၁. ခေမာသုတ္တံ

1. Khemāsuttaṃ

၄၁၀. ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ။ တေန ခော ပန သမယေန ခေမာ ဘိက္ခုနီ ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနာ အန္တရာ စ သာဝတ္ထိံ အန္တရာ စ သာကေတံ တောရဏဝတ္ထုသ္မိံ ဝာသံ ဥပဂတာ ဟောတိ။ အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သာကေတာ သာဝတ္ထိံ ဂစ္ဆန္တော, အန္တရာ စ သာကေတံ အန္တရာ စ သာဝတ္ထိံ တောရဏဝတ္ထုသ္မိံ ဧကရတ္တိဝာသံ ဥပဂစ္ဆိ။ အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တ္ဝံ, အမ္ဘော ပုရိသ, တောရဏဝတ္ထုသ္မိံ တထာရူပံ သမဏံ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝာ ဇာန ယမဟံ အဇ္ဇ ပယိရုပာသေယ္ယ’’န္တိ။

410. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena khemā bhikkhunī kosalesu cārikaṃ caramānā antarā ca sāvatthiṃ antarā ca sāketaṃ toraṇavatthusmiṃ vāsaṃ upagatā hoti. Atha kho rājā pasenadi kosalo sāketā sāvatthiṃ gacchanto, antarā ca sāketaṃ antarā ca sāvatthiṃ toraṇavatthusmiṃ ekarattivāsaṃ upagacchi. Atha kho rājā pasenadi kosalo aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, toraṇavatthusmiṃ tathārūpaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā jāna yamahaṃ ajja payirupāseyya’’nti.

‘‘ဧဝံ, ဒေဝာ’’တိ ခော သော ပုရိသော ရညော ပသေနဒိသ္သ ကောသလသ္သ ပဋိသ္သုတ္ဝာ ကေဝလကပ္ပံ တောရဏဝတ္ထုံ အာဟိဏ္ဍန္တော ¹ နာဒ္ဒသ တထာရူပံ သမဏံ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝာ ယံ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပယိရုပာသေယ္ယ။ အဒ္ဒသာ ခော သော ပုရိသော ခေမံ ဘိက္ခုနိံ တောရဏဝတ္ထုသ္မိံ ဝာသံ ဥပဂတံ။ ဒိသ္ဝာန ယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝောစ –

‘‘Evaṃ, devā’’ti kho so puriso rañño pasenadissa kosalassa paṭissutvā kevalakappaṃ toraṇavatthuṃ āhiṇḍanto ² nāddasa tathārūpaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā yaṃ rājā pasenadi kosalo payirupāseyya. Addasā kho so puriso khemaṃ bhikkhuniṃ toraṇavatthusmiṃ vāsaṃ upagataṃ. Disvāna yena rājā pasenadi kosalo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rājānaṃ pasenadiṃ kosalaṃ etadavoca –

‘‘နတ္ထိ ခော, ဒေဝ, တောရဏဝတ္ထုသ္မိံ တထာရူပော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ယံ ဒေဝော ပယိရုပာသေယ္ယ။ အတ္ထိ စ ခော, ဒေဝ, ခေမာ နာမ ဘိက္ခုနီ, တသ္သ ဘဂဝတော သာဝိကာ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။ တသ္သာ ခော ပန အယ္ယာယ ဧဝံ ကလ္ယာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒော အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ပဏ္ဍိတာ, ဝိယတ္တာ မေဓာဝိနီ ဗဟုသ္သုတာ စိတ္တကထာ ကလ္ယာဏပဋိဘာနာ’တိ။ တံ ဒေဝော ပယိရုပာသတူ’’တိ။

‘‘Natthi kho, deva, toraṇavatthusmiṃ tathārūpo samaṇo vā brāhmaṇo vā yaṃ devo payirupāseyya. Atthi ca kho, deva, khemā nāma bhikkhunī, tassa bhagavato sāvikā arahato sammāsambuddhassa. Tassā kho pana ayyāya evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘paṇḍitā, viyattā medhāvinī bahussutā cittakathā kalyāṇapaṭibhānā’ti. Taṃ devo payirupāsatū’’ti.

အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန ခေမာ ဘိက္ခုနီ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ခေမံ ဘိက္ခုနိံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ခေမံ ဘိက္ခုနိံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကိံ နု ခော, အယ္ယေ, ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ? ‘‘အဗ္ယာကတံ ခော ဧတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ – ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’’တိ။ ‘‘ကိံ ပနယ္ယေ, န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ ခော, မဟာရာဇ, အဗ္ယာကတံ ဘဂဝတာ – ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခော, အယ္ယေ, ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ? ‘‘အဗ္ယာကတံ ခော ဧတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ – ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’’တိ။ ‘‘ကိံ ပနယ္ယေ, နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ။ ‘‘ဧတမ္ပိ ခော, မဟာရာဇ, အဗ္ယာကတံ ဘဂဝတာ – ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’’တိ။

Atha kho rājā pasenadi kosalo yena khemā bhikkhunī tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā khemaṃ bhikkhuniṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo khemaṃ bhikkhuniṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, ayye, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ panayye, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ panayye, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti. ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti.

‘‘‘ကိံ နု ခော, အယ္ယေ, ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ, ဣတိ ပုဋ္ဌာ သမာနာ – ‘အဗ္ယာကတံ ခော ဧတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ – ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ ပနယ္ယေ, န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌာ သမာနာ – ‘ဧတမ္ပိ ခော, မဟာရာဇ, အဗ္ယာကတံ ဘဂဝတာ – န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ နု ခော, အယ္ယေ, ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌာ သမာနာ – ‘အဗ္ယာကတံ ခော ဧတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ – ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ ပနယ္ယေ, နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌာ သမာနာ – ‘ဧတမ္ပိ ခော, မဟာရာဇ, အဗ္ယာကတံ ဘဂဝတာ – နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝဒေသိ။ ‘ကော နု ခော , အယ္ယေ, ဟေတု, ကော ပစ္စယော ယေနေတံ အဗ္ယာကတံ ဘဂဝတာ’’’တိ?

‘‘‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti, iti puṭṭhā samānā – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ panayye, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ nu kho, ayye, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, bhagavatā – hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Kiṃ panayye, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭhā samānā – ‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ bhagavatā – neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. ‘Ko nu kho , ayye, hetu, ko paccayo yenetaṃ abyākataṃ bhagavatā’’’ti?

‘‘တေန ဟိ, မဟာရာဇ, တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိသ္သာမိ။ ယထာ တေ ခမေယ္ယ တထာ နံ ဗ္ယာကရေယ္ယာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, အတ္ထိ တေ ကောစိ ဂဏကော ဝာ မုဒ္ဒိကော ဝာ သင္ခာယကော ဝာ ယော ပဟောတိ ဂင္ဂာယ ဝာလုကံ ³ ဂဏေတုံ – ဧတ္တကာ ⁴ ဝာလုကာ ဣတိ ဝာ, ဧတ္တကာနိ ဝာလုကသတာနိ ဣတိ ဝာ, ဧတ္တကာနိ ဝာလုကသဟသ္သာနိ ဣတိ ဝာ, ဧတ္တကာနိ ဝာလုကသတသဟသ္သာနိ ဣတိ ဝာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, အယ္ယေ’’။ ‘‘အတ္ထိ ပန တေ ကောစိ ဂဏကော ဝာ မုဒ္ဒိကော ဝာ သင္ခာယကော ဝာ ယော ပဟောတိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ ဂဏေတုံ – ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠ္ဟကာနိ ဣတိ ဝာ, ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠ္ဟကသတာနိ ဣတိ ဝာ, ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠ္ဟကသဟသ္သာနိ ဣတိ ဝာ, ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠ္ဟကသတသဟသ္သာနိ ဣတိ ဝာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, အယ္ယေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘မဟာယ္ယေ, သမုဒ္ဒော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယ္ယော ဒုပ္ပရိယောဂာဟော’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ယေန ရူပေ တထာဂတံ ပညာပယမာနော ပညာပေယ္ယ တံ ရူပံ တထာဂတသ္သ ပဟီနံ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝင္ကတံ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မံ။ ရူပသင္ခာယဝိမုတ္တော ခော, မဟာရာဇ, တထာဂတော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယ္ယော ဒုပ္ပရိယောဂာဟော – သေယ္ယထာပိ မဟာသမုဒ္ဒော။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ။

‘‘Tena hi, mahārāja, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, atthi te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti gaṅgāya vālukaṃ ⁵ gaṇetuṃ – ettakā ⁶ vālukā iti vā, ettakāni vālukasatāni iti vā, ettakāni vālukasahassāni iti vā, ettakāni vālukasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, ayye’’. ‘‘Atthi pana te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti mahāsamudde udakaṃ gaṇetuṃ – ettakāni udakāḷhakāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasatāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasahassāni iti vā, ettakāni udakāḷhakasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, ayye’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Mahāyye, samuddo gambhīro appameyyo duppariyogāho’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, yena rūpe tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya taṃ rūpaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Rūpasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.

‘‘ယာယ ဝေဒနာယ တထာဂတံ ပညာပယမာနော ပညာပေယ္ယ, သာ ဝေဒနာ တထာဂတသ္သ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။ ဝေဒနာသင္ခာယဝိမုတ္တော, မဟာရာဇ, တထာဂတော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယ္ယော ဒုပ္ပရိယောဂာဟော – သေယ္ယထာပိ မဟာသမုဒ္ဒော။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ။

‘‘Yāya vedanāya tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, sā vedanā tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Vedanāsaṅkhāyavimutto, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.

‘‘ယာယ သညာ တထာဂတံ။ပေ.။ ယေဟိ သင္ခာရေဟိ တထာဂတံ ပညာပယမာနော ပညာပေယ္ယ, တေ သင္ခာရာ တထာဂတသ္သ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝင္ကတာ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မာ။ သင္ခာရသင္ခာယဝိမုတ္တော ခော, မဟာရာဇ, တထာဂတော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယ္ယော ဒုပ္ပရိယောဂာဟော – သေယ္ယထာပိ မဟာသမုဒ္ဒော။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ , ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ။

‘‘Yāya saññā tathāgataṃ…pe… yehi saṅkhārehi tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, te saṅkhārā tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā. Saṅkhārasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti , ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti.

‘‘ယေန ဝိညာဏေ တထာဂတံ ပညာပယမာနော ပညာပေယ္ယ တံ ဝိညာဏံ တထာဂတသ္သ ပဟီနံ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝင္ကတံ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မံ။ ဝိညာဏသင္ခာယဝိမုတ္တော ခော, မဟာရာဇ, တထာဂတော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယ္ယော ဒုပ္ပရိယောဂာဟော – သေယ္ယထာပိ မဟာသမုဒ္ဒော။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတီ’’တိ။ အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ခေမာယ ဘိက္ခုနိယာ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတ္ဝာ အနုမောဒိတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ခေမံ ဘိက္ခုနိံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ပက္ကာမိ။

‘‘Yena viññāṇe tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya taṃ viññāṇaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Viññāṇasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upetī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo khemāya bhikkhuniyā bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā khemaṃ bhikkhuniṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.

အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အပရေန သမယေန ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကိံ နု ခော, ဘန္တေ, ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ? ‘‘အဗ္ယာကတံ ခော ဧတံ, မဟာရာဇ, မယာ – ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ ခော, မဟာရာဇ, အဗ္ယာကတံ မယာ – ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခော, ဘန္တေ, ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ? ‘‘အဗ္ယာကတံ ခော ဧတံ, မဟာရာဇ, မယာ – ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ? ‘‘ဧတမ္ပိ ခော, မဟာရာဇ, အဗ္ယာကတံ မယာ – ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခော, ဘန္တေ, ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘အဗ္ယာကတံ ခော ဧတံ, မဟာရာဇ, မယာ – ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝဒေသိ။ပေ.။။ ‘‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော – ‘‘‘ဧတမ္ပိ ခော, မဟာရာဇ, အဗ္ယာကတံ မယာ – နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝဒေသိ။ ကော နု ခော, ဘန္တေ, ဟေတု, ကော ပစ္စယော, ယေနေတံ အဗ္ယာကတံ ဘဂဝတာ’’တိ?

Atha kho rājā pasenadi kosalo aparena samayena yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, bhante, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, bhante, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti ? ‘‘Abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ pana, bhante, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti? ‘‘Etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, bhante, hoti tathāgato paraṃ maraṇā’’ti iti puṭṭho samāno – ‘abyākataṃ kho etaṃ, mahārāja, mayā – hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi…pe…. ‘‘‘Kiṃ pana, bhante, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti iti puṭṭho samāno – ‘‘‘etampi kho, mahārāja, abyākataṃ mayā – neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vadesi. Ko nu kho, bhante, hetu, ko paccayo, yenetaṃ abyākataṃ bhagavatā’’ti?

‘‘တေန ဟိ, မဟာရာဇ, တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိသ္သာမိ။ ယထာ တေ ခမေယ္ယ တထာ နံ ဗ္ယာကရေယ္ယာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, အတ္ထိ တေ ကောစိ ဂဏကော ဝာ မုဒ္ဒိကော ဝာ သင္ခာယကော ဝာ ယော ပဟောတိ ဂင္ဂာယ ဝာလုကံ ဂဏေတုံ – ဧတ္တကာ ဝာလုကာ ဣတိ ဝာ။ပေ.။ ဧတ္တကာနိ ဝာလုကသတသဟသ္သာနိ ဣတိ ဝာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘အတ္ထိ ပန တေ ကောစိ ဂဏကော ဝာ မုဒ္ဒိကော ဝာ သင္ခာယကော ဝာ ယော ပဟောတိ မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ ဂဏေတုံ – ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠ္ဟကာနိ ဣတိ ဝာ။ပေ.။ ဧတ္တကာနိ ဥဒကာဠ္ဟကသတသဟသ္သာနိ ဣတိ ဝာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိသ္သ ဟေတု’’? ‘‘မဟာ, ဘန္တေ, သမုဒ္ဒော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယ္ယော ဒုပ္ပရိယောဂာဟော။ ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ယေန ရူပေန တထာဂတံ ပညာပယမာနော ပညာပေယ္ယ, တံ ရူပံ တထာဂတသ္သ ပဟီနံ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝင္ကတံ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မံ။ ရူပသင္ခာယဝိမုတ္တော ခော, မဟာရာဇ, တထာဂတော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယ္ယော ဒုပ္ပရိယောဂာဟော – သေယ္ယထာပိ မဟာသမုဒ္ဒော။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ။ပေ.။ ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ။ ယာယ ဝေဒနာယ။ပေ.။ ယာယ သညာယ။ပေ.။ ယေဟိ သင္ခာရေဟိ။ပေ.။’’။

‘‘Tena hi, mahārāja, taññevettha paṭipucchissāmi. Yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi. Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, atthi te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti gaṅgāya vālukaṃ gaṇetuṃ – ettakā vālukā iti vā…pe… ettakāni vālukasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Atthi pana te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā yo pahoti mahāsamudde udakaṃ gaṇetuṃ – ettakāni udakāḷhakāni iti vā…pe… ettakāni udakāḷhakasatasahassāni iti vā’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Taṃ kissa hetu’’? ‘‘Mahā, bhante, samuddo gambhīro appameyyo duppariyogāho. Evameva kho, mahārāja, yena rūpena tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, taṃ rūpaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Rūpasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti…pe… ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti. Yāya vedanāya…pe… yāya saññāya…pe… yehi saṅkhārehi…pe…’’.

‘‘ယေန ဝိညာဏေန တထာဂတံ ပညာပယမာနော ပညာပေယ္ယ, တံ ဝိညာဏံ တထာဂတသ္သ ပဟီနံ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝင္ကတံ အာယတိံ အနုပ္ပာဒဓမ္မံ။ ဝိညာဏသင္ခာယဝိမုတ္တော ခော, မဟာရာဇ, တထာဂတော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယ္ယော ဒုပ္ပရိယောဂာဟော – သေယ္ယထာပိ မဟာသမုဒ္ဒော။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတိ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ န ဥပေတီ’’တိ။

‘‘Yena viññāṇena tathāgataṃ paññāpayamāno paññāpeyya, taṃ viññāṇaṃ tathāgatassa pahīnaṃ ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ. Viññāṇasaṅkhāyavimutto kho, mahārāja, tathāgato gambhīro appameyyo duppariyogāho – seyyathāpi mahāsamuddo. ‘Hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upeti, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’tipi na upetī’’ti.

‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယတ္ရ ဟိ နာမ သတ္ထု စေဝ ⁷ သာဝိကာယ စ အတ္ထေန အတ္ထော ဗ္ယဉ္ဇနေန ဗ္ယဉ္ဇနံ သံသန္ဒိသ္သတိ , သမေသ္သတိ, န ဝိရောဓယိသ္သတိ ⁸ ယဒိဒံ အဂ္ဂပဒသ္မိံ။ ဧကမိဒာဟံ, ဘန္တေ, သမယံ ခေမံ ဘိက္ခုနိံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဧတမတ္ထံ အပုစ္ဆိံ။ သာပိ မေ အယ္ယာ ဧတေဟိ ပဒေဟိ ဧတေဟိ ဗ္ယဉ္ဇနေဟိ ဧတမတ္ထံ ဗ္ယာကာသိ, သေယ္ယထာပိ ဘဂဝာ။ အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယတ္ရ ဟိ နာမ သတ္ထု စေဝ သာဝိကာယ စ အတ္ထေန အတ္ထော ဗ္ယဉ္ဇနေန ဗ္ယဉ္ဇနံ သံသန္ဒိသ္သတိ, သမေသ္သတိ, န ဝိရောဓယိသ္သတိ ယဒိဒံ အဂ္ဂပဒသ္မိံ။ ဟန္ဒ ဒာနိ မယံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမ။ ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယသ္သ ဒာနိ တ္ဝံ, မဟာရာဇ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခော ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတ္ဝာ အနုမောဒိတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ပဒက္ခိဏံ ကတ္ဝာ ပက္ကာမီတိ။ ပဌမံ။

‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yatra hi nāma satthu ceva ⁹ sāvikāya ca atthena attho byañjanena byañjanaṃ saṃsandissati , samessati, na virodhayissati ¹⁰ yadidaṃ aggapadasmiṃ. Ekamidāhaṃ, bhante, samayaṃ khemaṃ bhikkhuniṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ apucchiṃ. Sāpi me ayyā etehi padehi etehi byañjanehi etamatthaṃ byākāsi, seyyathāpi bhagavā. Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yatra hi nāma satthu ceva sāvikāya ca atthena attho byañjanena byañjanaṃ saṃsandissati, samessati, na virodhayissati yadidaṃ aggapadasmiṃ. Handa dāni mayaṃ, bhante, gacchāma. Bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti. ‘‘Yassa dāni tvaṃ, mahārāja, kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho rājā pasenadi kosalo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti. Paṭhamaṃ.

Next: ၂. အနုရာဓသုတ္တံ • 2. Anurādhasuttaṃ

Footnotes:

1. အန္ဝာဟိဏ္ဍန္တော (သီ.)

2. anvāhiṇḍanto (sī.)

3. ဝာလိကံ (သီ. သ္ယာ. ကံ.)

4. ဧတ္တိကာ (သီ.)

5. vālikaṃ (sī. syā. kaṃ.)

6. ettikā (sī.)

7. သတ္ထုနော စေဝ (သီ.)

8. ဝိဟာယိသ္သတိ (သီ. သ္ယာ. ကံ.), ဝိဂာယိသ္သတိ (က.)

9. satthuno ceva (sī.)

10. vihāyissati (sī. syā. kaṃ.), vigāyissati (ka.)

Related texts:

အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / သံယုတ္တနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ၁. ခေမာသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 1. Khemāsuttavaṇṇanā

ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / သံယုတ္တနိကာယ (ဋီကာ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ၁. ခေမာသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 1. Khemāsuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact