| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
හත්‌ථිමංසාදිපටික්‌ඛෙපකථාවණ්‌ණනා
Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathāvaṇṇanā
281. ඉමෙසං …පෙ.… සබ්‌බං න වට්‌ටතීති ඉදං දසන්‌නම්‌පි මනුස්‌සමංසාදීනං අකප්‌පියභාවමත්‌තපරිදීපනවචනං, නාපත්‌තිවිභාගදස්‌සනවචනං. යං කිඤ්‌චි ඤත්‌වා වා අඤත්‌වා වා ඛාදන්‌තස්‌ස ආපත්‌තියෙවාති ඉදම්‌පි අනියමිතවචනමෙව ‘‘අයං නාම ආපත්‌තී’’ති අවුත්‌තත්‌තා . තදුභයම්‌පි හෙට්‌ඨා මනුස්‌සාදීනං මංසාදීසු ථුල්‌ලච්‌චයදුක්‌කටාපත්‌තියො හොන්‌තීති ගහිතනයෙහි අධිප්‌පායො ජානිතුං සක්‌කාති එවං වුත්‌තං. තත්‍රායං අධිප්‌පායො – යස්‌මා එතෙසං මනුස්‌සාදීනං මංසාදීනි අකප්‌පියානි, තස්‌මා මනුස්‌සානං මංසාදීසු ථුල්‌ලච්‌චයාපත්‌ති. සෙසානං සබ්‌බත්‌ථ දුක්‌කටාපත්‌තීති. පාඨෙයෙව හි ලොහිතාදිං මංසගතිකං කත්‌වා ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, මනුස්‌සමංසං…පෙ.… ථුල්‌ලච්‌චයස්‌සා’’ති වුත්‌තං. තත්‌ථෙව හත්‌ථාදීනං මංසාදීසුපි දුක්‌කටාපත්‌ති පඤ්‌ඤත්‌තා. තෙන වුත්‌තං සීහළට්‌ඨකථායං ‘‘මනුස්‌සමංසෙ වා කෙසෙ වා නඛෙ වා අට්‌ඨිම්‌හි වා ලොහිතෙ වා ථුල්‌ලච්‌චයමෙවා’’ති වුත්‌තං. ඉමිනා එව –
281.Imesaṃ…pe… sabbaṃ na vaṭṭatīti idaṃ dasannampi manussamaṃsādīnaṃ akappiyabhāvamattaparidīpanavacanaṃ, nāpattivibhāgadassanavacanaṃ. Yaṃ kiñci ñatvā vā añatvā vā khādantassa āpattiyevāti idampi aniyamitavacanameva ‘‘ayaṃ nāma āpattī’’ti avuttattā . Tadubhayampi heṭṭhā manussādīnaṃ maṃsādīsu thullaccayadukkaṭāpattiyo hontīti gahitanayehi adhippāyo jānituṃ sakkāti evaṃ vuttaṃ. Tatrāyaṃ adhippāyo – yasmā etesaṃ manussādīnaṃ maṃsādīni akappiyāni, tasmā manussānaṃ maṃsādīsu thullaccayāpatti. Sesānaṃ sabbattha dukkaṭāpattīti. Pāṭheyeva hi lohitādiṃ maṃsagatikaṃ katvā ‘‘na, bhikkhave, manussamaṃsaṃ…pe… thullaccayassā’’ti vuttaṃ. Tattheva hatthādīnaṃ maṃsādīsupi dukkaṭāpatti paññattā. Tena vuttaṃ sīhaḷaṭṭhakathāyaṃ ‘‘manussamaṃse vā kese vā nakhe vā aṭṭhimhi vā lohite vā thullaccayamevā’’ti vuttaṃ. Iminā eva –
‘‘අට්‌ඨිපි ලොහිතං චම්‌මං, ලොමමෙසං න කප්‌පතී’’ති. –
‘‘Aṭṭhipi lohitaṃ cammaṃ, lomamesaṃ na kappatī’’ti. –
ඛුද්‌දසික්‌ඛාගාථාපදස්‌ස අත්‌ථො ච අධිප්‌පායො ච සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යොති. පටිග්‌ගහණෙති එත්‌ථ අනාදරියදුක්‌කටං වුත්‌තං. ‘‘උදකමනුස්‌සාදිමංසම්‌පි න වට්‌ටතී’’ති වදන්‌ති. නාගරාජෙන වුත්‌තාදීනවෙ සතිපි උජ්‌ඣායනාධිකාරමෙව ගහෙත්‌වා ‘‘පටිකූලතායා’’ති වුත්‌තං.
Khuddasikkhāgāthāpadassa attho ca adhippāyo ca suviññeyyoti. Paṭiggahaṇeti ettha anādariyadukkaṭaṃ vuttaṃ. ‘‘Udakamanussādimaṃsampi na vaṭṭatī’’ti vadanti. Nāgarājena vuttādīnave satipi ujjhāyanādhikārameva gahetvā ‘‘paṭikūlatāyā’’ti vuttaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවග්‌ගපාළි • Mahāvaggapāḷi / 169. හත්‌ථිමංසාදිපටික්‌ඛෙපකථා • 169. Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvagga-aṭṭhakathā / හත්‌ථිමංසාදිපටික්‌ඛෙපකථා • Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 169. හත්‌ථිමංසාදිපටික්‌ඛෙපකථා • 169. Hatthimaṃsādipaṭikkhepakathā
