| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / သံယုတ္တနိကာယ • Saṃyuttanikāya |
၇. ခေမကသုတ္တံ
7. Khemakasuttaṃ
၈၉. ဧကံ သမယံ သမ္ဗဟုလာ ထေရာ ဘိက္ခူ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရန္တိ ဃောသိတာရာမေ။ တေန ခော ပန သမယေန အာယသ္မာ ခေမကော ဗဒရိကာရာမေ ဝိဟရတိ အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠ္ဟဂိလာနော။ အထ ခော ထေရာ ဘိက္ခူ သာယန္ဟသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတာ အာယသ္မန္တံ ဒာသကံ အာမန္တေသုံ – ‘‘ဧဟိ တ္ဝံ, အာဝုသော ဒာသက, ယေန ခေမကော ဘိက္ခု တေနုပသင္ကမ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ခေမကံ ဘိက္ခုံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘ထေရာ တံ, အာဝုသော ခေမက, ဧဝမာဟံသု – ကစ္စိ တေ, အာဝုသော, ခမနီယံ, ကစ္စိ ယာပနီယံ, ကစ္စိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိက္ကမန္တိ နော အဘိက္ကမန္တိ, ပဋိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ နော အဘိက္ကမော’’’တိ? ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခော အာယသ္မာ ဒာသကော ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ယေနာယသ္မာ ခေမကော တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အာယသ္မန္တံ ခေမကံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ထေရာ တံ, အာဝုသော ခေမက, ဧဝမာဟံသု – ‘ကစ္စိ တေ, အာဝုသော, ခမနီယံ။ပေ.။ နော အဘိက္ကမော’’’တိ? ‘‘န မေ, အာဝုသော, ခမနီယံ န ယာပနီယံ။ပေ.။ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ နော ပဋိက္ကမော’’တိ။
89. Ekaṃ samayaṃ sambahulā therā bhikkhū kosambiyaṃ viharanti ghositārāme. Tena kho pana samayena āyasmā khemako badarikārāme viharati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. Atha kho therā bhikkhū sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhitā āyasmantaṃ dāsakaṃ āmantesuṃ – ‘‘ehi tvaṃ, āvuso dāsaka, yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi – ‘therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – kacci te, āvuso, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti no abhikkamanti, paṭikkamosānaṃ paññāyati no abhikkamo’’’ti? ‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ khemakaṃ etadavoca – ‘‘therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – ‘kacci te, āvuso, khamanīyaṃ…pe… no abhikkamo’’’ti? ‘‘Na me, āvuso, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ…pe… abhikkamosānaṃ paññāyati no paṭikkamo’’ti.
အထ ခော အာယသ္မာ ဒာသကော ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝောစ – ‘‘ခေမကော, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဧဝမာဟ – ‘န မေ, အာဝုသော, ခမနီယံ။ပေ.။ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ နော ပဋိက္ကမော’’’တိ။ ‘‘ဧဟိ တ္ဝံ, အာဝုသော ဒာသက, ယေန ခေမကော ဘိက္ခု တေနုပသင္ကမ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ခေမကံ ဘိက္ခုံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘ထေရာ တံ, အာဝုသော ခေမက, ဧဝမာဟံသု – ပဉ္စိမေ, အာဝုသော, ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, သေယ္ယထိဒံ – ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော, ဝေဒနုပာဒာနက္ခန္ဓော, သညုပာဒာနက္ခန္ဓော, သင္ခာရုပာဒာနက္ခန္ဓော, ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓော ။ ဣမေသု အာယသ္မာ ခေမကော ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ကိဉ္စိ အတ္တံ ဝာ အတ္တနိယံ ဝာ သမနုပသ္သတီ’’’တိ?
Atha kho āyasmā dāsako yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā there bhikkhū etadavoca – ‘‘khemako, āvuso, bhikkhu evamāha – ‘na me, āvuso, khamanīyaṃ…pe… abhikkamosānaṃ paññāyati no paṭikkamo’’’ti. ‘‘Ehi tvaṃ, āvuso dāsaka, yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi – ‘therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho . Imesu āyasmā khemako pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassatī’’’ti?
‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခော အာယသ္မာ ဒာသကော ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ယေနာယသ္မာ ခေမကော တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ။ပေ.။ ထေရာ တံ, အာဝုသော ခေမက, ဧဝမာဟံသု – ‘‘ပဉ္စိမေ, အာဝုသော, ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, သေယ္ယထိဒံ – ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော။ပေ.။ ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓော။ ဣမေသု အာယသ္မာ ခေမကော ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ကိဉ္စိ အတ္တံ ဝာ အတ္တနိယံ ဝာ သမနုပသ္သတီ’’တိ? ‘‘ပဉ္စိမေ , အာဝုသော, ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, သေယ္ယထိဒံ – ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော။ပေ.။ ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓော။ ဣမေသု ခ္ဝာဟံ, အာဝုသော, ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု န ကိဉ္စိ အတ္တံ ဝာ အတ္တနိယံ ဝာ သမနုပသ္သာမီ’’တိ။
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā…pe… therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – ‘‘pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho. Imesu āyasmā khemako pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassatī’’ti? ‘‘Pañcime , āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho. Imesu khvāhaṃ, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmī’’ti.
အထ ခော အာယသ္မာ ဒာသကော ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝောစ – ‘‘ခေမကော, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဧဝမာဟ – ‘ပဉ္စိမေ, အာဝုသော, ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, သေယ္ယထိဒံ – ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော။ပေ.။ ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓော။ ဣမေသု ခ္ဝာဟံ, အာဝုသော, ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု န ကိဉ္စိ အတ္တံ ဝာ အတ္တနိယံ ဝာ သမနုပသ္သာမီ’’’တိ။ ‘‘ဧဟိ တ္ဝံ, အာဝုသော ဒာသက, ယေန ခေမကော ဘိက္ခု တေနုပသင္ကမ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ခေမကံ ဘိက္ခုံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘ထေရာ တံ, အာဝုသော ခေမက, ဧဝမာဟံသု – ပဉ္စိမေ, အာဝုသော, ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, သေယ္ယထိဒံ – ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော။ပေ.။ ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓော။ နော စေ ကိရာယသ္မာ ခေမကော ဣမေသု ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ကိဉ္စိ အတ္တံ ဝာ အတ္တနိယံ ဝာ သမနုပသ္သတိ။ တေနဟာယသ္မာ ခေမကော အရဟံ ခီဏာသဝော’’’တိ။
Atha kho āyasmā dāsako yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā there bhikkhū etadavoca – ‘‘khemako, āvuso, bhikkhu evamāha – ‘pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho. Imesu khvāhaṃ, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmī’’’ti. ‘‘Ehi tvaṃ, āvuso dāsaka, yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi – ‘therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho. No ce kirāyasmā khemako imesu pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassati. Tenahāyasmā khemako arahaṃ khīṇāsavo’’’ti.
‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခော အာယသ္မာ ဒာသကော ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ယေနာယသ္မာ ခေမကော။ပေ.။ ထေရာ တံ, အာဝုသော ခေမက, ဧဝမာဟံသု – ‘‘ပဉ္စိမေ, အာဝုသော, ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, သေယ္ယထိဒံ – ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော။ပေ.။ ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓော; နော စေ ကိရာယသ္မာ ခေမကော ဣမေသု ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ကိဉ္စိ အတ္တံ ဝာ အတ္တနိယံ ဝာ သမနုပသ္သတိ, တေနဟာယသ္မာ ခေမကော အရဟံ ခီဏာသဝော’’တိ။ ‘‘ပဉ္စိမေ, အာဝုသော, ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, သေယ္ယထိဒံ – ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော။ပေ.။ ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓော။ ဣမေသု ခ္ဝာဟံ, အာဝုသော, ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု န ကိဉ္စိ အတ္တံ ဝာ အတ္တနိယံ ဝာ သမနုပသ္သာမိ , န စမ္ဟိ အရဟံ ခီဏာသဝော; အပိ စ မေ, အာဝုသော, ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ‘အသ္မီ’တိ အဓိဂတံ, ‘အယမဟမသ္မီ’တိ န စ သမနုပသ္သာမီ’’တိ။
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako…pe… therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – ‘‘pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho; no ce kirāyasmā khemako imesu pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassati, tenahāyasmā khemako arahaṃ khīṇāsavo’’ti. ‘‘Pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho. Imesu khvāhaṃ, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmi , na camhi arahaṃ khīṇāsavo; api ca me, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu ‘asmī’ti adhigataṃ, ‘ayamahamasmī’ti na ca samanupassāmī’’ti.
အထ ခော အာယသ္မာ ဒာသကော ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ။ပေ.။ ထေရေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝောစ – ‘‘ခေမကော, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဧဝမာဟ – ပဉ္စိမေ, အာဝုသော, ဥပာဒာနက္ခန္ဓာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, သေယ္ယထိဒံ – ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော။ပေ.။ ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓော။ ဣမေသု ခ္ဝာဟံ, အာဝုသော, ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု န ကိဉ္စိ အတ္တံ ဝာ အတ္တနိယံ ဝာ သမနုပသ္သာမိ, န စမ္ဟိ အရဟံ ခီဏာသဝော; အပိ စ မေ , အာဝုသော, ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ‘အသ္မီ’တိ အဓိဂတံ, ‘အယမဟမသ္မီ’တိ န စ သမနုပသ္သာမီ’’တိ။
Atha kho āyasmā dāsako yena therā bhikkhū…pe… there bhikkhū etadavoca – ‘‘khemako, āvuso, bhikkhu evamāha – pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho. Imesu khvāhaṃ, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmi, na camhi arahaṃ khīṇāsavo; api ca me , āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu ‘asmī’ti adhigataṃ, ‘ayamahamasmī’ti na ca samanupassāmī’’ti.
‘‘ဧဟိ တ္ဝံ, အာဝုသော ဒာသက, ယေန ခေမကော ဘိက္ခု တေနုပသင္ကမ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ခေမကံ ဘိက္ခုံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘ထေရာ တံ, အာဝုသော ခေမက, ဧဝမာဟံသု – ယမေတံ, အာဝုသော ခေမက, အသ္မီတိ ဝဒေသိ, ကိမေတံ အသ္မီတိ ဝဒေသိ? ရူပံ အသ္မီတိ ဝဒေသိ, အညတ္ရ ရူပာ အသ္မီတိ ဝဒေသိ, ဝေဒနံ။ သညံ။ သင္ခာရေ။ ဝိညာဏံ အသ္မီတိ ဝဒေသိ, အညတ္ရ ဝိညာဏာ အသ္မီတိ ဝဒေသိ။ ယမေတံ, အာဝုသော ခေမက, အသ္မီတိ ဝဒေသိ။ ကိမေတံ အသ္မီတိ ဝဒေသီ’’’တိ?
‘‘Ehi tvaṃ, āvuso dāsaka, yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi – ‘therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – yametaṃ, āvuso khemaka, asmīti vadesi, kimetaṃ asmīti vadesi? Rūpaṃ asmīti vadesi, aññatra rūpā asmīti vadesi, vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ asmīti vadesi, aññatra viññāṇā asmīti vadesi. Yametaṃ, āvuso khemaka, asmīti vadesi. Kimetaṃ asmīti vadesī’’’ti?
‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခော အာယသ္မာ ဒာသကော ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ယေနာယသ္မာ ခေမကော တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အာယသ္မန္တံ ခေမကံ ဧတဒဝောစ – ထေရာ တံ, အာဝုသော ခေမက, ဧဝမာဟံသု – ‘‘ယမေတံ, အာဝုသော ခေမက, ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ, ကိမေတံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ? ရူပံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ အညတ္ရ ရူပာ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ? ဝေဒနံ။ သညံ။ သင္ခာရေ။ ဝိညာဏံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ အညတ္ရ ဝိညာဏာ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ? ယမေတံ, အာဝုသော ခေမက, ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ, ကိမေတံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ’’တိ? ‘‘အလံ, အာဝုသော ဒာသက, ကိံ ဣမာယ သန္ဓာဝနိကာယ! အာဟရာဝုသော, ဒဏ္ဍံ; အဟမေဝ ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ တေနုပသင္ကမိသ္သာမီ’’တိ။
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ khemakaṃ etadavoca – therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – ‘‘yametaṃ, āvuso khemaka, ‘asmī’ti vadesi, kimetaṃ ‘asmī’ti vadesi? Rūpaṃ ‘asmī’ti vadesi aññatra rūpā ‘asmī’ti vadesi? Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ ‘asmī’ti vadesi aññatra viññāṇā ‘asmī’ti vadesi? Yametaṃ, āvuso khemaka, ‘asmī’ti vadesi, kimetaṃ ‘asmī’ti vadesi’’ti? ‘‘Alaṃ, āvuso dāsaka, kiṃ imāya sandhāvanikāya! Āharāvuso, daṇḍaṃ; ahameva yena therā bhikkhū tenupasaṅkamissāmī’’ti.
အထ ခော အာယသ္မာ ခေမကော ဒဏ္ဍမောလုဗ္ဘ ယေန ထေရာ ဘိက္ခူ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ထေရေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခော အာယသ္မန္တံ ခေမကံ ထေရာ ဘိက္ခူ ဧတဒဝောစုံ – ‘‘ယမေတံ, အာဝုသော ခေမက, ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ, ကိမေတံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ? ရူပံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ, အညတ္ရ ရူပာ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ? ဝေဒနံ။ သညံ။ သင္ခာရေ။ ဝိညာဏံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ, အညတ္ရ ဝိညာဏာ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ? ယမေတံ, အာဝုသော ခေမက, ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသိ, ကိမေတံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒေသီ’’တိ? ‘‘န ခ္ဝာဟံ, အာဝုသော, ရူပံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒာမိ; နပိ အညတ္ရ ရူပာ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒာမိ။ န ဝေဒနံ။ န သညံ။ န သင္ခာရေ။ န ဝိညာဏံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒာမိ; နပိ အညတ္ရ ဝိညာဏာ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒာမိ။ အပိ စ မေ, အာဝုသော, ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ‘အသ္မီ’တိ အဓိဂတံ ‘အယမဟမသ္မီ’တိ န စ သမနုပသ္သာမိ’’။
Atha kho āyasmā khemako daṇḍamolubbha yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā therehi bhikkhūhi saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ khemakaṃ therā bhikkhū etadavocuṃ – ‘‘yametaṃ, āvuso khemaka, ‘asmī’ti vadesi, kimetaṃ ‘asmī’ti vadesi? Rūpaṃ ‘asmī’ti vadesi, aññatra rūpā ‘asmī’ti vadesi? Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ ‘asmī’ti vadesi, aññatra viññāṇā ‘asmī’ti vadesi? Yametaṃ, āvuso khemaka, ‘asmī’ti vadesi, kimetaṃ ‘asmī’ti vadesī’’ti? ‘‘Na khvāhaṃ, āvuso, rūpaṃ ‘asmī’ti vadāmi; napi aññatra rūpā ‘asmī’ti vadāmi. Na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ ‘asmī’ti vadāmi; napi aññatra viññāṇā ‘asmī’ti vadāmi. Api ca me, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu ‘asmī’ti adhigataṃ ‘ayamahamasmī’ti na ca samanupassāmi’’.
‘‘သေယ္ယထာပိ, အာဝုသော, ဥပ္ပလသ္သ ဝာ ပဒုမသ္သ ဝာ ပုဏ္ဍရီကသ္သ ဝာ ဂန္ဓော။ ယော နု ခော ဧဝံ ဝဒေယ္ယ – ‘ပတ္တသ္သ ဂန္ဓော’တိ ဝာ ‘ဝဏ္ဏသ္သ 1 ဂန္ဓော’တိ ဝာ ‘ကိဉ္ဇက္ခသ္သ ဂန္ဓော’တိ ဝာ သမ္မာ နု ခော သော ဝဒမာနော ဝဒေယ္ယာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, အာဝုသော’’။ ‘‘ယထာ ကထံ, ပနာဝုသော, သမ္မာ ဗ္ယာကရမာနော ဗ္ယာကရေယ္ယာ’’တိ? ‘‘‘ပုပ္ဖသ္သ ဂန္ဓော’တိ ခော, အာဝုသော, သမ္မာ ဗ္ယာကရမာနော ဗ္ယာကရေယ္ယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခ္ဝာဟံ, အာဝုသော, န ရူပံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒာမိ, နပိ အညတ္ရ ရူပာ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒာမိ။ န ဝေဒနံ။ န သညံ။ န သင္ခာရေ။ န ဝိညာဏံ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒာမိ, နပိ အညတ္ရ ဝိညာဏာ ‘အသ္မီ’တိ ဝဒာမိ။ အပိ စ မေ, အာဝုသော, ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ‘အသ္မီ’တိ အဓိဂတံ ‘အယမဟမသ္မီ’တိ န စ သမနုပသ္သာမိ’’။
‘‘Seyyathāpi, āvuso, uppalassa vā padumassa vā puṇḍarīkassa vā gandho. Yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘pattassa gandho’ti vā ‘vaṇṇassa 2 gandho’ti vā ‘kiñjakkhassa gandho’ti vā sammā nu kho so vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’. ‘‘Yathā kathaṃ, panāvuso, sammā byākaramāno byākareyyā’’ti? ‘‘‘Pupphassa gandho’ti kho, āvuso, sammā byākaramāno byākareyyā’’ti. ‘‘Evameva khvāhaṃ, āvuso, na rūpaṃ ‘asmī’ti vadāmi, napi aññatra rūpā ‘asmī’ti vadāmi. Na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ ‘asmī’ti vadāmi, napi aññatra viññāṇā ‘asmī’ti vadāmi. Api ca me, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu ‘asmī’ti adhigataṃ ‘ayamahamasmī’ti na ca samanupassāmi’’.
‘‘ကိဉ္စာပိ, အာဝုသော, အရိယသာဝကသ္သ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဘဝန္တိ, အထ ခ္ဝသ္သ ဟောတိ – ‘ယော စ ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု အနုသဟဂတော အသ္မီတိ မာနော, အသ္မီတိ ဆန္ဒော, အသ္မီတိ အနုသယော အသမူဟတော။ သော အပရေန သမယေန ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ဥဒယဗ္ဗယာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ – ဣတိ ရူပံ, ဣတိ ရူပသ္သ သမုဒယော, ဣတိ ရူပသ္သ အတ္ထင္ဂမော; ဣတိ ဝေဒနာ။ ဣတိ သညာ။ ဣတိ သင္ခာရာ။ ဣတိ ဝိညာဏံ, ဣတိ ဝိညာဏသ္သ သမုဒယော, ဣတိ ဝိညာဏသ္သ အတ္ထင္ဂမော’တိ။ တသ္သိမေသု ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ဥဒယဗ္ဗယာနုပသ္သိနော ဝိဟရတော ယောပိသ္သ ဟောတိ ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု အနုသဟဂတော ‘အသ္မီ’တိ, မာနော ‘အသ္မီ’တိ, ဆန္ဒော ‘အသ္မီ’တိ အနုသယော အသမူဟတော, သောပိ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆတိ။
‘‘Kiñcāpi, āvuso, ariyasāvakassa pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pahīnāni bhavanti, atha khvassa hoti – ‘yo ca pañcasu upādānakkhandhesu anusahagato asmīti māno, asmīti chando, asmīti anusayo asamūhato. So aparena samayena pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassī viharati – iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā… iti saññā… iti saṅkhārā… iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti. Tassimesu pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato yopissa hoti pañcasu upādānakkhandhesu anusahagato ‘asmī’ti, māno ‘asmī’ti, chando ‘asmī’ti anusayo asamūhato, sopi samugghātaṃ gacchati.
‘‘သေယ္ယထာပိ , အာဝုသော, ဝတ္ထံ သံကိလိဋ္ဌံ မလဂ္ဂဟိတံ။ တမေနံ သာမိကာ ရဇကသ္သ အနုပဒဇ္ဇုံ။ တမေနံ ရဇကော ဦသေ ဝာ ခာရေ ဝာ ဂောမယေ ဝာ သမ္မဒ္ဒိတ္ဝာ အစ္ဆေ ဥဒကေ ဝိက္ခာလေတိ။ ကိဉ္စာပိ တံ ဟောတိ ဝတ္ထံ ပရိသုဒ္ဓံ ပရိယောဒာတံ, အထ ခ္ဝသ္သ ဟောတိ ယေဝ အနုသဟဂတော ဦသဂန္ဓော ဝာ ခာရဂန္ဓော ဝာ ဂောမယဂန္ဓော ဝာ အသမူဟတော။ တမေနံ ရဇကော သာမိကာနံ ဒေတိ။ တမေနံ သာမိကာ ဂန္ဓပရိဘာဝိတေ ကရဏ္ဍကေ နိက္ခိပန္တိ။ ယောပိသ္သ ဟောတိ အနုသဟဂတော ဦသဂန္ဓော ဝာ ခာရဂန္ဓော ဝာ ဂောမယဂန္ဓော ဝာ အသမူဟတော, သောပိ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ ခော, အာဝုသော, ကိဉ္စာပိ အရိယသာဝကသ္သ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ပဟီနာနိ ဘဝန္တိ, အထ ခ္ဝသ္သ ဟောတိ ယေဝ ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု အနုသဟဂတော ‘အသ္မီ’တိ, မာနော ‘အသ္မီ’တိ, ဆန္ဒော ‘အသ္မီ’တိ အနုသယော အသမူဟတော။ သော အပရေန သမယေန ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ဥဒယဗ္ဗယာနုပသ္သီ ဝိဟရတိ။ ‘ဣတိ ရူပံ, ဣတိ ရူပသ္သ သမုဒယော, ဣတိ ရူပသ္သ အတ္ထင္ဂမော; ဣတိ ဝေဒနာ။ ဣတိ သညာ။ ဣတိ သင္ခာရာ။ ဣတိ ဝိညာဏံ, ဣတိ ဝိညာဏသ္သ သမုဒယော, ဣတိ ဝိညာဏသ္သ အတ္ထင္ဂမော’တိ။ တသ္သ ဣမေသု ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ဥဒယဗ္ဗယာနုပသ္သိနော ဝိဟရတော ယောပိသ္သ ဟောတိ ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု အနုသဟဂတော ‘အသ္မီ’တိ, မာနော ‘အသ္မီ’တိ, ဆန္ဒော ‘အသ္မီ’တိ အနုသယော အသမူဟတော, သောပိ သမုဂ္ဃာတံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။
‘‘Seyyathāpi , āvuso, vatthaṃ saṃkiliṭṭhaṃ malaggahitaṃ. Tamenaṃ sāmikā rajakassa anupadajjuṃ. Tamenaṃ rajako ūse vā khāre vā gomaye vā sammadditvā acche udake vikkhāleti. Kiñcāpi taṃ hoti vatthaṃ parisuddhaṃ pariyodātaṃ, atha khvassa hoti yeva anusahagato ūsagandho vā khāragandho vā gomayagandho vā asamūhato. Tamenaṃ rajako sāmikānaṃ deti. Tamenaṃ sāmikā gandhaparibhāvite karaṇḍake nikkhipanti. Yopissa hoti anusahagato ūsagandho vā khāragandho vā gomayagandho vā asamūhato, sopi samugghātaṃ gacchati. Evameva kho, āvuso, kiñcāpi ariyasāvakassa pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pahīnāni bhavanti, atha khvassa hoti yeva pañcasu upādānakkhandhesu anusahagato ‘asmī’ti, māno ‘asmī’ti, chando ‘asmī’ti anusayo asamūhato. So aparena samayena pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassī viharati. ‘Iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā… iti saññā… iti saṅkhārā… iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti. Tassa imesu pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato yopissa hoti pañcasu upādānakkhandhesu anusahagato ‘asmī’ti, māno ‘asmī’ti, chando ‘asmī’ti anusayo asamūhato, sopi samugghātaṃ gacchatī’’ti.
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ထေရာ ဘိက္ခူ အာယသ္မန္တံ ခေမကံ ဧတဒဝောစုံ – ‘‘န ခော 3 မယံ အာယသ္မန္တံ ခေမကံ ဝိဟေသာပေခာ ပုစ္ဆိမ္ဟ, အပိ စာယသ္မာ ခေမကော ပဟောသိ တသ္သ ဘဂဝတော သာသနံ ဝိတ္ထာရေန အာစိက္ခိတုံ ဒေသေတုံ ပညာပေတုံ ပဋ္ဌပေတုံ ဝိဝရိတုံ ဝိဘဇိတုံ ဥတ္တာနီကာတုံ။ တယိဒံ အာယသ္မတာ ခေမကေန တသ္သ ဘဂဝတော သာသနံ ဝိတ္ထာရေန အာစိက္ခိတံ ဒေသိတံ ပညာပိတံ ပဋ္ဌပိတံ ဝိဝရိတံ ဝိဘဇိတံ ဥတ္တာနီကတ’’န္တိ။
Evaṃ vutte, therā bhikkhū āyasmantaṃ khemakaṃ etadavocuṃ – ‘‘na kho 4 mayaṃ āyasmantaṃ khemakaṃ vihesāpekhā pucchimha, api cāyasmā khemako pahosi tassa bhagavato sāsanaṃ vitthārena ācikkhituṃ desetuṃ paññāpetuṃ paṭṭhapetuṃ vivarituṃ vibhajituṃ uttānīkātuṃ. Tayidaṃ āyasmatā khemakena tassa bhagavato sāsanaṃ vitthārena ācikkhitaṃ desitaṃ paññāpitaṃ paṭṭhapitaṃ vivaritaṃ vibhajitaṃ uttānīkata’’nti.
ဣဒမဝောစ အာယသ္မာ ခေမကော။ အတ္တမနာ ထေရာ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော ခေမကသ္သ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုံ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန ဝေယ္ယာကရဏသ္မိံ ဘညမာနေ သဋ္ဌိမတ္တာနံ ထေရာနံ ဘိက္ခူနံ အနုပာဒာယ အာသဝေဟိ စိတ္တာနိ ဝိမုစ္စိံသု, အာယသ္မတော ခေမကသ္သ စာတိ။ သတ္တမံ။
Idamavoca āyasmā khemako. Attamanā therā bhikkhū āyasmato khemakassa bhāsitaṃ abhinanduṃ. Imasmiñca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ therānaṃ bhikkhūnaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu, āyasmato khemakassa cāti. Sattamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၇. ခေမကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 7. Khemakasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ၇. ခေမကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 7. Khemakasuttavaṇṇanā
