| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
5. අනුමානපඤ්‌හො
5. Anumānapañho
1. බුද්‌ධවග්‌ගො
1. Buddhavaggo
1. ද්‌වින්‌නං බුද්‌ධානං අනුප්‌පජ්‌ජමානපඤ්‌හො
1. Dvinnaṃ buddhānaṃ anuppajjamānapañho
1. ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, භාසිතම්‌පෙතං භගවතා ‘අට්‌ඨානමෙතං, භික්‌ඛවෙ, අනවකාසො, යං එකිස්‌සා ලොකධාතුයා ද්‌වෙ අරහන්‌තො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො අපුබ්‌බං අචරිමං උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං, නෙතං ඨානං විජ්‌ජතී’ති. දෙසෙන්‌තා ච, භන්‌තෙ නාගසෙන, සබ්‌බෙපි තථාගතා සත්‌තතිංස බොධිපක්‌ඛියධම්‌මෙ දෙසෙන්‌ති, කථයමානා ච චත්‌තාරි අරියසච්‌චානි කථෙන්‌ති, සික්‌ඛාපෙන්‌තා ච තීසු සික්‌ඛාසු සික්‌ඛාපෙන්‌ති, අනුසාසමානා ච අප්‌පමාදප්‌පටිපත්‌තියං අනුසාසන්‌ති. යදි, භන්‌තෙ නාගසෙන, සබ්‌බෙසම්‌පි තථාගතානං එකා දෙසනා එකා කථා එකා සික්‌ඛා එකා අනුසිට්‌ඨි, කෙන කාරණෙන ද්‌වෙ තථාගතා එකක්‌ඛණෙ නුප්‌පජ්‌ජන්‌ති? එකෙනපි තාව බුද්‌ධුප්‌පාදෙන අයං ලොකො ඔභාසජාතො, යදි දුතියො බුද්‌ධො භවෙය්‍ය, ද්‌වින්‌නං පභාය අයං ලොකො භිය්‍යොසොමත්‌තාය ඔභාසජාතො භවෙය්‍ය, ඔවදමානා ච ද්‌වෙ තථාගතා සුඛං ඔවදෙය්‍යුං, අනුසාසමානා ච සුඛං අනුසාසෙය්‍යුං, තත්‌ථ මෙ කාරණං බ්‍රූහි, යථාහං නිස්‌සංසයො භවෙය්‍ය’’න්‌ති.
1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddho apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti. Desentā ca, bhante nāgasena, sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādappaṭipattiyaṃ anusāsanti. Yadi, bhante nāgasena, sabbesampi tathāgatānaṃ ekā desanā ekā kathā ekā sikkhā ekā anusiṭṭhi, kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe nuppajjanti? Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto, yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyosomattāya obhāsajāto bhaveyya, ovadamānā ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ, tattha me kāraṇaṃ brūhi, yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyya’’nti.
‘‘අයං, මහාරාජ, දසසහස්‌සී ලොකධාතු එකබුද්‌ධධාරණී, එකස්‌සෙව තථාගතස්‌ස ගුණං ධාරෙති, යදි දුතියො බුද්‌ධො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, නායං දසසහස්‌සී ලොකධාතු ධාරෙය්‍ය, චලෙය්‍ය කම්‌පෙය්‍ය නමෙය්‍ය ඔනමෙය්‍ය විනමෙය්‍ය විකිරෙය්‍ය විධමෙය්‍ය විද්‌ධංසෙය්‍ය, න ඨානමුපගච්‌ඡෙය්‍ය.
‘‘Ayaṃ, mahārāja, dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.
‘‘යථා, මහාරාජ, නාවා එකපුරිසසන්‌ධාරණී 1 භවෙය්‍ය, එකස්‌මිං පුරිසෙ අභිරූළ්‌හෙ සා නාවා සමුපාදිකා 2 භවෙය්‍ය. අථ දුතියො පුරිසො ආගච්‌ඡෙය්‍ය තාදිසො ආයුනා වණ්‌ණෙන වයෙන පමාණෙන කිසථූලෙන සබ්‌බඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගෙන, සො තං නාවං අභිරූහෙය්‍ය, අපි නු සා, මහාරාජ, නාවා ද්‌වින්‌නම්‌පි ධාරෙය්‍යා’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, චලෙය්‍ය කම්‌පෙය්‍ය නමෙය්‍ය ඔනමෙය්‍ය විනමෙය්‍ය විකිරෙය්‍ය විධමෙය්‍ය විද්‌ධංසෙය්‍ය, න ඨානමුපගච්‌ඡෙය්‍ය, ඔසීදෙය්‍ය උදකෙ’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, අයං දසසහස්‌සී ලොකධාතු එකබුද්‌ධධාරණී, එකස්‌සෙව තථාගතස්‌ස ගුණං ධාරෙති, යදි දුතියො බුද්‌ධො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, නායං දසසහස්‌සී ලොකධාතු ධාරෙය්‍ය, චලෙය්‍ය කම්‌පෙය්‍ය නමෙය්‍ය ඔනමෙය්‍ය විනමෙය්‍ය විකිරෙය්‍ය විධමෙය්‍ය විද්‌ධංසෙය්‍ය, න ඨානමුපගච්‌ඡෙය්‍ය.
‘‘Yathā, mahārāja, nāvā ekapurisasandhāraṇī 3 bhaveyya, ekasmiṃ purise abhirūḷhe sā nāvā samupādikā 4 bhaveyya. Atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kisathūlena sabbaṅgapaccaṅgena, so taṃ nāvaṃ abhirūheyya, api nu sā, mahārāja, nāvā dvinnampi dhāreyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya, osīdeyya udake’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.
‘‘යථා වා පන, මහාරාජ, පුරිසො යාවදත්‌ථං භොජනං භුඤ්‌ජෙය්‍ය ඡාදෙන්‌තං යාව කණ්‌ඨමභිපූරයිත්‌වා, සො ධාතො පීණිතො පරිපුණ්‌ණො නිරන්‌තරො තන්‌දිකතො අනොනමිතදණ්‌ඩජාතො පුනදෙව තත්‌තකං භොජනං භුඤ්‌ජෙය්‍ය, අපි නු ඛො සො, මහාරාජ, පුරිසො සුඛිතො භවෙය්‍යා’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, සකිං භුත්‌තොව මරෙය්‍යා’’ති 5. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, අයං දසසහස්‌සී ලොකධාතු එකබුද්‌ධධාරණී, එකස්‌සෙව තථාගතස්‌ස ගුණං ධාරෙති, යදි දුතියො බුද්‌ධො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, නායං දසසහස්‌සී ලොකධාතු ධාරෙය්‍ය, චලෙය්‍ය කම්‌පෙය්‍ය නමෙය්‍ය ඔනමෙය්‍ය විනමෙය්‍ය විකිරෙය්‍ය විධමෙය්‍ය විද්‌ධංසෙය්‍ය, න ඨානමුපගච්‌ඡෙය්‍යා’’ති.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāva kaṇṭhamabhipūrayitvā, so dhāto pīṇito paripuṇṇo nirantaro tandikato anonamitadaṇḍajāto punadeva tattakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya, api nu kho so, mahārāja, puriso sukhito bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, sakiṃ bhuttova mareyyā’’ti 6. ‘‘Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyyā’’ti.
‘‘කිං නු ඛො, භන්‌තෙ නාගසෙන, අතිධම්‌මභාරෙන පථවී චලතී’’ති? ‘‘ඉධ, මහාරාජ, ද්‌වෙ සකටා රතනපරිපූරිතා භවෙය්‍යුං යාව මුඛසමා, එකස්‌මා සකටතො රතනං ගහෙත්‌වා එකස්‌මිං සකටෙ ආකිරෙය්‍යුං, අපි නු ඛො තං, මහාරාජ, සකටං ද්‌වින්‌නම්‌පි සකටානං රතනං ධාරෙය්‍යා’’ති? ‘‘න හි, භන්‌තෙ, නාභිපි තස්‌ස ඵලෙය්‍ය, අරාපි තස්‌ස භිජ්‌ජෙය්‍යුං, නෙමිපි තස්‌ස ඔපතෙය්‍ය, අක්‌ඛොපි තස්‌ස භිජ්‌ජෙය්‍යා’’ති. ‘‘කිං නු ඛො, මහාරාජ, අතිරතනභාරෙන සකටං භිජ්‌ජතී’’ති? ‘‘ආම, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘එවමෙව ඛො, මහාරාජ, අතිධම්‌මභාරෙන පථවී චලති.
‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, atidhammabhārena pathavī calatī’’ti? ‘‘Idha, mahārāja, dve sakaṭā ratanaparipūritā bhaveyyuṃ yāva mukhasamā, ekasmā sakaṭato ratanaṃ gahetvā ekasmiṃ sakaṭe ākireyyuṃ, api nu kho taṃ, mahārāja, sakaṭaṃ dvinnampi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, nābhipi tassa phaleyya, arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyā’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatī’’ti? ‘‘Āma, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, atidhammabhārena pathavī calati.
‘‘අපි ච, මහාරාජ, ඉමං කාරණං බුද්‌ධබලපරිදීපනාය ඔසාරිතං. අඤ්‌ඤම්‌පි තත්‌ථ අභිරූපං කාරණං සුණොහි, යෙන කාරණෙන ද්‌වෙ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො එකක්‌ඛණෙ නුප්‌පජ්‌ජන්‌ති. යදි, මහාරාජ, ද්‌වෙ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා එකක්‌ඛණෙ උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං, තෙසං පරිසාය විවාදො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය ‘තුම්‌හාකං බුද්‌ධො, අම්‌හාකං බුද්‌ධො’ති, උභතො පක්‌ඛජාතා භවෙය්‍යුං, යථා, මහාරාජ, ද්‌වින්‌නං බලවාමච්‌චානං පරිසාය විවාදො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය ‘තුම්‌හාකං අමච්‌චො, අම්‌හාකං අමච්‌චො’ති, උභතො පක්‌ඛජාතා හොන්‌ති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යදි ද්‌වෙ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා එකක්‌ඛණෙ උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං, තෙසං පරිසාය විවාදො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය ‘තුම්‌හාකං බුද්‌ධො, අම්‌හාකං බුද්‌ධො’ති, උභතො පක්‌ඛජාතා භවෙය්‍යුං . ඉදං තාව, මහාරාජ, එකං කාරණං, යෙන කාරණෙන ද්‌වෙ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා එකක්‌ඛණෙ නුප්‌පජ්‌ජන්‌ති.
‘‘Api ca, mahārāja, imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ. Aññampi tattha abhirūpaṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddho ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ, yathā, mahārāja, dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ amacco, amhākaṃ amacco’ti, ubhato pakkhajātā honti, evameva kho, mahārāja, yadi dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ . Idaṃ tāva, mahārāja, ekaṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
‘‘අපරම්‌පි, මහාරාජ, උත්‌තරිං කාරණං සුණොහි, යෙන කාරණෙන ද්‌වෙ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා එකක්‌ඛණෙ නුප්‌පජ්‌ජන්‌ති. යදි, මහාරාජ, ද්‌වෙ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා එකක්‌ඛණෙ උප්‌පජ්‌ජෙය්‍යුං, ‘අග්‌ගො බුද්‌ධො’ති යං වචනං, තං මිච්‌ඡා භවෙය්‍ය, ‘ජෙට්‌ඨො බුද්‌ධො’ති යං වචනං, තං මිච්‌ඡා භවෙය්‍ය, ‘සෙට්‌ඨො බුද්‌ධො’ති, ‘විසිට්‌ඨො බුද්‌ධො’ති, ‘උත්‌තමො බුද්‌ධො’ති, ‘පවරො බුද්‌ධො’ති, ‘අසමො බුද්‌ධො’ති, ‘අසමසමො බුද්‌ධො’ති, ‘අප්‌පටිමො බුද්‌ධො’ති, ‘අප්‌පටිභාගො බුද්‌ධො’ති, ‘අප්‌පටිපුග්‌ගලො බුද්‌ධො’ති යං වචනං, තං මිච්‌ඡා භවෙය්‍ය. ඉදම්‌පි ඛො ත්‌වං, මහාරාජ, කාරණං අත්‌ථතො සම්‌පටිච්‌ඡ, යෙන කාරණෙන ද්‌වෙ සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධා එකක්‌ඛණෙ නුප්‌පජ්‌ජන්‌ති.
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, ‘aggo buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya, ‘jeṭṭho buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya, ‘seṭṭho buddho’ti, ‘visiṭṭho buddho’ti, ‘uttamo buddho’ti, ‘pavaro buddho’ti, ‘asamo buddho’ti, ‘asamasamo buddho’ti, ‘appaṭimo buddho’ti, ‘appaṭibhāgo buddho’ti, ‘appaṭipuggalo buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya. Idampi kho tvaṃ, mahārāja, kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
‘‘අපි ච ඛො, මහාරාජ, බුද්‌ධානං භගවන්‌තානං සභාවපකති එසායං, එකො යෙව බුද්‌ධො ලොකෙ උප්‌පජ්‌ජති. කස්‌මා කාරණා? මහන්‌තතාය සබ්‌බඤ්‌ඤුබුද්‌ධගුණානං. අඤ්‌ඤම්‌පි, මහාරාජ, යං ලොකෙ මහන්‌තං, තං එකං යෙව හොති. පථවී, මහාරාජ, මහන්‌තී, සා එකා යෙව. සාගරො මහන්‌තො, සො එකො යෙව. සිනෙරු ගිරිරාජා මහන්‌තො, සො එකො යෙව. ආකාසො මහන්‌තො, සො එකො යෙව. සක්‌කො මහන්‌තො, සො එකො යෙව. මාරො මහන්‌තො, සො එකො යෙව. මහාබ්‍රහ්‌මා මහන්‌තො, සො එකො යෙව. තථාගතො අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො මහන්‌තො, සො එකො යෙව ලොකස්‌මිං. යත්‌ථ තෙ උප්‌පජ්‌ජන්‌ති, තත්‌ථ අඤ්‌ඤස්‌ස ඔකාසො න හොති, තස්‌මා, මහාරාජ, තථාගතො අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො එකො යෙව ලොකස්‌මිං උප්‌පජ්‌ජතී’’ති.
‘‘Api ca kho, mahārāja, buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakati esāyaṃ, eko yeva buddho loke uppajjati. Kasmā kāraṇā? Mahantatāya sabbaññubuddhaguṇānaṃ. Aññampi, mahārāja, yaṃ loke mahantaṃ, taṃ ekaṃ yeva hoti. Pathavī, mahārāja, mahantī, sā ekā yeva. Sāgaro mahanto, so eko yeva. Sineru girirājā mahanto, so eko yeva. Ākāso mahanto, so eko yeva. Sakko mahanto, so eko yeva. Māro mahanto, so eko yeva. Mahābrahmā mahanto, so eko yeva. Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so eko yeva lokasmiṃ. Yattha te uppajjanti, tattha aññassa okāso na hoti, tasmā, mahārāja, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho eko yeva lokasmiṃ uppajjatī’’ti.
‘‘සුකථිතො, භන්‌තෙ නාගසෙන, පඤ්‌හො ඔපම්‌මෙහි කාරණෙහි. අනිපුණොපෙතං සුත්‌වා අත්‌තමනො භවෙය්‍ය, කිං පන මාදිසො මහාපඤ්‌ඤො. සාධු, භන්‌තෙ නාගසෙන, එවමෙතං තථා සම්‌පටිච්‌ඡාමී’’ති.
‘‘Sukathito, bhante nāgasena, pañho opammehi kāraṇehi. Anipuṇopetaṃ sutvā attamano bhaveyya, kiṃ pana mādiso mahāpañño. Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
ද්‌වින්‌නං බුද්‌ධානං අනුප්‌පජ්‌ජමානපඤ්‌හො පඨමො.
Dvinnaṃ buddhānaṃ anuppajjamānapañho paṭhamo.
Footnotes:
