීති අත්‌ථො. භුත්‌තාවීති පුබ්‌බෙ භත්‌තසම්‌මදං විනොදෙත්‌වා මුහුත්‌තං විස්‌සමිත්‌වා බුද්‌ධුපට්‌ඨානං ගච්‌ඡති, තංදිවසං පන භුඤ්‌ජන්‌තොව දසබලං සරිත්‌වා හත්‌ථෙ ධොවිත්‌වා අගමාසි. මහස්‌සාසීති තස්‌ස ගච්‌ඡතො බලවා භත්‌තපරීළාහො උදපාදි, තස්‌මා මහන්‌තෙහි අස්‌සාසෙහි අස්‌සසති, ගත්‌තතොපිස්‌ස සෙදබින්‌දූනි මුච්‌චන්‌ති, තමෙනං උභොසු පස්‌සෙසු ඨත්‌වා යමකතාලවණ්‌ටෙහි බීජන්‌ති, බුද්‌ධගාරවෙන පන නිපජ්‌ජිතුං න උස්‌සහතීති ඉදං සන්‌ධාය ‘‘මහස්‌සාසී’’ති වුත්‌තං. ඉමං ගාථං අභාසීති, රාජා භොජනෙ අමත්‌තඤ්‌ඤුතාය කිලමති, ඵාසු විහාරං දානිස්‌ස කරිස්‌සාමීති චින්‌තෙත්‌වා අභාසි. මනුජස්‌සාති සත්‌තස්‌ස. කහාපණසතන්‌ති පාතරාසෙ පණ්‌ණාසං සායමාසෙ පණ්‌ණාසන්‌ති එවං කහාපණසතං. පරියාපුණිත්‌වාති රඤ්‌ඤා සද්‌ධිං ථොකං ගන්‌ත්‌වා ‘‘ඉමං මඞ්‌ගලඅසිං කස්‌ස දම්‌මි, මහාරාජා’’ති? අසුකස්‌ස නාම දෙහීති සො තං අසිං දත්‌වා දසබලස්‌ස සන්‌තිකං ආගම්‌ම වන්‌දිත්‌වා ඨිතකොව ‘‘ගාථං වදථ, භො ගොතමා’’ති වත්‌වා භගවතා වුත්‌තං පරියාපුණිත්‌වාති අත්‌ථො.
124. Tatiye doṇapākakuranti doṇapākaṃ kuraṃ, doṇassa taṇḍulānaṃ pakkabhattaṃ tadūpiyañca sūpabyañjanaṃ bhuñjatīti attho. Bhuttāvīti pubbe bhattasammadaṃ vinodetvā muhuttaṃ vissamitvā buddhupaṭṭhānaṃ gacchati, taṃdivasaṃ pana bhuñjantova dasabalaṃ saritvā hatthe dhovitvā agamāsi. Mahassāsīti tassa gacchato balavā bhattaparīḷāho udapādi, tasmā mahantehi assāsehi assasati, gattatopissa sedabindūni muccanti, tamenaṃ ubhosu passesu ṭhatvā yamakatālavaṇṭehi bījanti, buddhagāravena pana nipajjituṃ na ussahatīti idaṃ sandhāya ‘‘mahassāsī’’ti vuttaṃ. Imaṃ gāthaṃ abhāsīti, rājā bhojane amattaññutāya kilamati, phāsu vihāraṃ dānissa karissāmīti cintetvā abhāsi. Manujassāti sattassa. Kahāpaṇasatanti pātarāse paṇṇāsaṃ sāyamāse paṇṇāsanti evaṃ kahāpaṇasataṃ. Pariyāpuṇitvāti raññā saddhiṃ thokaṃ gantvā ‘‘imaṃ maṅgalaasiṃ kassa dammi, mahārājā’’ti? Asukassa nāma dehīti so taṃ asiṃ datvā dasabalassa santikaṃ āgamma vanditvā ṭhitakova ‘‘gāthaṃ vadatha, bho gotamā’’ti vatvā bhagavatā vuttaṃ pariyāpuṇitvāti attho.
භත්‌තාභිහාරෙ සුදං භාසතීති කථං භාසති? භගවතා අනුසිට්‌ඨිනියාමෙන. භගවා හි නං එවං අනුසාසි – ‘‘මාණව, ඉමං ගාථං නටො විය පත්‌තපත්‌තට්‌ඨානෙ මා අවච, රඤ්‌ඤො භුඤ්‌ජනට්‌ඨානෙ ඨත්‌වා පඨමපිණ්‌ඩාදීසුපි අවත්‌වා වොසානපිණ්‌ඩෙ ගහිතෙ වදෙය්‍යාසි, රාජා සුත්‌වාව භත්‌තපිණ්‌ඩං ඡඩ්‌ඩෙස්‌සති. අථ රඤ්‌ඤො හත්‌ථෙසු ධොතෙසු පාතිං අපනෙත්‌වා සිත්‌ථානි ගණෙත්‌වා තදුපියං බ්‍යඤ්‌ජනං ඤත්‌වා පුනදිවසෙ තාවතකෙ තණ්‌ඩුලෙ හාරෙය්‍යාසි, පාතරාසෙ ච වත්‌වා සායමාසෙ මා වදෙය්‍යාසී’’ති. සො සාධූති පටිස්‌සුණිත්‌වා තංදිවසං රඤ්‌ඤො පාතරාසං භුත්‌වා ගතත්‌තා සායමාසෙ භගවතො අනුසිට්‌ඨිනියාමෙන ගාථං අභාසි . රාජා දසබලස්‌ස වචනං සරිත්‌වා භත්‌තපිණ්‌ඩං පාතියංයෙව ඡඩ්‌ඩෙසි. රඤ්‌ඤො හත්‌ථෙසු ධොතෙසු පාතිං අපනෙත්‌වා සිත්‌ථානි ගණෙත්‌වා තදුපියං බ්‍යඤ්‌ජනං ඤත්‌වා පුනදිවසෙ තත්‌තකෙ තණ්‌ඩුලෙ හරිංසු.
Bhattābhihāresudaṃ bhāsatīti kathaṃ bhāsati? Bhagavatā anusiṭṭhiniyāmena. Bhagavā hi naṃ evaṃ anusāsi – ‘‘māṇava, imaṃ gāthaṃ naṭo viya pattapattaṭṭhāne mā avaca, rañño bhuñjanaṭṭhāne ṭhatvā paṭhamapiṇḍādīsupi avatvā vosānapiṇḍe gahite vadeyyāsi, rājā sutvāva bhattapiṇḍaṃ chaḍḍessati. Atha rañño hatthesu dhotesu pātiṃ apanetvā sitthāni gaṇetvā tadupiyaṃ byañjanaṃ ñatvā punadivase tāvatake taṇḍule hāreyyāsi, pātarāse ca vatvā sāyamāse mā vadeyyāsī’’ti. So sādhūti paṭissuṇitvā taṃdivasaṃ rañño pātarāsaṃ bhutvā gatattā sāyamāse bhagavato anusiṭṭhiniyāmena gāthaṃ abhāsi . Rājā dasabalassa vacanaṃ saritvā bhattapiṇḍaṃ pātiyaṃyeva chaḍḍesi. Rañño hatthesu dhotesu pātiṃ apanetvā sitthāni gaṇetvā tadupiyaṃ byañjanaṃ ñatvā punadivase tattake taṇḍule hariṃsu.
නාළිකොදනපරමතාය සණ්‌ඨාසීති සො කිර මාණවො දිවසෙ දිවසෙ තථාගතස්‌ස සන්‌තිකං ගච්‌ඡති, දසබලස්‌ස විස්‌සාසිකො අහොසි. අථ නං එකදිවසං පුච්‌ඡි ‘‘රාජා කිත්‌තකං භුඤ්‌ජතී’’ති? සො ‘‘නාළිකොදන’’න්‌ති ආහ. වට්‌ටිස්‌සති එත්‌තාවතා පුරිසභාගො එස, ඉතො පට්‌ඨාය ගාථං මා වදීති. ඉති රාජා තත්‌ථෙව සණ්‌ඨාසි. දිට්‌ඨධම්‌මිකෙන චෙව අත්‌ථෙන සම්‌පරායිකෙන චාති එත්‌ථ සල්‌ලිඛිතසරීරතා දිට්‌ඨධම්‌මිකත්‌ථො නාම, සීලං සම්‌පරායිකත්‌ථො. භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤුතා හි සීලඞ්‌ගං නාම හොතීති. තතියං.
Nāḷikodanaparamatāya saṇṭhāsīti so kira māṇavo divase divase tathāgatassa santikaṃ gacchati, dasabalassa vissāsiko ahosi. Atha naṃ ekadivasaṃ pucchi ‘‘rājā kittakaṃ bhuñjatī’’ti? So ‘‘nāḷikodana’’nti āha. Vaṭṭissati ettāvatā purisabhāgo esa, ito paṭṭhāya gāthaṃ mā vadīti. Iti rājā tattheva saṇṭhāsi. Diṭṭhadhammikena ceva atthena samparāyikena cāti ettha sallikhitasarīratā diṭṭhadhammikattho nāma, sīlaṃ samparāyikattho. Bhojane mattaññutā hi sīlaṅgaṃ nāma hotīti. Tatiyaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 3. දොණපාකසුත්‌තං • 3. Doṇapākasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 3. දොණපාකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Doṇapākasuttavaṇṇanā
