| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
8. දුතියගද්‌දුලබද්‌ධසුත්‌තවණ්‌ණනා
8. Dutiyagaddulabaddhasuttavaṇṇanā
100. දිට්‌ඨිගද්‌දුලනිස්‌සිතායාති සහජාතාදිපච්‌චයවසෙන දිට්‌ඨිගද්‌දුලනිස්‌සිතාය නිස්‌සායෙව පවත්‌තති තතො අත්‌තානං විවෙචෙතුං අසක්‌කුණෙය්‍යත්‌තා. චිත්‌තසංකිලෙසෙනෙවාති දසවිධකිලෙසවත්‌ථුවසෙන චිත්‌තස්‌ස සංකිලිට්‌ඨභාවෙන. අරියමග්‌ගාධිගමනෙන චිත්‌තස්‌ස වොදානත්‌තා වොදායන්‌ති විසුජ්‌ඣන්‌ති.
100.Diṭṭhigaddulanissitāyāti sahajātādipaccayavasena diṭṭhigaddulanissitāya nissāyeva pavattati tato attānaṃ vivecetuṃ asakkuṇeyyattā. Cittasaṃkilesenevāti dasavidhakilesavatthuvasena cittassa saṃkiliṭṭhabhāvena. Ariyamaggādhigamanena cittassa vodānattā vodāyanti visujjhanti.
විචරණචිත්‌තන්‌ති ගහෙත්‌වා විචරණවසෙන විචරණචිත්‌තං. සඞ්‌ඛානාමාති එවංනාමකා. බ්‍රාහ්‌මණපාසණ්‌ඩිකාති ජාතියා බ්‍රාහ්‌මණා, ඡන්‌නවුතියා පාසණ්‌ඩෙසු තං සඞ්‌ඛාසඤ්‌ඤිතං පාසණ්‌ඩං පග්‌ගය්‌හ විචරණකා. පටකොට්‌ඨකන්‌ති දුස්‌සාපණකං. දස්‌සෙන්‌තාති යථාගතිකම්‌මවිපාකචිත්‌තතං දස්‌සෙන්‌තා . තං චිත්‌තන්‌ති තං පටකොට්‌ඨකචිත්‌තං ගහෙත්‌වා විචරන්‌ති. චින්‌තෙත්‌වා කතත්‌තාති ‘‘ඉමස්‌ස රූපස්‌ස එවං හත්‌ථපාදා, එවං මුඛං ලිඛිතබ්‌බං, එවං ආකාරවත්‌ථග්‌ගහණානි, එවං කිරියාවිසෙසා, එවං කිරියාවිභාගං, සත්‌තවිසෙසානං විභාගං කාතබ්‌බ’’න්‌ති තස්‌ස උබ්‌බත්‌තනඛිපනපවත්‌තනාදිපයොජනඤ්‌චාති සබ්‌බමෙතං තථා චින්‌තෙත්‌වා කතත්‌තා චිත්‌තෙන මනසා චින්‌තිතං නාම. උපායපරියෙසනචිත්‌තන්‌ති ‘‘හත්‌ථපාදා එවං ලිඛිතබ්‌බා’’තිආදිනා යථාවුත්‌තඋපායස්‌ස චෙව පුබ්‌බෙ පවත්‌තස්‌ස භූමිපරිකම්‌මවණ්‌ණධාතුසම්‌මායොජනුපායස්‌ස ච වසෙන පවත්‌තං චිත්‌තං. තතොපි චිත්‌තතරන්‌ති තතො චිත්‌තකම්‌මතොපි චිත්‌තතරං චිත්‌තකාරෙන චින්‌තිතප්‌පකාරානං සබ්‌බෙසංයෙව චිත්‌තකම්‌මෙ අනිප්‌ඵජ්‌ජනතො. කම්‌මචිත්‌තෙනාති කම්‌මවිඤ්‌ඤාණෙන. කම්‌මචිත්‌තෙනාති වා කම්‌මස්‌ස චිත්‌තභාවෙන. සො කම්‌මස්‌ස විචිත්‌තභාවො තණ්‌හාවසෙන ජායතීති වෙදිතබ්‌බො. ස්‌වායමත්‌ථො අට්‌ඨසාලිනීටීකායං විභාවිතො. එවං චිත්‌තාති එවං චිත්‌තරූපවිසෙසා. යොනිං උපනෙතීති තං තං අණ්‌ඩජාදිභෙදං යොනිවිසෙසං පාපෙති වණ්‌ණවිසෙසො විය ඵලිකමණිකං. න හි විසෙසා හිතවිචිත්‌තසාමත්‌ථියකම්‌මං යොනිං උපනෙති, තස්‌ස තස්‌ස විපාකුප්‌පත්‌තියා පච්‌චයො හොති. යොනිමූලකො තෙසං චිත්‌තභාවොති යං යං යොනිං කම්‌මං සත්‌තෙ උපනෙති, තංතංයොනිමූලකො තෙසං සත්‌තානං චිත්‌තවිචිත්‌තභාවො. තෙනාහ ‘‘යොනිඋපගතා’’තිආදි. සදිසචිත්‌තාව සදිසචිත්‌තභාවා එව. ඉතීතිආදි වුත්‌තස්‌සෙව අත්‌ථස්‌ස උප්‌පටිපාටියා නිගමනං.
Vicaraṇacittanti gahetvā vicaraṇavasena vicaraṇacittaṃ. Saṅkhānāmāti evaṃnāmakā. Brāhmaṇapāsaṇḍikāti jātiyā brāhmaṇā, channavutiyā pāsaṇḍesu taṃ saṅkhāsaññitaṃ pāsaṇḍaṃ paggayha vicaraṇakā. Paṭakoṭṭhakanti dussāpaṇakaṃ. Dassentāti yathāgatikammavipākacittataṃ dassentā . Taṃ cittanti taṃ paṭakoṭṭhakacittaṃ gahetvā vicaranti. Cintetvā katattāti ‘‘imassa rūpassa evaṃ hatthapādā, evaṃ mukhaṃ likhitabbaṃ, evaṃ ākāravatthaggahaṇāni, evaṃ kiriyāvisesā, evaṃ kiriyāvibhāgaṃ, sattavisesānaṃ vibhāgaṃ kātabba’’nti tassa ubbattanakhipanapavattanādipayojanañcāti sabbametaṃ tathā cintetvā katattā cittena manasā cintitaṃ nāma. Upāyapariyesanacittanti ‘‘hatthapādā evaṃ likhitabbā’’tiādinā yathāvuttaupāyassa ceva pubbe pavattassa bhūmiparikammavaṇṇadhātusammāyojanupāyassa ca vasena pavattaṃ cittaṃ. Tatopi cittataranti tato cittakammatopi cittataraṃ cittakārena cintitappakārānaṃ sabbesaṃyeva cittakamme anipphajjanato. Kammacittenāti kammaviññāṇena. Kammacittenāti vā kammassa cittabhāvena. So kammassa vicittabhāvo taṇhāvasena jāyatīti veditabbo. Svāyamattho aṭṭhasālinīṭīkāyaṃ vibhāvito. Evaṃ cittāti evaṃ cittarūpavisesā. Yoniṃ upanetīti taṃ taṃ aṇḍajādibhedaṃ yonivisesaṃ pāpeti vaṇṇaviseso viya phalikamaṇikaṃ. Na hi visesā hitavicittasāmatthiyakammaṃ yoniṃ upaneti, tassa tassa vipākuppattiyā paccayo hoti. Yonimūlako tesaṃ cittabhāvoti yaṃ yaṃ yoniṃ kammaṃ satte upaneti, taṃtaṃyonimūlako tesaṃ sattānaṃ cittavicittabhāvo. Tenāha ‘‘yoniupagatā’’tiādi. Sadisacittāva sadisacittabhāvā eva. Itītiādi vuttasseva atthassa uppaṭipāṭiyā nigamanaṃ.
තිරච්‌ඡානගතචිත්‌තභාවතො චිත්‌තස්‌සෙව සවිසෙසං චිත්‌තභාවකරණං දස්‌සෙතුං ‘‘අපිචා’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ චිත්‌තං නාමෙතං චිත්‌තතරමෙව වෙදිතබ්‌බන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. සහජාතධම්‌මචිත්‌තතායාති රාගාදිසද්‌ධාදිධම්‌මවිචිත්‌තභාවෙන. භූමිචිත්‌තතායාති අධිට්‌ඨානචිත්‌තතාය. කම්‌මනානත්‌තං මූලං කාරණං එතෙසන්‌ති කම්‌මනානත්‌තමූලකා, තෙසං. ලිඞ්‌ගනානත්‌තං ඉත්‌ථිලිඞ්‌ගාදිනානත්‌තවසෙන චෙව තංතංසණ්‌ඨානනානත්‌තවසෙන ච වෙදිතබ්‌බං. සඤ්‌ඤානානත්‌තං ඉත්‌ථිපුරිසදෙවමනුස්‌සාදිසඤ්‌ඤානානත්‌තවසෙන . වොහාරනානත්‌තං තිස්‌සොතිආදිවොහාරනානත්‌තවසෙන. චිත්‌තානං විචිත්‌තානං. තංතංවොහාරනානත්‌තම්‌පි චිත්‌තෙනෙව පඤ්‌ඤපීයති. රඞ්‌ගජාතරූපසමුට්‌ඨාපනාදිනා වත්‌ථං රඤ්‌ජයතීති රජකො, වණ්‌ණකාරො. පුථුජ්‌ජනස්‌ස අත්‌තභාවසඤ්‌ඤිතරූපසමුට්‌ඨාපනතා නියතා එකන්‌තිකාති පුථුජ්‌ජනග්‌ගහණං. ‘‘අභිරූපං රූපං සමුට්‌ඨාපෙතී’’ති ආනෙත්‌වා සම්‌බන්‌ධො.
Tiracchānagatacittabhāvato cittasseva savisesaṃ cittabhāvakaraṇaṃ dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi vuttaṃ. Tattha cittaṃ nāmetaṃ cittatarameva veditabbanti sambandho. Sahajātadhammacittatāyāti rāgādisaddhādidhammavicittabhāvena. Bhūmicittatāyāti adhiṭṭhānacittatāya. Kammanānattaṃ mūlaṃ kāraṇaṃ etesanti kammanānattamūlakā, tesaṃ. Liṅganānattaṃ itthiliṅgādinānattavasena ceva taṃtaṃsaṇṭhānanānattavasena ca veditabbaṃ. Saññānānattaṃ itthipurisadevamanussādisaññānānattavasena . Vohāranānattaṃ tissotiādivohāranānattavasena. Cittānaṃ vicittānaṃ. Taṃtaṃvohāranānattampi citteneva paññapīyati. Raṅgajātarūpasamuṭṭhāpanādinā vatthaṃ rañjayatīti rajako, vaṇṇakāro. Puthujjanassa attabhāvasaññitarūpasamuṭṭhāpanatā niyatā ekantikāti puthujjanaggahaṇaṃ. ‘‘Abhirūpaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī’’ti ānetvā sambandho.
දුතියගද්‌දුලබද්‌ධසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dutiyagaddulabaddhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 8. දුතියගද්‌දුලබද්‌ධසුත්‌තං • 8. Dutiyagaddulabaddhasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 8. දුතියගද්‌දුලබද්‌ධසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Dutiyagaddulabaddhasuttavaṇṇanā
