Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    7. ලොමසකඞ්‌ගියත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    7. Lomasakaṅgiyattheragāthāvaṇṇanā

    දබ්‌බං කුසන්‌ති ආයස්‌මතො ලොමසකඞ්‌ගියත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? සො කිර ඉතො එකනවුතෙ කප්‌පෙ විපස්‌සිං භගවන්‌තං පස්‌සිත්‌වා පසන්‌නමානසො නානාපුප්‌ඵෙහි පූජෙත්‌වා තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තො පුන අපරාපරං පුඤ්‌ඤානි කත්‌වා සුගතීසුයෙව සංසරන්‌තො කස්‌සපස්‌ස භගවතො සාසනෙ පබ්‌බජිත්‌වා සමණධම්‌මං කරොති. තෙන ච සමයෙන සත්‌ථාරා භද්‌දෙකරත්‌තපටිපදාය කථිතාය අඤ්‌ඤතරො භික්‌ඛු භද්‌දෙකරත්‌තසුත්‌තවසෙන තෙන සාකච්‌ඡං කරොති. සො තං න සම්‌පායාසි. අසම්‌පායන්‌තො ‘‘අහං අනාගතෙ තුය්‌හං භද්‌දෙකරත්‌තං කථෙතුං සමත්‌ථො භවෙය්‍ය’’න්‌ති පණිධානං අකාසි, ඉතරො ‘‘පුච්‌ඡෙය්‍ය’’න්‌ති. එතෙසු පඨමො එකං බුද්‌ධන්‌තරං දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරිත්‌වා අම්‌හාකං භගවතො කාලෙ කපිලවත්‌ථුස්‌මිං සාකියරාජකුලෙ නිබ්‌බත්‌ති. තස්‌ස සුඛුමාලභාවෙන සොණස්‌ස විය පාදතලෙසු ලොමානි ජාතානි, තෙනස්‌ස ලොමසකඞ්‌ගියොති නාමං අහොසි. ඉතරො දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා චන්‌දනොති පඤ්‌ඤායිත්‌ථ. ලොමසකඞ්‌ගියො අනුරුද්‌ධාදීසු සක්‍යකුමාරෙසු පබ්‌බජන්‌තෙසු පබ්‌බජිතුං න ඉච්‌ඡි. අථ නං සංවෙජෙතුං චන්‌දනො දෙවපුත්‌තො උපසඞ්‌කමිත්‌වා භද්‌දෙකරත්‌තං පුච්‌ඡි. ඉතරො ‘‘න ජානාමී’’ති. පුන දෙවපුත්‌තො ‘‘අථ කස්‌මා තයා ‘භද්‌දෙකරත්‌තං කථෙය්‍ය’න්‌ති සඞ්‌ගරො කතො, ඉදානි පන නාමමත්‌තම්‌පි න ජානාසී’’ති චොදෙසි. ඉතරො තෙන සද්‌ධිං භගවන්‌තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා, ‘‘මයා කිර, භන්‌තෙ, පුබ්‌බෙ ‘ඉමස්‌ස භද්‌දෙකරත්‌තං කථෙස්‌සාමී’ති සඞ්‌ගරො කතො’’ති පුච්‌ඡි. භගවා ‘‘ආම, කුලපුත්‌ත, කස්‌සපස්‌ස භගවතො කාලෙ තයා එවං කත’’න්‌ති ආහ. ස්‌වායමත්‌ථො උපරිපණ්‌ණාසකෙ ආගතනයෙන විත්‌ථාරතො වෙදිතබ්‌බො. අථ ලොමසකඞ්‌ගියො ‘‘තෙන හි, භන්‌තෙ, පබ්‌බාජෙථ ම’’න්‌ති ආහ. භගවා ‘‘න, ඛො, තථාගතා මාතාපිතූහි අනනුඤ්‌ඤාතං පුත්‌තං පබ්‌බාජෙන්‌තී’’ති පටික්‌ඛිපි. සො මාතු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ‘‘අනුජානාහි මං, අම්‌ම, පබ්‌බජිතුං, පබ්‌බජිස්‌සාමහ’’න්‌ති වත්‌වා, මාතරා ‘‘තාත, සුඛුමාලො ත්‌වං කථං පබ්‌බජිස්‌සසී’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘අත්‌තනො පරිස්‌සයසහනභාවං පකාසෙන්‌තො ‘‘දබ්‌බං කුසං පොටකිල’’න්‌ති ගාථං අභාසි.

    Dabbaṃkusanti āyasmato lomasakaṅgiyattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira ito ekanavute kappe vipassiṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso nānāpupphehi pūjetvā tena puññakammena devaloke nibbatto puna aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva saṃsaranto kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā samaṇadhammaṃ karoti. Tena ca samayena satthārā bhaddekarattapaṭipadāya kathitāya aññataro bhikkhu bhaddekarattasuttavasena tena sākacchaṃ karoti. So taṃ na sampāyāsi. Asampāyanto ‘‘ahaṃ anāgate tuyhaṃ bhaddekarattaṃ kathetuṃ samattho bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ akāsi, itaro ‘‘puccheyya’’nti. Etesu paṭhamo ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā amhākaṃ bhagavato kāle kapilavatthusmiṃ sākiyarājakule nibbatti. Tassa sukhumālabhāvena soṇassa viya pādatalesu lomāni jātāni, tenassa lomasakaṅgiyoti nāmaṃ ahosi. Itaro devaloke nibbattitvā candanoti paññāyittha. Lomasakaṅgiyo anuruddhādīsu sakyakumāresu pabbajantesu pabbajituṃ na icchi. Atha naṃ saṃvejetuṃ candano devaputto upasaṅkamitvā bhaddekarattaṃ pucchi. Itaro ‘‘na jānāmī’’ti. Puna devaputto ‘‘atha kasmā tayā ‘bhaddekarattaṃ katheyya’nti saṅgaro kato, idāni pana nāmamattampi na jānāsī’’ti codesi. Itaro tena saddhiṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘mayā kira, bhante, pubbe ‘imassa bhaddekarattaṃ kathessāmī’ti saṅgaro kato’’ti pucchi. Bhagavā ‘‘āma, kulaputta, kassapassa bhagavato kāle tayā evaṃ kata’’nti āha. Svāyamattho uparipaṇṇāsake āgatanayena vitthārato veditabbo. Atha lomasakaṅgiyo ‘‘tena hi, bhante, pabbājetha ma’’nti āha. Bhagavā ‘‘na, kho, tathāgatā mātāpitūhi ananuññātaṃ puttaṃ pabbājentī’’ti paṭikkhipi. So mātu santikaṃ gantvā ‘‘anujānāhi maṃ, amma, pabbajituṃ, pabbajissāmaha’’nti vatvā, mātarā ‘‘tāta, sukhumālo tvaṃ kathaṃ pabbajissasī’’ti vutte, ‘‘attano parissayasahanabhāvaṃ pakāsento ‘‘dabbaṃ kusaṃ poṭakila’’nti gāthaṃ abhāsi.

    27. තත්‌ථ දබ්‌බන්‌ති දබ්‌බතිණමාහ, යං ‘‘සද්‌දුලො’’තිපි වුච්‌චති. කුසන්‌ති කුසතිණං, යො ‘‘කාසො’’ති වුච්‌චති. පොටකිලන්‌ති සකණ්‌ටකං අකණ්‌ටකඤ්‌ච ගච්‌ඡං. ඉධ පන සකණ්‌ටකමෙව අධිප්‌පෙතං. උසීරාදීනි සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යානි. දබ්‌බාදීනි තිණානි බීරණතිණානි පාදෙහි අක්‌කන්‌තස්‌සාපි දුක්‌ඛජනකානි ගමනන්‌තරායකරානි ච, තානි ච පනාහං උරසා පනුදිස්‌සාමි උරසාපි අපනෙස්‌සාමි. එවං අපනෙන්‌තො තං නිමිත්‌තං දුක්‌ඛං සහන්‌තො අරඤ්‌ඤායතනෙ ගුම්‌බන්‌තරං පවිසිත්‌වා සමණධම්‌මං කාතුං සක්‌ඛිස්‌සාමි. කො පන වාදො පාදෙහි අක්‌කමනෙති දස්‌සෙති. විවෙකමනුබ්‍රූහයන්‌ති කායවිවෙකං චිත්‌තවිවෙකං උපධිවිවෙකඤ්‌ච අනුබ්‍රූහයන්‌තො. ගණසඞ්‌ගණිකඤ්‌හි පහාය කායවිවෙකං අනුබ්‍රූහයන්‌තස්‌සෙව අට්‌ඨතිංසාය ආරම්‌මණෙසු යත්‌ථ කත්‌ථචි චිත්‌තං සමාදහන්‌තස්‌ස චිත්‌තවිවෙකො, න සඞ්‌ගණිකාරතස්‌ස. සමාහිතස්‌සෙව විපස්‌සනාය කම්‌මං කරොන්‌තස්‌ස සමථවිපස්‌සනඤ්‌ච යුගනද්‌ධං කරොන්‌තස්‌ස කිලෙසානං ඛෙපනෙන උපධිවිවෙකාධිගමො, න අසමාහිතස්‌ස. තෙන වුත්‌තං ‘‘විවෙකමනුබ්‍රූහයන්‌ති කායවිවෙකං චිත්‌තවිවෙකං උපධිවිවෙකඤ්‌ච අනුබ්‍රූහයන්‌තො’’ති. එවං පන පුත්‌තෙන වුත්‌තෙ මාතා ‘‘තෙන හි, තාත, පබ්‌බජා’’ති අනුජානි. සො භගවන්‌තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා පබ්‌බජ්‌ජං යාචි. තං සත්‌ථා පබ්‌බාජෙසි. තං පබ්‌බජිත්‌වා කතපුබ්‌බකිච්‌චං කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා අරඤ්‌ඤං පවිසන්‌තං භික්‌ඛූ ආහංසු – ‘‘ආවුසො, ත්‌වං සුඛුමාලො කිං සක්‌ඛිස්‌සසි අරඤ්‌ඤෙ වසිතු’’න්‌ති. සො තෙසම්‌පි තමෙව ගාථං වත්‌වා අරඤ්‌ඤං පවිසිත්‌වා භාවනං අනුයුඤ්‌ජන්‌තො නචිරස්‌සෙව ඡළභිඤ්‌ඤො අහොසි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.52.23-27) –

    27. Tattha dabbanti dabbatiṇamāha, yaṃ ‘‘saddulo’’tipi vuccati. Kusanti kusatiṇaṃ, yo ‘‘kāso’’ti vuccati. Poṭakilanti sakaṇṭakaṃ akaṇṭakañca gacchaṃ. Idha pana sakaṇṭakameva adhippetaṃ. Usīrādīni suviññeyyāni. Dabbādīni tiṇāni bīraṇatiṇāni pādehi akkantassāpi dukkhajanakāni gamanantarāyakarāni ca, tāni ca panāhaṃ urasā panudissāmi urasāpi apanessāmi. Evaṃ apanento taṃ nimittaṃ dukkhaṃ sahanto araññāyatane gumbantaraṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ kātuṃ sakkhissāmi. Ko pana vādo pādehi akkamaneti dasseti. Vivekamanubrūhayanti kāyavivekaṃ cittavivekaṃ upadhivivekañca anubrūhayanto. Gaṇasaṅgaṇikañhi pahāya kāyavivekaṃ anubrūhayantasseva aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu yattha katthaci cittaṃ samādahantassa cittaviveko, na saṅgaṇikāratassa. Samāhitasseva vipassanāya kammaṃ karontassa samathavipassanañca yuganaddhaṃ karontassa kilesānaṃ khepanena upadhivivekādhigamo, na asamāhitassa. Tena vuttaṃ ‘‘vivekamanubrūhayanti kāyavivekaṃ cittavivekaṃ upadhivivekañca anubrūhayanto’’ti. Evaṃ pana puttena vutte mātā ‘‘tena hi, tāta, pabbajā’’ti anujāni. So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pabbajjaṃ yāci. Taṃ satthā pabbājesi. Taṃ pabbajitvā katapubbakiccaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññaṃ pavisantaṃ bhikkhū āhaṃsu – ‘‘āvuso, tvaṃ sukhumālo kiṃ sakkhissasi araññe vasitu’’nti. So tesampi tameva gāthaṃ vatvā araññaṃ pavisitvā bhāvanaṃ anuyuñjanto nacirasseva chaḷabhiñño ahosi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.23-27) –

    ‘‘සුවණ්‌ණවණ්‌ණං සම්‌බුද්‌ධං, ආහුතීනං පටිග්‌ගහං;

    ‘‘Suvaṇṇavaṇṇaṃ sambuddhaṃ, āhutīnaṃ paṭiggahaṃ;

    රථියං පටිපජ්‌ජන්‌තං, නානාපුප්‌ඵෙහි පූජයිං.

    Rathiyaṃ paṭipajjantaṃ, nānāpupphehi pūjayiṃ.

    ‘‘එකනවුතිතො කප්‌පෙ, යං පුප්‌ඵමභිපූජයිං;

    ‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhipūjayiṃ;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, බුද්‌ධපූජායිදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අරහත්‌තං පන පත්‌වා ථෙරො අඤ්‌ඤං බ්‍යාකරොන්‌තො තංයෙව ගාථං අභාසීති.

    Arahattaṃ pana patvā thero aññaṃ byākaronto taṃyeva gāthaṃ abhāsīti.

    ලොමසකඞ්‌ගියත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Lomasakaṅgiyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 7. ලොමසකඞ්‌ගියත්‌ථෙරගාථා • 7. Lomasakaṅgiyattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact