Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අපදාන-අට්‌ඨකථා • Apadāna-aṭṭhakathā

    4. කුණ්‌ඩධානවග්‌ගො

    4. Kuṇḍadhānavaggo

    1. කුණ්‌ඩධානත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා

    1. Kuṇḍadhānattheraapadānavaṇṇanā

    සත්‌තාහං පටිසල්‌ලීනන්‌තිආදිකං ආයස්‌මතො කුණ්‌ඩධානත්‌ථෙරස්‌ස අපදානං. අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ විවට්‌ටූපනිස්‌සයානි පුඤ්‌ඤානි උපචිනන්‌තො පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො කාලෙ හංසවතීනගරෙ කුලගෙහෙ නිබ්‌බත්‌තො වුත්‌තනයෙන භගවන්‌තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ධම්‌මං සුණන්‌තො සත්‌ථාරං එකං භික්‌ඛුං පඨමං සලාකං ගණ්‌හන්‌තානං අග්‌ගට්‌ඨානෙ ඨපෙන්‌තං දිස්‌වා තං ඨානන්‌තරං පත්‌ථෙත්‌වා තදනුරූපං පුඤ්‌ඤං කරොන්‌තො විචරි. සො එකදිවසං පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො නිරොධසමාපත්‌තිතො වුට්‌ඨාය නිසින්‌නස්‌ස මනොසිලාචුණ්‌ණපිඤ්‌ජරං මහන්‌තං කදලිඵලකණ්‌ණිකං උපනෙසි, තං භගවා පටිග්‌ගහෙත්‌වා පරිභුඤ්‌ජි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන එකාදසක්‌ඛත්‌තුං දෙවෙසු දෙවරජ්‌ජං කාරෙසි. චතුවීසතිවාරෙ ච රාජා අහොසි චක්‌කවත්‌තී.

    Sattāhaṃpaṭisallīnantiādikaṃ āyasmato kuṇḍadhānattherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbatto vuttanayena bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā tadanurūpaṃ puññaṃ karonto vicari. So ekadivasaṃ padumuttarassa bhagavato nirodhasamāpattito vuṭṭhāya nisinnassa manosilācuṇṇapiñjaraṃ mahantaṃ kadaliphalakaṇṇikaṃ upanesi, taṃ bhagavā paṭiggahetvā paribhuñji. So tena puññakammena ekādasakkhattuṃ devesu devarajjaṃ kāresi. Catuvīsativāre ca rājā ahosi cakkavattī.

    සො එවං අපරාපරං පුඤ්‌ඤානි කත්‌වා දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො කස්‌සපබුද්‌ධකාලෙ භුම්‌මදෙවතා හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති. දීඝායුකබුද්‌ධානඤ්‌ච නාම න අන්‌වද්‌ධමාසිකො උපොසථො හොති. තථා හි විපස්‌සිස්‌ස භගවතො ඡබ්‌බස්‌සන්‌තරෙ ඡබ්‌බස්‌සන්‌තරෙ උපොසථො අහොසි, කස්‌සපදසබලො පන ඡට්‌ඨෙ ඡට්‌ඨෙ මාසෙ පාතිමොක්‌ඛං ඔසාරෙසි, තස්‌ස පාතිමොක්‌ඛස්‌ස ඔසාරණකාලෙ දිසාවාසිකා ද්‌වෙ සහායකා භික්‌ඛූ ‘‘උපොසථං කරිස්‌සාමා’’ති ගච්‌ඡන්‌ති. අයං භුම්‌මදෙවතා චින්‌තෙසි – ‘‘ඉමෙසං ද්‌වින්‌නං භික්‌ඛූනං මෙත්‌ති අතිවිය දළ්‌හා, කිං නු ඛො භෙදකෙ සති භිජ්‌ජෙය්‍ය, න භිජ්‌ජෙය්‍යා’’ති. තෙසං ඔකාසං ඔලොකයමානා තෙසං අවිදූරෙ ගච්‌ඡති.

    So evaṃ aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto kassapabuddhakāle bhummadevatā hutvā nibbatti. Dīghāyukabuddhānañca nāma na anvaddhamāsiko uposatho hoti. Tathā hi vipassissa bhagavato chabbassantare chabbassantare uposatho ahosi, kassapadasabalo pana chaṭṭhe chaṭṭhe māse pātimokkhaṃ osāresi, tassa pātimokkhassa osāraṇakāle disāvāsikā dve sahāyakā bhikkhū ‘‘uposathaṃ karissāmā’’ti gacchanti. Ayaṃ bhummadevatā cintesi – ‘‘imesaṃ dvinnaṃ bhikkhūnaṃ metti ativiya daḷhā, kiṃ nu kho bhedake sati bhijjeyya, na bhijjeyyā’’ti. Tesaṃ okāsaṃ olokayamānā tesaṃ avidūre gacchati.

    අථෙකො ථෙරො එකස්‌ස හත්‌ථෙ පත්‌තචීවරං දත්‌වා සරීරවළඤ්‌ජනත්‌ථං උදකඵාසුකට්‌ඨානං ගන්‌ත්‌වා ධොතහත්‌ථපාදො හුත්‌වා ගුම්‌බසමීපතො නික්‌ඛමති. භුම්‌මදෙවතා තස්‌ස ථෙරස්‌ස පච්‌ඡතො පච්‌ඡතො උත්‌තමරූපා ඉත්‌ථී හුත්‌වා කෙසෙ විධුනිත්‌වා සංවිධාය බන්‌ධන්‌තී විය පිට්‌ඨියං පංසුං පුඤ්‌ඡමානා විය සාටකං සංවිධාය නිවාසයමානා විය ච හුත්‌වා ථෙරස්‌ස පදානුපදිකා හුත්‌වා ගුම්‌බතො නික්‌ඛන්‌තා . එකමන්‌තෙ ඨිතො සහායකත්‌ථෙරො තං කාරණං දිස්‌වාව දොමනස්‌සජාතො ‘‘නට්‌ඨො දානි මෙ ඉමිනා භික්‌ඛුනා සද්‌ධිං දීඝරත්‌තානුගතො සිනෙහො, සචාහං එවංවිධභාවං ජානෙය්‍යං, එත්‌තකං කාලං ඉමිනා සද්‌ධිං විස්‌සාසං න කරෙය්‍ය’’න්‌ති චින්‌තෙත්‌වා ආගච්‌ඡන්‌තංයෙව නං ‘‘ගණ්‌හාහාවුසො, තුය්‌හං පත්‌තචීවරං, තාදිසෙන පාපෙන සද්‌ධිං එකමග්‌ගෙන න ගච්‌ඡාමී’’ති ආහ. තං කථං සුත්‌වා තස්‌ස ලජ්‌ජිභික්‌ඛුනො හදයං තිඛිණසත්‌තිං ගහෙත්‌වා විද්‌ධං විය අහොසි. තතො නං ආහ – ‘‘ආවුසො, කින්‌නාමෙතං වදසි, අහං එත්‌තකං කාලං දුක්‌කටමත්‌තම්‌පි ආපත්‌තිං න ජානාමි, ත්‌වං පන මං අජ්‌ජ ‘පාපො’ති වදසි, කිං තෙ දිට්‌ඨන්‌ති, කිං අඤ්‌ඤෙන දිට්‌ඨෙන, කිං ත්‌වං එවංවිධෙන අලඞ්‌කතපටියත්‌තෙන මාතුගාමෙන සද්‌ධිං එකට්‌ඨානෙ හුත්‌වා නික්‌ඛන්‌තො’’ති? ‘‘නත්‌ථෙතං, ආවුසො, මය්‌හං, නාහං එවරූපං මාතුගාමං පස්‌සාමී’’ති තස්‌ස යාවතතියං කථෙන්‌තස්‌සාපි ඉතරො ථෙරො කථං අසද්‌දහිත්‌වා අත්‌තනා දිට්‌ඨකාරණංයෙව භූතත්‌තං කත්‌වා ගණ්‌හන්‌තො තෙන සද්‌ධිං එකමග්‌ගෙන අගන්‌ත්‌වා අඤ්‌ඤෙන මග්‌ගෙන සත්‌ථු සන්‌තිකං ගතො. ඉතරොපි භික්‌ඛු අඤ්‌ඤෙන මග්‌ගෙන සත්‌ථු සන්‌තිකංයෙව ගතො.

    Atheko thero ekassa hatthe pattacīvaraṃ datvā sarīravaḷañjanatthaṃ udakaphāsukaṭṭhānaṃ gantvā dhotahatthapādo hutvā gumbasamīpato nikkhamati. Bhummadevatā tassa therassa pacchato pacchato uttamarūpā itthī hutvā kese vidhunitvā saṃvidhāya bandhantī viya piṭṭhiyaṃ paṃsuṃ puñchamānā viya sāṭakaṃ saṃvidhāya nivāsayamānā viya ca hutvā therassa padānupadikā hutvā gumbato nikkhantā . Ekamante ṭhito sahāyakatthero taṃ kāraṇaṃ disvāva domanassajāto ‘‘naṭṭho dāni me iminā bhikkhunā saddhiṃ dīgharattānugato sineho, sacāhaṃ evaṃvidhabhāvaṃ jāneyyaṃ, ettakaṃ kālaṃ iminā saddhiṃ vissāsaṃ na kareyya’’nti cintetvā āgacchantaṃyeva naṃ ‘‘gaṇhāhāvuso, tuyhaṃ pattacīvaraṃ, tādisena pāpena saddhiṃ ekamaggena na gacchāmī’’ti āha. Taṃ kathaṃ sutvā tassa lajjibhikkhuno hadayaṃ tikhiṇasattiṃ gahetvā viddhaṃ viya ahosi. Tato naṃ āha – ‘‘āvuso, kinnāmetaṃ vadasi, ahaṃ ettakaṃ kālaṃ dukkaṭamattampi āpattiṃ na jānāmi, tvaṃ pana maṃ ajja ‘pāpo’ti vadasi, kiṃ te diṭṭhanti, kiṃ aññena diṭṭhena, kiṃ tvaṃ evaṃvidhena alaṅkatapaṭiyattena mātugāmena saddhiṃ ekaṭṭhāne hutvā nikkhanto’’ti? ‘‘Natthetaṃ, āvuso, mayhaṃ, nāhaṃ evarūpaṃ mātugāmaṃ passāmī’’ti tassa yāvatatiyaṃ kathentassāpi itaro thero kathaṃ asaddahitvā attanā diṭṭhakāraṇaṃyeva bhūtattaṃ katvā gaṇhanto tena saddhiṃ ekamaggena agantvā aññena maggena satthu santikaṃ gato. Itaropi bhikkhu aññena maggena satthu santikaṃyeva gato.

    තතො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස උපොසථාගාරං පවිසනවෙලාය සො භික්‌ඛු තං භික්‌ඛුං උපොසථග්‌ගෙ දිස්‌වා සඤ්‌ජානිත්‌වා ‘‘ඉමස්‌මිං උපොසථග්‌ගෙ එවරූපො නාම පාපභික්‌ඛු අත්‌ථි, නාහං තෙන සද්‌ධිං උපොසථං කරිස්‌සාමී’’ති නික්‌ඛමිත්‌වා බහි අට්‌ඨාසි. අථ භුම්‌මදෙවතා ‘‘භාරියං මයා කම්‌මං කත’’න්‌ති මහල්‌ලකඋපාසකවණ්‌ණෙන තස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා – ‘‘කස්‌මා, භන්‌තෙ, අය්‍යො ඉමස්‌මිං ඨානෙ ඨිතො’’ති ආහ. ‘‘උපාසක, ඉමං උපොසථග්‌ගං එකො පාපභික්‌ඛු පවිට්‌ඨො, ‘අහං තෙන සද්‌ධිං උපොසථං න කරොමී’ති බහි ඨිතොම්‌හී’’ති. ‘‘භන්‌තෙ, මා එවං ගණ්‌හථ, පරිසුද්‌ධසීලො එස භික්‌ඛු, තුම්‌හෙහි දිට්‌ඨමාතුගාමො නාම අහං. මයා තුම්‌හාකං වීමංසනත්‌ථාය ‘දළ්‌හා නු ඛො ඉමෙසං ථෙරානං මෙත්‌ති, නො දළ්‌හා’ති භිජ්‌ජනාභිජ්‌ජනභාවං ඔලොකෙන්‌තෙන තං කම්‌මං කත’’න්‌ති. ‘‘කො පන ත්‌වං, සප්‌පුරිසා’’ති? ‘‘අහං එකා භුම්‌මදෙවතා, භන්‌තෙ’’ති. දෙවපුත්‌තො කථෙන්‌තොයෙව දිබ්‌බානුභාවෙන ඨත්‌වා ථෙරස්‌ස පාදමූලෙ පතිත්‌වා ‘‘මය්‌හං, භන්‌තෙ, ඛමථ, ථෙරස්‌ස එසො දොසො නත්‌ථි, උපොසථං කරොථා’’ති ථෙරං යාචිත්‌වා උපොසථග්‌ගං පවෙසෙසි. සො ථෙරො උපොසථං තාව එකට්‌ඨානෙ අකාසි. මිත්‌තසන්‌ථවවසෙන පන පුන තෙන සද්‌ධිං න එකට්‌ඨානෙ වසි. ඉමස්‌ස ථෙරස්‌ස දොසං න කථෙසි. අපරභාගෙ චුදිතකත්‌ථෙරො පන විපස්‌සනාය කම්‌මං කරොන්‌තො අරහත්‌තං පාපුණි.

    Tato bhikkhusaṅghassa uposathāgāraṃ pavisanavelāya so bhikkhu taṃ bhikkhuṃ uposathagge disvā sañjānitvā ‘‘imasmiṃ uposathagge evarūpo nāma pāpabhikkhu atthi, nāhaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ karissāmī’’ti nikkhamitvā bahi aṭṭhāsi. Atha bhummadevatā ‘‘bhāriyaṃ mayā kammaṃ kata’’nti mahallakaupāsakavaṇṇena tassa santikaṃ gantvā – ‘‘kasmā, bhante, ayyo imasmiṃ ṭhāne ṭhito’’ti āha. ‘‘Upāsaka, imaṃ uposathaggaṃ eko pāpabhikkhu paviṭṭho, ‘ahaṃ tena saddhiṃ uposathaṃ na karomī’ti bahi ṭhitomhī’’ti. ‘‘Bhante, mā evaṃ gaṇhatha, parisuddhasīlo esa bhikkhu, tumhehi diṭṭhamātugāmo nāma ahaṃ. Mayā tumhākaṃ vīmaṃsanatthāya ‘daḷhā nu kho imesaṃ therānaṃ metti, no daḷhā’ti bhijjanābhijjanabhāvaṃ olokentena taṃ kammaṃ kata’’nti. ‘‘Ko pana tvaṃ, sappurisā’’ti? ‘‘Ahaṃ ekā bhummadevatā, bhante’’ti. Devaputto kathentoyeva dibbānubhāvena ṭhatvā therassa pādamūle patitvā ‘‘mayhaṃ, bhante, khamatha, therassa eso doso natthi, uposathaṃ karothā’’ti theraṃ yācitvā uposathaggaṃ pavesesi. So thero uposathaṃ tāva ekaṭṭhāne akāsi. Mittasanthavavasena pana puna tena saddhiṃ na ekaṭṭhāne vasi. Imassa therassa dosaṃ na kathesi. Aparabhāge cuditakatthero pana vipassanāya kammaṃ karonto arahattaṃ pāpuṇi.

    භුම්‌මදෙවතා තස්‌ස කම්‌මස්‌ස නිස්‌සන්‌දෙන එකං බුද්‌ධන්‌තරං අපායතො න මුච්‌චිත්‌ථ. සචෙ පන කාලෙන කාලං මනුස්‌සත්‌තං ආගච්‌ඡති, අඤ්‌ඤෙන යෙන කෙනචි කතො දොසො තස්‌සෙව උපරි පතති. සො අම්‌හාකං භගවතො උප්‌පන්‌නකාලෙ සාවත්‌ථියං බ්‍රාහ්‌මණකුලෙ නිබ්‌බත්‌ති, ධානමාණවොතිස්‌ස නාමං අකංසු. සො වයප්‌පත්‌තො තයො වෙදෙ උග්‌ගණ්‌හිත්‌වා මහල්‌ලකකාලෙ සත්‌ථු ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා පටිලද්‌ධසද්‌ධො සාසනෙ පබ්‌බජි. තස්‌ස උපසම්‌පන්‌නදිවසතො පට්‌ඨාය එකා අලඞ්‌කතපටියත්‌තා ඉත්‌ථී තස්‌මිං ගාමං පවිසන්‌තෙ සද්‌ධිංයෙව පවිසති, නික්‌ඛමන්‌තෙ නික්‌ඛමති, විහාරං පවිසන්‌තෙපි සද්‌ධිං පවිසති, තිට්‌ඨන්‌තෙපි තිට්‌ඨතීති එවං නිච්‌චානුබන්‌ධා පඤ්‌ඤායති. ථෙරො තං න පස්‌සති. තස්‌ස පන පුරිමකම්‌මස්‌ස නිස්‌සන්‌දෙන සා අඤ්‌ඤෙසං උපට්‌ඨාසි.

    Bhummadevatā tassa kammassa nissandena ekaṃ buddhantaraṃ apāyato na muccittha. Sace pana kālena kālaṃ manussattaṃ āgacchati, aññena yena kenaci kato doso tasseva upari patati. So amhākaṃ bhagavato uppannakāle sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti, dhānamāṇavotissa nāmaṃ akaṃsu. So vayappatto tayo vede uggaṇhitvā mahallakakāle satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho sāsane pabbaji. Tassa upasampannadivasato paṭṭhāya ekā alaṅkatapaṭiyattā itthī tasmiṃ gāmaṃ pavisante saddhiṃyeva pavisati, nikkhamante nikkhamati, vihāraṃ pavisantepi saddhiṃ pavisati, tiṭṭhantepi tiṭṭhatīti evaṃ niccānubandhā paññāyati. Thero taṃ na passati. Tassa pana purimakammassa nissandena sā aññesaṃ upaṭṭhāsi.

    ගාමෙ යාගුභික්‌ඛං දදමානා ඉත්‌ථියො, ‘‘භන්‌තෙ, අයං එකො යාගුඋළුඞ්‌කො තුම්‌හාකං, එකො ඉමිස්‌සා අම්‌හාකං සහායිකායා’’ති පරිහාසං කරොන්‌ති. ථෙරස්‌ස මහතී විහෙසා හොති. විහාරගතම්‌පි නං සාමණෙරා චෙව දහරභික්‌ඛූ ච පරිවාරෙත්‌වා ‘‘ධානො කොණ්‌ඩො ජාතො’’ති පරිහාසං කරොන්‌ති. අථස්‌ස තෙනෙව කාරණෙන කුණ්‌ඩධානො ථෙරොති නාමං ජාතං. සො උට්‌ඨාය සමුට්‌ඨාය තෙහි කරියමානං කෙළිං සහිතුං අසක්‌කොන්‌තො උම්‌මාදං ගහෙත්‌වා ‘‘තුම්‌හෙ කොණ්‌ඩා, තුම්‌හාකං උපජ්‌ඣායො කොණ්‌ඩො, ආචරියො කොණ්‌ඩො’’ති වදති. අථ නං සත්‌ථු ආරොචෙසුං – ‘‘කුණ්‌ඩධානො, භන්‌තෙ, දහරසාමණෙරෙහි සද්‌ධිං එවං ඵරුසවාචං වදතී’’ති. සත්‌ථා තං පක්‌කොසාපෙත්‌වා ‘‘සච්‌චං කිර ත්‌වං, ධාන, දහරසාමණෙරෙහි සද්‌ධිං ඵරුසවාචං වදසී’’ති පුච්‌ඡි. තෙන ‘‘සච්‌චං භගවා’’ති වුත්‌තෙ – ‘‘කස්‌මා එවං වදසී’’ති ආහ. ‘‘භන්‌තෙ, නිබද්‌ධං විහෙසං සහිතුං අසක්‌කොන්‌තො එවං කථෙමී’’ති . ‘‘ත්‌වං පුබ්‌බෙ කතකම්‌මං යාවජ්‌ජදිවසා ජීරාපෙතුං න සක්‌කොසි, පුන එවං ඵරුසවාචං මා වද භික්‌ඛූ’’ති වත්‌වා ආහ –

    Gāme yāgubhikkhaṃ dadamānā itthiyo, ‘‘bhante, ayaṃ eko yāguuḷuṅko tumhākaṃ, eko imissā amhākaṃ sahāyikāyā’’ti parihāsaṃ karonti. Therassa mahatī vihesā hoti. Vihāragatampi naṃ sāmaṇerā ceva daharabhikkhū ca parivāretvā ‘‘dhāno koṇḍo jāto’’ti parihāsaṃ karonti. Athassa teneva kāraṇena kuṇḍadhāno theroti nāmaṃ jātaṃ. So uṭṭhāya samuṭṭhāya tehi kariyamānaṃ keḷiṃ sahituṃ asakkonto ummādaṃ gahetvā ‘‘tumhe koṇḍā, tumhākaṃ upajjhāyo koṇḍo, ācariyo koṇḍo’’ti vadati. Atha naṃ satthu ārocesuṃ – ‘‘kuṇḍadhāno, bhante, daharasāmaṇerehi saddhiṃ evaṃ pharusavācaṃ vadatī’’ti. Satthā taṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, dhāna, daharasāmaṇerehi saddhiṃ pharusavācaṃ vadasī’’ti pucchi. Tena ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti vutte – ‘‘kasmā evaṃ vadasī’’ti āha. ‘‘Bhante, nibaddhaṃ vihesaṃ sahituṃ asakkonto evaṃ kathemī’’ti . ‘‘Tvaṃ pubbe katakammaṃ yāvajjadivasā jīrāpetuṃ na sakkosi, puna evaṃ pharusavācaṃ mā vada bhikkhū’’ti vatvā āha –

    ‘‘මාවොච ඵරුසං කඤ්‌චි, වුත්‌තා පටිවදෙය්‍යු තං;

    ‘‘Māvoca pharusaṃ kañci, vuttā paṭivadeyyu taṃ;

    දුක්‌ඛා හි සාරම්‌භකථා, පටිදණ්‌ඩා ඵුසෙය්‍යු තං.

    Dukkhā hi sārambhakathā, paṭidaṇḍā phuseyyu taṃ.

    ‘‘සචෙ නෙරෙසි අත්‌තානං, කංසො උපහතො යථා;

    ‘‘Sace neresi attānaṃ, kaṃso upahato yathā;

    එස පත්‌තොසි නිබ්‌බානං, සාරම්‌භො තෙ න විජ්‌ජතී’’ති. (ධ. ප. 133-134) –

    Esa pattosi nibbānaṃ, sārambho te na vijjatī’’ti. (dha. pa. 133-134) –

    ඉමඤ්‌ච පන තස්‌ස ථෙරස්‌ස මාතුගාමෙන සද්‌ධිං විචරණභාවං කොසලරඤ්‌ඤොපි කථයිංසු. රාජා ‘‘ගච්‌ඡථ, භණෙ, නං වීමංසථා’’ති පෙසෙත්‌වා සයම්‌පි මන්‌දෙනෙව පරිවාරෙන සද්‌ධිං ථෙරස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා එකමන්‌තෙ ඔලොකෙන්‌තො අට්‌ඨාසි. තස්‌මිං ඛණෙ ථෙරො සූචිකම්‌මං කරොන්‌තො නිසින්‌නො හොති. සාපි ඉත්‌ථී අවිදූරෙ ඨානෙ ඨිතා විය පඤ්‌ඤායති.

    Imañca pana tassa therassa mātugāmena saddhiṃ vicaraṇabhāvaṃ kosalaraññopi kathayiṃsu. Rājā ‘‘gacchatha, bhaṇe, naṃ vīmaṃsathā’’ti pesetvā sayampi mandeneva parivārena saddhiṃ therassa santikaṃ gantvā ekamante olokento aṭṭhāsi. Tasmiṃ khaṇe thero sūcikammaṃ karonto nisinno hoti. Sāpi itthī avidūre ṭhāne ṭhitā viya paññāyati.

    රාජා තං දිස්‌වා ‘‘අත්‌ථි තං කාරණ’’න්‌ති තස්‌සා ඨිතට්‌ඨානං අගමාසි. සා තස්‌මිං ආගච්‌ඡන්‌තෙ ථෙරස්‌ස වසනපණ්‌ණසාලං පවිට්‌ඨා විය අහොසි. රාජාපි තාය සද්‌ධිං එව පණ්‌ණසාලායං පවිසිත්‌වා සබ්‌බත්‌ථ ඔලොකෙන්‌තො අදිස්‌වා ‘‘නායං මාතුගාමො, ථෙරස්‌ස එකො කම්‌මවිපාකො’’ති සඤ්‌ඤං කත්‌වා පඨමං ථෙරස්‌ස සමීපෙන ගච්‌ඡන්‌තොපි ථෙරං අවන්‌දිත්‌වා තස්‌ස කාරණස්‌ස අභූතභාවං ඤත්‌වා පණ්‌ණසාලතො නික්‌ඛමිත්‌වා ථෙරං වන්‌දිත්‌වා එකමන්‌තෙ නිසින්‌නො ‘‘කච්‌චි, භන්‌තෙ, පිණ්‌ඩකෙන න කිලමථා’’ති පුච්‌ඡි. ථෙරො ‘‘වට්‌ටති, මහාරාජා’’ති ආහ. ‘‘ජානාමහං, භන්‌තෙ, අය්‍යස්‌ස කථං, එවරූපෙනුපක්‌කිලෙසෙන සද්‌ධිං චරන්‌තානං තුම්‌හාකං කෙ නාම පසීදිස්‌සන්‌ති, ඉතො පට්‌ඨාය වො කත්‌ථචි ගමනකිච්‌චං නත්‌ථි. අහං චතූහි පච්‌චයෙහි උපට්‌ඨහිස්‌සාමි, තුම්‌හෙ යොනිසොමනසිකාරෙ මා පමජ්‌ජිත්‌ථා’’ති වත්‌වා නිබද්‌ධභික්‌ඛං පට්‌ඨපෙසි. ථෙරො රාජානං උපත්‌ථම්‌භකං ලභිත්‌වා භොජනසප්‌පායෙන එකග්‌ගචිත්‌තො හුත්‌වා විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි. තතො පට්‌ඨාය සා ඉත්‌ථී අන්‌තරධායි.

    Rājā taṃ disvā ‘‘atthi taṃ kāraṇa’’nti tassā ṭhitaṭṭhānaṃ agamāsi. Sā tasmiṃ āgacchante therassa vasanapaṇṇasālaṃ paviṭṭhā viya ahosi. Rājāpi tāya saddhiṃ eva paṇṇasālāyaṃ pavisitvā sabbattha olokento adisvā ‘‘nāyaṃ mātugāmo, therassa eko kammavipāko’’ti saññaṃ katvā paṭhamaṃ therassa samīpena gacchantopi theraṃ avanditvā tassa kāraṇassa abhūtabhāvaṃ ñatvā paṇṇasālato nikkhamitvā theraṃ vanditvā ekamante nisinno ‘‘kacci, bhante, piṇḍakena na kilamathā’’ti pucchi. Thero ‘‘vaṭṭati, mahārājā’’ti āha. ‘‘Jānāmahaṃ, bhante, ayyassa kathaṃ, evarūpenupakkilesena saddhiṃ carantānaṃ tumhākaṃ ke nāma pasīdissanti, ito paṭṭhāya vo katthaci gamanakiccaṃ natthi. Ahaṃ catūhi paccayehi upaṭṭhahissāmi, tumhe yonisomanasikāre mā pamajjitthā’’ti vatvā nibaddhabhikkhaṃ paṭṭhapesi. Thero rājānaṃ upatthambhakaṃ labhitvā bhojanasappāyena ekaggacitto hutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tato paṭṭhāya sā itthī antaradhāyi.

    තදා මහාසුභද්‌දා උග්‌ගනගරෙ මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකුලෙ වසමානා ‘‘සත්‌ථා මං අනුකම්‌පතූ’’ති උපොසථඞ්‌ගං අධිට්‌ඨාය නිරාමගන්‌ධා හුත්‌වා උපරිපාසාදතලෙ ඨිතා ‘‘ඉමානි පුප්‌ඵානි අන්‌තරෙ අට්‌ඨත්‌වා දසබලස්‌ස මත්‌ථකෙ විතානං හුත්‌වා තිට්‌ඨන්‌තු, දසබලො ඉමාය සඤ්‌ඤාය ස්‌වෙ පඤ්‌චහි භික්‌ඛුසතෙහි සද්‌ධිං මය්‌හං භික්‌ඛං ගණ්‌හතූ’’ති සච්‌චකිරියං කත්‌වා අට්‌ඨ සුමනපුප්‌ඵමුට්‌ඨියො විස්‌සජ්‌ජෙසි. පුප්‌ඵානි ගන්‌ත්‌වා ධම්‌මදෙසනාවෙලාය සත්‌ථු මත්‌ථකෙ විතානං හුත්‌වා අට්‌ඨංසු. සත්‌ථා තං සුමනපුප්‌ඵවිතානං දිස්‌වා චිත්‌තෙනෙව සුභද්‌දාය භික්‌ඛං අධිවාසෙත්‌වා පුනදිවසෙ අරුණෙ උට්‌ඨිතෙ ආනන්‌දත්‌ථෙරං ආහ – ‘‘ආනන්‌ද, මයං අජ්‌ජ දූරං භික්‌ඛාචාරං ගමිස්‌සාම, පුථුජ්‌ජනානං අදත්‌වා අරියානංයෙව සලාකං දෙහී’’ති. ථෙරො භික්‌ඛූනං ආරොචෙසි – ‘‘ආවුසො, සත්‌ථා අජ්‌ජ දූරං භික්‌ඛාචාරං ගමිස්‌සති. පුථුජ්‌ජනා මා ගණ්‌හන්‌තු, අරියාව සලාකං ගණ්‌හන්‌තූ’’ති. කුණ්‌ඩධානත්‌ථෙරො – ‘‘ආහරාවුසො, සලාක’’න්‌ති පඨමංයෙව හත්‌ථං පසාරෙසි. ආනන්‌දො ‘‘සත්‌ථා තාදිසානං භික්‌ඛූනං සලාකං න දාපෙති, අරියානංයෙව දාපෙතී’’ති විතක්‌කං උප්‌පාදෙත්‌වා ගන්‌ත්‌වා සත්‌ථු ආරොචෙසි. සත්‌ථා ‘‘ආහරාපෙන්‌තස්‌ස සලාකං දෙහී’’ති ආහ. ථෙරො චින්‌තෙසි – ‘‘සචෙ කුණ්‌ඩධානස්‌ස සලාකා දාතුං න යුත්‌තා, අථ සත්‌ථා පටිබාහෙය්‍ය, භවිස්‌සති එත්‌ථ කාරණ’’න්‌ති ‘‘කුණ්‌ඩධානස්‌ස සලාකං දස්‌සාමී’’ති ගමනං අභිනීහරි. කුණ්‌ඩධානො තස්‌ස පුරාගමනා එව අභිඤ්‌ඤාපාදකං චතුත්‌ථජ්‌ඣානං සමාපජ්‌ජිත්‌වා ඉද්‌ධියා ආකාසෙ ඨත්‌වා ‘‘ආහරාවුසො ආනන්‌ද, සත්‌ථා මං ජානාති, මාදිසං භික්‌ඛුං පඨමං සලාකං ගණ්‌හන්‌තං න සත්‌ථා වාරෙතී’’ති හත්‌ථං පසාරෙත්‌වා සලාකං ගණ්‌හි. සත්‌ථා තං අට්‌ඨුප්‌පත්‌තිං කත්‌වා ථෙරං ඉමස්‌මිං සාසනෙ පඨමං සලාකං ගණ්‌හන්‌තානං අග්‌ගට්‌ඨානෙ ඨපෙසි. යස්‌මා අයං ථෙරො රාජානං උපත්‌ථම්‌භං ලභිත්‌වා සප්‌පායාහාරපටිලාභෙන සමාහිතචිත්‌තො විපස්‌සනාය කම්‌මං කරොන්‌තො උපනිස්‌සයසම්‌පන්‌නතාය ඡළභිඤ්‌ඤො අහොසි. එවංභූතස්‌සාපි ඉමස්‌ස ථෙරස්‌ස ගුණෙ අජානන්‌තා යෙ පුථුජ්‌ජනා භික්‌ඛූ ‘‘අයං පඨමං සලාකං ගණ්‌හති, කිං නු ඛො එත’’න්‌ති විමතිං උප්‌පාදෙන්‌ති. තෙසං තං විමතිවිධමනත්‌ථං ථෙරො ආකාසං අබ්‌භුග්‌ගන්‌ත්‌වා ඉද්‌ධිපාටිහාරියං දස්‌සෙත්‌වා අඤ්‌ඤාපදෙසෙන අඤ්‌ඤං බ්‍යාකරොන්‌තො ‘‘පඤ්‌ච ඡින්‌දෙ’’ති ගාථං අභාසි.

    Tadā mahāsubhaddā ugganagare micchādiṭṭhikule vasamānā ‘‘satthā maṃ anukampatū’’ti uposathaṅgaṃ adhiṭṭhāya nirāmagandhā hutvā uparipāsādatale ṭhitā ‘‘imāni pupphāni antare aṭṭhatvā dasabalassa matthake vitānaṃ hutvā tiṭṭhantu, dasabalo imāya saññāya sve pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhatū’’ti saccakiriyaṃ katvā aṭṭha sumanapupphamuṭṭhiyo vissajjesi. Pupphāni gantvā dhammadesanāvelāya satthu matthake vitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu. Satthā taṃ sumanapupphavitānaṃ disvā citteneva subhaddāya bhikkhaṃ adhivāsetvā punadivase aruṇe uṭṭhite ānandattheraṃ āha – ‘‘ānanda, mayaṃ ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissāma, puthujjanānaṃ adatvā ariyānaṃyeva salākaṃ dehī’’ti. Thero bhikkhūnaṃ ārocesi – ‘‘āvuso, satthā ajja dūraṃ bhikkhācāraṃ gamissati. Puthujjanā mā gaṇhantu, ariyāva salākaṃ gaṇhantū’’ti. Kuṇḍadhānatthero – ‘‘āharāvuso, salāka’’nti paṭhamaṃyeva hatthaṃ pasāresi. Ānando ‘‘satthā tādisānaṃ bhikkhūnaṃ salākaṃ na dāpeti, ariyānaṃyeva dāpetī’’ti vitakkaṃ uppādetvā gantvā satthu ārocesi. Satthā ‘‘āharāpentassa salākaṃ dehī’’ti āha. Thero cintesi – ‘‘sace kuṇḍadhānassa salākā dātuṃ na yuttā, atha satthā paṭibāheyya, bhavissati ettha kāraṇa’’nti ‘‘kuṇḍadhānassa salākaṃ dassāmī’’ti gamanaṃ abhinīhari. Kuṇḍadhāno tassa purāgamanā eva abhiññāpādakaṃ catutthajjhānaṃ samāpajjitvā iddhiyā ākāse ṭhatvā ‘‘āharāvuso ānanda, satthā maṃ jānāti, mādisaṃ bhikkhuṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantaṃ na satthā vāretī’’ti hatthaṃ pasāretvā salākaṃ gaṇhi. Satthā taṃ aṭṭhuppattiṃ katvā theraṃ imasmiṃ sāsane paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhantānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Yasmā ayaṃ thero rājānaṃ upatthambhaṃ labhitvā sappāyāhārapaṭilābhena samāhitacitto vipassanāya kammaṃ karonto upanissayasampannatāya chaḷabhiñño ahosi. Evaṃbhūtassāpi imassa therassa guṇe ajānantā ye puthujjanā bhikkhū ‘‘ayaṃ paṭhamaṃ salākaṃ gaṇhati, kiṃ nu kho eta’’nti vimatiṃ uppādenti. Tesaṃ taṃ vimatividhamanatthaṃ thero ākāsaṃ abbhuggantvā iddhipāṭihāriyaṃ dassetvā aññāpadesena aññaṃ byākaronto ‘‘pañca chinde’’ti gāthaṃ abhāsi.

    1. එවං සො පූරිතපුඤ්‌ඤසම්‌භාරානුරූපෙන අරහා හුත්‌වා පත්‌තඑතදග්‌ගට්‌ඨානො අත්‌තනො පුබ්‌බකම්‌මං සරිත්‌වා සොමනස්‌සවසෙන පුබ්‌බචරිතාපදානං පකාසෙන්‌තො සත්‌තාහං පටිසල්‌ලීනන්‌තිආදිමාහ. තත්‌ථ සත්‌ථාහං සත්‌තදිවසං නිරොධසමාපත්‌තිවිහාරෙන පටිසල්‌ලීනං විවෙකභූතන්‌ති අත්‌ථො. සෙසං උත්‌තානත්‌ථමෙවාති.

    1. Evaṃ so pūritapuññasambhārānurūpena arahā hutvā pattaetadaggaṭṭhāno attano pubbakammaṃ saritvā somanassavasena pubbacaritāpadānaṃ pakāsento sattāhaṃ paṭisallīnantiādimāha. Tattha satthāhaṃ sattadivasaṃ nirodhasamāpattivihārena paṭisallīnaṃ vivekabhūtanti attho. Sesaṃ uttānatthamevāti.

    කුණ්‌ඩධානත්‌ථෙරඅපදානවණ්‌ණනා සමත්‌තා.

    Kuṇḍadhānattheraapadānavaṇṇanā samattā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / අපදානපාළි • Apadānapāḷi / 1. කුණ්‌ඩධානත්‌ථෙරඅපදානං • 1. Kuṇḍadhānattheraapadānaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact