Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဒီဃနိကာယ • Dīghanikāya

    ၇. လက္ခဏသုတ္တံ

    7. Lakkhaṇasuttaṃ

    ဒ္ဝတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ

    Dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni

    ၁၉၈. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ။ တတ္ရ ခော ဘဂဝာ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝော’’တိ။ ‘‘ဘဒ္ဒန္တေ’’တိ 1 တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စသ္သောသုံ။ ဘဂဝာ ဧတဒဝောစ –

    198. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhaddante’’ti 2 te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –

    ၁၉၉. ‘‘ဒ္ဝတ္တိံသိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသသ္သ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဟိ သမန္နာဂတသ္သ မဟာပုရိသသ္သ ဒ္ဝေဝ ဂတိယော ဘဝန္တိ အနညာ။ သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော သတ္တရတနသမန္နာဂတော။ တသ္သိမာနိ သတ္တ ရတနာနိ ဘဝန္တိ; သေယ္ယထိဒံ, စက္ကရတနံ ဟတ္ထိရတနံ အသ္သရတနံ မဏိရတနံ ဣတ္ထိရတနံ ဂဟပတိရတနံ ပရိဏာယကရတနမေဝ သတ္တမံ။ ပရောသဟသ္သံ ခော ပနသ္သ ပုတ္တာ ဘဝန္တိ သူရာ ဝီရင္ဂရူပာ ပရသေနပ္ပမဒ္ဒနာ။ သော ဣမံ ပထဝိံ သာဂရပရိယန္တံ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန ဓမ္မေန အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသတိ။ သစေ ခော ပန အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇတိ, အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒော 3

    199. ‘‘Dvattiṃsimāni, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti; seyyathidaṃ, cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado 4.

    ၂၀၀. ‘‘ကတမာနိ စ တာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဒ္ဝတ္တိံသ မဟာပုရိသသ္သ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဟိ သမန္နာဂတသ္သ မဟာပုရိသသ္သ ဒ္ဝေဝ ဂတိယော ဘဝန္တိ အနညာ? သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ သစေ ခော ပန အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇတိ, အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒော။

    200. ‘‘Katamāni ca tāni, bhikkhave, dvattiṃsa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā? Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado.

    ‘‘ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသော သုပ္ပတိဋ္ဌိတပာဒော ဟောတိ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသော သုပ္ပတိဋ္ဌိတပာဒော ဟောတိ, ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသသ္သ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ဘဝတိ။

    ‘‘Idha, bhikkhave, mahāpuriso suppatiṭṭhitapādo hoti. Yampi, bhikkhave, mahāpuriso suppatiṭṭhitapādo hoti, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသသ္သ ဟေဋ္ဌာပာဒတလေသု စက္ကာနိ ဇာတာနိ ဟောန္တိ သဟသ္သာရာနိ သနေမိကာနိ သနာဘိကာနိ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာနိ 5။ ယမ္ပိ , ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသသ္သ ဟေဋ္ဌာပာဒတလေသု စက္ကာနိ ဇာတာနိ ဟောန္တိ သဟသ္သာရာနိ သနေမိကာနိ သနာဘိကာနိ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာနိ, ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသသ္သ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ဘဝတိ။

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, mahāpurisassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni honti sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni 6. Yampi , bhikkhave, mahāpurisassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni honti sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသော အာယတပဏ္ဟိ ဟောတိ။ပေ.။ ဒီဃင္ဂုလိ ဟောတိ။ မုဒုတလုနဟတ္ထပာဒော ဟောတိ။ ဇာလဟတ္ထပာဒော ဟောတိ။ ဥသ္သင္ခပာဒော ဟောတိ။ ဧဏိဇင္ဃော ဟောတိ။ ဌိတကောဝ အနောနမန္တော ဥဘောဟိ ပာဏိတလေဟိ ဇဏ္ဏုကာနိ ပရိမသတိ ပရိမဇ္ဇတိ။ ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယ္ဟော ဟောတိ။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟောတိ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော။ သုခုမစ္ဆဝိ ဟောတိ, သုခုမတ္တာ ဆဝိယာ ရဇောဇလ္လံ ကာယေ န ဥပလိမ္ပတိ။ ဧကေကလောမော ဟောတိ, ဧကေကာနိ လောမာနိ လောမကူပေသု ဇာတာနိ။ ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမော ဟောတိ, ဥဒ္ဓဂ္ဂာနိ လောမာနိ ဇာတာနိ နီလာနိ အဉ္ဇနဝဏ္ဏာနိ ကုဏ္ဍလာဝဋ္ဋာနိ 7 ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋကဇာတာနိ 8 ။ ဗ္ရဟ္မုဇုဂတ္တော ဟောတိ။ သတ္တုသ္သဒော ဟောတိ။ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော ဟောတိ။ စိတန္တရံသော 9 ဟောတိ။ နိဂ္ရောဓပရိမဏ္ဍလော ဟောတိ, ယာဝတက္ဝသ္သ ကာယော တာဝတက္ဝသ္သ ဗ္ယာမော ယာဝတက္ဝသ္သ ဗ္ယာမော တာဝတက္ဝသ္သ ကာယော။ သမဝဋ္ဋက္ခန္ဓော ဟောတိ။ ရသဂ္ဂသဂ္ဂီ ဟောတိ။ သီဟဟနု ဟောတိ။ စတ္တာလီသဒန္တော ဟောတိ ။ သမဒန္တော ဟောတိ။ အဝိရဠဒန္တော ဟောတိ။ သုသုက္ကဒာဌော ဟောတိ။ ပဟူတဇိဝ္ဟော ဟောတိ။ ဗ္ရဟ္မသ္သရော ဟောတိ ကရဝီကဘာဏီ။ အဘိနီလနေတ္တော ဟောတိ။ ဂောပခုမော ဟောတိ။ ဥဏ္ဏာ ဘမုကန္တရေ ဇာတာ ဟောတိ, ဩဒာတာ မုဒုတူလသန္နိဘာ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသသ္သ ဥဏ္ဏာ ဘမုကန္တရေ ဇာတာ ဟောတိ, ဩဒာတာ မုဒုတူလသန္နိဘာ, ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသသ္သ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ဘဝတိ။

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, mahāpuriso āyatapaṇhi hoti…pe… dīghaṅguli hoti… mudutalunahatthapādo hoti… jālahatthapādo hoti… ussaṅkhapādo hoti… eṇijaṅgho hoti… ṭhitakova anonamanto ubhohi pāṇitalehi jaṇṇukāni parimasati parimajjati… kosohitavatthaguyho hoti… suvaṇṇavaṇṇo hoti kañcanasannibhattaco… sukhumacchavi hoti, sukhumattā chaviyā rajojallaṃ kāye na upalimpati… ekekalomo hoti, ekekāni lomāni lomakūpesu jātāni… uddhaggalomo hoti, uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvaṭṭāni 10 dakkhiṇāvaṭṭakajātāni 11 … brahmujugatto hoti… sattussado hoti… sīhapubbaddhakāyo hoti… citantaraṃso 12 hoti… nigrodhaparimaṇḍalo hoti, yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa byāmo yāvatakvassa byāmo tāvatakvassa kāyo… samavaṭṭakkhandho hoti… rasaggasaggī hoti… sīhahanu hoti… cattālīsadanto hoti … samadanto hoti… aviraḷadanto hoti… susukkadāṭho hoti… pahūtajivho hoti… brahmassaro hoti karavīkabhāṇī… abhinīlanetto hoti… gopakhumo hoti… uṇṇā bhamukantare jātā hoti, odātā mudutūlasannibhā. Yampi, bhikkhave, mahāpurisassa uṇṇā bhamukantare jātā hoti, odātā mudutūlasannibhā, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ‘‘ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသော ဥဏ္ဟီသသီသော ဟောတိ။ ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသော ဥဏ္ဟီသသီသော ဟောတိ, ဣဒမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသသ္သ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ဘဝတိ။

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, mahāpuriso uṇhīsasīso hoti. Yampi, bhikkhave, mahāpuriso uṇhīsasīso hoti, idampi, bhikkhave, mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati.

    ‘‘ဣမာနိ ခော တာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဒ္ဝတ္တိံသ မဟာပုရိသသ္သ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဟိ သမန္နာဂတသ္သ မဟာပုရိသသ္သ ဒ္ဝေဝ ဂတိယော ဘဝန္တိ အနညာ။ သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ သစေ ခော ပန အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇတိ, အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒော။

    ‘‘Imāni kho tāni, bhikkhave, dvattiṃsa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveva gatiyo bhavanti anaññā. Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado.

    ‘‘ဣမာနိ ခော, ဘိက္ခဝေ, ဒ္ဝတ္တိံသ မဟာပုရိသသ္သ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ဗာဟိရကာပိ ဣသယော ဓာရေန္တိ, နော စ ခော တေ ဇာနန္တိ – ‘ဣမသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ ဣဒံ လက္ခဏံ ပဋိလဘတီ’တိ။

    ‘‘Imāni kho, bhikkhave, dvattiṃsa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇāni bāhirakāpi isayo dhārenti, no ca kho te jānanti – ‘imassa kammassa kaṭattā idaṃ lakkhaṇaṃ paṭilabhatī’ti.

    (၁) သုပ္ပတိဋ္ဌိတပာဒတာလက္ခဏံ

    (1) Suppatiṭṭhitapādatālakkhaṇaṃ

    ၂၀၁. ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော ဒဠ္ဟသမာဒာနော အဟောသိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, အဝတ္ထိတသမာဒာနော ကာယသုစရိတေ ဝစီသုစရိတေ မနောသုစရိတေ ဒာနသံဝိဘာဂေ သီလသမာဒာနေ ဥပောသထုပဝာသေ မတ္တေယ္ယတာယ ပေတ္တေယ္ယတာယ သာမညတာယ ဗ္ရဟ္မညတာယ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိတာယ အညတရညတရေသု စ အဓိကုသလေသု ဓမ္မေသု ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဥသ္သန္နတ္တာ ဝိပုလတ္တာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သော တတ္ထ အညေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂ္ဂဏ္ဟာတိ ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ ဒိဗ္ဗေန ဝဏ္ဏေန ဒိဗ္ဗေန သုခေန ဒိဗ္ဗေန ယသေန ဒိဗ္ဗေန အာဓိပတေယ္ယေန ဒိဗ္ဗေဟိ ရူပေဟိ ဒိဗ္ဗေဟိ သဒ္ဒေဟိ ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓေဟိ ဒိဗ္ဗေဟိ ရသေဟိ ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ပဋိလဘတိ။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပာဒော ဟောတိ။ သမံ ပာဒံ ဘူမိယံ နိက္ခိပတိ, သမံ ဥဒ္ဓရတိ, သမံ သဗ္ဗာဝန္တေဟိ ပာဒတလေဟိ ဘူမိံ ဖုသတိ။

    201. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno daḷhasamādāno ahosi kusalesu dhammesu, avatthitasamādāno kāyasucarite vacīsucarite manosucarite dānasaṃvibhāge sīlasamādāne uposathupavāse matteyyatāya petteyyatāya sāmaññatāya brahmaññatāya kule jeṭṭhāpacāyitāya aññataraññataresu ca adhikusalesu dhammesu . So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. So tattha aññe deve dasahi ṭhānehi adhiggaṇhāti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena ādhipateyyena dibbehi rūpehi dibbehi saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi phoṭṭhabbehi. So tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Suppatiṭṭhitapādo hoti. Samaṃ pādaṃ bhūmiyaṃ nikkhipati, samaṃ uddharati, samaṃ sabbāvantehi pādatalehi bhūmiṃ phusati.

    ၂၀၂. ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော သတ္တရတနသမန္နာဂတော။ တသ္သိမာနိ သတ္တ ရတနာနိ ဘဝန္တိ; သေယ္ယထိဒံ, စက္ကရတနံ ဟတ္ထိရတနံ အသ္သရတနံ မဏိရတနံ ဣတ္ထိရတနံ ဂဟပတိရတနံ ပရိဏာယကရတနမေဝ သတ္တမံ။ ပရောသဟသ္သံ ခော ပနသ္သ ပုတ္တာ ဘဝန္တိ သူရာ ဝီရင္ဂရူပာ ပရသေနပ္ပမဒ္ဒနာ။ သော ဣမံ ပထဝိံ သာဂရပရိယန္တံ အခိလမနိမိတ္တမကဏ္ဋကံ ဣဒ္ဓံ ဖီတံ ခေမံ သိဝံ နိရဗ္ဗုဒံ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန ဓမ္မေန အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသတိ ။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? အက္ခမ္ဘိယော 13 ဟောတိ ကေနစိ မနုသ္သဘူတေန ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ‘‘သစေ ခော ပန အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇတိ, အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒော။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? အက္ခမ္ဘိယော ဟောတိ အဗ္ဘန္တရေဟိ ဝာ ဗာဟိရေဟိ ဝာ ပစ္စတ္ထိကေဟိ ပစ္စာမိတ္တေဟိ ရာဂေန ဝာ ဒောသေန ဝာ မောဟေန ဝာ သမဏေန ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏေန ဝာ ဒေဝေန ဝာ မာရေန ဝာ ဗ္ရဟ္မုနာ ဝာ ကေနစိ ဝာ လောကသ္မိံ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    202. ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti; seyyathidaṃ, cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ akhilamanimittamakaṇṭakaṃ iddhaṃ phītaṃ khemaṃ sivaṃ nirabbudaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati . Rājā samāno kiṃ labhati? Akkhambhiyo 14 hoti kenaci manussabhūtena paccatthikena paccāmittena. Rājā samāno idaṃ labhati. ‘‘Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Buddho samāno kiṃ labhati? Akkhambhiyo hoti abbhantarehi vā bāhirehi vā paccatthikehi paccāmittehi rāgena vā dosena vā mohena vā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၀၃. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    203. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘သစ္စေ စ ဓမ္မေ စ ဒမေ စ သံယမေ၊

    ‘‘Sacce ca dhamme ca dame ca saṃyame,

    သောစေယ္ယသီလာလယုပောသထေသု စ။

    Soceyyasīlālayuposathesu ca;

    ဒာနေ အဟိံသာယ အသာဟသေ ရတော၊

    Dāne ahiṃsāya asāhase rato,

    ဒဠ္ဟံ သမာဒာယ သမတ္တမာစရိ 15

    Daḷhaṃ samādāya samattamācari 16.

    ‘‘သော တေန ကမ္မေန ဒိဝံ သမက္ကမိ 17

    ‘‘So tena kammena divaṃ samakkami 18,

    သုခဉ္စ ခိဍ္ဍာရတိယော စ အန္ဝဘိ 19

    Sukhañca khiḍḍāratiyo ca anvabhi 20;

    တတော စဝိတ္ဝာ ပုနရာဂတော ဣဓ၊

    Tato cavitvā punarāgato idha,

    သမေဟိ ပာဒေဟိ ဖုသီ ဝသုန္ဓရံ။

    Samehi pādehi phusī vasundharaṃ.

    ‘‘ဗ္ယာကံသု ဝေယ္ယဉ္ဇနိကာ သမာဂတာ၊

    ‘‘Byākaṃsu veyyañjanikā samāgatā,

    သမပ္ပတိဋ္ဌသ္သ န ဟောတိ ခမ္ဘနာ။

    Samappatiṭṭhassa na hoti khambhanā;

    ဂိဟိသ္သ ဝာ ပဗ္ဗဇိတသ္သ ဝာ ပုန 21

    Gihissa vā pabbajitassa vā puna 22,

    တံ လက္ခဏံ ဘဝတိ တဒတ္ထဇောတကံ။

    Taṃ lakkhaṇaṃ bhavati tadatthajotakaṃ.

    ‘‘အက္ခမ္ဘိယော ဟောတိ အဂာရမာဝသံ၊

    ‘‘Akkhambhiyo hoti agāramāvasaṃ,

    ပရာဘိဘူ သတ္တုဘိ နပ္ပမဒ္ဒနော။

    Parābhibhū sattubhi nappamaddano;

    မနုသ္သဘူတေနိဓ ဟောတိ ကေနစိ၊

    Manussabhūtenidha hoti kenaci,

    အက္ခမ္ဘိယော တသ္သ ဖလေန ကမ္မုနော။

    Akkhambhiyo tassa phalena kammuno.

    ‘‘သစေ စ ပဗ္ဗဇ္ဇမုပေတိ တာဒိသော၊

    ‘‘Sace ca pabbajjamupeti tādiso,

    နေက္ခမ္မဆန္ဒာဘိရတော ဝိစက္ခဏော။

    Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo;

    အဂ္ဂော န သော ဂစ္ဆတိ ဇာတု ခမ္ဘနံ၊

    Aggo na so gacchati jātu khambhanaṃ,

    နရုတ္တမော ဧသ ဟိ တသ္သ ဓမ္မတာ’’တိ။

    Naruttamo esa hi tassa dhammatā’’ti.

    (၂) ပာဒတလစက္ကလက္ခဏံ

    (2) Pādatalacakkalakkhaṇaṃ

    ၂၀၄. ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော ဗဟုဇနသ္သ သုခာဝဟော အဟောသိ, ဥဗ္ဗေဂဥတ္တာသဘယံ အပနုဒိတာ, ဓမ္မိကဉ္စ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဓာတာ, သပရိဝာရဉ္စ ဒာနံ အဒာသိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဥသ္သန္နတ္တာ ဝိပုလတ္တာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ပဋိလဘတိ။ ဟေဋ္ဌာပာဒတလေသု စက္ကာနိ ဇာတာနိ ဟောန္တိ သဟသ္သာရာနိ သနေမိကာနိ သနာဘိကာနိ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာနိ သုဝိဘတ္တန္တရာနိ။

    204. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno bahujanassa sukhāvaho ahosi, ubbegauttāsabhayaṃ apanuditā, dhammikañca rakkhāvaraṇaguttiṃ saṃvidhātā, saparivārañca dānaṃ adāsi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni honti sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni suvibhattantarāni.

    ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? မဟာပရိဝာရော ဟောတိ; မဟာသ္သ ဟောန္တိ ပရိဝာရာ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာ နေဂမဇာနပဒာ ဂဏကမဟာမတ္တာ အနီကဋ္ဌာ ဒောဝာရိကာ အမစ္စာ ပာရိသဇ္ဇာ ရာဇာနော ဘောဂိယာ ကုမာရာ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ သစေ ခော ပန အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇတိ, အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒော။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? မဟာပရိဝာရော ဟောတိ; မဟာသ္သ ဟောန္တိ ပရိဝာရာ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပာသကာ ဥပာသိကာယော ဒေဝာ မနုသ္သာ အသုရာ နာဂာ ဂန္ဓဗ္ဗာ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāparivāro hoti; mahāssa honti parivārā brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati. Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Buddho samāno kiṃ labhati? Mahāparivāro hoti; mahāssa honti parivārā bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၀၅. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    205. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘ပုရေ ပုရတ္ထာ ပုရိမာသု ဇာတိသု၊

    ‘‘Pure puratthā purimāsu jātisu,

    မနုသ္သဘူတော ဗဟုနံ သုခာဝဟော။

    Manussabhūto bahunaṃ sukhāvaho;

    ဥဗ္ဘေဂဥတ္တာသဘယာပနူဒနော၊

    Ubbhegauttāsabhayāpanūdano,

    ဂုတ္တီသု ရက္ခာဝရဏေသု ဥသ္သုကော။

    Guttīsu rakkhāvaraṇesu ussuko.

    ‘‘သော တေန ကမ္မေန ဒိဝံ သမက္ကမိ၊

    ‘‘So tena kammena divaṃ samakkami,

    သုခဉ္စ ခိဍ္ဍာရတိယော စ အန္ဝဘိ။

    Sukhañca khiḍḍāratiyo ca anvabhi;

    တတော စဝိတ္ဝာ ပုနရာဂတော ဣဓ၊

    Tato cavitvā punarāgato idha,

    စက္ကာနိ ပာဒေသု ဒုဝေသု ဝိန္ဒတိ။

    Cakkāni pādesu duvesu vindati.

    ‘‘သမန္တနေမီနိ သဟသ္သရာနိ စ၊

    ‘‘Samantanemīni sahassarāni ca,

    ဗ္ယာကံသု ဝေယ္ယဉ္ဇနိကာ သမာဂတာ။

    Byākaṃsu veyyañjanikā samāgatā;

    ဒိသ္ဝာ ကုမာရံ သတပုညလက္ခဏံ၊

    Disvā kumāraṃ satapuññalakkhaṇaṃ,

    ပရိဝာရဝာ ဟေသ္သတိ သတ္တုမဒ္ဒနော။

    Parivāravā hessati sattumaddano.

    တထာ ဟီ စက္ကာနိ သမန္တနေမိနိ၊

    Tathā hī cakkāni samantanemini,

    သစေ န ပဗ္ဗဇ္ဇမုပေတိ တာဒိသော။

    Sace na pabbajjamupeti tādiso;

    ဝတ္တေတိ စက္ကံ ပထဝိံ ပသာသတိ၊

    Vatteti cakkaṃ pathaviṃ pasāsati,

    တသ္သာနုယန္တာဓ 23 ဘဝန္တိ ခတ္တိယာ။

    Tassānuyantādha 24 bhavanti khattiyā.

    ‘‘မဟာယသံ သံပရိဝာရယန္တိ နံ၊

    ‘‘Mahāyasaṃ saṃparivārayanti naṃ,

    သစေ စ ပဗ္ဗဇ္ဇမုပေတိ တာဒိသော။

    Sace ca pabbajjamupeti tādiso;

    နေက္ခမ္မဆန္ဒာဘိရတော ဝိစက္ခဏော၊

    Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo,

    ဒေဝာမနုသ္သာသုရသက္ကရက္ခသာ 25

    Devāmanussāsurasakkarakkhasā 26.

    ‘‘ဂန္ဓဗ္ဗနာဂာ ဝိဟဂာ စတုပ္ပဒာ၊

    ‘‘Gandhabbanāgā vihagā catuppadā,

    အနုတ္တရံ ဒေဝမနုသ္သပူဇိတံ။

    Anuttaraṃ devamanussapūjitaṃ;

    မဟာယသံ သံပရိဝာရယန္တိ န’’န္တိ။

    Mahāyasaṃ saṃparivārayanti na’’nti.

    (၃-၅) အာယတပဏ္ဟိတာဒိတိလက္ခဏံ

    (3-5) Āyatapaṇhitāditilakkhaṇaṃ

    ၂၀၆. ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော ပာဏာတိပာတံ ပဟာယ ပာဏာတိပာတာ ပဋိဝိရတော အဟောသိ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော, သဗ္ဗပာဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ ဝိဟာသိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဥသ္သန္နတ္တာ ဝိပုလတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမာနိ တီဏိ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ။ အာယတပဏ္ဟိ စ ဟောတိ, ဒီဃင္ဂုလိ စ ဗ္ရဟ္မုဇုဂတ္တော စ။

    206. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato ahosi nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno, sabbapāṇabhūtahitānukampī vihāsi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni tīṇi mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Āyatapaṇhi ca hoti, dīghaṅguli ca brahmujugatto ca.

    ‘‘သော တေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? ဒီဃာယုကော ဟောတိ စိရဋ္ဌိတိကော, ဒီဃမာယုံ ပာလေတိ, န သက္ကာ ဟောတိ အန္တရာ ဇီဝိတာ ဝောရောပေတုံ ကေနစိ မနုသ္သဘူတေန ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? ဒီဃာယုကော ဟောတိ စိရဋ္ဌိတိကော, ဒီဃမာယုံ ပာလေတိ, န သက္ကာ ဟောတိ အန္တရာ ဇီဝိတာ ဝောရောပေတုံ ပစ္စတ္ထိကေဟိ ပစ္စာမိတ္တေဟိ သမဏေန ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏေန ဝာ ဒေဝေန ဝာ မာရေန ဝာ ဗ္ရဟ္မုနာ ဝာ ကေနစိ ဝာ လောကသ္မိံ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Dīghāyuko hoti ciraṭṭhitiko, dīghamāyuṃ pāleti, na sakkā hoti antarā jīvitā voropetuṃ kenaci manussabhūtena paccatthikena paccāmittena . Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Dīghāyuko hoti ciraṭṭhitiko, dīghamāyuṃ pāleti, na sakkā hoti antarā jīvitā voropetuṃ paccatthikehi paccāmittehi samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၀၇. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    207. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘မာရဏဝဓဘယတ္တနော 27 ဝိဒိတ္ဝာ၊

    ‘‘Māraṇavadhabhayattano 28 viditvā,

    ပဋိဝိရတော ပရံ မာရဏာယဟောသိ။

    Paṭivirato paraṃ māraṇāyahosi;

    တေန သုစရိတေန သဂ္ဂမဂမာ 29

    Tena sucaritena saggamagamā 30,

    သုကတဖလဝိပာကမနုဘောသိ။

    Sukataphalavipākamanubhosi.

    ‘‘စဝိယ ပုနရိဓာဂတော သမာနော၊

    ‘‘Caviya punaridhāgato samāno,

    ပဋိလဘတိ ဣဓ တီဏိ လက္ခဏာနိ။

    Paṭilabhati idha tīṇi lakkhaṇāni;

    ဘဝတိ ဝိပုလဒီဃပာသဏ္ဟိကော၊

    Bhavati vipuladīghapāsaṇhiko,

    ဗ္ရဟ္မာဝ သုဇု သုဘော သုဇာတဂတ္တော။

    Brahmāva suju subho sujātagatto.

    ‘‘သုဘုဇော သုသု သုသဏ္ဌိတော သုဇာတော၊

    ‘‘Subhujo susu susaṇṭhito sujāto,

    မုဒုတလုနင္ဂုလိယသ္သ ဟောန္တိ။

    Mudutalunaṅguliyassa honti;

    ဒီဃာ တီဘိ ပုရိသဝရဂ္ဂလက္ခဏေဟိ၊

    Dīghā tībhi purisavaraggalakkhaṇehi,

    စိရယပနာယ 31 ကုမာရမာဒိသန္တိ။

    Cirayapanāya 32 kumāramādisanti.

    ‘‘ဘဝတိ ယဒိ ဂိဟီ စိရံ ယပေတိ၊

    ‘‘Bhavati yadi gihī ciraṃ yapeti,

    စိရတရံ ပဗ္ဗဇတိ ယဒိ တတော ဟိ။

    Cirataraṃ pabbajati yadi tato hi;

    ယာပယတိ စ ဝသိဒ္ဓိဘာဝနာယ၊

    Yāpayati ca vasiddhibhāvanāya,

    ဣတိ ဒီဃာယုကတာယ တံ နိမိတ္တ’’န္တိ။

    Iti dīghāyukatāya taṃ nimitta’’nti.

    (၆) သတ္တုသ္သဒတာလက္ခဏံ

    (6) Sattussadatālakkhaṇaṃ

    ၂၀၈. ‘‘ယမ္ပိ , ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော ဒာတာ အဟောသိ ပဏီတာနံ ရသိတာနံ ခာဒနီယာနံ ဘောဇနီယာနံ သာယနီယာနံ လေဟနီယာနံ ပာနာနံ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ပဋိလဘတိ, သတ္တုသ္သဒော ဟောတိ, သတ္တသ္သ ဥသ္သဒာ ဟောန္တိ; ဥဘောသု ဟတ္ထေသု ဥသ္သဒာ ဟောန္တိ, ဥဘောသု ပာဒေသု ဥသ္သဒာ ဟောန္တိ, ဥဘောသု အံသကူဋေသု ဥသ္သဒာ ဟောန္တိ, ခန္ဓေ ဥသ္သဒော ဟောတိ။

    208. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno dātā ahosi paṇītānaṃ rasitānaṃ khādanīyānaṃ bhojanīyānaṃ sāyanīyānaṃ lehanīyānaṃ pānānaṃ. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati, sattussado hoti, sattassa ussadā honti; ubhosu hatthesu ussadā honti, ubhosu pādesu ussadā honti, ubhosu aṃsakūṭesu ussadā honti, khandhe ussado hoti.

    ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? လာဘီ ဟောတိ ပဏီတာနံ ရသိတာနံ ခာဒနီယာနံ ဘောဇနီယာနံ သာယနီယာနံ လေဟနီယာနံ ပာနာနံ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? လာဘီ ဟောတိ ပဏီတာနံ ရသိတာနံ ခာဒနီယာနံ ဘောဇနီယာနံ သာယနီယာနံ လေဟနီယာနံ ပာနာနံ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti paṇītānaṃ rasitānaṃ khādanīyānaṃ bhojanīyānaṃ sāyanīyānaṃ lehanīyānaṃ pānānaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti paṇītānaṃ rasitānaṃ khādanīyānaṃ bhojanīyānaṃ sāyanīyānaṃ lehanīyānaṃ pānānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၀၉. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    209. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘ခဇ္ဇဘောဇ္ဇမထ လေယ္ယ သာယိယံ၊

    ‘‘Khajjabhojjamatha leyya sāyiyaṃ,

    ဥတ္တမဂ္ဂရသဒာယကော အဟု။

    Uttamaggarasadāyako ahu;

    တေန သော သုစရိတေန ကမ္မုနာ၊

    Tena so sucaritena kammunā,

    နန္ဒနေ စိရမဘိပ္ပမောဒတိ။

    Nandane ciramabhippamodati.

    ‘‘သတ္တ စုသ္သဒေ ဣဓာဓိဂစ္ဆတိ၊

    ‘‘Satta cussade idhādhigacchati,

    ဟတ္ထပာဒမုဒုတဉ္စ ဝိန္ဒတိ။

    Hatthapādamudutañca vindati;

    အာဟု ဗ္ယဉ္ဇနနိမိတ္တကောဝိဒာ၊

    Āhu byañjananimittakovidā,

    ခဇ္ဇဘောဇ္ဇရသလာဘိတာယ နံ။

    Khajjabhojjarasalābhitāya naṃ.

    ‘‘ယံ ဂိဟိသ္သပိ 33 တဒတ္ထဇောတကံ၊

    ‘‘Yaṃ gihissapi 34 tadatthajotakaṃ,

    ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ စ တဒာဓိဂစ္ဆတိ။

    Pabbajjampi ca tadādhigacchati;

    ခဇ္ဇဘောဇ္ဇရသလာဘိရုတ္တမံ၊

    Khajjabhojjarasalābhiruttamaṃ,

    အာဟု သဗ္ဗဂိဟိဗန္ဓနစ္ဆိဒ’’န္တိ။

    Āhu sabbagihibandhanacchida’’nti.

    (၇-၈) ကရစရဏမုဒုဇာလတာလက္ခဏာနိ

    (7-8) Karacaraṇamudujālatālakkhaṇāni

    ၂၁၀. ‘‘ယမ္ပိ , ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော စတူဟိ သင္ဂဟဝတ္ထူဟိ ဇနံ သင္ဂာဟကော အဟောသိ – ဒာနေန ပေယ္ယဝဇ္ဇေန 35 အတ္ထစရိယာယ သမာနတ္တတာယ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမာနိ ဒ္ဝေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ။ မုဒုတလုနဟတ္ထပာဒော စ ဟောတိ ဇာလဟတ္ထပာဒော စ။

    210. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno catūhi saṅgahavatthūhi janaṃ saṅgāhako ahosi – dānena peyyavajjena 36 atthacariyāya samānattatāya. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Mudutalunahatthapādo ca hoti jālahatthapādo ca.

    ‘‘သော တေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? သုသင္ဂဟိတပရိဇနော ဟောတိ, သုသင္ဂဟိတာသ္သ ဟောန္တိ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာ နေဂမဇာနပဒာ ဂဏကမဟာမတ္တာ အနီကဋ္ဌာ ဒောဝာရိကာ အမစ္စာ ပာရိသဇ္ဇာ ရာဇာနော ဘောဂိယာ ကုမာရာ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? သုသင္ဂဟိတပရိဇနော ဟောတိ, သုသင္ဂဟိတာသ္သ ဟောန္တိ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပာသကာ ဥပာသိကာယော ဒေဝာ မနုသ္သာ အသုရာ နာဂာ ဂန္ဓဗ္ဗာ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Susaṅgahitaparijano hoti, susaṅgahitāssa honti brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Susaṅgahitaparijano hoti, susaṅgahitāssa honti bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၁၁. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    211. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘ဒာနမ္ပိ စတ္ထစရိယတဉ္စ 37

    ‘‘Dānampi catthacariyatañca 38,

    ပိယဝာဒိတဉ္စ သမာနတ္တတဉ္စ 39

    Piyavāditañca samānattatañca 40;

    ကရိယစရိယသုသင္ဂဟံ ဗဟူနံ၊

    Kariyacariyasusaṅgahaṃ bahūnaṃ,

    အနဝမတေန ဂုဏေန ယာတိ သဂ္ဂံ။

    Anavamatena guṇena yāti saggaṃ.

    ‘‘စဝိယ ပုနရိဓာဂတော သမာနော၊

    ‘‘Caviya punaridhāgato samāno,

    ကရစရဏမုဒုတဉ္စ ဇာလိနော စ။

    Karacaraṇamudutañca jālino ca;

    အတိရုစိရသုဝဂ္ဂုဒသ္သနေယ္ယံ၊

    Atirucirasuvaggudassaneyyaṃ,

    ပဋိလဘတိ ဒဟရော သုသု ကုမာရော။

    Paṭilabhati daharo susu kumāro.

    ‘‘ဘဝတိ ပရိဇနသ္သဝော ဝိဓေယ္ယော၊

    ‘‘Bhavati parijanassavo vidheyyo,

    မဟိမံ အာဝသိတော သုသင္ဂဟိတော။

    Mahimaṃ āvasito susaṅgahito;

    ပိယဝဒူ ဟိတသုခတံ ဇိဂီသမာနော 41

    Piyavadū hitasukhataṃ jigīsamāno 42,

    အဘိရုစိတာနိ ဂုဏာနိ အာစရတိ။

    Abhirucitāni guṇāni ācarati.

    ‘‘ယဒိ စ ဇဟတိ သဗ္ဗကာမဘောဂံ၊

    ‘‘Yadi ca jahati sabbakāmabhogaṃ,

    ကထယတိ ဓမ္မကထံ ဇိနော ဇနသ္သ။

    Kathayati dhammakathaṃ jino janassa;

    ဝစနပဋိကရသ္သာဘိပ္ပသန္နာ ၊

    Vacanapaṭikarassābhippasannā ,

    သုတ္ဝာန ဓမ္မာနုဓမ္မမာစရန္တီ’’တိ။

    Sutvāna dhammānudhammamācarantī’’ti.

    (၉-၁၀) ဥသ္သင္ခပာဒဥဒ္ဓဂ္ဂလောမတာလက္ခဏာနိ

    (9-10) Ussaṅkhapādauddhaggalomatālakkhaṇāni

    ၂၁၂. ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော 43 အတ္ထူပသံဟိတံ ဓမ္မူပသံဟိတံ ဝာစံ ဘာသိတာ အဟောသိ, ဗဟုဇနံ နိဒံသေသိ, ပာဏီနံ ဟိတသုခာဝဟော ဓမ္မယာဂီ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမာနိ ဒ္ဝေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ။ ဥသ္သင္ခပာဒော စ ဟောတိ, ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမော စ။

    212. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno 44 atthūpasaṃhitaṃ dhammūpasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsitā ahosi, bahujanaṃ nidaṃsesi, pāṇīnaṃ hitasukhāvaho dhammayāgī. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Ussaṅkhapādo ca hoti, uddhaggalomo ca.

    ‘‘သော တေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော, သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? အဂ္ဂော စ ဟောတိ သေဋ္ဌော စ ပာမောက္ခော စ ဥတ္တမော စ ပဝရော စ ကာမဘောဂီနံ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? အဂ္ဂော စ ဟောတိ သေဋ္ဌော စ ပာမောက္ခော စ ဥတ္တမော စ ပဝရော စ သဗ္ဗသတ္တာနံ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Aggo ca hoti seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca kāmabhogīnaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Aggo ca hoti seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca sabbasattānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၁၃. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    213. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘အတ္ထဓမ္မသဟိတံ 45 ပုရေ ဂိရံ၊

    ‘‘Atthadhammasahitaṃ 46 pure giraṃ,

    ဧရယံ ဗဟုဇနံ နိဒံသယိ။

    Erayaṃ bahujanaṃ nidaṃsayi;

    ပာဏိနံ ဟိတသုခာဝဟော အဟု၊

    Pāṇinaṃ hitasukhāvaho ahu,

    ဓမ္မယာဂမယဇီ 47 အမစ္ဆရီ။

    Dhammayāgamayajī 48 amaccharī.

    ‘‘တေန သော သုစရိတေန ကမ္မုနာ၊

    ‘‘Tena so sucaritena kammunā,

    သုဂ္ဂတိံ ဝဇတိ တတ္ထ မောဒတိ။

    Suggatiṃ vajati tattha modati;

    လက္ခဏာနိ စ ဒုဝေ ဣဓာဂတော၊

    Lakkhaṇāni ca duve idhāgato,

    ဥတ္တမပ္ပမုခတာယ 49 ဝိန္ဒတိ။

    Uttamappamukhatāya 50 vindati.

    ‘‘ဥဗ္ဘမုပ္ပတိတလောမဝာ သသော၊

    ‘‘Ubbhamuppatitalomavā saso,

    ပာဒဂဏ္ဌိရဟု သာဓုသဏ္ဌိတာ။

    Pādagaṇṭhirahu sādhusaṇṭhitā;

    မံသလောဟိတာစိတာ တစောတ္ထတာ၊

    Maṃsalohitācitā tacotthatā,

    ဥပရိစရဏသောဘနာ 51 အဟု။

    Uparicaraṇasobhanā 52 ahu.

    ‘‘ဂေဟမာဝသတိ စေ တထာဝိဓော၊

    ‘‘Gehamāvasati ce tathāvidho,

    အဂ္ဂတံ ဝဇတိ ကာမဘောဂိနံ။

    Aggataṃ vajati kāmabhoginaṃ;

    တေန ဥတ္တရိတရော န ဝိဇ္ဇတိ၊

    Tena uttaritaro na vijjati,

    ဇမ္ဗုဒီပမဘိဘုယ္ယ ဣရိယတိ။

    Jambudīpamabhibhuyya iriyati.

    ‘‘ပဗ္ဗဇမ္ပိ စ အနောမနိက္ကမော၊

    ‘‘Pabbajampi ca anomanikkamo,

    အဂ္ဂတံ ဝဇတိ သဗ္ဗပာဏိနံ။

    Aggataṃ vajati sabbapāṇinaṃ;

    တေန ဥတ္တရိတရော န ဝိဇ္ဇတိ၊

    Tena uttaritaro na vijjati,

    သဗ္ဗလောကမဘိဘုယ္ယ ဝိဟရတီ’’တိ။

    Sabbalokamabhibhuyya viharatī’’ti.

    (၁၁) ဧဏိဇင္ဃလက္ခဏံ

    (11) Eṇijaṅghalakkhaṇaṃ

    ၂၁၄. ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော သက္ကစ္စံ ဝာစေတာ အဟောသိ သိပ္ပံ ဝာ ဝိဇ္ဇံ ဝာ စရဏံ ဝာ ကမ္မံ ဝာ – ‘ကိံ တိမေ ခိပ္ပံ ဝိဇာနေယ္ယုံ, ခိပ္ပံ ပဋိပဇ္ဇေယ္ယုံ, န စိရံ ကိလိသ္သေယ္ယု’’န္တိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ပဋိလဘတိ။ ဧဏိဇင္ဃော ဟောတိ။

    214. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno sakkaccaṃ vācetā ahosi sippaṃ vā vijjaṃ vā caraṇaṃ vā kammaṃ vā – ‘kiṃ time khippaṃ vijāneyyuṃ, khippaṃ paṭipajjeyyuṃ, na ciraṃ kilisseyyu’’nti. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Eṇijaṅgho hoti.

    ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? ယာနိ တာနိ ရာဇာရဟာနိ ရာဇင္ဂာနိ ရာဇူပဘောဂာနိ ရာဇာနုစ္ဆဝိကာနိ တာနိ ခိပ္ပံ ပဋိလဘတိ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? ယာနိ တာနိ သမဏာရဟာနိ သမဏင္ဂာနိ သမဏူပဘောဂာနိ သမဏာနုစ္ဆဝိကာနိ, တာနိ ခိပ္ပံ ပဋိလဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Yāni tāni rājārahāni rājaṅgāni rājūpabhogāni rājānucchavikāni tāni khippaṃ paṭilabhati. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Yāni tāni samaṇārahāni samaṇaṅgāni samaṇūpabhogāni samaṇānucchavikāni, tāni khippaṃ paṭilabhati. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၁၅. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    215. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘သိပ္ပေသု ဝိဇ္ဇာစရဏေသု ကမ္မေသု 53

    ‘‘Sippesu vijjācaraṇesu kammesu 54,

    ကထံ ဝိဇာနေယ္ယုံ 55 လဟုန္တိ ဣစ္ဆတိ။

    Kathaṃ vijāneyyuṃ 56 lahunti icchati;

    ယဒူပဃာတာယ န ဟောတိ ကသ္သစိ၊

    Yadūpaghātāya na hoti kassaci,

    ဝာစေတိ ခိပ္ပံ န စိရံ ကိလိသ္သတိ။

    Vāceti khippaṃ na ciraṃ kilissati.

    ‘‘တံ ကမ္မံ ကတ္ဝာ ကုသလံ သုခုဒ္ရယံ 57

    ‘‘Taṃ kammaṃ katvā kusalaṃ sukhudrayaṃ 58,

    ဇင္ဃာ မနုညာ လဘတေ သုသဏ္ဌိတာ။

    Jaṅghā manuññā labhate susaṇṭhitā;

    ဝဋ္ဋာ သုဇာတာ အနုပုဗ္ဗမုဂ္ဂတာ၊

    Vaṭṭā sujātā anupubbamuggatā,

    ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမာ သုခုမတ္တစောတ္ထတာ။

    Uddhaggalomā sukhumattacotthatā.

    ‘‘ဧဏေယ္ယဇင္ဃောတိ တမာဟု ပုဂ္ဂလံ၊

    ‘‘Eṇeyyajaṅghoti tamāhu puggalaṃ,

    သမ္ပတ္တိယာ ခိပ္ပမိဓာဟု 59 လက္ခဏံ။

    Sampattiyā khippamidhāhu 60 lakkhaṇaṃ;

    ဂေဟာနုလောမာနိ ယဒာဘိကင္ခတိ၊

    Gehānulomāni yadābhikaṅkhati,

    အပဗ္ဗဇံ ခိပ္ပမိဓာဓိဂစ္ဆတိ 61

    Apabbajaṃ khippamidhādhigacchati 62.

    ‘‘သစေ စ ပဗ္ဗဇ္ဇမုပေတိ တာဒိသော၊

    ‘‘Sace ca pabbajjamupeti tādiso,

    နေက္ခမ္မဆန္ဒာဘိရတော ဝိစက္ခဏော။

    Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo;

    အနုစ္ဆဝိကသ္သ ယဒာနုလောမိကံ၊

    Anucchavikassa yadānulomikaṃ,

    တံ ဝိန္ဒတိ ခိပ္ပမနောမဝိက္ကမော 63’’တိ။

    Taṃ vindati khippamanomavikkamo 64’’ti.

    (၁၂) သုခုမစ္ဆဝိလက္ခဏံ

    (12) Sukhumacchavilakkhaṇaṃ

    ၂၁၆. ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော သမဏံ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝာ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပရိပုစ္ဆိတာ အဟောသိ – ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, ကုသလံ, ကိံ အကုသလံ, ကိံ သာဝဇ္ဇံ, ကိံ အနဝဇ္ဇံ, ကိံ သေဝိတဗ္ဗံ, ကိံ န သေဝိတဗ္ဗံ, ကိံ မေ ကရီယမာနံ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ အသ္သ, ကိံ ဝာ ပန မေ ကရီယမာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခာယ အသ္သာ’’တိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ပဋိလဘတိ။ သုခုမစ္ဆဝိ ဟောတိ, သုခုမတ္တာ ဆဝိယာ ရဇောဇလ္လံ ကာယေ န ဥပလိမ္ပတိ။

    216. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā paripucchitā ahosi – ‘‘kiṃ, bhante, kusalaṃ, kiṃ akusalaṃ, kiṃ sāvajjaṃ, kiṃ anavajjaṃ, kiṃ sevitabbaṃ, kiṃ na sevitabbaṃ, kiṃ me karīyamānaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya assa, kiṃ vā pana me karīyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya assā’’ti. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Sukhumacchavi hoti, sukhumattā chaviyā rajojallaṃ kāye na upalimpati.

    ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? မဟာပညော ဟောတိ, နာသ္သ ဟောတိ ကောစိ ပညာယ သဒိသော ဝာ သေဋ္ဌော ဝာ ကာမဘောဂီနံ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? မဟာပညော ဟောတိ ပုထုပညော ဟာသပညော 65 ဇဝနပညော တိက္ခပညော နိဗ္ဗေဓိကပညော, နာသ္သ ဟောတိ ကောစိ ပညာယ သဒိသော ဝာ သေဋ္ဌော ဝာ သဗ္ဗသတ္တာနံ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāpañño hoti, nāssa hoti koci paññāya sadiso vā seṭṭho vā kāmabhogīnaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Mahāpañño hoti puthupañño hāsapañño 66 javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño, nāssa hoti koci paññāya sadiso vā seṭṭho vā sabbasattānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၁၇. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    217. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘ပုရေ ပုရတ္ထာ ပုရိမာသု ဇာတိသု၊

    ‘‘Pure puratthā purimāsu jātisu,

    အညာတုကာမော ပရိပုစ္ဆိတာ အဟု။

    Aññātukāmo paripucchitā ahu;

    သုသ္သူသိတာ ပဗ္ဗဇိတံ ဥပာသိတာ၊

    Sussūsitā pabbajitaṃ upāsitā,

    အတ္ထန္တရော အတ္ထကထံ နိသာမယိ။

    Atthantaro atthakathaṃ nisāmayi.

    ‘‘ပညာပဋိလာဘဂတေန 67 ကမ္မုနာ၊

    ‘‘Paññāpaṭilābhagatena 68 kammunā,

    မနုသ္သဘူတော သုခုမစ္ဆဝီ အဟု။

    Manussabhūto sukhumacchavī ahu;

    ဗ္ယာကံသု ဥပ္ပာဒနိမိတ္တကောဝိဒာ၊

    Byākaṃsu uppādanimittakovidā,

    သုခုမာနိ အတ္ထာနိ အဝေစ္စ ဒက္ခိတိ။

    Sukhumāni atthāni avecca dakkhiti.

    ‘‘သစေ န ပဗ္ဗဇ္ဇမုပေတိ တာဒိသော၊

    ‘‘Sace na pabbajjamupeti tādiso,

    ဝတ္တေတိ စက္ကံ ပထဝိံ ပသာသတိ။

    Vatteti cakkaṃ pathaviṃ pasāsati;

    အတ္ထာနုသိဋ္ဌီသု ပရိဂ္ဂဟေသု စ၊

    Atthānusiṭṭhīsu pariggahesu ca,

    န တေန သေယ္ယော သဒိသော စ ဝိဇ္ဇတိ။

    Na tena seyyo sadiso ca vijjati.

    ‘‘သစေ စ ပဗ္ဗဇ္ဇမုပေတိ တာဒိသော၊

    ‘‘Sace ca pabbajjamupeti tādiso,

    နေက္ခမ္မဆန္ဒာဘိရတော ဝိစက္ခဏော။

    Nekkhammachandābhirato vicakkhaṇo;

    ပညာဝိသိဋ္ဌံ လဘတေ အနုတ္တရံ၊

    Paññāvisiṭṭhaṃ labhate anuttaraṃ,

    ပပ္ပောတိ ဗောဓိံ ဝရဘူရိမေဓသော’’တိ။

    Pappoti bodhiṃ varabhūrimedhaso’’ti.

    (၁၃) သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏလက္ခဏံ

    (13) Suvaṇṇavaṇṇalakkhaṇaṃ

    ၂၁၈. ‘‘ယမ္ပိ , ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော အက္ကောဓနော အဟောသိ အနုပာယာသဗဟုလော, ဗဟုမ္ပိ ဝုတ္တော သမာနော နာဘိသဇ္ဇိ န ကုပ္ပိ န ဗ္ယာပဇ္ဇိ န ပတိတ္ထီယိ, န ကောပဉ္စ ဒောသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပာတ္ဝာကာသိ။ ဒာတာ စ အဟောသိ သုခုမာနံ မုဒုကာနံ အတ္ထရဏာနံ ပာဝုရဏာနံ 69 ခောမသုခုမာနံ ကပ္ပာသိကသုခုမာနံ ကောသေယ္ယသုခုမာနံ ကမ္ဗလသုခုမာနံ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ ဥပစိတတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ပဋိလဘတိ။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ဟောတိ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော။

    218. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno akkodhano ahosi anupāyāsabahulo, bahumpi vutto samāno nābhisajji na kuppi na byāpajji na patitthīyi, na kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsi. Dātā ca ahosi sukhumānaṃ mudukānaṃ attharaṇānaṃ pāvuraṇānaṃ 70 khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati. Suvaṇṇavaṇṇo hoti kañcanasannibhattaco.

    ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? လာဘီ ဟောတိ သုခုမာနံ မုဒုကာနံ အတ္ထရဏာနံ ပာဝုရဏာနံ ခောမသုခုမာနံ ကပ္ပာသိကသုခုမာနံ ကောသေယ္ယသုခုမာနံ ကမ္ဗလသုခုမာနံ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? လာဘီ ဟောတိ သုခုမာနံ မုဒုကာနံ အတ္ထရဏာနံ ပာဝုရဏာနံ ခောမသုခုမာနံ ကပ္ပာသိကသုခုမာနံ ကောသေယ္ယသုခုမာနံ ကမ္ဗလသုခုမာနံ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti sukhumānaṃ mudukānaṃ attharaṇānaṃ pāvuraṇānaṃ khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Lābhī hoti sukhumānaṃ mudukānaṃ attharaṇānaṃ pāvuraṇānaṃ khomasukhumānaṃ kappāsikasukhumānaṃ koseyyasukhumānaṃ kambalasukhumānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၁၉. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    219. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘အက္ကောဓဉ္စ အဓိဋ္ဌဟိ အဒာသိ 71

    ‘‘Akkodhañca adhiṭṭhahi adāsi 72,

    ဒာနဉ္စ ဝတ္ထာနိ သုခုမာနိ သုစ္ဆဝီနိ။

    Dānañca vatthāni sukhumāni succhavīni;

    ပုရိမတရဘဝေ ဌိတော အဘိဝိသ္သဇိ၊

    Purimatarabhave ṭhito abhivissaji,

    မဟိမိဝ သုရော အဘိဝသ္သံ။

    Mahimiva suro abhivassaṃ.

    ‘‘တံ ကတ္ဝာန ဣတော စုတော ဒိဗ္ဗံ၊

    ‘‘Taṃ katvāna ito cuto dibbaṃ,

    ဥပပဇ္ဇိ 73 သုကတဖလဝိပာကမနုဘုတ္ဝာ။

    Upapajji 74 sukataphalavipākamanubhutvā;

    ကနကတနုသန္နိဘော ဣဓာဘိဘဝတိ၊

    Kanakatanusannibho idhābhibhavati,

    သုရဝရတရောရိဝ ဣန္ဒော။

    Suravarataroriva indo.

    ‘‘ဂေဟဉ္စာဝသတိ နရော အပဗ္ဗဇ္ဇ၊

    ‘‘Gehañcāvasati naro apabbajja,

    မိစ္ဆံ မဟတိမဟိံ အနုသာသတိ 75

    Micchaṃ mahatimahiṃ anusāsati 76;

    ပသယ္ဟ သဟိဓ သတ္တရတနံ 77

    Pasayha sahidha sattaratanaṃ 78,

    ပဋိလဘတိ ဝိမလ 79 သုခုမစ္ဆဝိံ သုစိဉ္စ။

    Paṭilabhati vimala 80 sukhumacchaviṃ suciñca.

    ‘‘လာဘီ အစ္ဆာဒနဝတ္ထမောက္ခပာဝုရဏာနံ၊

    ‘‘Lābhī acchādanavatthamokkhapāvuraṇānaṃ,

    ဘဝတိ ယဒိ အနာဂာရိယတံ ဥပေတိ။

    Bhavati yadi anāgāriyataṃ upeti;

    သဟိတော 81 ပုရိမကတဖလံ အနုဘဝတိ၊

    Sahito 82 purimakataphalaṃ anubhavati,

    န ဘဝတိ ကတသ္သ ပနာသော’’တိ။

    Na bhavati katassa panāso’’ti.

    (၁၄) ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယ္ဟလက္ခဏံ

    (14) Kosohitavatthaguyhalakkhaṇaṃ

    ၂၂၀. ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော စိရပ္ပနဋ္ဌေ သုစိရပ္ပဝာသိနော ဉာတိမိတ္တေ သုဟဇ္ဇေ သခိနော သမာနေတာ အဟောသိ။ မာတရမ္ပိ ပုတ္တေန သမာနေတာ အဟောသိ, ပုတ္တမ္ပိ မာတရာ သမာနေတာ အဟောသိ, ပိတရမ္ပိ ပုတ္တေန သမာနေတာ အဟောသိ, ပုတ္တမ္ပိ ပိတရာ သမာနေတာ အဟောသိ, ဘာတရမ္ပိ ဘာတရာ သမာနေတာ အဟောသိ, ဘာတရမ္ပိ ဘဂိနိယာ သမာနေတာ အဟောသိ, ဘဂိနိမ္ပိ ဘာတရာ သမာနေတာ အဟောသိ, ဘဂိနိမ္ပိ ဘဂိနိယာ သမာနေတာ အဟောသိ, သမင္ဂီကတ္ဝာ 83 စ အဗ္ဘနုမောဒိတာ အဟောသိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ပဋိလဘတိ – ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယ္ဟော ဟောတိ။

    220. Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno cirappanaṭṭhe sucirappavāsino ñātimitte suhajje sakhino samānetā ahosi. Mātarampi puttena samānetā ahosi, puttampi mātarā samānetā ahosi, pitarampi puttena samānetā ahosi, puttampi pitarā samānetā ahosi, bhātarampi bhātarā samānetā ahosi, bhātarampi bhaginiyā samānetā ahosi, bhaginimpi bhātarā samānetā ahosi, bhaginimpi bhaginiyā samānetā ahosi, samaṅgīkatvā 84 ca abbhanumoditā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati – kosohitavatthaguyho hoti.

    ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? ပဟူတပုတ္တော ဟောတိ, ပရောသဟသ္သံ ခော ပနသ္သ ပုတ္တာ ဘဝန္တိ သူရာ ဝီရင္ဂရူပာ ပရသေနပ္ပမဒ္ဒနာ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? ပဟူတပုတ္တော ဟောတိ, အနေကသဟသ္သံ ခော ပနသ္သ ပုတ္တာ ဘဝန္တိ သူရာ ဝီရင္ဂရူပာ ပရသေနပ္ပမဒ္ဒနာ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Pahūtaputto hoti, parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Pahūtaputto hoti, anekasahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၂၁. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    221. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘ပုရေ ပုရတ္ထာ ပုရိမာသု ဇာတိသု၊

    ‘‘Pure puratthā purimāsu jātisu,

    စိရပ္ပနဋ္ဌေ သုစိရပ္ပဝာသိနော။

    Cirappanaṭṭhe sucirappavāsino;

    ဉာတီ သုဟဇ္ဇေ သခိနော သမာနယိ၊

    Ñātī suhajje sakhino samānayi,

    သမင္ဂိကတ္ဝာ အနုမောဒိတာ အဟု။

    Samaṅgikatvā anumoditā ahu.

    ‘‘သော တေန 85 ကမ္မေန ဒိဝံ သမက္ကမိ၊

    ‘‘So tena 86 kammena divaṃ samakkami,

    သုခဉ္စ ခိဍ္ဍာရတိယော စ အန္ဝဘိ။

    Sukhañca khiḍḍāratiyo ca anvabhi;

    တတော စဝိတ္ဝာ ပုနရာဂတော ဣဓ၊

    Tato cavitvā punarāgato idha,

    ကောသောဟိတံ ဝိန္ဒတိ ဝတ္ထဆာဒိယံ။

    Kosohitaṃ vindati vatthachādiyaṃ.

    ‘‘ပဟူတပုတ္တော ဘဝတီ တထာဝိဓော၊

    ‘‘Pahūtaputto bhavatī tathāvidho,

    ပရောသဟသ္သဉ္စ 87 ဘဝန္တိ အတ္ရဇာ။

    Parosahassañca 88 bhavanti atrajā;

    သူရာ စ ဝီရာ စ 89 အမိတ္တတာပနာ၊

    Sūrā ca vīrā ca 90 amittatāpanā,

    ဂိဟိသ္သ ပီတိံဇနနာ ပိယံဝဒာ။

    Gihissa pītiṃjananā piyaṃvadā.

    ‘‘ဗဟူတရာ ပဗ္ဗဇိတသ္သ ဣရိယတော၊

    ‘‘Bahūtarā pabbajitassa iriyato,

    ဘဝန္တိ ပုတ္တာ ဝစနာနုသာရိနော။

    Bhavanti puttā vacanānusārino;

    ဂိဟိသ္သ ဝာ ပဗ္ဗဇိတသ္သ ဝာ ပုန၊

    Gihissa vā pabbajitassa vā puna,

    တံ လက္ခဏံ ဇာယတိ တဒတ္ထဇောတက’’န္တိ။

    Taṃ lakkhaṇaṃ jāyati tadatthajotaka’’nti.

    ပဌမဘာဏဝာရော နိဋ္ဌိတော။

    Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.

    (၁၅-၁၆) ပရိမဏ္ဍလအနောနမဇဏ္ဏုပရိမသနလက္ခဏာနိ

    (15-16) Parimaṇḍalaanonamajaṇṇuparimasanalakkhaṇāni

    ၂၂၂. ‘‘ယမ္ပိ , ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော မဟာဇနသင္ဂဟံ 91 သမေက္ခမာနော 92 သမံ ဇာနာတိ သာမံ ဇာနာတိ, ပုရိသံ ဇာနာတိ ပုရိသဝိသေသံ ဇာနာတိ – ‘အယမိဒမရဟတိ အယမိဒမရဟတီ’တိ တတ္ထ တတ္ထ ပုရိသဝိသေသကရော အဟောသိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမာနိ ဒ္ဝေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ။ နိဂ္ရောဓ ပရိမဏ္ဍလော စ ဟောတိ, ဌိတကောယေဝ စ အနောနမန္တော ဥဘောဟိ ပာဏိတလေဟိ ဇဏ္ဏုကာနိ ပရိမသတိ ပရိမဇ္ဇတိ။

    222. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno mahājanasaṅgahaṃ 93 samekkhamāno 94 samaṃ jānāti sāmaṃ jānāti, purisaṃ jānāti purisavisesaṃ jānāti – ‘ayamidamarahati ayamidamarahatī’ti tattha tattha purisavisesakaro ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Nigrodha parimaṇḍalo ca hoti, ṭhitakoyeva ca anonamanto ubhohi pāṇitalehi jaṇṇukāni parimasati parimajjati.

    ‘‘သော တေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ ? အဍ္ဎော ဟောတိ မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂော ပဟူတဇာတရူပရဇတော ပဟူတဝိတ္တူပကရဏော ပဟူတဓနဓညော ပရိပုဏ္ဏကောသကောဋ္ဌာဂာရော။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ပေ.။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? အဍ္ဎော ဟောတိ မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂော။ တသ္သိမာနိ ဓနာနိ ဟောန္တိ, သေယ္ယထိဒံ, သဒ္ဓာဓနံ သီလဓနံ ဟိရိဓနံ ဩတ္တပ္ပဓနံ သုတဓနံ စာဂဓနံ ပညာဓနံ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati ? Aḍḍho hoti mahaddhano mahābhogo pahūtajātarūparajato pahūtavittūpakaraṇo pahūtadhanadhañño paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro. Rājā samāno idaṃ labhati…pe… buddho samāno kiṃ labhati? Aḍḍho hoti mahaddhano mahābhogo. Tassimāni dhanāni honti, seyyathidaṃ, saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhanaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၂၃. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    223. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘တုလိယ ပဋိဝိစယ စိန္တယိတ္ဝာ၊

    ‘‘Tuliya paṭivicaya cintayitvā,

    မဟာဇနသင္ဂဟနံ 95 သမေက္ခမာနော။

    Mahājanasaṅgahanaṃ 96 samekkhamāno;

    အယမိဒမရဟတိ တတ္ထ တတ္ထ၊

    Ayamidamarahati tattha tattha,

    ပုရိသဝိသေသကရော ပုရေ အဟောသိ။

    Purisavisesakaro pure ahosi.

    ‘‘မဟိဉ္စ ပန 97 ဌိတော အနောနမန္တော၊

    ‘‘Mahiñca pana 98 ṭhito anonamanto,

    ဖုသတိ ကရေဟိ ဥဘောဟိ ဇဏ္ဏုကာနိ။

    Phusati karehi ubhohi jaṇṇukāni;

    မဟိရုဟပရိမဏ္ဍလော အဟောသိ၊

    Mahiruhaparimaṇḍalo ahosi,

    သုစရိတကမ္မဝိပာကသေသကေန။

    Sucaritakammavipākasesakena.

    ‘‘ဗဟုဝိဝိဓနိမိတ္တလက္ခဏညူ၊

    ‘‘Bahuvividhanimittalakkhaṇaññū,

    အတိနိပုဏာ မနုဇာ ဗ္ယာကရိံသု။

    Atinipuṇā manujā byākariṃsu;

    ဗဟုဝိဝိဓာ ဂိဟီနံ အရဟာနိ၊

    Bahuvividhā gihīnaṃ arahāni,

    ပဋိလဘတိ ဒဟရော သုသု ကုမာရော။

    Paṭilabhati daharo susu kumāro.

    ‘‘ဣဓ စ မဟီပတိသ္သ ကာမဘောဂီ၊

    ‘‘Idha ca mahīpatissa kāmabhogī,

    ဂိဟိပတိရူပကာ ဗဟူ ဘဝန္တိ။

    Gihipatirūpakā bahū bhavanti;

    ယဒိ စ ဇဟတိ သဗ္ဗကာမဘောဂံ၊

    Yadi ca jahati sabbakāmabhogaṃ,

    လဘတိ အနုတ္တရံ ဥတ္တမဓနဂ္ဂ’’န္တိ။

    Labhati anuttaraṃ uttamadhanagga’’nti.

    (၁၇-၁၉) သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယာဒိတိလက္ခဏံ

    (17-19) Sīhapubbaddhakāyāditilakkhaṇaṃ

    ၂၂၄. ‘‘ယမ္ပိ , ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော ဗဟုဇနသ္သ အတ္ထကာမော အဟောသိ ဟိတကာမော ဖာသုကာမော ယောဂက္ခေမကာမော – ‘ကိန္တိမေ သဒ္ဓာယ ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, သီလေန ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, သုတေန ဝဍ္ဎေယ္ယုံ 99, စာဂေန ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, ဓမ္မေန ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, ပညာယ ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, ဓနဓညေန ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, ခေတ္တဝတ္ထုနာ ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, ဒ္ဝိပဒစတုပ္ပဒေဟိ ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, ပုတ္တဒာရေဟိ ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, ဒာသကမ္မကရပောရိသေဟိ ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, ဉာတီဟိ ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, မိတ္တေဟိ ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, ဗန္ဓဝေဟိ ဝဍ္ဎေယ္ယု’န္တိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမာနိ တီဏိ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ။ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော စ ဟောတိ စိတန္တရံသော စ သမဝဋ္ဋက္ခန္ဓော စ။

    224. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno bahujanassa atthakāmo ahosi hitakāmo phāsukāmo yogakkhemakāmo – ‘kintime saddhāya vaḍḍheyyuṃ, sīlena vaḍḍheyyuṃ, sutena vaḍḍheyyuṃ 100, cāgena vaḍḍheyyuṃ, dhammena vaḍḍheyyuṃ, paññāya vaḍḍheyyuṃ, dhanadhaññena vaḍḍheyyuṃ, khettavatthunā vaḍḍheyyuṃ, dvipadacatuppadehi vaḍḍheyyuṃ, puttadārehi vaḍḍheyyuṃ, dāsakammakaraporisehi vaḍḍheyyuṃ, ñātīhi vaḍḍheyyuṃ, mittehi vaḍḍheyyuṃ, bandhavehi vaḍḍheyyu’nti. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni tīṇi mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Sīhapubbaddhakāyo ca hoti citantaraṃso ca samavaṭṭakkhandho ca.

    ‘‘သော တေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? အပရိဟာနဓမ္မော ဟောတိ, န ပရိဟာယတိ ဓနဓညေန ခေတ္တဝတ္ထုနာ ဒ္ဝိပဒစတုပ္ပဒေဟိ ပုတ္တဒာရေဟိ ဒာသကမ္မကရပောရိသေဟိ ဉာတီဟိ မိတ္တေဟိ ဗန္ဓဝေဟိ, န ပရိဟာယတိ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? အပရိဟာနဓမ္မော ဟောတိ, န ပရိဟာယတိ သဒ္ဓာယ သီလေန သုတေန စာဂေန ပညာယ, န ပရိဟာယတိ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိယာ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Aparihānadhammo hoti, na parihāyati dhanadhaññena khettavatthunā dvipadacatuppadehi puttadārehi dāsakammakaraporisehi ñātīhi mittehi bandhavehi, na parihāyati sabbasampattiyā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Aparihānadhammo hoti, na parihāyati saddhāya sīlena sutena cāgena paññāya, na parihāyati sabbasampattiyā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၂၅. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    225. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘သဒ္ဓာယ သီလေန သုတေန ဗုဒ္ဓိယာ၊

    ‘‘Saddhāya sīlena sutena buddhiyā,

    စာဂေန ဓမ္မေန ဗဟူဟိ သာဓုဟိ။

    Cāgena dhammena bahūhi sādhuhi;

    ဓနေန ဓညေန စ ခေတ္တဝတ္ထုနာ၊

    Dhanena dhaññena ca khettavatthunā,

    ပုတ္တေဟိ ဒာရေဟိ စတုပ္ပဒေဟိ စ။

    Puttehi dārehi catuppadehi ca.

    ‘‘ဉာတီဟိ မိတ္တေဟိ စ ဗန္ဓဝေဟိ စ၊

    ‘‘Ñātīhi mittehi ca bandhavehi ca,

    ဗလေန ဝဏ္ဏေန သုခေန စူဘယံ။

    Balena vaṇṇena sukhena cūbhayaṃ;

    ကထံ န ဟာယေယ္ယုံ ပရေတိ ဣစ္ဆတိ၊

    Kathaṃ na hāyeyyuṃ pareti icchati,

    အတ္ထသ္သ မိဒ္ဓီ စ 101 ပနာဘိကင္ခတိ။

    Atthassa middhī ca 102 panābhikaṅkhati.

    ‘‘သ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓသုသဏ္ဌိတော အဟု၊

    ‘‘Sa sīhapubbaddhasusaṇṭhito ahu,

    သမဝဋ္ဋက္ခန္ဓော စ စိတန္တရံသော။

    Samavaṭṭakkhandho ca citantaraṃso;

    ပုဗ္ဗေ သုစိဏ္ဏေန ကတေန ကမ္မုနာ၊

    Pubbe suciṇṇena katena kammunā,

    အဟာနိယံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တမသ္သ တံ။

    Ahāniyaṃ pubbanimittamassa taṃ.

    ‘‘ဂိဟီပိ ဓညေန ဓနေန ဝဍ္ဎတိ၊

    ‘‘Gihīpi dhaññena dhanena vaḍḍhati,

    ပုတ္တေဟိ ဒာရေဟိ စတုပ္ပဒေဟိ စ။

    Puttehi dārehi catuppadehi ca;

    အကိဉ္စနော ပဗ္ဗဇိတော အနုတ္တရံ၊

    Akiñcano pabbajito anuttaraṃ,

    ပပ္ပောတိ ဗောဓိံ အသဟာနဓမ္မတ’’န္တိ 103

    Pappoti bodhiṃ asahānadhammata’’nti 104.

    (၂၀) ရသဂ္ဂသဂ္ဂိတာလက္ခဏံ

    (20) Rasaggasaggitālakkhaṇaṃ

    ၂၂၆. ‘‘ယမ္ပိ , ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော သတ္တာနံ အဝိဟေဌကဇာတိကော အဟောသိ ပာဏိနာ ဝာ လေဍ္ဍုနာ ဝာ ဒဏ္ဍေန ဝာ သတ္ထေန ဝာ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ ဥပစိတတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ပဋိလဘတိ, ရသဂ္ဂသဂ္ဂီ ဟောတိ, ဥဒ္ဓဂ္ဂာသ္သ ရသဟရဏီယော ဂီဝာယ ဇာတာ ဟောန္တိ သမာဘိဝာဟိနိယော 105

    226. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno sattānaṃ aviheṭhakajātiko ahosi pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati, rasaggasaggī hoti, uddhaggāssa rasaharaṇīyo gīvāya jātā honti samābhivāhiniyo 106.

    ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? အပ္ပာဗာဓော ဟောတိ အပ္ပာတင္ကော, သမဝေပာကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏ္ဟာယ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? အပ္ပာဗာဓော ဟောတိ အပ္ပာတင္ကော သမဝေပာကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏ္ဟာယ မဇ္ဈိမာယ ပဓာနက္ခမာယ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Appābādho hoti appātaṅko, samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၂၇. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    227. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘န ပာဏိဒဏ္ဍေဟိ ပနာထ လေဍ္ဍုနာ၊

    ‘‘Na pāṇidaṇḍehi panātha leḍḍunā,

    သတ္ထေန ဝာ မရဏဝဓေန 107 ဝာ ပန။

    Satthena vā maraṇavadhena 108 vā pana;

    ဥဗ္ဗာဓနာယ ပရိတဇ္ဇနာယ ဝာ၊

    Ubbādhanāya paritajjanāya vā,

    န ဟေဌယီ ဇနတမဟေဌကော အဟု။

    Na heṭhayī janatamaheṭhako ahu.

    ‘‘တေနေဝ သော သုဂတိမုပေစ္စ မောဒတိ၊

    ‘‘Teneva so sugatimupecca modati,

    သုခပ္ဖလံ ကရိယ သုခာနိ ဝိန္ဒတိ။

    Sukhapphalaṃ kariya sukhāni vindati;

    သမောဇသာ 109 ရသဟရဏီ သုသဏ္ဌိတာ၊

    Samojasā 110 rasaharaṇī susaṇṭhitā,

    ဣဓာဂတော လဘတိ ရသဂ္ဂသဂ္ဂိတံ။

    Idhāgato labhati rasaggasaggitaṃ.

    ‘‘တေနာဟု နံ အတိနိပုဏာ ဝိစက္ခဏာ၊

    ‘‘Tenāhu naṃ atinipuṇā vicakkhaṇā,

    အယံ နရော သုခဗဟုလော ဘဝိသ္သတိ။

    Ayaṃ naro sukhabahulo bhavissati;

    ဂိဟိသ္သ ဝာ ပဗ္ဗဇိတသ္သ ဝာ ပုန 111

    Gihissa vā pabbajitassa vā puna 112,

    တံ လက္ခဏံ ဘဝတိ တဒတ္ထဇောတက’’န္တိ။

    Taṃ lakkhaṇaṃ bhavati tadatthajotaka’’nti.

    (၂၁-၂၂) အဘိနီလနေတ္တဂောပခုမလက္ခဏာနိ

    (21-22) Abhinīlanettagopakhumalakkhaṇāni

    ၂၂၈. ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော န စ ဝိသဋံ, န စ ဝိသာစိ 113, န စ ပန ဝိစေယ္ယ ပေက္ခိတာ, ဥဇုံ တထာ ပသဋမုဇုမနော, ပိယစက္ခုနာ ဗဟုဇနံ ဥဒိက္ခိတာ အဟောသိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမာနိ ဒ္ဝေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ။ အဘိနီလနေတ္တော စ ဟောတိ ဂောပခုမော စ။

    228. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno na ca visaṭaṃ, na ca visāci 114, na ca pana viceyya pekkhitā, ujuṃ tathā pasaṭamujumano, piyacakkhunā bahujanaṃ udikkhitā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Abhinīlanetto ca hoti gopakhumo ca.

    ‘‘သော တေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော, သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? ပိယဒသ္သနော ဟောတိ ဗဟုနော ဇနသ္သ, ပိယော ဟောတိ မနာပော ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ နေဂမဇာနပဒာနံ ဂဏကမဟာမတ္တာနံ အနီကဋ္ဌာနံ ဒောဝာရိကာနံ အမစ္စာနံ ပာရိသဇ္ဇာနံ ရာဇူနံ ဘောဂိယာနံ ကုမာရာနံ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ပေ.။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? ပိယဒသ္သနော ဟောတိ ဗဟုနော ဇနသ္သ, ပိယော ဟောတိ မနာပော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပာသကာနံ ဥပာသိကာနံ ဒေဝာနံ မနုသ္သာနံ အသုရာနံ နာဂာနံ ဂန္ဓဗ္ဗာနံ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Piyadassano hoti bahuno janassa, piyo hoti manāpo brāhmaṇagahapatikānaṃ negamajānapadānaṃ gaṇakamahāmattānaṃ anīkaṭṭhānaṃ dovārikānaṃ amaccānaṃ pārisajjānaṃ rājūnaṃ bhogiyānaṃ kumārānaṃ. Rājā samāno idaṃ labhati…pe… buddho samāno kiṃ labhati? Piyadassano hoti bahuno janassa, piyo hoti manāpo bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ devānaṃ manussānaṃ asurānaṃ nāgānaṃ gandhabbānaṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၂၉. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    229. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘န စ ဝိသဋံ န စ ဝိသာစိ 115၊ န စ ပန ဝိစေယ္ယပေက္ခိတာ။

    ‘‘Na ca visaṭaṃ na ca visāci 116, na ca pana viceyyapekkhitā;

    ဥဇုံ တထာ ပသဋမုဇုမနော၊ ပိယစက္ခုနာ ဗဟုဇနံ ဥဒိက္ခိတာ။

    Ujuṃ tathā pasaṭamujumano, piyacakkhunā bahujanaṃ udikkhitā.

    ‘‘သုဂတီသု သော ဖလဝိပာကံ၊

    ‘‘Sugatīsu so phalavipākaṃ,

    အနုဘဝတိ တတ္ထ မောဒတိ။

    Anubhavati tattha modati;

    ဣဓ စ ပန ဘဝတိ ဂောပခုမော၊

    Idha ca pana bhavati gopakhumo,

    အဘိနီလနေတ္တနယနော သုဒသ္သနော။

    Abhinīlanettanayano sudassano.

    ‘‘အဘိယောဂိနော စ နိပုဏာ၊

    ‘‘Abhiyogino ca nipuṇā,

    ဗဟူ ပန နိမိတ္တကောဝိဒာ။

    Bahū pana nimittakovidā;

    သုခုမနယနကုသလာ မနုဇာ၊

    Sukhumanayanakusalā manujā,

    ပိယဒသ္သနောတိ အဘိနိဒ္ဒိသန္တိ နံ။

    Piyadassanoti abhiniddisanti naṃ.

    ‘‘ပိယဒသ္သနော ဂိဟီပိ သန္တော စ၊

    ‘‘Piyadassano gihīpi santo ca,

    ဘဝတိ ဗဟုဇနပိယာယိတော။

    Bhavati bahujanapiyāyito;

    ယဒိ စ န ဘဝတိ ဂိဟီ သမဏော ဟောတိ၊

    Yadi ca na bhavati gihī samaṇo hoti,

    ပိယော ဗဟူနံ သောကနာသနော’’တိ။

    Piyo bahūnaṃ sokanāsano’’ti.

    (၂၃) ဥဏ္ဟီသသီသလက္ခဏံ

    (23) Uṇhīsasīsalakkhaṇaṃ

    ၂၃၀. ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော ဗဟုဇနပုဗ္ဗင္ဂမော အဟောသိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဗဟုဇနပာမောက္ခော ကာယသုစရိတေ ဝစီသုစရိတေ မနောသုစရိတေ ဒာနသံဝိဘာဂေ သီလသမာဒာနေ ဥပောသထုပဝာသေ မတ္တေယ္ယတာယ ပေတ္တေယ္ယတာယ သာမညတာယ ဗ္ရဟ္မညတာယ ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိတာယ အညတရညတရေသု စ အဓိကုသလေသု ဓမ္မေသု။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ပဋိလဘတိ – ဥဏ္ဟီသသီသော ဟောတိ။

    230. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno bahujanapubbaṅgamo ahosi kusalesu dhammesu bahujanapāmokkho kāyasucarite vacīsucarite manosucarite dānasaṃvibhāge sīlasamādāne uposathupavāse matteyyatāya petteyyatāya sāmaññatāya brahmaññatāya kule jeṭṭhāpacāyitāya aññataraññataresu ca adhikusalesu dhammesu. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati – uṇhīsasīso hoti.

    ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? မဟာသ္သ ဇနော အန္ဝာယိကော ဟောတိ, ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာ နေဂမဇာနပဒာ ဂဏကမဟာမတ္တာ အနီကဋ္ဌာ ဒောဝာရိကာ အမစ္စာ ပာရိသဇ္ဇာ ရာဇာနော ဘောဂိယာ ကုမာရာ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? မဟာသ္သ ဇနော အန္ဝာယိကော ဟောတိ, ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပာသကာ ဥပာသိကာယော ဒေဝာ မနုသ္သာ အသုရာ နာဂာ ဂန္ဓဗ္ဗာ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano anvāyiko hoti, brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano anvāyiko hoti, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၃၁. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    231. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘ပုဗ္ဗင္ဂမော သုစရိတေသု အဟု၊

    ‘‘Pubbaṅgamo sucaritesu ahu,

    ဓမ္မေသု ဓမ္မစရိယာဘိရတော။

    Dhammesu dhammacariyābhirato;

    အန္ဝာယိကော ဗဟုဇနသ္သ အဟု၊

    Anvāyiko bahujanassa ahu,

    သဂ္ဂေသု ဝေဒယိတ္ထ ပုညဖလံ။

    Saggesu vedayittha puññaphalaṃ.

    ‘‘ဝေဒိတ္ဝာ သော သုစရိတသ္သ ဖလံ၊

    ‘‘Veditvā so sucaritassa phalaṃ,

    ဥဏ္ဟီသသီသတ္တမိဓဇ္ဈဂမာ။

    Uṇhīsasīsattamidhajjhagamā;

    ဗ္ယာကံသု ဗ္ယဉ္ဇနနိမိတ္တဓရာ၊

    Byākaṃsu byañjananimittadharā,

    ပုဗ္ဗင္ဂမော ဗဟုဇနံ ဟေသ္သတိ။

    Pubbaṅgamo bahujanaṃ hessati.

    ‘‘ပဋိဘောဂိယာ မနုဇေသု ဣဓ၊

    ‘‘Paṭibhogiyā manujesu idha,

    ပုဗ္ဗေဝ တသ္သ အဘိဟရန္တိ တဒာ။

    Pubbeva tassa abhiharanti tadā;

    ယဒိ ခတ္တိယော ဘဝတိ ဘူမိပတိ၊

    Yadi khattiyo bhavati bhūmipati,

    ပဋိဟာရကံ ဗဟုဇနေ လဘတိ။

    Paṭihārakaṃ bahujane labhati.

    ‘‘အထ စေပိ ပဗ္ဗဇတိ သော မနုဇော၊

    ‘‘Atha cepi pabbajati so manujo,

    ဓမ္မေသု ဟောတိ ပဂုဏော ဝိသဝီ။

    Dhammesu hoti paguṇo visavī;

    တသ္သာနုသာသနိဂုဏာဘိရတော၊

    Tassānusāsaniguṇābhirato,

    အန္ဝာယိကော ဗဟုဇနော ဘဝတီ’’တိ။

    Anvāyiko bahujano bhavatī’’ti.

    (၂၄-၂၅) ဧကေကလောမတာဥဏ္ဏာလက္ခဏာနိ

    (24-25) Ekekalomatāuṇṇālakkhaṇāni

    ၂၃၂. ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော မုသာဝာဒံ ပဟာယ မုသာဝာဒာ ပဋိဝိရတော အဟောသိ, သစ္စဝာဒီ သစ္စသန္ဓော ထေတော ပစ္စယိကော အဝိသံဝာဒကော လောကသ္သ ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ ဥပစိတတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမာနိ ဒ္ဝေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ။ ဧကေကလောမော စ ဟောတိ, ဥဏ္ဏာ စ ဘမုကန္တရေ ဇာတာ ဟောတိ ဩဒာတာ မုဒုတူလသန္နိဘာ။

    232. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato ahosi, saccavādī saccasandho theto paccayiko avisaṃvādako lokassa . So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Ekekalomo ca hoti, uṇṇā ca bhamukantare jātā hoti odātā mudutūlasannibhā.

    ‘‘သော တေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော, သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? မဟာသ္သ ဇနော ဥပဝတ္တတိ, ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာ နေဂမဇာနပဒာ ဂဏကမဟာမတ္တာ အနီကဋ္ဌာ ဒောဝာရိကာ အမစ္စာ ပာရိသဇ္ဇာ ရာဇာနော ဘောဂိယာ ကုမာရာ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? မဟာသ္သ ဇနော ဥပဝတ္တတိ, ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပာသကာ ဥပာသိကာယော ဒေဝာ မနုသ္သာ အသုရာ နာဂာ ဂန္ဓဗ္ဗာ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato, sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano upavattati, brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Mahāssa jano upavattati, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၃၃. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    233. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘သစ္စပ္ပဋိညော ပုရိမာသု ဇာတိသု၊

    ‘‘Saccappaṭiñño purimāsu jātisu,

    အဒ္ဝေဇ္ဈဝာစော အလိကံ ဝိဝဇ္ဇယိ။

    Advejjhavāco alikaṃ vivajjayi;

    န သော ဝိသံဝာဒယိတာပိ ကသ္သစိ၊

    Na so visaṃvādayitāpi kassaci,

    ဘူတေန တစ္ဆေန တထေန ဘာသယိ 117

    Bhūtena tacchena tathena bhāsayi 118.

    ‘‘သေတာ သုသုက္ကာ မုဒုတူလသန္နိဘာ၊

    ‘‘Setā susukkā mudutūlasannibhā,

    ဥဏ္ဏာ သုဇာတာ 119 ဘမုကန္တရေ အဟု။

    Uṇṇā sujātā 120 bhamukantare ahu;

    န လောမကူပေသု ဒုဝေ အဇာယိသုံ၊

    Na lomakūpesu duve ajāyisuṃ,

    ဧကေကလောမူပစိတင္ဂဝာ အဟု။

    Ekekalomūpacitaṅgavā ahu.

    ‘‘တံ လက္ခဏညူ ဗဟဝော သမာဂတာ၊

    ‘‘Taṃ lakkhaṇaññū bahavo samāgatā,

    ဗ္ယာကံသု ဥပ္ပာဒနိမိတ္တကောဝိဒာ။

    Byākaṃsu uppādanimittakovidā;

    ဥဏ္ဏာ စ လောမာ စ ယထာ သုသဏ္ဌိတာ၊

    Uṇṇā ca lomā ca yathā susaṇṭhitā,

    ဥပဝတ္တတီ ဤဒိသကံ ဗဟုဇ္ဇနော။

    Upavattatī īdisakaṃ bahujjano.

    ‘‘ဂိဟိမ္ပိ သန္တံ ဥပဝတ္တတီ ဇနော၊

    ‘‘Gihimpi santaṃ upavattatī jano,

    ဗဟု ပုရတ္ထာပကတေန ကမ္မုနာ။

    Bahu puratthāpakatena kammunā;

    အကိဉ္စနံ ပဗ္ဗဇိတံ အနုတ္တရံ၊

    Akiñcanaṃ pabbajitaṃ anuttaraṃ,

    ဗုဒ္ဓမ္ပိ သန္တံ ဥပဝတ္တတိ ဇနော’’တိ။

    Buddhampi santaṃ upavattati jano’’ti.

    (၂၆-၂၇) စတ္တာလီသအဝိရဠဒန္တလက္ခဏာနိ

    (26-27) Cattālīsaaviraḷadantalakkhaṇāni

    ၂၃၄. ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော ပိသုဏံ ဝာစံ ပဟာယ ပိသုဏာယ ဝာစာယ ပဋိဝိရတော အဟောသိ။ ဣတော သုတ္ဝာ န အမုတ္ရ အက္ခာတာ ဣမေသံ ဘေဒာယ, အမုတ္ရ ဝာ သုတ္ဝာ န ဣမေသံ အက္ခာတာ အမူသံ ဘေဒာယ , ဣတိ ဘိန္နာနံ ဝာ သန္ဓာတာ, သဟိတာနံ ဝာ အနုပ္ပဒာတာ, သမဂ္ဂာရာမော သမဂ္ဂရတော သမဂ္ဂနန္ဒီ သမဂ္ဂကရဏိံ ဝာစံ ဘာသိတာ အဟောသိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမာနိ ဒ္ဝေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ။ စတ္တာလီသဒန္တော စ ဟောတိ အဝိရဠဒန္တော စ။

    234. ‘‘Yampi, bhikkhave tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno pisuṇaṃ vācaṃ pahāya pisuṇāya vācāya paṭivirato ahosi. Ito sutvā na amutra akkhātā imesaṃ bhedāya, amutra vā sutvā na imesaṃ akkhātā amūsaṃ bhedāya , iti bhinnānaṃ vā sandhātā, sahitānaṃ vā anuppadātā, samaggārāmo samaggarato samagganandī samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Cattālīsadanto ca hoti aviraḷadanto ca.

    ‘‘သော တေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? အဘေဇ္ဇပရိသော ဟောတိ, အဘေဇ္ဇာသ္သ ဟောန္တိ ပရိသာ, ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာ နေဂမဇာနပဒာ ဂဏကမဟာမတ္တာ အနီကဋ္ဌာ ဒောဝာရိကာ အမစ္စာ ပာရိသဇ္ဇာ ရာဇာနော ဘောဂိယာ ကုမာရာ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? အဘေဇ္ဇပရိသော ဟောတိ, အဘေဇ္ဇာသ္သ ဟောန္တိ ပရိသာ, ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပာသကာ ဥပာသိကာယော ဒေဝာ မနုသ္သာ အသုရာ နာဂာ ဂန္ဓဗ္ဗာ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Abhejjapariso hoti, abhejjāssa honti parisā, brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati … buddho samāno kiṃ labhati? Abhejjapariso hoti, abhejjāssa honti parisā, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၃၅. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    235. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘ဝေဘူတိယံ သဟိတဘေဒကာရိံ၊

    ‘‘Vebhūtiyaṃ sahitabhedakāriṃ,

    ဘေဒပ္ပဝဍ္ဎနဝိဝာဒကာရိံ။

    Bhedappavaḍḍhanavivādakāriṃ;

    ကလဟပ္ပဝဍ္ဎနအာကိစ္စကာရိံ၊

    Kalahappavaḍḍhanaākiccakāriṃ,

    သဟိတာနံ ဘေဒဇနနိံ န ဘဏိ။

    Sahitānaṃ bhedajananiṃ na bhaṇi.

    ‘‘အဝိဝာဒဝဍ္ဎနကရိံ သုဂိရံ၊

    ‘‘Avivādavaḍḍhanakariṃ sugiraṃ,

    ဘိန္နာနုသန္ဓိဇနနိံ အဘဏိ။

    Bhinnānusandhijananiṃ abhaṇi;

    ကလဟံ ဇနသ္သ ပနုဒီ သမင္ဂီ၊

    Kalahaṃ janassa panudī samaṅgī,

    သဟိတေဟိ နန္ဒတိ ပမောဒတိ စ။

    Sahitehi nandati pamodati ca.

    ‘‘သုဂတီသု သော ဖလဝိပာကံ၊

    ‘‘Sugatīsu so phalavipākaṃ,

    အနုဘဝတိ တတ္ထ မောဒတိ။

    Anubhavati tattha modati;

    ဒန္တာ ဣဓ ဟောန္တိ အဝိရဠာ သဟိတာ၊

    Dantā idha honti aviraḷā sahitā,

    စတုရော ဒသသ္သ မုခဇာ သုသဏ္ဌိတာ။

    Caturo dasassa mukhajā susaṇṭhitā.

    ‘‘ယဒိ ခတ္တိယော ဘဝတိ ဘူမိပတိ၊

    ‘‘Yadi khattiyo bhavati bhūmipati,

    အဝိဘေဒိယာသ္သ ပရိသာ ဘဝတိ။

    Avibhediyāssa parisā bhavati;

    သမဏော စ ဟောတိ ဝိရဇော ဝိမလော၊

    Samaṇo ca hoti virajo vimalo,

    ပရိသာသ္သ ဟောတိ အနုဂတာ အစလာ’’တိ။

    Parisāssa hoti anugatā acalā’’ti.

    (၂၈-၂၉) ပဟူတဇိဝ္ဟာဗ္ရဟ္မသ္သရလက္ခဏာနိ

    (28-29) Pahūtajivhābrahmassaralakkhaṇāni

    ၂၃၆. ‘‘ယမ္ပိ , ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော ဖရုသံ ဝာစံ ပဟာယ ဖရုသာယ ဝာစာယ ပဋိဝိရတော အဟောသိ။ ယာ သာ ဝာစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခာ ပေမနီယာ ဟဒယင္ဂမာ ပောရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပာ, တထာရူပိံ ဝာစံ ဘာသိတာ အဟောသိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ ဥပစိတတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမာနိ ဒ္ဝေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ။ ပဟူတဇိဝ္ဟော စ ဟောတိ ဗ္ရဟ္မသ္သရော စ ကရဝီကဘာဏီ။

    236. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno pharusaṃ vācaṃ pahāya pharusāya vācāya paṭivirato ahosi. Yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā, tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā ahosi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati. Pahūtajivho ca hoti brahmassaro ca karavīkabhāṇī.

    ‘‘သော တေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? အာဒေယ္ယဝာစော ဟောတိ, အာဒိယန္တိသ္သ ဝစနံ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာ နေဂမဇာနပဒာ ဂဏကမဟာမတ္တာ အနီကဋ္ဌာ ဒောဝာရိကာ အမစ္စာ ပာရိသဇ္ဇာ ရာဇာနော ဘောဂိယာ ကုမာရာ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? အာဒေယ္ယဝာစော ဟောတိ, အာဒိယန္တိသ္သ ဝစနံ ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပာသကာ ဥပာသိကာယော ဒေဝာ မနုသ္သာ အသုရာ နာဂာ ဂန္ဓဗ္ဗာ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Ādeyyavāco hoti, ādiyantissa vacanaṃ brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Ādeyyavāco hoti, ādiyantissa vacanaṃ bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၃၇. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    237. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘အက္ကောသဘဏ္ဍနဝိဟေသကာရိံ၊

    ‘‘Akkosabhaṇḍanavihesakāriṃ,

    ဥဗ္ဗာဓိကံ 121 ဗဟုဇနပ္ပမဒ္ဒနံ။

    Ubbādhikaṃ 122 bahujanappamaddanaṃ;

    အဗာဠ္ဟံ ဂိရံ သော န ဘဏိ ဖရုသံ၊

    Abāḷhaṃ giraṃ so na bhaṇi pharusaṃ,

    မဓုရံ ဘဏိ သုသံဟိတံ 123 သခိလံ။

    Madhuraṃ bhaṇi susaṃhitaṃ 124 sakhilaṃ.

    ‘‘မနသော ပိယာ ဟဒယဂာမိနိယော၊

    ‘‘Manaso piyā hadayagāminiyo,

    ဝာစာ သော ဧရယတိ ကဏ္ဏသုခာ။

    Vācā so erayati kaṇṇasukhā;

    ဝာစာသုစိဏ္ဏဖလမနုဘဝိ၊

    Vācāsuciṇṇaphalamanubhavi,

    သဂ္ဂေသု ဝေဒယထ 125 ပုညဖလံ။

    Saggesu vedayatha 126 puññaphalaṃ.

    ‘‘ဝေဒိတ္ဝာ သော သုစရိတသ္သ ဖလံ၊

    ‘‘Veditvā so sucaritassa phalaṃ,

    ဗ္ရဟ္မသ္သရတ္တမိဓမဇ္ဈဂမာ။

    Brahmassarattamidhamajjhagamā;

    ဇိဝ္ဟာသ္သ ဟောတိ ဝိပုလာ ပုထုလာ၊

    Jivhāssa hoti vipulā puthulā,

    အာဒေယ္ယဝာက္ယဝစနော ဘဝတိ။

    Ādeyyavākyavacano bhavati.

    ‘‘ဂိဟိနောပိ ဣဇ္ဈတိ ယထာ ဘဏတော၊

    ‘‘Gihinopi ijjhati yathā bhaṇato,

    အထ စေ ပဗ္ဗဇတိ သော မနုဇော။

    Atha ce pabbajati so manujo;

    အာဒိယန္တိသ္သ ဝစနံ ဇနတာ၊

    Ādiyantissa vacanaṃ janatā,

    ဗဟုနော ဗဟုံ သုဘဏိတံ ဘဏတော’’တိ။

    Bahuno bahuṃ subhaṇitaṃ bhaṇato’’ti.

    (၃၀) သီဟဟနုလက္ခဏံ

    (30) Sīhahanulakkhaṇaṃ

    ၂၃၈. ‘‘ယမ္ပိ , ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော သမ္ဖပ္ပလာပံ ပဟာယ သမ္ဖပ္ပလာပာ ပဋိဝိရတော အဟောသိ ကာလဝာဒီ ဘူတဝာဒီ အတ္ထဝာဒီ ဓမ္မဝာဒီ ဝိနယဝာဒီ, နိဓာနဝတိံ ဝာစံ ဘာသိတာ အဟောသိ ကာလေန သာပဒေသံ ပရိယန္တဝတိံ အတ္ထသံဟိတံ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ။ပေ.။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ပဋိလဘတိ, သီဟဟနု ဟောတိ။

    238. ‘‘Yampi , bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno samphappalāpaṃ pahāya samphappalāpā paṭivirato ahosi kālavādī bhūtavādī atthavādī dhammavādī vinayavādī, nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā ahosi kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasaṃhitaṃ. So tassa kammassa kaṭattā…pe… so tato cuto itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati, sīhahanu hoti.

    ‘‘သော တေန လက္ခဏေန သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ပေ.။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? အပ္ပဓံသိယော ဟောတိ ကေနစိ မနုသ္သဘူတေန ပစ္စတ္ထိကေန ပစ္စာမိတ္တေန။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? အပ္ပဓံသိယော ဟောတိ အဗ္ဘန္တရေဟိ ဝာ ဗာဟိရေဟိ ဝာ ပစ္စတ္ထိကေဟိ ပစ္စာမိတ္တေဟိ, ရာဂေန ဝာ ဒောသေန ဝာ မောဟေန ဝာ သမဏေန ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏေန ဝာ ဒေဝေန ဝာ မာရေန ဝာ ဗ္ရဟ္မုနာ ဝာ ကေနစိ ဝာ လောကသ္မိံ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘So tena lakkhaṇena samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī…pe… rājā samāno kiṃ labhati? Appadhaṃsiyo hoti kenaci manussabhūtena paccatthikena paccāmittena. Rājā samāno idaṃ labhati… buddho samāno kiṃ labhati? Appadhaṃsiyo hoti abbhantarehi vā bāhirehi vā paccatthikehi paccāmittehi, rāgena vā dosena vā mohena vā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၃၉. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    239. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘န သမ္ဖပ္ပလာပံ န မုဒ္ဓတံ 127

    ‘‘Na samphappalāpaṃ na muddhataṃ 128,

    အဝိကိဏ္ဏဝစနဗ္ယပ္ပထော အဟောသိ။

    Avikiṇṇavacanabyappatho ahosi;

    အဟိတမပိ စ အပနုဒိ၊

    Ahitamapi ca apanudi,

    ဟိတမပိ စ ဗဟုဇနသုခဉ္စ အဘဏိ။

    Hitamapi ca bahujanasukhañca abhaṇi.

    ‘‘တံ ကတ္ဝာ ဣတော စုတော ဒိဝမုပပဇ္ဇိ၊

    ‘‘Taṃ katvā ito cuto divamupapajji,

    သုကတဖလဝိပာကမနုဘောသိ။

    Sukataphalavipākamanubhosi;

    စဝိယ ပုနရိဓာဂတော သမာနော၊

    Caviya punaridhāgato samāno,

    ဒ္ဝိဒုဂမဝရတရဟနုတ္တမလတ္ထ။

    Dvidugamavaratarahanuttamalattha.

    ‘‘ရာဇာ ဟောတိ သုဒုပ္ပဓံသိယော၊

    ‘‘Rājā hoti suduppadhaṃsiyo,

    မနုဇိန္ဒော မနုဇာဓိပတိ မဟာနုဘာဝော။

    Manujindo manujādhipati mahānubhāvo;

    တိဒိဝပုရဝရသမော ဘဝတိ၊

    Tidivapuravarasamo bhavati,

    သုရဝရတရောရိဝ ဣန္ဒော။

    Suravarataroriva indo.

    ‘‘ဂန္ဓဗ္ဗာသုရယက္ခရက္ခသေဘိ 129

    ‘‘Gandhabbāsurayakkharakkhasebhi 130,

    သုရေဟိ န ဟိ ဘဝတိ သုပ္ပဓံသိယော။

    Surehi na hi bhavati suppadhaṃsiyo;

    တထတ္တော ယဒိ ဘဝတိ တထာဝိဓော၊

    Tathatto yadi bhavati tathāvidho,

    ဣဓ ဒိသာ စ ပဋိဒိသာ စ ဝိဒိသာ စာ’’တိ။

    Idha disā ca paṭidisā ca vidisā cā’’ti.

    (၃၁-၃၂) သမဒန္တသုသုက္ကဒာဌာလက္ခဏာနိ

    (31-32) Samadantasusukkadāṭhālakkhaṇāni

    ၂၄၀. ‘‘ယမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ပုရိမံ ဇာတိံ ပုရိမံ ဘဝံ ပုရိမံ နိကေတံ ပုဗ္ဗေ မနုသ္သဘူတော သမာနော မိစ္ဆာဇီဝံ ပဟာယ သမ္မာအာဇီဝေန ဇီဝိကံ ကပ္ပေသိ, တုလာကူဋ ကံသကူဋ မာနကူဋ ဥက္ကောဋန ဝဉ္စန နိကတိ သာစိယောဂ ဆေဒန ဝဓ ဗန္ဓန ဝိပရာမောသ အာလောပ သဟသာကာရာ 131 ပဋိဝိရတော အဟောသိ။ သော တသ္သ ကမ္မသ္သ ကဋတ္တာ ဥပစိတတ္တာ ဥသ္သန္နတ္တာ ဝိပုလတ္တာ ကာယသ္သ ဘေဒာ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သော တတ္ထ အညေ ဒေဝေ ဒသဟိ ဌာနေဟိ အဓိဂဏ္ဟာတိ ဒိဗ္ဗေန အာယုနာ ဒိဗ္ဗေန ဝဏ္ဏေန ဒိဗ္ဗေန သုခေန ဒိဗ္ဗေန ယသေန ဒိဗ္ဗေန အာဓိပတေယ္ယေန ဒိဗ္ဗေဟိ ရူပေဟိ ဒိဗ္ဗေဟိ သဒ္ဒေဟိ ဒိဗ္ဗေဟိ ဂန္ဓေဟိ ဒိဗ္ဗေဟိ ရသေဟိ ဒိဗ္ဗေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ။ သော တတော စုတော ဣတ္ထတ္တံ အာဂတော သမာနော ဣမာနိ ဒ္ဝေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိလဘတိ, သမဒန္တော စ ဟောတိ သုသုက္ကဒာဌော စ။

    240. ‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ purimaṃ bhavaṃ purimaṃ niketaṃ pubbe manussabhūto samāno micchājīvaṃ pahāya sammāājīvena jīvikaṃ kappesi, tulākūṭa kaṃsakūṭa mānakūṭa ukkoṭana vañcana nikati sāciyoga chedana vadha bandhana viparāmosa ālopa sahasākārā 132 paṭivirato ahosi. So tassa kammassa kaṭattā upacitattā ussannattā vipulattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. So tattha aññe deve dasahi ṭhānehi adhigaṇhāti dibbena āyunā dibbena vaṇṇena dibbena sukhena dibbena yasena dibbena ādhipateyyena dibbehi rūpehi dibbehi saddehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi phoṭṭhabbehi. So tato cuto itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati, samadanto ca hoti susukkadāṭho ca.

    ‘‘သော တေဟိ လက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော သစေ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော သတ္တရတနသမန္နာဂတော။ တသ္သိမာနိ သတ္တ ရတနာနိ ဘဝန္တိ, သေယ္ယထိဒံ – စက္ကရတနံ ဟတ္ထိရတနံ အသ္သရတနံ မဏိရတနံ ဣတ္ထိရတနံ ဂဟပတိရတနံ ပရိဏာယကရတနမေဝ သတ္တမံ။ ပရောသဟသ္သံ ခော ပနသ္သ ပုတ္တာ ဘဝန္တိ သူရာ ဝီရင္ဂရူပာ ပရသေနပ္ပမဒ္ဒနာ။ သော ဣမံ ပထဝိံ သာဂရပရိယန္တံ အခိလမနိမိတ္တမကဏ္ဋကံ ဣဒ္ဓံ ဖီတံ ခေမံ သိဝံ နိရဗ္ဗုဒံ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန ဓမ္မေန အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသတိ။ ရာဇာ သမာနော ကိံ လဘတိ? သုစိပရိဝာရော ဟောတိ သုစိသ္သ ဟောန္တိ ပရိဝာရာ ဗ္ရာဟ္မဏဂဟပတိကာ နေဂမဇာနပဒာ ဂဏကမဟာမတ္တာ အနီကဋ္ဌာ ဒောဝာရိကာ အမစ္စာ ပာရိသဇ္ဇာ ရာဇာနော ဘောဂိယာ ကုမာရာ။ ရာဇာ သမာနော ဣဒံ လဘတိ။

    ‘‘So tehi lakkhaṇehi samannāgato sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato. Tassimāni satta ratanāni bhavanti, seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthiratanaṃ gahapatiratanaṃ pariṇāyakaratanameva sattamaṃ. Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā. So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ akhilamanimittamakaṇṭakaṃ iddhaṃ phītaṃ khemaṃ sivaṃ nirabbudaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati. Rājā samāno kiṃ labhati? Suciparivāro hoti sucissa honti parivārā brāhmaṇagahapatikā negamajānapadā gaṇakamahāmattā anīkaṭṭhā dovārikā amaccā pārisajjā rājāno bhogiyā kumārā. Rājā samāno idaṃ labhati.

    ‘‘သစေ ခော ပန အဂာရသ္မာ အနဂာရိယံ ပဗ္ဗဇတိ, အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒော။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ကိံ လဘတိ? သုစိပရိဝာရော ဟောတိ, သုစိသ္သ ဟောန္တိ ပရိဝာရာ, ဘိက္ခူ ဘိက္ခုနိယော ဥပာသကာ ဥပာသိကာယော ဒေဝာ မနုသ္သာ အသုရာ နာဂာ ဂန္ဓဗ္ဗာ။ ဗုဒ္ဓော သမာနော ဣဒံ လဘတိ’’။ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝာ အဝောစ။

    ‘‘Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado. Buddho samāno kiṃ labhati? Suciparivāro hoti, sucissa honti parivārā, bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo devā manussā asurā nāgā gandhabbā. Buddho samāno idaṃ labhati’’. Etamatthaṃ bhagavā avoca.

    ၂၄၁. တတ္ထေတံ ဝုစ္စတိ –

    241. Tatthetaṃ vuccati –

    ‘‘မိစ္ဆာဇီဝဉ္စ အဝသ္သဇိ သမေန ဝုတ္တိံ၊

    ‘‘Micchājīvañca avassaji samena vuttiṃ,

    သုစိနာ သော ဇနယိတ္ထ ဓမ္မိကေန။

    Sucinā so janayittha dhammikena;

    အဟိတမပိ စ အပနုဒိ၊

    Ahitamapi ca apanudi,

    ဟိတမပိ စ ဗဟုဇနသုခဉ္စ အစရိ။

    Hitamapi ca bahujanasukhañca acari.

    ‘‘သဂ္ဂေ ဝေဒယတိ နရော သုခပ္ဖလာနိ၊

    ‘‘Sagge vedayati naro sukhapphalāni,

    ကရိတ္ဝာ နိပုဏေဘိ ဝိဒူဟိ သဗ္ဘိ။

    Karitvā nipuṇebhi vidūhi sabbhi;

    ဝဏ္ဏိတာနိ တိဒိဝပုရဝရသမော၊

    Vaṇṇitāni tidivapuravarasamo,

    အဘိရမတိ ရတိခိဍ္ဍာသမင္ဂီ။

    Abhiramati ratikhiḍḍāsamaṅgī.

    ‘‘လဒ္ဓာနံ မာနုသကံ ဘဝံ တတော၊

    ‘‘Laddhānaṃ mānusakaṃ bhavaṃ tato,

    စဝိတ္ဝာန သုကတဖလဝိပာကံ။

    Cavitvāna sukataphalavipākaṃ;

    သေသကေန ပဋိလဘတိ လပနဇံ၊

    Sesakena paṭilabhati lapanajaṃ,

    သမမပိ သုစိသုသုက္ကံ 133

    Samamapi sucisusukkaṃ 134.

    ‘‘တံ ဝေယ္ယဉ္ဇနိကာ သမာဂတာ ဗဟဝော၊

    ‘‘Taṃ veyyañjanikā samāgatā bahavo,

    ဗ္ယာကံသု နိပုဏသမ္မတာ မနုဇာ။

    Byākaṃsu nipuṇasammatā manujā;

    သုစိဇနပရိဝာရဂဏော ဘဝတိ၊

    Sucijanaparivāragaṇo bhavati,

    ဒိဇသမသုက္ကသုစိသောဘနဒန္တော။

    Dijasamasukkasucisobhanadanto.

    ‘‘ရညော ဟောတိ ဗဟုဇနော၊

    ‘‘Rañño hoti bahujano,

    သုစိပရိဝာရော မဟတိံ မဟိံ အနုသာသတော။

    Suciparivāro mahatiṃ mahiṃ anusāsato;

    ပသယ္ဟ န စ ဇနပဒတုဒနံ၊

    Pasayha na ca janapadatudanaṃ,

    ဟိတမပိ စ ဗဟုဇနသုခဉ္စ စရန္တိ။

    Hitamapi ca bahujanasukhañca caranti.

    ‘‘အထ စေ ပဗ္ဗဇတိ ဘဝတိ ဝိပာပော၊

    ‘‘Atha ce pabbajati bhavati vipāpo,

    သမဏော သမိတရဇော ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒော။

    Samaṇo samitarajo vivaṭṭacchado;

    ဝိဂတဒရထကိလမထော၊

    Vigatadarathakilamatho,

    ဣမမပိ စ ပရမပိ စ 135 ပသ္သတိ လောကံ။

    Imamapi ca paramapi ca 136 passati lokaṃ.

    ‘‘တသ္သောဝာဒကရာ ဗဟုဂိဟီ စ ပဗ္ဗဇိတာ စ၊

    ‘‘Tassovādakarā bahugihī ca pabbajitā ca,

    အသုစိံ ဂရဟိတံ ဓုနန္တိ ပာပံ။

    Asuciṃ garahitaṃ dhunanti pāpaṃ;

    သ ဟိ သုစိဘိ ပရိဝုတော ဘဝတိ၊

    Sa hi sucibhi parivuto bhavati,

    မလခိလကလိကိလေသေ ပနုဒေဟီ’’တိ 137

    Malakhilakalikilese panudehī’’ti 138.

    ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။

    Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.

    လက္ခဏသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ သတ္တမံ။

    Lakkhaṇasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.







    Footnotes:
    1. ဘဒန္တေတိ (သီ. သ္ယာ. ပီ.)
    2. bhadanteti (sī. syā. pī.)
    3. ဝိဝဋစ္ဆဒော (သ္ယာ. က.), ဝိဝတ္တစ္ဆဒော (သီ. ပီ.)
    4. vivaṭacchado (syā. ka.), vivattacchado (sī. pī.)
    5. သဗ္ဗာကာရပရိပူရာနိ သုဝိဘတ္တန္တရာနိ (သီ. ပီ.)
    6. sabbākāraparipūrāni suvibhattantarāni (sī. pī.)
    7. ကုဏ္ဍလာဝတ္တာနိ (ဗဟူသု)
    8. ဒက္ခိဏာဝတ္တကဇာတာနိ (သီ. သ္ယာ. ပီ.)
    9. ပိတန္တရံသော (သ္ယာ.)
    10. kuṇḍalāvattāni (bahūsu)
    11. dakkhiṇāvattakajātāni (sī. syā. pī.)
    12. pitantaraṃso (syā.)
    13. အဝိက္ခမ္ဘိယော (သီ. ပီ.)
    14. avikkhambhiyo (sī. pī.)
    15. သမန္တမာစရိ (သ္ယာ. က.)
    16. samantamācari (syā. ka.)
    17. အပက္ကမိ (သ္ယာ. က.)
    18. apakkami (syā. ka.)
    19. အံန္ဝဘိ (ဋီကာ)
    20. aṃnvabhi (ṭīkā)
    21. ပန (သ္ယာ.)
    22. pana (syā.)
    23. တသ္သာနုယုတ္တာ ဣဓ (သီ. ပီ.)၊ တသ္သာနုယန္တာ ဣဓ (သ္ယာ. က.)
    24. tassānuyuttā idha (sī. pī.), tassānuyantā idha (syā. ka.)
    25. သတ္တရက္ခသာ (က.) သီ. သ္ယာအဋ္ဌကထာ ဩလောကေတဗ္ဗာ
    26. sattarakkhasā (ka.) sī. syāaṭṭhakathā oloketabbā
    27. မရဏဝဓဘယတ္တနော (သီ. ပီ. က.)၊ မရဏဝဓဘယမတ္တနော (သ္ယာ.)
    28. maraṇavadhabhayattano (sī. pī. ka.), maraṇavadhabhayamattano (syā.)
    29. တေန သော သုစရိတေန သဂ္ဂမဂမာသိ (သ္ယာ.)
    30. tena so sucaritena saggamagamāsi (syā.)
    31. စိရယာပနာယ (သ္ယာ.)
    32. cirayāpanāya (syā.)
    33. န တံ ဂိဟိသ္သာပိ (သ္ယာ.)
    34. na taṃ gihissāpi (syā.)
    35. ပိယဝာစေန (သ္ယာ. က.)
    36. piyavācena (syā. ka.)
    37. ဒာနမ္ပိ စ အတ္ထစရိယတမ္ပိ စ (သီ. ပီ.)
    38. dānampi ca atthacariyatampi ca (sī. pī.)
    39. ပိယဝဒတဉ္စ သမာနဆန္ဒတဉ္စ (သီ. ပီ.)
    40. piyavadatañca samānachandatañca (sī. pī.)
    41. ဇိဂိံ သမာနော (သီ. သ္ယာ. ပီ.)
    42. jigiṃ samāno (sī. syā. pī.)
    43. သမာနော ဗဟုနော ဇနသ္သ (သီ. ပီ.)
    44. samāno bahuno janassa (sī. pī.)
    45. အတ္ထဓမ္မသံဟိတံ (က. သီ. ပီ.)၊ အတ္ထဓမ္မုပသံဟိတံ (က.)
    46. atthadhammasaṃhitaṃ (ka. sī. pī.), atthadhammupasaṃhitaṃ (ka.)
    47. ဓမ္မယာဂံ အသ္သဇိ (က.)
    48. dhammayāgaṃ assaji (ka.)
    49. ဥတ္တမသုခတာယ (သ္ယာ.)၊ ဥတ္တမပမုက္ခတာယ (က.)
    50. uttamasukhatāya (syā.), uttamapamukkhatāya (ka.)
    51. ဥပရိဇာနုသောဘနာ (သ္ယာ.)၊ ဥပရိ စ ပန သောဘနာ (သီ. ပီ.)
    52. uparijānusobhanā (syā.), upari ca pana sobhanā (sī. pī.)
    53. ကမ္မသု (သီ. ပီ.)
    54. kammasu (sī. pī.)
    55. ဝိဇာနေယ္ယ (သီ. ပီ.)၊ ဝိဇာနေယ္ယု (သ္ယာ.)
    56. vijāneyya (sī. pī.), vijāneyyu (syā.)
    57. သုခိန္ဒ္ရိယံ (က.)
    58. sukhindriyaṃ (ka.)
    59. ခိပ္ပမိဒာဟု (?)
    60. khippamidāhu (?)
    61. ခိပ္ပမိဒာဓိဂစ္ဆတိ (?)
    62. khippamidādhigacchati (?)
    63. နိက္ကမော (သီ. သ္ယာ. ပီ.)
    64. nikkamo (sī. syā. pī.)
    65. ဟာသုပညော (သီ. ပီ.)
    66. hāsupañño (sī. pī.)
    67. ပညာပဋိလာဘကတေန (သီ. ပီ.) ဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ
    68. paññāpaṭilābhakatena (sī. pī.) ṭīkā oloketabbā
    69. ပာပုရဏာနံ (သီ. သ္ယာ. ပီ.)
    70. pāpuraṇānaṃ (sī. syā. pī.)
    71. အဒာသိ စ (သီ. ပီ.)
    72. adāsi ca (sī. pī.)
    73. ဥပပဇ္ဇ (သီ. ပီ.)
    74. upapajja (sī. pī.)
    75. ပသာသတိ (သ္ယာ.)
    76. pasāsati (syā.)
    77. ပသယ္ဟ အဘိဝသန-ဝရတရံ (သီ. ပီ.)
    78. pasayha abhivasana-varataraṃ (sī. pī.)
    79. ဝိပုလ (သ္ယာ.)၊ ဝိပုလံ (သီ. ပီ.)
    80. vipula (syā.), vipulaṃ (sī. pī.)
    81. သုဟိတ (သ္ယာ.)၊ သ ဟိ (သီ. ပီ.)
    82. suhita (syā.), sa hi (sī. pī.)
    83. သမဂ္ဂိံ ကတ္ဝာ (သီ. သ္ယာ. ပီ.)
    84. samaggiṃ katvā (sī. syā. pī.)
    85. သ တေန (က.)
    86. sa tena (ka.)
    87. ပရောသဟသ္သသ္သ (သီ. ပီ.)
    88. parosahassassa (sī. pī.)
    89. သူရာ စ ဝီရင္ဂရူပာ (က.)
    90. sūrā ca vīraṅgarūpā (ka.)
    91. မဟာဇနသင္ဂာဟကံ (က.)
    92. သမပေက္ခမာနော (က.)
    93. mahājanasaṅgāhakaṃ (ka.)
    94. samapekkhamāno (ka.)
    95. မဟာဇနံ သင္ဂာဟကံ (က.)
    96. mahājanaṃ saṅgāhakaṃ (ka.)
    97. သမာ စ ပန (သ္ယာ.)၊ သ ဟိ စ ပန (သီ. ပီ.)
    98. samā ca pana (syā.), sa hi ca pana (sī. pī.)
    99. သုတေန ဝဍ္ဎေယ္ယုံ, ဗုဒ္ဓိယာ ဝဍ္ဎေယ္ယုံ (သ္ယာ.)
    100. sutena vaḍḍheyyuṃ, buddhiyā vaḍḍheyyuṃ (syā.)
    101. ဣဒံ သမိဒ္ဓဉ္စ (က.)၊ အဒ္ဓံ သမိဒ္ဓဉ္စ (သ္ယာ.)
    102. idaṃ samiddhañca (ka.), addhaṃ samiddhañca (syā.)
    103. သမ္ဗောဓိမဟာနဓမ္မတန္တိ (သ္ယာ. က.) ဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ
    104. sambodhimahānadhammatanti (syā. ka.) ṭīkā oloketabbā
    105. သမဝာဟရသဟရဏိယော (သ္ယာ.)
    106. samavāharasaharaṇiyo (syā.)
    107. မာရဏဝဓေန (က.)
    108. māraṇavadhena (ka.)
    109. သမ္ပဇ္ဇသာ (သီ. ပီ.)၊ ပာမုဉ္ဇသာ (သ္ယာ.)၊ သာမဉ္စ သာ (က.)
    110. sampajjasā (sī. pī.), pāmuñjasā (syā.), sāmañca sā (ka.)
    111. ပန (သ္ယာ.)
    112. pana (syā.)
    113. န စ ဝိသာစိတံ (သီ. ပီ.), န စ ဝိသာဝိ (သ္ယာ.)
    114. na ca visācitaṃ (sī. pī.), na ca visāvi (syā.)
    115. ဝိသာစိတံ (သီ. ပီ.)၊ ဝိသာဝိ (သ္ယာ.)
    116. visācitaṃ (sī. pī.), visāvi (syā.)
    117. တောသယိ (သီ. ပီ.)
    118. tosayi (sī. pī.)
    119. ဥဏ္ဏာသ္သ ဇာတာ (က. သီ.)
    120. uṇṇāssa jātā (ka. sī.)
    121. ဥဗ္ဗာဓကရံ (သ္ယာ.)
    122. ubbādhakaraṃ (syā.)
    123. သုသဟိတံ (သ္ယာ.)
    124. susahitaṃ (syā.)
    125. ဝေဒယတိ (?) ဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ
    126. vedayati (?) ṭīkā oloketabbā
    127. ဗုဒ္ဓတန္တိ (က.)
    128. buddhatanti (ka.)
    129. သုရသက္ကရက္ခသေဘိ (သ္ယာ.)
    130. surasakkarakkhasebhi (syā.)
    131. သာဟသာကာရာ (သီ. သ္ယာ. ပီ.)
    132. sāhasākārā (sī. syā. pī.)
    133. လဒ္ဓာန မနုသ္သကံ ဘဝံ တတော စဝိယ၊ ပုန သုကတဖလဝိပာကသေသကေန။ ပဋိလဘတိ လပနဇံ သမမပိ၊ သုစိ စ သုဝိသုဒ္ဓသုသုက္ကံ (သ္ယာ.)
    134. laddhāna manussakaṃ bhavaṃ tato caviya, puna sukataphalavipākasesakena; paṭilabhati lapanajaṃ samamapi, suci ca suvisuddhasusukkaṃ (syā.)
    135. ဣမမ္ပိ စ ပရမ္ပိ စ (ပီ.)၊ ပရံပိ ပရမံပိ စ (သ္ယာ.)
    136. imampi ca parampi ca (pī.), paraṃpi paramaṃpi ca (syā.)
    137. တသ္သောဝာဒကရာ ဗဟုဂိဟီ စ၊ ပဗ္ဗဇိတာ စ အသုစိဝိဂရဟိတ။ ပနုဒိပာပသ္သ ဟိ သုစိဘိပရိဝုတော၊ ဘဝတိ မလခိလကကိလေသေ ပနုဒေတိ (သ္ယာ.)
    138. tassovādakarā bahugihī ca, pabbajitā ca asucivigarahita; panudipāpassa hi sucibhiparivuto, bhavati malakhilakakilese panudeti (syā.)



    Related texts:



    အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ဒီဃ နိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ၇. လက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 7. Lakkhaṇasuttavaṇṇanā

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ဒီဃနိကာယ (ဋီကာ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ၇. လက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 7. Lakkhaṇasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact