| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
2. දුතියපණ්‌ණාසකං
2. Dutiyapaṇṇāsakaṃ
(6) 1. ගොතමීවග්‌ගො
(6) 1. Gotamīvaggo
1-3. ගොතමීසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා
1-3. Gotamīsuttādivaṇṇanā
51-53. ඡට්‌ඨස්‌ස පඨමෙ (සාරත්‌ථ. ටී. චූළවග්‌ග 3.402) ගොතමීති ගොත්‌තං. නාමකරණදිවසෙ පනස්‌සා ලද්‌ධසක්‌කාරා බ්‍රාහ්‌මණා ලක්‌ඛණසම්‌පත්‌තිං දිස්‌වා ‘‘සචෙ අයං ධීතරං ලභිස්‌සති, චක්‌කවත්‌තිරඤ්‌ඤො මහෙසී භවිස්‌සති. සචෙ පුත්‌තං ලභිස්‌සති, චක්‌කවත්‌තිරාජා භවිස්‌සතීති උභයථාපි මහතීයෙවස්‌සා පජා භවිස්‌සතී’’ති බ්‍යාකරිංසු. අථස්‌සා ‘‘මහාපජාපතී’’ති නාමං අකංසු. තෙනාහ ‘‘පුත්‌තපජාය චෙව ධීතුපජාය ච මහන්‌තත්‌තා එවංලද්‌ධනාමා’’ති.
51-53. Chaṭṭhassa paṭhame (sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.402) gotamīti gottaṃ. Nāmakaraṇadivase panassā laddhasakkārā brāhmaṇā lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘sace ayaṃ dhītaraṃ labhissati, cakkavattirañño mahesī bhavissati. Sace puttaṃ labhissati, cakkavattirājā bhavissatīti ubhayathāpi mahatīyevassā pajā bhavissatī’’ti byākariṃsu. Athassā ‘‘mahāpajāpatī’’ti nāmaṃ akaṃsu. Tenāha ‘‘puttapajāya ceva dhītupajāya ca mahantattā evaṃladdhanāmā’’ti.
‘‘අත්‌තදණ්‌ඩා භයං ජාතං, ජනං පස්‌සථ මෙධගං;
‘‘Attadaṇḍā bhayaṃ jātaṃ, janaṃ passatha medhagaṃ;
සංවෙගං කිත්‌තයිස්‌සාමි, යථා සංවිජිතං මයා’’ති. (සු. නි. 941; මහානි. 170) –
Saṃvegaṃ kittayissāmi, yathā saṃvijitaṃ mayā’’ti. (su. ni. 941; mahāni. 170) –
ආදිනා අත්‌තදණ්‌ඩසුත්‌තං කථෙසි. තංතංපලොභනකිරියා කායවාචාහි පරක්‌කමන්‌තියො උක්‌කණ්‌ඨන්‌තූති සාසනං පෙසෙන්‌ති නාමාති කත්‌වා වුත්‌තං ‘‘සාසනං පෙසෙත්‌වා’’ති. කුණාලදහන්‌ති කුණාලදහතීරං. අනභිරතිං විනොදෙත්‌වාති ඉත්‌ථීනං දොසදස්‌සනමුඛෙන කාමානං වොකාරසංකිලෙසවිභාවනෙන අනභිරතිං විනොදෙත්‌වා.
Ādinā attadaṇḍasuttaṃ kathesi. Taṃtaṃpalobhanakiriyā kāyavācāhi parakkamantiyo ukkaṇṭhantūti sāsanaṃ pesenti nāmāti katvā vuttaṃ ‘‘sāsanaṃ pesetvā’’ti. Kuṇāladahanti kuṇāladahatīraṃ. Anabhiratiṃ vinodetvāti itthīnaṃ dosadassanamukhena kāmānaṃ vokārasaṃkilesavibhāvanena anabhiratiṃ vinodetvā.
ආපාදිකාති සංවද්‌ධකා, තුම්‌හාකං හත්‌ථපාදෙසු කිච්‌චං අසාධෙන්‌තෙසු හත්‌ථෙ ච පාදෙ ච වඩ්‌ඪෙත්‌වා පටිජග්‌ගිතාති අත්‌ථො. පොසිකාති දිවසස්‌ස ද්‌වෙ තයො වාරෙ නහාපෙත්‌වා භොජෙත්‌වා පායෙත්‌වා තුම්‌හෙ පොසෙසි. ථඤ්‌ඤං පායෙසීති නන්‌දකුමාරො කිර බොධිසත්‌තතො කතිපාහෙනෙව දහරො, තස්‌මිං ජාතෙ මහාපජාපතී අත්‌තනො පුත්‌තං ධාතීනං දත්‌වා සයං බොධිසත්‌තස්‌ස ධාතිකිච්‌චං සාධයමානා අත්‌තනො ථඤ්‌ඤං පායෙසි. තං සන්‌ධාය ථෙරො එවමාහ. දහරොති තරුණො. යුවාති යොබ්‌බඤ්‌ඤෙ ඨිතො. මණ්‌ඩනකජාතිකොති අලඞ්‌කාරසභාවො. තත්‌ථ කොචි තරුණොපි යුවා න හොති යථා අතිතරුණො. කොචි යුවාපි මණ්‌ඩනකජාතිකො න හොති යථා උපසන්‌තසභාවො, ආලසියබ්‍යසනාදීහි වා අභිභූතො. ඉධ පන දහරො චෙව යුවා ච මණ්‌ඩනකජාතිකො ච අධිප්‌පෙතො, තස්‌මා එවමාහ. උප්‌පලාදීනි මණ්‌ඩනකජාතිකො ච ලොකසම්‌මතත්‌තා වුත්‌තානි.
Āpādikāti saṃvaddhakā, tumhākaṃ hatthapādesu kiccaṃ asādhentesu hatthe ca pāde ca vaḍḍhetvā paṭijaggitāti attho. Posikāti divasassa dve tayo vāre nahāpetvā bhojetvā pāyetvā tumhe posesi. Thaññaṃ pāyesīti nandakumāro kira bodhisattato katipāheneva daharo, tasmiṃ jāte mahāpajāpatī attano puttaṃ dhātīnaṃ datvā sayaṃ bodhisattassa dhātikiccaṃ sādhayamānā attano thaññaṃ pāyesi. Taṃ sandhāya thero evamāha. Daharoti taruṇo. Yuvāti yobbaññe ṭhito. Maṇḍanakajātikoti alaṅkārasabhāvo. Tattha koci taruṇopi yuvā na hoti yathā atitaruṇo. Koci yuvāpi maṇḍanakajātiko na hoti yathā upasantasabhāvo, ālasiyabyasanādīhi vā abhibhūto. Idha pana daharo ceva yuvā ca maṇḍanakajātiko ca adhippeto, tasmā evamāha. Uppalādīni maṇḍanakajātiko ca lokasammatattā vuttāni.
මාතුගාමස්‌ස පබ්‌බජිතත්‌තාති ඉදං පඤ්‌චවස්‌සසතතො උද්‌ධං අට්‌ඨත්‌වා පඤ්‌චසුයෙව වස්‌සසතෙසු සද්‌ධම්‌මට්‌ඨිතියා කාරණනිදස්‌සනං. පටිසම්‌භිදාපභෙදප්‌පත්‌තඛීණාසවවසෙනෙව වුත්‌තන්‌ති එත්‌ථ පටිසම්‌භිදාප්‌පත්‌තඛීණාසවග්‌ගහණෙන ඣානානිපි ගහිතානෙව හොන්‌ති. න හි නිජ්‌ඣානකානං සබ්‌බප්‌පකාරසම්‌පත්‌ති ඉජ්‌ඣතීති වදන්‌ති. සුක්‌ඛවිපස්‌සකඛීණාසවවසෙන වස්‌සසහස්‌සන්‌තිආදිනා ච යං වුත්‌තං, තං ඛන්‌ධකභාණකානං මතෙන වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. විනයට්‌ඨකථායම්‌පි (චූළව. අට්‌ඨ. 403) ඉමිනාව නයෙන වුත්‌තං.
Mātugāmassa pabbajitattāti idaṃ pañcavassasatato uddhaṃ aṭṭhatvā pañcasuyeva vassasatesu saddhammaṭṭhitiyā kāraṇanidassanaṃ. Paṭisambhidāpabhedappattakhīṇāsavavaseneva vuttanti ettha paṭisambhidāppattakhīṇāsavaggahaṇena jhānānipi gahitāneva honti. Na hi nijjhānakānaṃ sabbappakārasampatti ijjhatīti vadanti. Sukkhavipassakakhīṇāsavavasena vassasahassantiādinā ca yaṃ vuttaṃ, taṃ khandhakabhāṇakānaṃ matena vuttanti veditabbaṃ. Vinayaṭṭhakathāyampi (cūḷava. aṭṭha. 403) imināva nayena vuttaṃ.
දීඝනිකායට්‌ඨකථායං (දී. නි. අට්‌ඨ. 3.161) පන ‘‘පටිසම්‌භිදාප්‌පත්‌තෙහි වස්‌සසහස්‌සං අට්‌ඨාසි, ඡළභිඤ්‌ඤෙහි වස්‌සසහස්‌සං, තෙවිජ්‌ජෙහි වස්‌සසහස්‌සං, සුක්‌ඛවිපස්‌සකෙහි වස්‌සසහස්‌සං, පාතිමොක්‌ඛෙන වස්‌සසහස්‌සං අට්‌ඨාසී’’ති වුත්‌තං. ඉධාපි සාසනන්‌තරධානකථායං (අ. නි. අට්‌ඨ. 1.1.130) ‘‘බුද්‌ධානඤ්‌හි පරිනිබ්‌බානතො වස්‌සසහස්‌සමෙව පටිසම්‌භිදා නිබ්‌බත්‌තෙතුං සක්‌කොන්‌ති, තතො පරං ඡ අභිඤ්‌ඤා, තතො තාපි නිබ්‌බත්‌තෙතුං අසක්‌කොන්‌තා තිස්‌සො විජ්‌ජා නිබ්‌බත්‌තෙන්‌ති, ගච්‌ඡන්‌තෙ ගච්‌ඡන්‌තෙ කාලෙ තාපි නිබ්‌බත්‌තෙතුං අසක්‌කොන්‌තා සුක්‌ඛවිපස්‌සකා හොන්‌ති. එතෙනෙව උපායෙන අනාගාමිනො, සකදාගාමිනො, සොතාපන්‌නා’’ති වුත්‌තං.
Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.161) pana ‘‘paṭisambhidāppattehi vassasahassaṃ aṭṭhāsi, chaḷabhiññehi vassasahassaṃ, tevijjehi vassasahassaṃ, sukkhavipassakehi vassasahassaṃ, pātimokkhena vassasahassaṃ aṭṭhāsī’’ti vuttaṃ. Idhāpi sāsanantaradhānakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.130) ‘‘buddhānañhi parinibbānato vassasahassameva paṭisambhidā nibbattetuṃ sakkonti, tato paraṃ cha abhiññā, tato tāpi nibbattetuṃ asakkontā tisso vijjā nibbattenti, gacchante gacchante kāle tāpi nibbattetuṃ asakkontā sukkhavipassakā honti. Eteneva upāyena anāgāmino, sakadāgāmino, sotāpannā’’ti vuttaṃ.
සංයුත්‌තනිකායට්‌ඨකථායං (සං. නි. අට්‌ඨ. 2.2.156) පන ‘‘පඨමබොධියඤ්‌හි භික්‌ඛූ පටිසම්‌භිදාප්‌පත්‌තා අහෙසුං. අථ කාලෙ ගච්‌ඡන්‌තෙ පටිසම්‌භිදා පාපුණිතුං න සක්‌ඛිංසු, ඡළභිඤ්‌ඤා අහෙසුං. තතො ඡ අභිඤ්‌ඤා පත්‌තුං අසක්‌කොන්‌තා තිස්‌සො විජ්‌ජා පාපුණිංසු. ඉදානි කාලෙ ගච්‌ඡන්‌තෙ තිස්‌සො විජ්‌ජා පාපුණිතුං අසක්‌කොන්‌තා ආසවක්‌ඛයමත්‌තං පාපුණිස්‌සන්‌ති, තම්‌පි අසක්‌කොන්‌තා අනාගාමිඵලං, තම්‌පි අසක්‌කොන්‌තා සකදාගාමිඵලං, තම්‌පි අසක්‌කොන්‌තා සොතාපත්‌තිඵලං, ගච්‌ඡන්‌තෙ කාලෙ සොතාපත්‌තිඵලම්‌පි පත්‌තුං න සක්‌ඛිස්‌සන්‌තී’’ති වුත්‌තං. යස්‌මා චෙතං සබ්‌බං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤප්‌පටිවිරුද්‌ධං, තස්‌මා තෙසං තෙසං භාණකානං මතමෙව ආචරියෙන තත්‌ථ තත්‌ථ දස්‌සිතන්‌ති ගහෙතබ්‌බං. අඤ්‌ඤථා හි ආචරියස්‌සෙව පුබ්‌බාපරවිරොධප්‌පසඞ්‌ගො සියාති.
Saṃyuttanikāyaṭṭhakathāyaṃ (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.156) pana ‘‘paṭhamabodhiyañhi bhikkhū paṭisambhidāppattā ahesuṃ. Atha kāle gacchante paṭisambhidā pāpuṇituṃ na sakkhiṃsu, chaḷabhiññā ahesuṃ. Tato cha abhiññā pattuṃ asakkontā tisso vijjā pāpuṇiṃsu. Idāni kāle gacchante tisso vijjā pāpuṇituṃ asakkontā āsavakkhayamattaṃ pāpuṇissanti, tampi asakkontā anāgāmiphalaṃ, tampi asakkontā sakadāgāmiphalaṃ, tampi asakkontā sotāpattiphalaṃ, gacchante kāle sotāpattiphalampi pattuṃ na sakkhissantī’’ti vuttaṃ. Yasmā cetaṃ sabbaṃ aññamaññappaṭiviruddhaṃ, tasmā tesaṃ tesaṃ bhāṇakānaṃ matameva ācariyena tattha tattha dassitanti gahetabbaṃ. Aññathā hi ācariyasseva pubbāparavirodhappasaṅgo siyāti.
තානියෙවාති තානියෙව පඤ්‌චවස්‌සසහස්‌සානි. පරියත්‌තිමූලකං සාසනන්‌ති ආහ ‘‘න හි පරියත්‌තියා අසති පටිවෙධො අත්‌ථී’’තිආදි. පරියත්‌තියා හි අන්‌තරහිතාය පටිපත්‌තිඅන්‌තරධායති, පටිපත්‌තියා අන්‌තරහිතාය අධිගමො අන්‌තරධායති. කිංකාරණා? අයඤ්‌හි පරියත්‌ති පටිපත්‌තියා පච්‌චයො හොති, පටිපත්‌ති අධිගමස්‌ස. ඉති පටිපත්‌තිතොපි පරියත්‌තියෙව පමාණං. දුතියතතියෙසු නත්‌ථි වත්‌තබ්‌බං.
Tāniyevāti tāniyeva pañcavassasahassāni. Pariyattimūlakaṃ sāsananti āha ‘‘na hi pariyattiyāasati paṭivedho atthī’’tiādi. Pariyattiyā hi antarahitāya paṭipattiantaradhāyati, paṭipattiyā antarahitāya adhigamo antaradhāyati. Kiṃkāraṇā? Ayañhi pariyatti paṭipattiyā paccayo hoti, paṭipatti adhigamassa. Iti paṭipattitopi pariyattiyeva pamāṇaṃ. Dutiyatatiyesu natthi vattabbaṃ.
ගොතමීසුත්‌තාදිවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Gotamīsuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya
1. ගොතමීසුත්‌තං • 1. Gotamīsuttaṃ
2. ඔවාදසුත්‌තං • 2. Ovādasuttaṃ
3. සංඛිත්‌තසුත්‌තං • 3. Saṃkhittasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
1. ගොතමීසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Gotamīsuttavaṇṇanā
2. ඔවාදසුත්‌තවණ්‌ණනා • 2. Ovādasuttavaṇṇanā
3. සංඛිත්‌තසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Saṃkhittasuttavaṇṇanā
