| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
೨. ದುಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
2. Dukaniddesavaṇṇanā
೪೫. ದುಕನಿದ್ದೇಸೇ ಕೋಧನೋತಿ ಕುಜ್ಝನಸೀಲೋ ಮಹಾಕೋಧೋ। ಏವಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾಪಿ ಧಮ್ಮೇನ ಪುಗ್ಗಲಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಕೋಧೋತಿಆದಿಮಾಹ। ಉಪನಾಹೀನಿದ್ದೇಸಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕೋಧೋ ಕುಜ್ಝನಾತಿಆದೀನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ। ತಥಾ ಉಪನಾಹೀನಿದ್ದೇಸಾದೀಸು ಪುಬ್ಬಕಾಲಂ ಕೋಧೋತಿಆದೀನಿ। ಅಯಂ ಕೋಧೋ ಅಪ್ಪಹೀನೋತಿ ಅಯಂ ಏತ್ತಕೋ ಕೋಧೋ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನೇನ ವಾ ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನೇನ ವಾ ಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನೇನ ವಾ ಅಪ್ಪಹೀನೋ। ಪರತೋ ಉಪನಾಹಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
45. Dukaniddese kodhanoti kujjhanasīlo mahākodho. Evaṃ puggalaṃ pucchitvāpi dhammena puggalaṃ dassetuṃ tattha katamo kodhotiādimāha. Upanāhīniddesādīsupi eseva nayo. Kodho kujjhanātiādīni heṭṭhā vuttatthāneva. Tathā upanāhīniddesādīsu pubbakālaṃ kodhotiādīni. Ayaṃ kodho appahīnoti ayaṃ ettako kodho vikkhambhanappahānena vā tadaṅgappahānena vā samucchedappahānena vā appahīno. Parato upanāhādīsupi eseva nayo.
೫೩. ಅಹಿರಿಕನಿದ್ದೇಸಾದೀಸು – ಇಮಿನಾ ಅಹಿರಿಕೇನಾತಿ ಇಮಿನಾ ಏವಂಪಕಾರೇನ ಅಹಿರಿಕಧಮ್ಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಇಮಿನಾ ಅನೋತ್ತಪ್ಪೇನಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
53. Ahirikaniddesādīsu – iminā ahirikenāti iminā evaṃpakārena ahirikadhammena samannāgato. Iminā anottappenātiādīsupi eseva nayo.
೬೩. ಅಜ್ಝತ್ತಸಂಯೋಜನೋತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬನ್ಧನೋ। ಬಹಿದ್ಧಾಸಂಯೋಜನೋತಿ ಬಹಿದ್ಧಾಬನ್ಧನೋ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ವಚ್ಛಕಸಾಲೂಪಮಾಯ ದೀಪೇತಬ್ಬಾ। ವಚ್ಛಕಸಾಲಾಯ ಹಿ ಅನ್ತೋ ಬದ್ಧೋ ಅನ್ತೋಯೇವ ಸಯಿತವಚ್ಛಕೋ ವಿಯ ಇಧಟ್ಠಕಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿನೋ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಬನ್ಧನಮ್ಪಿ ಇಧೇವ, ಸಯಮ್ಪಿ ಇಧೇವ। ಅನ್ತೋ ಬದ್ಧೋ ಪನ ಬಹಿ ಸಯಿತವಚ್ಛಕೋ ವಿಯ ರೂಪಾರೂಪಭವೇ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿನೋ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಬನ್ಧನಮೇವ ಇಧ, ಸಯಂ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಠಿತಾ। ಬಹಿ ಬದ್ಧೋ ಬಹಿ ಸಯಿತವಚ್ಛಕೋ ವಿಯ ರೂಪಾರೂಪಭವೇ ಅನಾಗಾಮೀ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಬನ್ಧನಮ್ಪಿ ಬಹಿದ್ಧಾ, ಸಯಮ್ಪಿ ಬಹಿದ್ಧಾವ। ಬಹಿ ಬದ್ಧೋ ಪನ ಅನ್ತೋಸಯಿತವಚ್ಛಕೋ ವಿಯ ಇಧಟ್ಠಕಅನಾಗಾಮೀ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಬನ್ಧನಂ ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು, ಸಯಂ ಪನ ಇಧ ಠಿತೋ।
63. Ajjhattasaṃyojanoti ajjhattabandhano. Bahiddhāsaṃyojanoti bahiddhābandhano. Te ubhopi vacchakasālūpamāya dīpetabbā. Vacchakasālāya hi anto baddho antoyeva sayitavacchako viya idhaṭṭhakasotāpannasakadāgāmino. Tesañhi bandhanampi idheva, sayampi idheva. Anto baddho pana bahi sayitavacchako viya rūpārūpabhave sotāpannasakadāgāmino. Tesañhi bandhanameva idha, sayaṃ pana brahmaloke ṭhitā. Bahi baddho bahi sayitavacchako viya rūpārūpabhave anāgāmī. Tassa hi bandhanampi bahiddhā, sayampi bahiddhāva. Bahi baddho pana antosayitavacchako viya idhaṭṭhakaanāgāmī. Tassa hi bandhanaṃ rūpārūpabhavesu, sayaṃ pana idha ṭhito.
೬೫. ಅಕ್ಕೋಧನನಿದ್ದೇಸಾದೀಸು – ಪಹೀನೋತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನೇನ ವಾ, ತದಙ್ಗಪ್ಪಹಾನೇನ ವಾ, ಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಹಾನೇನ ವಾ ಪಹೀನೋ।
65. Akkodhananiddesādīsu – pahīnoti vikkhambhanappahānena vā, tadaṅgappahānena vā, samucchedappahānena vā pahīno.
೮೩. ದುಲ್ಲಭನಿದ್ದೇಸೇ – ದುಲ್ಲಭಾತಿ ನ ಸುಲಭಾ। ಪುಬ್ಬಕಾರೀತಿ ಪಠಮಮೇವ ಕಾರಕೋ। ಕತವೇದೀತಿ ಕತಂ ವೇದೇತಿ, ವಿದಿತಂ ಪಾಕಟಂ ಕರೋತಿ। ತೇ ಅಗಾರಿಯಾನಗಾರಿಯೇಹಿ ದೀಪೇತಬ್ಬಾ। ಅಗಾರಿಯೇಸು ಹಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪುಬ್ಬಕಾರಿನೋ ನಾಮ। ಪುತ್ತಧೀತರೋ ಪನ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಾ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ತೇಸಂ ಕುರುಮಾನಾ ಕತವೇದಿನೋ ನಾಮ। ಅನಗಾರಿಯೇಸು ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಪುಬ್ಬಕಾರಿನೋ ನಾಮ। ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಾ ಅಭಿವಾದನಾದೀನಿ ತೇಸಂ ಕುರುಮಾನಾ ಕತವೇದಿನೋ ನಾಮ। ತೇಸಂ ಆವಿಭಾವತ್ಥಾಯ ಉಪಜ್ಝಾಯಪೋಸಕಸೋಣತ್ಥೇರಾದೀನಂ ವತ್ಥೂನಿ ಕಥೇತಬ್ಬಾನಿ।
83. Dullabhaniddese – dullabhāti na sulabhā. Pubbakārīti paṭhamameva kārako. Katavedīti kataṃ vedeti, viditaṃ pākaṭaṃ karoti. Te agāriyānagāriyehi dīpetabbā. Agāriyesu hi mātāpitaro pubbakārino nāma. Puttadhītaro pana mātāpitaro paṭijaggantā abhivādanādīni tesaṃ kurumānā katavedino nāma. Anagāriyesu ācariyupajjhāyā pubbakārino nāma. Antevāsikasaddhivihārikā ācariyupajjhāye paṭijaggantā abhivādanādīni tesaṃ kurumānā katavedino nāma. Tesaṃ āvibhāvatthāya upajjhāyaposakasoṇattherādīnaṃ vatthūni kathetabbāni.
ಅಪರೋ ನಯೋ – ಪರೇನ ಅಕತೇಯೇವ ಉಪಕಾರೇ ಅತ್ತನಿ ಕತಂ ಉಪಕಾರಂ ಅನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕಾರಕೋ ಪುಬ್ಬಕಾರೀ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚೇವ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಚ। ಸೋ ದುಲ್ಲಭೋ; ಸತ್ತಾನಂ ತಣ್ಹಾಭಿಭೂತತ್ತಾ। ಪರೇನ ಕತಸ್ಸ ಉಪಕಾರಸ್ಸ ಅನುರೂಪಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಅತ್ತನಿ ಕತಂ ಉಪಕಾರಂ ಉಪಕಾರತೋ ಜಾನನ್ತೋ, ವೇದಿಯನ್ತೋ, ಕತಞ್ಞುಕತವೇದೀ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಮಾತಾಪಿತುಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಸು ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಸೋಪಿ ದುಲ್ಲಭೋ; ಸತ್ತಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಾಭಿಭೂತತ್ತಾ।
Aparo nayo – parena akateyeva upakāre attani kataṃ upakāraṃ anapekkhitvā kārako pubbakārī, seyyathāpi mātāpitaro ceva ācariyupajjhāyā ca. So dullabho; sattānaṃ taṇhābhibhūtattā. Parena katassa upakārassa anurūpappavattiṃ attani kataṃ upakāraṃ upakārato jānanto, vediyanto, kataññukatavedī. Seyyathāpi mātāpituācariyupajjhāyesu sammā paṭipanno. Sopi dullabho; sattānaṃ avijjābhibhūtattā.
ಅಪಿಚ – ಅಕಾರಣವಚ್ಛಲೋ ಪುಬ್ಬಕಾರೀ, ಸಕಾರಣವಚ್ಛಲೋ ಕತಞ್ಞುಕತವೇದೀ। ‘ಕರಿಸ್ಸತಿ ಮೇ’ತಿ ಏವಮಾದಿಕಾರಣನಿರಪೇಕ್ಖಕಿರಿಯೋ ಪುಬ್ಬಕಾರೀ। ‘ಕರಿಸ್ಸತಿ ಮೇ’ತಿ ಏವಮಾದಿಕಾರಣಸಾಪೇಕ್ಖಕಿರಿಯೋ ಕತಞ್ಞುಕತವೇದೀ। ತಮೋಜೋತಿಪರಾಯಣೋ ಪುಬ್ಬಕಾರೀ, ಜೋತಿಜೋತಿಪರಾಯಣೋ ಕತಞ್ಞುಕತವೇದೀ। ದೇಸೇತಾ ಪುಬ್ಬಕಾರೀ, ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಾ ಕತಞ್ಞುಕತವೇದೀ। ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪುಬ್ಬಕಾರೀ, ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಕತಞ್ಞುಕತವೇದೀತಿ। ದುಕನಿಪಾತಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨.೧೨೦) ಪನ – ‘‘‘ಪುಬ್ಬಕಾರೀ’ತಿ ಪಠಮಂ ಉಪಕಾರಸ್ಸ ಕಾರಕೋ, ‘ಕತಞ್ಞುಕತವೇದೀ’ತಿ ತೇನ ಕತಂ ಞತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕಾರಕೋ। ತೇಸು ಪುಬ್ಬಕಾರೀ ಇಣಂ ದೇಮೀತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರೋತಿ, ಪಚ್ಛಾಕಾರಕೋ ‘ಇಣಂ ಜೀರಾಪೇಮೀ’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ।
Apica – akāraṇavacchalo pubbakārī, sakāraṇavacchalo kataññukatavedī. ‘Karissati me’ti evamādikāraṇanirapekkhakiriyo pubbakārī. ‘Karissati me’ti evamādikāraṇasāpekkhakiriyo kataññukatavedī. Tamojotiparāyaṇo pubbakārī, jotijotiparāyaṇo kataññukatavedī. Desetā pubbakārī, paṭipajjitā kataññukatavedī. Sadevake loke arahaṃ sammāsambuddho pubbakārī, ariyasāvako kataññukatavedīti. Dukanipātaṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 2.2.120) pana – ‘‘‘pubbakārī’ti paṭhamaṃ upakārassa kārako, ‘kataññukatavedī’ti tena kataṃ ñatvā pacchā kārako. Tesu pubbakārī iṇaṃ demīti saññaṃ karoti, pacchākārako ‘iṇaṃ jīrāpemī’ti saññaṃ karotī’’ti ettakameva vuttaṃ.
೮೪. ದುತ್ತಪ್ಪಯನಿದ್ದೇಸೇ – ದುತ್ತಪ್ಪಯಾತಿ ಅತಪ್ಪಯಾ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ತಪ್ಪೇತುಂ। ಯೋ ಹಿ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲಂ ವಾ ಞಾತಿಕುಲಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಮಾನೋ ಚೀವರೇ ಜಿಣ್ಣೇ ತೇಹಿ ದಿನ್ನಂ ಚೀವರಂ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ನ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ದಿನ್ನಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪತೇವ। ಯೋ ಚ ತೇನೇವ ನಯೇನ ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ ಪರಸ್ಸ ದೇತಿ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲದ್ಧಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಕರೋತಿ। ಇಮೇ ದ್ವೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಸಕಟೇಹಿಪಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಉಪನೇನ್ತೇನ ತಪ್ಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾತಿ ದುತ್ತಪ್ಪಯಾ ನಾಮ।
84. Duttappayaniddese – duttappayāti atappayā, na sakkā kenaci tappetuṃ. Yo hi upaṭṭhākakulaṃ vā ñātikulaṃ vā nissāya vasamāno cīvare jiṇṇe tehi dinnaṃ cīvaraṃ nikkhipati, na paribhuñjati. Punappunaṃ dinnampi gahetvā nikkhipateva. Yo ca teneva nayena laddhaṃ laddhaṃ vissajjeti parassa deti. Punappunaṃ laddhampi tatheva karoti. Ime dve puggalā sakaṭehipi paccaye upanentena tappetuṃ na sakkāti duttappayā nāma.
೮೫. ಸುತಪ್ಪಯನಿದ್ದೇಸೇ – ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಕತ್ವಾ ಪರಸ್ಸ ನ ದೇತಿ। ಅತಿರೇಕೇ ಪನ ಸತಿ ನ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ ಪರಸ್ಸ ದೇತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲಾ ವಾ ಞಾತಿಕುಲಾ ವಾ ಜಿಣ್ಣಚೀವರೋ ಸಾಟಕಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ನ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ; ಅಗ್ಗಳಂ ದತ್ವಾ ಪಾರುಪನ್ತೋಪಿ ಪುನ ದಿಯ್ಯಮಾನೇ ಸಹಸಾ ನ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯೋ ಚ ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧಂ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಪರೇಸಂ ನ ದೇತಿ। ಇಮೇ ದ್ವೇಪಿ ಸುಖೇನ ಸಕ್ಕಾ ತಪ್ಪೇತುನ್ತಿ ಸುತಪ್ಪಯಾ ನಾಮಾತಿ।
85. Sutappayaniddese – na vissajjetīti attano akatvā parassa na deti. Atireke pana sati na nikkhipati parassa deti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yo pana bhikkhu upaṭṭhākakulā vā ñātikulā vā jiṇṇacīvaro sāṭakaṃ labhitvā cīvaraṃ katvā paribhuñjati, na nikkhipati; aggaḷaṃ datvā pārupantopi puna diyyamāne sahasā na paṭiggaṇhāti. Yo ca laddhaṃ laddhaṃ attanā paribhuñjati, paresaṃ na deti. Ime dvepi sukhena sakkā tappetunti sutappayā nāmāti.
೮೬. ಆಸವಾತಿ ಕಿಲೇಸಾ। ನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತಬ್ಬಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತೀತಿ ನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತಿ। ಸೂಕರಮಂಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅಚ್ಛಮಂಸನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತಿ, ಮಿಗಮಂಸಂ, ಲಭಿತ್ವಾ ದೀಪಿಮಂಸನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತಿ। ಕಾಲೇ ಸನ್ತೇಯೇವ ‘ಕಾಲೋ ನತ್ಥೀ’ತಿ, ಅಪ್ಪವಾರೇತ್ವಾವ ‘ಪವಾರಿತೋಸ್ಮೀ’ತಿ, ಪತ್ತೇ ರಜಸ್ಮಿಂ ಅಪತಿತೇಯೇವ ‘ಪತಿತ’ನ್ತಿ, ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಮಚ್ಛಮಂಸೇ ಅಕತೇಯೇವ ‘ಮಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತ’ನ್ತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತಿ। ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತಬ್ಬಂ ನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತೀತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತಿ। ಅಚ್ಛಮಂಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಸೂಕರಮಂಸನ್ತಿ ನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತಿ…ಪೇ॰… ಅತ್ತಾನಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಮಚ್ಛಮಂಸೇ ಕತೇ ‘ಮಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತ’ನ್ತಿ ನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತಿ । ಅಙ್ಗುತ್ತರಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ – ‘‘‘ನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ಸಙ್ಘಭೋಗಸ್ಸ ಅಪಟ್ಠಪನಂ ಅವಿಚಾರಣಂ ನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತಬ್ಬಂ ನಾಮ, ತಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತಿ। ‘ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ಪಟ್ಠಪನಂ ವಿಚಾರಣಂ, ತಂ ನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತೀ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ। ಇಮೇಸನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಸುಭೂಮಿಯಂ ತಿಣಲತಾದೀನಿ ವಿಯ ರತ್ತಿಮ್ಪಿ ದಿವಾಪಿ ಆಸವಾ ವಡ್ಢನ್ತಿಯೇವ। ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕಪ್ಪಿಯಮಂಸನ್ತ್ವೇವ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯಿತಬ್ಬಂ ನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತಿ ನಾಮಾತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
86. Āsavāti kilesā. Na kukkuccāyitabbaṃ kukkuccāyatīti na kukkuccāyitabbayuttakaṃ kukkuccāyati. Sūkaramaṃsaṃ labhitvā acchamaṃsanti kukkuccāyati, migamaṃsaṃ, labhitvā dīpimaṃsanti kukkuccāyati. Kāle santeyeva ‘kālo natthī’ti, appavāretvāva ‘pavāritosmī’ti, patte rajasmiṃ apatiteyeva ‘patita’nti, attānaṃ uddissa macchamaṃse akateyeva ‘maṃ uddissa kata’nti kukkuccāyati. Kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyatīti kukkuccāyitabbayuttakaṃ na kukkuccāyati. Acchamaṃsaṃ labhitvā sūkaramaṃsanti na kukkuccāyati…pe… attānaṃ uddissa macchamaṃse kate ‘maṃ uddissa kata’nti na kukkuccāyati . Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana – ‘‘‘na kukkuccāyitabba’nti saṅghabhogassa apaṭṭhapanaṃ avicāraṇaṃ na kukkuccāyitabbaṃ nāma, taṃ kukkuccāyati. ‘Kukkuccāyitabba’nti tasseva paṭṭhapanaṃ vicāraṇaṃ, taṃ na kukkuccāyatī’’ti ettakameva vuttaṃ. Imesanti imesaṃ dvinnaṃ puggalānaṃ subhūmiyaṃ tiṇalatādīni viya rattimpi divāpi āsavā vaḍḍhantiyeva. Sukkapakkhe kappiyamaṃsaṃ labhitvā kappiyamaṃsantveva gaṇhanto na kukkuccāyitabbaṃ na kukkuccāyati nāmāti iminā nayena attho veditabbo.
೮೮. ಹೀನಾಧಿಮುತ್ತೋತಿ ಹೀನಜ್ಝಾಸಯೋ। ದುಸ್ಸೀಲೋತಿ ನಿಸ್ಸೀಲೋ। ಪಾಪಧಮ್ಮೋತಿ ಲಾಮಕಧಮ್ಮೋ।
88. Hīnādhimuttoti hīnajjhāsayo. Dussīloti nissīlo. Pāpadhammoti lāmakadhammo.
೮೯. ಪಣೀತಾಧಿಮುತ್ತೋತಿ ಪಣೀತಜ್ಝಾಸಯೋ। ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋತಿ ಭದ್ದಕಧಮ್ಮೋ, ಸುಚಿಧಮ್ಮೋ, ಸುನ್ದರಧಮ್ಮೋ।
89. Paṇītādhimuttoti paṇītajjhāsayo. Kalyāṇadhammoti bhaddakadhammo, sucidhammo, sundaradhammo.
೯೦. ತಿತ್ತೋತಿ ಸುಹಿತೋ ಪರಿಯೋಸಿತೋ। ತಪ್ಪೇತಾತಿ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ತಿತ್ತಿಕರೋ। ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಯೇ ಚ ತಥಾಗತಸಾವಕಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ನವಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಯಂ ತಿತ್ತಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ। ಅಞ್ಞೇ ಪನ ತಪ್ಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಅಭಿಸಮಯೋ ನ ಹೋತಿ। ಸಾವಕಾನಂ ಪನ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ ಅಪರಿಮಾಣಾನಮ್ಪಿ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಅಭಿಸಮಯೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತೇ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತಾ ನ ಅತ್ತನೋ ವಚನಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಿ, ಬುದ್ಧಾನಂ ವಚನಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಿ। ಸೋತುಂ ನಿಸಿನ್ನಪರಿಸಾಪಿ ‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ನ ಅತ್ತನಾ ಪಟಿವಿದ್ಧಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತಿ, ಬುದ್ಧೇಹಿ ಪಟಿವಿದ್ಧಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತೀ’ತಿ ಚಿತ್ತೀಕಾರಂ ಕರೋತಿ। ಇತಿ ಸೋ ಚಿತ್ತೀಕಾರೋ ಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಹೋತಿ। ಏವಂ ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋವ ತಪ್ಪೇತಾ ನಾಮ। ಯಥಾ ಹಿ ‘ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ದೇಥಾ’ತಿ ರಞ್ಞಾ ಆಣತ್ತಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಆನೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾವ ತತ್ಥ ದಾಯಕೋ। ಯೇಹಿಪಿ ಲದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ತೇ ‘ರಞ್ಞಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಠಾನನ್ತರಂ ದಿನ್ನಂ, ಇಸ್ಸರಿಯವಿಭವೋ ದಿನ್ನೋ’ತ್ವೇವ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ನ ರಾಜಪುರಿಸೇಹೀತಿ। ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
90. Tittoti suhito pariyosito. Tappetāti aññesampi tittikaro. Paccekasambuddhā ye ca tathāgatasāvakāti ettha paccekabuddhā navahi lokuttaradhammehi sayaṃ tittā paripuṇṇā. Aññe pana tappetuṃ na sakkonti. Tesañhi dhammakathāya abhisamayo na hoti. Sāvakānaṃ pana dhammakathāya aparimāṇānampi devamanussānaṃ abhisamayo hoti. Evaṃ santepi yasmā pana te dhammaṃ desentā na attano vacanaṃ katvā kathenti, buddhānaṃ vacanaṃ katvā kathenti. Sotuṃ nisinnaparisāpi ‘ayaṃ bhikkhu na attanā paṭividdhadhammaṃ katheti, buddhehi paṭividdhadhammaṃ kathetī’ti cittīkāraṃ karoti. Iti so cittīkāro buddhānaṃyeva hoti. Evaṃ tattha sammāsambuddhova tappetā nāma. Yathā hi ‘asukassa nāma idañcidañca dethā’ti raññā āṇattā kiñcāpi ānetvā denti, atha kho rājāva tattha dāyako. Yehipi laddhaṃ hoti, te ‘raññā amhākaṃ ṭhānantaraṃ dinnaṃ, issariyavibhavo dinno’tveva gaṇhanti, na rājapurisehīti. Evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ದುಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Dukaniddesavaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಪಾಳಿ • Puggalapaññattipāḷi / ೨. ದುಕಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿ • 2. Dukapuggalapaññatti
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ೨. ದುಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ೨. ದುಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā
