Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / චරියාපිටක-අට්‌ඨකථා • Cariyāpiṭaka-aṭṭhakathā

    5. මහාගොවින්‌දචරියාවණ්‌ණනා

    5. Mahāgovindacariyāvaṇṇanā

    පඤ්‌චමෙ සත්‌තරාජපුරොහිතොති සත්‌තභූආදීනං සත්‌තන්‌නං රාජූනං සබ්‌බකිච්‌චානුසාසකපුරොහිතො. පූජිතො නරදෙවෙහීති තෙහි එව අඤ්‌ඤෙහි ච ජම්‌බුදීපෙ සබ්‌බෙහෙව ඛත්‌තියෙහි චතුපච්‌චයපූජාය සක්‌කාරසම්‌මානෙන ච පූජිතො. මහාගොවින්‌දබ්‍රාහ්‌මණොති මහානුභාවතාය ගොවින්‌දස්‌සාභිසෙකෙන අභිසිත්‌තතාය ච ‘‘මහාගොවින්‌දො’’ති සඞ්‌ඛං ගතො බ්‍රාහ්‌මණො, අභිසිත්‌තකාලතො පට්‌ඨාය හි බොධිසත්‌තස්‌ස අයං සමඤ්‌ඤා ජාතා, නාමෙන පන ජොතිපාලො නාම. තස්‌ස කිර ජාතදිවසෙ සබ්‌බාවුධානි ජොතිංසු. රාජාපි පච්‌චූසසමයෙ අත්‌තනො මඞ්‌ගලාවුධං පජ්‌ජලිතං දිස්‌වා භීතො අත්‌තනො පුරොහිතං බොධිසත්‌තස්‌ස පිතරං උපට්‌ඨානං ආගතං පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘මා භායි, මහාරාජ, මය්‌හං පුත්‌තො ජාතො, තස්‌සානුභාවෙන න කෙවලං රාජගෙහෙයෙව, සකලනගරෙපි ආවුධානි පජ්‌ජලිංසු, න තං නිස්‌සාය තුය්‌හං අන්‌තරායො අත්‌ථි, සකලජම්‌බුදීපෙ පන පඤ්‌ඤාය තෙන සමො න භවිස්‌සති, තස්‌සෙතං පුබ්‌බනිමිත්‌ත’’න්‌ති පුරොහිතෙන සමස්‌සාසිතො තුට්‌ඨචිත්‌තො ‘‘කුමාරස්‌ස ඛීරමූලං හොතූ’’ති සහස්‌සං දත්‌වා ‘‘වයප්‌පත්‌තකාලෙ මය්‌හං දස්‌සෙථා’’ති ආහ. සො වුද්‌ධිප්‌පත්‌තො අපරභාගෙ අලමත්‌ථදස්‌සො සත්‌තන්‌නං රාජූනං සබ්‌බකිච්‌චානුසාසකො හුත්‌වා පබ්‌බජිත්‌වා ච සත්‌තෙ දිට්‌ඨධම්‌මිකසම්‌පරායිකෙහි අනත්‌ථෙහි පාලෙත්‌වා අත්‌ථෙහි නියොජෙසි. ඉති ජොතිතත්‌තා පාලනසමත්‌ථතාය ච ‘‘ජොතිපාලො’’තිස්‌ස නාමං අකංසු. තෙන වුත්‌තං ‘‘නාමෙන ජොතිපාලො නාමා’’ති (දී. නි. 2.304).

    Pañcame sattarājapurohitoti sattabhūādīnaṃ sattannaṃ rājūnaṃ sabbakiccānusāsakapurohito. Pūjito naradevehīti tehi eva aññehi ca jambudīpe sabbeheva khattiyehi catupaccayapūjāya sakkārasammānena ca pūjito. Mahāgovindabrāhmaṇoti mahānubhāvatāya govindassābhisekena abhisittatāya ca ‘‘mahāgovindo’’ti saṅkhaṃ gato brāhmaṇo, abhisittakālato paṭṭhāya hi bodhisattassa ayaṃ samaññā jātā, nāmena pana jotipālo nāma. Tassa kira jātadivase sabbāvudhāni jotiṃsu. Rājāpi paccūsasamaye attano maṅgalāvudhaṃ pajjalitaṃ disvā bhīto attano purohitaṃ bodhisattassa pitaraṃ upaṭṭhānaṃ āgataṃ pucchitvā ‘‘mā bhāyi, mahārāja, mayhaṃ putto jāto, tassānubhāvena na kevalaṃ rājageheyeva, sakalanagarepi āvudhāni pajjaliṃsu, na taṃ nissāya tuyhaṃ antarāyo atthi, sakalajambudīpe pana paññāya tena samo na bhavissati, tassetaṃ pubbanimitta’’nti purohitena samassāsito tuṭṭhacitto ‘‘kumārassa khīramūlaṃ hotū’’ti sahassaṃ datvā ‘‘vayappattakāle mayhaṃ dassethā’’ti āha. So vuddhippatto aparabhāge alamatthadasso sattannaṃ rājūnaṃ sabbakiccānusāsako hutvā pabbajitvā ca satte diṭṭhadhammikasamparāyikehi anatthehi pāletvā atthehi niyojesi. Iti jotitattā pālanasamatthatāya ca ‘‘jotipālo’’tissa nāmaṃ akaṃsu. Tena vuttaṃ ‘‘nāmena jotipālo nāmā’’ti (dī. ni. 2.304).

    තත්‌ථ බොධිසත්‌තො දිසම්‌පතිස්‌ස නාම රඤ්‌ඤො පුරොහිතස්‌ස ගොවින්‌දබ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පුත්‌තො හුත්‌වා අත්‌තනො පිතු තස්‌ස ච රඤ්‌ඤො අච්‌චයෙන තස්‌ස පුත්‌තො රෙණු, සහායා චස්‌ස සත්‌තභූ, බ්‍රහ්‌මදත්‌තො, වෙස්‌සභූ , භරතො, ද්‌වෙ ච ධතරට්‌ඨාති ඉමෙ සත්‌ත රාජානො යථා අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං න විවදන්‌ති. එවං රජ්‌ජෙ පතිට්‌ඨාපෙත්‌වා තෙසං අත්‌ථධම්‌මෙ අනුසාසන්‌තො ජම්‌බුදීපතලෙ සබ්‌බෙසං රාජූනං අඤ්‌ඤෙසඤ්‌ච බ්‍රාහ්‌මණානං දෙවනාගගහපතිකානං සක්‌කතො ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො උත්‌තමං ගාරවට්‌ඨානං පත්‌තො අහොසි. තස්‌ස අත්‌ථධම්‌මෙසු කුසලතාය ‘‘මහාගොවින්‌දො’’ත්‌වෙව සමඤ්‌ඤා උදපාදි. යථාහ ‘‘ගොවින්‌දො වත, භො බ්‍රාහ්‌මණො, මහාගොවින්‌දො වත, භො බ්‍රාහ්‌මණො’’ති (දී. නි. 2.305). තෙන වුත්‌තං –

    Tattha bodhisatto disampatissa nāma rañño purohitassa govindabrāhmaṇassa putto hutvā attano pitu tassa ca rañño accayena tassa putto reṇu, sahāyā cassa sattabhū, brahmadatto, vessabhū , bharato, dve ca dhataraṭṭhāti ime satta rājāno yathā aññamaññaṃ na vivadanti. Evaṃ rajje patiṭṭhāpetvā tesaṃ atthadhamme anusāsanto jambudīpatale sabbesaṃ rājūnaṃ aññesañca brāhmaṇānaṃ devanāgagahapatikānaṃ sakkato garukato mānito pūjito apacito uttamaṃ gāravaṭṭhānaṃ patto ahosi. Tassa atthadhammesu kusalatāya ‘‘mahāgovindo’’tveva samaññā udapādi. Yathāha ‘‘govindo vata, bho brāhmaṇo, mahāgovindo vata, bho brāhmaṇo’’ti (dī. ni. 2.305). Tena vuttaṃ –

    37.

    37.

    ‘‘පුනාපරං යදා හොමි, සත්‌තරාජපුරොහිතො;

    ‘‘Punāparaṃ yadā homi, sattarājapurohito;

    පූජිතො නරදෙවෙහි, මහාගොවින්‌දබ්‍රාහ්‌මණො’’ති.

    Pūjito naradevehi, mahāgovindabrāhmaṇo’’ti.

    අථ බොධිසත්‌තස්‌ස පුඤ්‌ඤානුභාවසමුස්‌සාහිතෙහි රාජූහි තෙසං අනුයුත්‌තෙහි ඛත්‌තියෙහි බ්‍රාහ්‌මණගහපතිකෙහි නෙගමජානපදෙහි ච උපරූපරි උපනීතො සමන්‌තතො මහොඝො විය අජ්‌ඣොත්‌ථරමානො අපරිමෙය්‍යො උළාරො ලාභසක්‌කාරො උප්‌පජ්‌ජි, යථා තං අපරිමාණාසු ජාතීසු උපචිතවිපුලපුඤ්‌ඤසඤ්‌චයස්‌ස උළාරාභිජාතස්‌ස පරිසුද්‌ධසීලාචාරස්‌ස පෙසලස්‌ස පරියොදාතසබ්‌බසිප්‌පස්‌ස සබ්‌බසත්‌තෙසු පුත්‌තසදිසමහාකරුණාවිප්‌ඵාරසිනිද්‌ධමුදුහදයස්‌ස. සො චින්‌තෙසි – ‘‘එතරහි ඛො මය්‌හං මහාලාභසක්‌කාරො, යංනූනාහං ඉමිනා සබ්‌බසත්‌තෙ සන්‌තප්‌පෙත්‌වා දානපාරමිං පරිපූරෙය්‍ය’’න්‌ති. සො නගරස්‌ස මජ්‌ඣෙ චතූසු ද්‌වාරෙසු අත්‌තනො නිවෙසනද්‌වාරෙති ඡ දානසාලායො කාරෙත්‌වා දෙවසිකං අපරිමිතධනපරිච්‌චාගෙන මහාදානං පවත්‌තෙසි. යං යං උපායනං ආනීයති, යඤ්‌ච අත්‌තනො අත්‌ථාය අභිසඞ්‌ඛරීයති, සබ්‌බං තං දානසාලාසු එව පෙසෙසි. එවං දිවසෙ දිවසෙ මහාපරිච්‌චාගං කරොන්‌තස්‌ස චස්‌ස චිත්‌තස්‌ස තිත්‌ති වා සන්‌තොසො වා නාහොසි, කුතො පන සඞ්‌කොචො. දානග්‌ගඤ්‌චස්‌ස ලාභාසාය ආගච්‌ඡන්‌තෙහි දෙය්‍යධම්‌මං ගහෙත්‌වා ගච්‌ඡන්‌තෙහි ච මහාසත්‌තස්‌ස ච ගුණවිසෙසෙ කිත්‌තයන්‌තෙහි මහාජනකායෙහි අන්‌තොනගරං බහිනගරඤ්‌ච සමන්‌තතො එකොඝභූතං කප්‌පවුට්‌ඨානමහාවායුසඞ්‌ඝට්‌ටපරිබ්‌භමිතං විය මහාසමුද්‌දං එකකොලාහලං එකනින්‌නාදං අහොසි. තෙන වුත්‌තං –

    Atha bodhisattassa puññānubhāvasamussāhitehi rājūhi tesaṃ anuyuttehi khattiyehi brāhmaṇagahapatikehi negamajānapadehi ca uparūpari upanīto samantato mahogho viya ajjhottharamāno aparimeyyo uḷāro lābhasakkāro uppajji, yathā taṃ aparimāṇāsu jātīsu upacitavipulapuññasañcayassa uḷārābhijātassa parisuddhasīlācārassa pesalassa pariyodātasabbasippassa sabbasattesu puttasadisamahākaruṇāvipphārasiniddhamuduhadayassa. So cintesi – ‘‘etarahi kho mayhaṃ mahālābhasakkāro, yaṃnūnāhaṃ iminā sabbasatte santappetvā dānapāramiṃ paripūreyya’’nti. So nagarassa majjhe catūsu dvāresu attano nivesanadvāreti cha dānasālāyo kāretvā devasikaṃ aparimitadhanapariccāgena mahādānaṃ pavattesi. Yaṃ yaṃ upāyanaṃ ānīyati, yañca attano atthāya abhisaṅkharīyati, sabbaṃ taṃ dānasālāsu eva pesesi. Evaṃ divase divase mahāpariccāgaṃ karontassa cassa cittassa titti vā santoso vā nāhosi, kuto pana saṅkoco. Dānaggañcassa lābhāsāya āgacchantehi deyyadhammaṃ gahetvā gacchantehi ca mahāsattassa ca guṇavisese kittayantehi mahājanakāyehi antonagaraṃ bahinagarañca samantato ekoghabhūtaṃ kappavuṭṭhānamahāvāyusaṅghaṭṭaparibbhamitaṃ viya mahāsamuddaṃ ekakolāhalaṃ ekaninnādaṃ ahosi. Tena vuttaṃ –

    38.

    38.

    ‘‘තදාහං සත්‌තරජ්‌ජෙසු, යං මෙ ආසි උපායනං;

    ‘‘Tadāhaṃ sattarajjesu, yaṃ me āsi upāyanaṃ;

    තෙන දෙමි මහාදානං, අක්‌ඛොභං සාගරූපම’’න්‌ති.

    Tena demi mahādānaṃ, akkhobhaṃ sāgarūpama’’nti.

    තත්‌ථ තදාහන්‌ති යදා සත්‌තරාජපුරොහිතො මහාගොවින්‌දබ්‍රාහ්‌මණො හොමි, තදා අහං. සත්‌තරජ්‌ජෙසූති රෙණුආදීනං සත්‌තන්‌නං රාජූනං රජ්‌ජෙසු. අක්‌ඛොභන්‌ති අබ්‌භන්‌තරෙහි ච බාහිරෙහි ච පච්‌චත්‌ථිකෙහි අප්‌පටිසෙධනීයතාය කෙනචි අක්‌ඛොභනීයං. ‘‘අච්‌චුබ්‌භ’’න්‌තිපි පාඨො. අතිපුණ්‌ණදානජ්‌ඣාසයස්‌ස දෙය්‍යධම්‌මස්‌ස ච උළාරභාවෙන විපුලභාවෙන ච අතිවිය පරිපුණ්‌ණන්‌ති අත්‌ථො. සාගරූපමන්‌ති සාගරසදිසං, යථා සාගරෙ උදකං සකලෙනපි ලොකෙන හරන්‌තෙන ඛෙපෙතුං න සක්‌කා, එවං තස්‌ස දානග්‌ගෙ දෙය්‍යධම්‌මන්‌ති.

    Tattha tadāhanti yadā sattarājapurohito mahāgovindabrāhmaṇo homi, tadā ahaṃ. Sattarajjesūti reṇuādīnaṃ sattannaṃ rājūnaṃ rajjesu. Akkhobhanti abbhantarehi ca bāhirehi ca paccatthikehi appaṭisedhanīyatāya kenaci akkhobhanīyaṃ. ‘‘Accubbha’’ntipi pāṭho. Atipuṇṇadānajjhāsayassa deyyadhammassa ca uḷārabhāvena vipulabhāvena ca ativiya paripuṇṇanti attho. Sāgarūpamanti sāgarasadisaṃ, yathā sāgare udakaṃ sakalenapi lokena harantena khepetuṃ na sakkā, evaṃ tassa dānagge deyyadhammanti.

    39. ඔසානගාථාය වරං ධනන්‌ති උත්‌තමං ඉච්‌ඡිතං වා ධනං. සෙසං වුත්‌තනයමෙව.

    39. Osānagāthāya varaṃ dhananti uttamaṃ icchitaṃ vā dhanaṃ. Sesaṃ vuttanayameva.

    එවං මහාසත්‌තො පඨමකප්‌පිකමහාමෙඝො විය මහාවස්‌සං අවිභාගෙන මහන්‌තං දානවස්‌සං වස්‌සාපෙන්‌තො දානබ්‍යාවටො හුත්‌වාපි සෙසං සත්‌තන්‌නං රාජූනං අත්‌ථධම්‌මෙ අප්‌පමත්‌තො අනුසාසති. සත්‌ත ච බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලෙ විජ්‌ජාසිප්‌පං සික්‌ඛාපෙති, සත්‌ත ච න්‌හාතකසතානි මන්‌තෙ වාචෙති. තස්‌ස අපරෙන සමයෙන එවං කල්‍යාණො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො ‘‘සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති සල්‌ලපති මන්‌තෙතී’’ති (දී. නි. 2.312). සො චින්‌තෙසි – ‘‘එතරහි ඛො මය්‌හං අයං අභූතො කිත්‌තිසද්‌දො අබ්‌භුග්‌ගතො ‘බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සති, සක්‌ඛි මහාගොවින්‌දො බ්‍රාහ්‌මණො බ්‍රහ්‌මුනා සාකච්‌ඡෙති සල්‌ලපති මන්‌තෙතී’ති, යංනූනාහං ඉමං භූතං එව කරෙය්‍ය’’න්‌ති. සො ‘‘තෙ සත්‌ත රාජානො සත්‌ත ච බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලෙ සත්‌ත ච න්‌හාතකසතානි අත්‌තනො පුත්‌තදාරඤ්‌ච ආපුච්‌ඡිත්‌වා බ්‍රහ්‌මානං පස්‌සෙය්‍ය’’න්‌ති චිත්‌තං පණිධාය වස්‌සිකෙ චත්‌තාරො මාසෙ බ්‍රහ්‌මවිහාරභාවනමනුයුඤ්‌ජි. තස්‌ස චෙතසා චෙතොපරිවිතක්‌කමඤ්‌ඤාය බ්‍රහ්‌මා සනඞ්‌කුමාරො පුරතො පාතුරහොසි. තං දිස්‌වා මහාපුරිසො පුච්‌ඡි –

    Evaṃ mahāsatto paṭhamakappikamahāmegho viya mahāvassaṃ avibhāgena mahantaṃ dānavassaṃ vassāpento dānabyāvaṭo hutvāpi sesaṃ sattannaṃ rājūnaṃ atthadhamme appamatto anusāsati. Satta ca brāhmaṇamahāsāle vijjāsippaṃ sikkhāpeti, satta ca nhātakasatāni mante vāceti. Tassa aparena samayena evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato ‘‘sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’’ti (dī. ni. 2.312). So cintesi – ‘‘etarahi kho mayhaṃ ayaṃ abhūto kittisaddo abbhuggato ‘brahmānaṃ passati, sakkhi mahāgovindo brāhmaṇo brahmunā sākaccheti sallapati mantetī’ti, yaṃnūnāhaṃ imaṃ bhūtaṃ eva kareyya’’nti. So ‘‘te satta rājāno satta ca brāhmaṇamahāsāle satta ca nhātakasatāni attano puttadārañca āpucchitvā brahmānaṃ passeyya’’nti cittaṃ paṇidhāya vassike cattāro māse brahmavihārabhāvanamanuyuñji. Tassa cetasā cetoparivitakkamaññāya brahmā sanaṅkumāro purato pāturahosi. Taṃ disvā mahāpuriso pucchi –

    ‘‘වණ්‌ණවා යසවා සිරිමා, කො නු ත්‌වමසි මාරිස;

    ‘‘Vaṇṇavā yasavā sirimā, ko nu tvamasi mārisa;

    අජානන්‌තා තං පුච්‌ඡාම, කථං ජානෙමු තං මය’’න්‌ති. (දී. නි. 2.318);

    Ajānantā taṃ pucchāma, kathaṃ jānemu taṃ maya’’nti. (dī. ni. 2.318);

    තස්‌ස බ්‍රහ්‌මා අත්‌තානං ජානාපෙන්‌තො –

    Tassa brahmā attānaṃ jānāpento –

    ‘‘මං වෙ කුමාරං ජානන්‌ති, බ්‍රහ්‌මලොකෙ සනන්‌තනං;

    ‘‘Maṃ ve kumāraṃ jānanti, brahmaloke sanantanaṃ;

    සබ්‌බෙ ජානන්‌ති මං දෙවා, එවං ගොවින්‌ද ජානාහී’’ති. (දී. නි. 2.318) –

    Sabbe jānanti maṃ devā, evaṃ govinda jānāhī’’ti. (dī. ni. 2.318) –

    වත්‌වා තෙන –

    Vatvā tena –

    ‘‘ආසනං උදකං පජ්‌ජං, මධුසාකඤ්‌ච බ්‍රහ්‌මුනො;

    ‘‘Āsanaṃ udakaṃ pajjaṃ, madhusākañca brahmuno;

    අග්‌ඝෙ භවන්‌තං පුච්‌ඡාම, අග්‌ඝං කුරුතු නො භව’’න්‌ති. (දී. නි. 2.318) –

    Agghe bhavantaṃ pucchāma, agghaṃ kurutu no bhava’’nti. (dī. ni. 2.318) –

    උපනීතං අතිථිසක්‌කාරං අනත්‌ථිකොපි බ්‍රහ්‌මා තස්‌ස චිත්‌තසම්‌පහංසනත්‌ථං විස්‌සාසකරණත්‌ථඤ්‌ච සම්‌පටිච්‌ඡන්‌තො ‘‘පටිග්‌ගණ්‌හාම තෙ අග්‌ඝං, යං, ත්‌වං ගොවින්‌ද, භාසසී’’ති. වත්‌වා ඔකාසදානත්‌ථං –

    Upanītaṃ atithisakkāraṃ anatthikopi brahmā tassa cittasampahaṃsanatthaṃ vissāsakaraṇatthañca sampaṭicchanto ‘‘paṭiggaṇhāma te agghaṃ, yaṃ, tvaṃ govinda, bhāsasī’’ti. Vatvā okāsadānatthaṃ –

    ‘‘දිට්‌ඨධම්‌මහිතත්‌ථාය, සම්‌පරායසුඛාය ච;

    ‘‘Diṭṭhadhammahitatthāya, samparāyasukhāya ca;

    කතාවකාසො පුච්‌ඡස්‌සු, යංකිඤ්‌චි අභිපත්‌ථිත’’න්‌ති. (දී. නි. 2.318) –

    Katāvakāso pucchassu, yaṃkiñci abhipatthita’’nti. (dī. ni. 2.318) –

    ඔකාසමකාසි.

    Okāsamakāsi.

    අථ නං මහාපුරිසො සම්‌පරායිකං එව අත්‌ථං –

    Atha naṃ mahāpuriso samparāyikaṃ eva atthaṃ –

    ‘‘පුච්‌ඡාමි බ්‍රහ්‌මානං සනඞ්‌කුමාරං, කඞ්‌ඛී අකඞ්‌ඛිං පරවෙදියෙසු;

    ‘‘Pucchāmi brahmānaṃ sanaṅkumāraṃ, kaṅkhī akaṅkhiṃ paravediyesu;

    කත්‌ථට්‌ඨිතො කිම්‌හි ච සික්‌ඛමානො, පප්‌පොති මච්‌චො අමතං බ්‍රහ්‌මලොක’’න්‌ති. (දී. නි. 2.319) –

    Katthaṭṭhito kimhi ca sikkhamāno, pappoti macco amataṃ brahmaloka’’nti. (dī. ni. 2.319) –

    පුච්‌ඡි.

    Pucchi.

    තස්‌ස බ්‍රහ්‌මා බ්‍යාකරොන්‌තො –

    Tassa brahmā byākaronto –

    ‘‘හිත්‌වා මමත්‌තං මනුජෙසු බ්‍රහ්‌මෙ, එකොදිභූතො කරුණෙධිමුත්‌තො;

    ‘‘Hitvā mamattaṃ manujesu brahme, ekodibhūto karuṇedhimutto;

    නිරාමගන්‌ධො විරතො මෙථුනස්‌මා, එත්‌ථට්‌ඨිතො එත්‌ථ ච සික්‌ඛමානො;

    Nirāmagandho virato methunasmā, etthaṭṭhito ettha ca sikkhamāno;

    පප්‌පොති මච්‌චො අමතං බ්‍රහ්‌මලොක’’න්‌ති. (දී. නි. 2.319) –

    Pappoti macco amataṃ brahmaloka’’nti. (dī. ni. 2.319) –

    බ්‍රහ්‌මලොකගාමිමග්‌ගං කථෙසි.

    Brahmalokagāmimaggaṃ kathesi.

    තත්‌ථ මං වෙ කුමාරං ජානන්‌තීති වෙ එකංසෙන මං ‘‘කුමාරො’’ති ජානන්‌ති. බ්‍රහ්‌මලොකෙති සෙට්‌ඨලොකෙ. සනන්‌තනන්‌ති චිරතනං පොරාණං. එවං, ගොවින්‌ද, ජානාහීති, ගොවින්‌ද, එවං මං ධාරෙහි.

    Tattha maṃ ve kumāraṃ jānantīti ve ekaṃsena maṃ ‘‘kumāro’’ti jānanti. Brahmaloketi seṭṭhaloke. Sanantananti ciratanaṃ porāṇaṃ. Evaṃ, govinda, jānāhīti, govinda, evaṃ maṃ dhārehi.

    ආසනන්‌ති ඉදං භොතො බ්‍රහ්‌මුනො නිසීදනත්‌ථාය ආසනං පඤ්‌ඤත්‌තං. ඉදං උදකං පරිභොජනීයං පාදානං ධොවනත්‌ථං පානීයං පිපාසහරණත්‌ථාය. ඉදං පජ්‌ජං පරිස්‌සමවිනොදනත්‌ථං පාදබ්‌භඤ්‌ජනතෙලං. ඉදං මධුසාකං අතක්‌කං අලොණිකං අධූපනං උදකෙන සෙදිතං සාකං සන්‌ධාය වදති. තදා හි බොධිසත්‌තස්‌ස තං චතුමාසං බ්‍රහ්‌මචරියං අභිසල්‌ලෙඛවුත්‌තිපරමුක්‌කට්‌ඨං අහොසි. තස්‌සිමෙ සබ්‌බෙ අග්‌ඝෙ කත්‌වා පුච්‌ඡාම, තයිදං අග්‌ඝං කුරුතු පටිග්‌ගණ්‌හාතු නො භවං ඉදං අග්‌ඝන්‌ති වුත්‌තං හොති. ඉති මහාපුරිසො බ්‍රහ්‌මුනො නෙසං අපරිභුඤ්‌ජනං ජානන්‌තොපි වත්‌තසීසෙ ඨත්‌වා අත්‌තනො ආචිණ්‌ණං අතිථිපූජනං දස්‌සෙන්‌තො එවමාහ. බ්‍රහ්‌මාපිස්‌ස අධිප්‌පායං ජානන්‌තො ‘‘පටිග්‌ගණ්‌හාම තෙ අග්‌ඝං, යං ත්‌වං, ගොවින්‌ද, භාසසී’’ති ආහ.

    Āsananti idaṃ bhoto brahmuno nisīdanatthāya āsanaṃ paññattaṃ. Idaṃ udakaṃ paribhojanīyaṃ pādānaṃ dhovanatthaṃ pānīyaṃ pipāsaharaṇatthāya. Idaṃ pajjaṃ parissamavinodanatthaṃ pādabbhañjanatelaṃ. Idaṃ madhusākaṃ atakkaṃ aloṇikaṃ adhūpanaṃ udakena seditaṃ sākaṃ sandhāya vadati. Tadā hi bodhisattassa taṃ catumāsaṃ brahmacariyaṃ abhisallekhavuttiparamukkaṭṭhaṃ ahosi. Tassime sabbe agghe katvā pucchāma, tayidaṃ agghaṃ kurutu paṭiggaṇhātu no bhavaṃ idaṃ agghanti vuttaṃ hoti. Iti mahāpuriso brahmuno nesaṃ aparibhuñjanaṃ jānantopi vattasīse ṭhatvā attano āciṇṇaṃ atithipūjanaṃ dassento evamāha. Brahmāpissa adhippāyaṃ jānanto ‘‘paṭiggaṇhāma te agghaṃ, yaṃ tvaṃ, govinda, bhāsasī’’ti āha.

    තත්‌ථ තස්‌ස තෙ ආසනෙ මයං නිසින්‌නා නාම හොම, පාදොදකෙන පාදා ධොතා නාම හොන්‌තු, පානීයං පීතා නාම හොම, පාදබ්‌භඤ්‌ජනෙන පාදා මක්‌ඛිතා නාම හොන්‌තු, උදකසාකම්‌පි පරිභුත්‌තං නාම හොතූති අත්‌ථො.

    Tattha tassa te āsane mayaṃ nisinnā nāma homa, pādodakena pādā dhotā nāma hontu, pānīyaṃ pītā nāma homa, pādabbhañjanena pādā makkhitā nāma hontu, udakasākampi paribhuttaṃ nāma hotūti attho.

    කඞ්‌ඛී අකඞ්‌ඛිං පරවෙදියෙසූති අහං සවිචිකිච්‌ඡො පරෙන සයං අභිසඞ්‌ඛතත්‌තා පරස්‌ස පාකටෙසු පරවෙදියෙසු පඤ්‌හෙසු නිබ්‌බිචිකිච්‌ඡං.

    Kaṅkhī akaṅkhiṃ paravediyesūti ahaṃ savicikiccho parena sayaṃ abhisaṅkhatattā parassa pākaṭesu paravediyesu pañhesu nibbicikicchaṃ.

    හිත්‌වා මමත්‌තන්‌ති ‘‘ඉදං මම, ඉදං මමා’’ති පවත්‌තනකං උපකරණතණ්‌හං චජිත්‌වා. මනුජෙසූති සත්‌තෙසු. බ්‍රහ්‌මෙති බොධිසත්‌තං ආලපති. එකොදිභූතොති එකො උදෙති පවත්‌තතීති එකොදිභූතො එකීභූතො, එකෙන කායවිවෙකං දස්‌සෙති. අථ වා එකො උදෙතීති එකොදි, සමාධි. තං භූතො පත්‌තොති එකොදිභූතො, උපචාරප්‌පනාසමාධීහි සමාහිතොති අත්‌ථො. එතං එකොදිභාවං කරුණාබ්‍රහ්‌මවිහාරවසෙන දස්‌සෙන්‌තො ‘‘කරුණෙධිමුත්‌තො’’ති ආහ. කරුණජ්‌ඣානෙ අධිමුත්‌තො, තං ඣානං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වාති අත්‌ථො. නිරාමගන්‌ධොති කිලෙසසඞ්‌ඛාතවිස්‌සගන්‌ධරහිතො. එත්‌ථට්‌ඨිතොති එතෙසු ධම්‌මෙසු ඨිතො, එතෙ ධම්‌මෙ සම්‌පාදෙත්‌වා. එත්‌ථ ච සික්‌ඛමානොති එතෙසු ධම්‌මෙසු සික්‌ඛමානො , එතං බ්‍රහ්‌මවිහාරභාවනං භාවෙන්‌තොති අත්‌ථො. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරො පන පාළියං (දී. නි. 2.293 ආදයො) ආගතොයෙවාති.

    Hitvā mamattanti ‘‘idaṃ mama, idaṃ mamā’’ti pavattanakaṃ upakaraṇataṇhaṃ cajitvā. Manujesūti sattesu. Brahmeti bodhisattaṃ ālapati. Ekodibhūtoti eko udeti pavattatīti ekodibhūto ekībhūto, ekena kāyavivekaṃ dasseti. Atha vā eko udetīti ekodi, samādhi. Taṃ bhūto pattoti ekodibhūto, upacārappanāsamādhīhi samāhitoti attho. Etaṃ ekodibhāvaṃ karuṇābrahmavihāravasena dassento ‘‘karuṇedhimutto’’ti āha. Karuṇajjhāne adhimutto, taṃ jhānaṃ nibbattetvāti attho. Nirāmagandhoti kilesasaṅkhātavissagandharahito. Etthaṭṭhitoti etesu dhammesu ṭhito, ete dhamme sampādetvā. Ettha ca sikkhamānoti etesu dhammesu sikkhamāno , etaṃ brahmavihārabhāvanaṃ bhāventoti attho. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana pāḷiyaṃ (dī. ni. 2.293 ādayo) āgatoyevāti.

    අථ මහාපුරිසො තස්‌ස බ්‍රහ්‌මුනො වචනං සුත්‌වා ආමගන්‌ධෙ ජිගුච්‌ඡන්‌තො ‘‘ඉදානෙවාහං පබ්‌බජිස්‌සාමී’’ති ආහ. බ්‍රහ්‌මාපි ‘‘සාධු, මහාපුරිස, පබ්‌බජස්‌සු. එවං සති මය්‌හම්‌පි තව සන්‌තිකෙ ආගමනං ස්‌වාගමනමෙව භවිස්‌සති, ත්‌වං, තාත, සකලජම්‌බුදීපෙ අග්‌ගපුරිසො පඨමවයෙ ඨිතො, එවං මහන්‌තං නාම සම්‌පත්‌තිං ඉස්‌සරියඤ්‌ච පහාය පබ්‌බජනං නාම ගන්‌ධහත්‌ථිනො අයොබන්‌ධනං ඡින්‌දිත්‌වා වනගමනං විය අතිඋළාරං, බුද්‌ධතන්‌ති නාමෙසා’’ති මහාබොධිසත්‌තස්‌ස දළ්‌හීකම්‌මං කත්‌වා බ්‍රහ්‌මලොකමෙව ගතො. මහාසත්‌තොපි ‘‘මම ඉතො නික්‌ඛමිත්‌වා පබ්‌බජනං නාම න යුත්‌තං, අහං රාජකුලානං අත්‌ථං අනුසාසාමි, තස්‌මා තෙසං ආරොචෙත්‌වා සචෙ තෙපි පබ්‌බජන්‌ති සුන්‌දරමෙව, නො චෙ පුරොහිතට්‌ඨානං නිය්‍යාතෙත්‌වා පබ්‌බජිස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙත්‌වා රෙණුස්‌ස තාව රඤ්‌ඤො ආරොචෙත්‌වා තෙන භිය්‍යොසොමත්‌තාය කාමෙහි නිමන්‌තියමානො අත්‌තනො සංවෙගහෙතුං එකන්‌තෙන පබ්‌බජිතුකාමතඤ්‌චස්‌ස නිවෙදෙත්‌වා තෙන ‘‘යදි එවං අහම්‌පි පබ්‌බජිස්‌සාමී’’ති වුත්‌තෙ ‘‘සාධූ’’ති සම්‌පටිච්‌ඡිත්‌වා එතෙනෙව නයෙන සත්‌තභූආදයො ඡ ඛත්‌තියෙ, සත්‌ත ච බ්‍රාහ්‌මණමහාසාලෙ, සත්‌ත ච න්‌හාතකසතානි, අත්‌තනො භරියායො ච ආපුච්‌ඡිත්‌වා සත්‌තාහමත්‌තමෙව තෙසං චිත්‌තානුරක්‌ඛණත්‌ථං ඨත්‌වා මහාභිනික්‌ඛමනසදිසං නික්‌ඛමිත්‌වා පබ්‌බජි.

    Atha mahāpuriso tassa brahmuno vacanaṃ sutvā āmagandhe jigucchanto ‘‘idānevāhaṃ pabbajissāmī’’ti āha. Brahmāpi ‘‘sādhu, mahāpurisa, pabbajassu. Evaṃ sati mayhampi tava santike āgamanaṃ svāgamanameva bhavissati, tvaṃ, tāta, sakalajambudīpe aggapuriso paṭhamavaye ṭhito, evaṃ mahantaṃ nāma sampattiṃ issariyañca pahāya pabbajanaṃ nāma gandhahatthino ayobandhanaṃ chinditvā vanagamanaṃ viya atiuḷāraṃ, buddhatanti nāmesā’’ti mahābodhisattassa daḷhīkammaṃ katvā brahmalokameva gato. Mahāsattopi ‘‘mama ito nikkhamitvā pabbajanaṃ nāma na yuttaṃ, ahaṃ rājakulānaṃ atthaṃ anusāsāmi, tasmā tesaṃ ārocetvā sace tepi pabbajanti sundarameva, no ce purohitaṭṭhānaṃ niyyātetvā pabbajissāmī’’ti cintetvā reṇussa tāva rañño ārocetvā tena bhiyyosomattāya kāmehi nimantiyamāno attano saṃvegahetuṃ ekantena pabbajitukāmatañcassa nivedetvā tena ‘‘yadi evaṃ ahampi pabbajissāmī’’ti vutte ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā eteneva nayena sattabhūādayo cha khattiye, satta ca brāhmaṇamahāsāle, satta ca nhātakasatāni, attano bhariyāyo ca āpucchitvā sattāhamattameva tesaṃ cittānurakkhaṇatthaṃ ṭhatvā mahābhinikkhamanasadisaṃ nikkhamitvā pabbaji.

    තස්‌ස තෙ සත්‌තරාජානො ආදිං කත්‌වා සබ්‌බෙව අනුපබ්‌බජිංසු. සා අහොසි මහතී පරිසා. අනෙකයොජනවිත්‌ථාරාය පරිසාය පරිවුතො මහාපුරිසො ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ගාමනිගමජනපදරාජධානීසු චාරිකං චරති, මහාජනං පුඤ්‌ඤෙ පතිට්‌ඨාපෙති. ගතගතට්‌ඨානෙ බුද්‌ධකොලාහලං විය හොති. මනුස්‌සා ‘‘ගොවින්‌දපණ්‌ඩිතො කිර ආගච්‌ඡතී’’ති සුත්‌වා පුරෙතරමෙව මණ්‌ඩපං කාරෙත්‌වා තං අලඞ්‌කාරාපෙත්‌වා පච්‌චුග්‌ගන්‌ත්‌වා මණ්‌ඩපං පවෙසෙත්‌වා නානග්‌ගරසභොජනෙන පතිමානෙන්‌ති. මහාලාභසක්‌කාරො මහොඝො විය අජ්‌ඣොත්‌ථරන්‌තො උප්‌පජ්‌ජි. මහාපුරිසො මහාජනං පුඤ්‌ඤෙ පතිට්‌ඨාපෙසි සීලසම්‌පදාය ඉන්‌ද්‍රියසංවරෙ භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤුතාය ජාගරියානුයොගෙ කසිණපරිකම්‌මෙ ඣානෙසු අභිඤ්‌ඤාසු අට්‌ඨසමාපත්‌තීසු බ්‍රහ්‌මවිහාරෙසූති. බුද්‌ධුප්‌පාදකාලො විය අහොසි.

    Tassa te sattarājāno ādiṃ katvā sabbeva anupabbajiṃsu. Sā ahosi mahatī parisā. Anekayojanavitthārāya parisāya parivuto mahāpuriso dhammaṃ desento gāmanigamajanapadarājadhānīsu cārikaṃ carati, mahājanaṃ puññe patiṭṭhāpeti. Gatagataṭṭhāne buddhakolāhalaṃ viya hoti. Manussā ‘‘govindapaṇḍito kira āgacchatī’’ti sutvā puretarameva maṇḍapaṃ kāretvā taṃ alaṅkārāpetvā paccuggantvā maṇḍapaṃ pavesetvā nānaggarasabhojanena patimānenti. Mahālābhasakkāro mahogho viya ajjhottharanto uppajji. Mahāpuriso mahājanaṃ puññe patiṭṭhāpesi sīlasampadāya indriyasaṃvare bhojane mattaññutāya jāgariyānuyoge kasiṇaparikamme jhānesu abhiññāsu aṭṭhasamāpattīsu brahmavihāresūti. Buddhuppādakālo viya ahosi.

    බොධිසත්‌තො යාවතායුකං පාරමියො පූරෙන්‌තො සමාපත්‌තිසුඛෙන වීතිනාමෙත්‌වා ආයුපරියොසානෙ බ්‍රහ්‌මලොකෙ නිබ්‌බත්‌ති. තස්‌ස තං බ්‍රහ්‌මචරියං ඉද්‌ධඤ්‌චෙව ඵීතඤ්‌ච විත්‌ථාරිකං බාහුජඤ්‌ඤං පුථුභූතං යාව දෙවමනුස්‌සෙහි සුප්‌පකාසිතං චිරං දීඝමද්‌ධානං පවත්‌තිත්‌ථ. තස්‌ස යෙ සාසනං සබ්‌බෙන සබ්‌බං ආජානිංසු, තෙ කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං බ්‍රහ්‌මලොකං උපපජ්‌ජිංසු. යෙ න ආජානිංසු, තෙ අප්‌පෙකච්‌චෙ පරනිම්‌මිතවසවත්‌තීනං දෙවානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජිංසු. අප්‌පෙකච්‌චෙ නිම්‌මානරතීනං…පෙ.… තුසිතානං යාමානං තාවතිංසානං චාතුමහාරාජිකානං දෙවානං සහබ්‍යතං උපපජ්‌ජිංසු. යෙ සබ්‌බනිහීනා, තෙ ගන්‌ධබ්‌බකායං පරිපූරෙසුං. ඉති මහාජනො යෙභුය්‍යෙන බ්‍රහ්‌මලොකූපගො සග්‌ගූපගො ච අහොසි. තස්‌මා දෙවබ්‍රහ්‌මලොකා පරිපූරිංසු. චත්‌තාරො අපායා සුඤ්‌ඤා විය අහෙසුං.

    Bodhisatto yāvatāyukaṃ pāramiyo pūrento samāpattisukhena vītināmetvā āyupariyosāne brahmaloke nibbatti. Tassa taṃ brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsitaṃ ciraṃ dīghamaddhānaṃ pavattittha. Tassa ye sāsanaṃ sabbena sabbaṃ ājāniṃsu, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ brahmalokaṃ upapajjiṃsu. Ye na ājāniṃsu, te appekacce paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu. Appekacce nimmānaratīnaṃ…pe… tusitānaṃ yāmānaṃ tāvatiṃsānaṃ cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu. Ye sabbanihīnā, te gandhabbakāyaṃ paripūresuṃ. Iti mahājano yebhuyyena brahmalokūpago saggūpago ca ahosi. Tasmā devabrahmalokā paripūriṃsu. Cattāro apāyā suññā viya ahesuṃ.

    ඉධාපි අකිත්‌තිජාතකෙ (ජා. 1.13.83 ආදයො) විය බොධිසම්‌භාරනිද්‌ධාරණා වෙදිතබ්‌බා – තදා සත්‌ත රාජානො මහාථෙරා අහෙසුං, සෙසපරිසා බුද්‌ධපරිසා, මහාගොවින්‌දො ලොකනාථො. තථා රෙණුආදීනං සත්‌තන්‌නං රාජූනං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤාවිරොධෙන යථා සකරජ්‌ජෙ පතිට්‌ඨාපනං, තථා මහති සත්‌තවිධෙ රජ්‌ජෙ තෙසං අත්‌ථධම්‌මානුසාසනෙ අප්‌පමාදො, ‘‘බ්‍රහ්‌මුනාපි සාකච්‌ඡං සමාපජ්‌ජතී’’ති පවත්‌තසම්‌භාවනං යථාභූතං කාතුං චත්‌තාරො මාසෙ පරමුක්‌කංසගතො බ්‍රහ්‌මචරියවාසො. තෙන බ්‍රහ්‌මුනො අත්‌තනි සමාපජ්‌ජනං, බ්‍රහ්‌මුනො ඔවාදෙ ඨත්‌වා සත්‌තහි රාජූහි සකලෙන ච ලොකෙන උපනීතං ලාභසක්‌කාරං ඛෙළපිණ්‌ඩං විය ඡඩ්‌ඩෙත්‌වා අපරිමාණාය ඛත්‌තියබ්‍රාහ්‌මණාදිපරිසාය අනුපබ්‌බජ්‌ජානිමිත්‌තාය පබ්‌බජ්‌ජාය අනුට්‌ඨානං, බුද්‌ධානං සාසනස්‌ස විය අත්‌තනො සාසනස්‌ස චිරකාලානුප්‌පබන්‌ධොති එවමාදයො ගුණානුභාවා විභාවෙතබ්‌බාති.

    Idhāpi akittijātake (jā. 1.13.83 ādayo) viya bodhisambhāraniddhāraṇā veditabbā – tadā satta rājāno mahātherā ahesuṃ, sesaparisā buddhaparisā, mahāgovindo lokanātho. Tathā reṇuādīnaṃ sattannaṃ rājūnaṃ aññamaññāvirodhena yathā sakarajje patiṭṭhāpanaṃ, tathā mahati sattavidhe rajje tesaṃ atthadhammānusāsane appamādo, ‘‘brahmunāpi sākacchaṃ samāpajjatī’’ti pavattasambhāvanaṃ yathābhūtaṃ kātuṃ cattāro māse paramukkaṃsagato brahmacariyavāso. Tena brahmuno attani samāpajjanaṃ, brahmuno ovāde ṭhatvā sattahi rājūhi sakalena ca lokena upanītaṃ lābhasakkāraṃ kheḷapiṇḍaṃ viya chaḍḍetvā aparimāṇāya khattiyabrāhmaṇādiparisāya anupabbajjānimittāya pabbajjāya anuṭṭhānaṃ, buddhānaṃ sāsanassa viya attano sāsanassa cirakālānuppabandhoti evamādayo guṇānubhāvā vibhāvetabbāti.

    මහාගොවින්‌දචරියාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Mahāgovindacariyāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / චරියාපිටකපාළි • Cariyāpiṭakapāḷi / 5. මහාගොවින්‌දචරියා • 5. Mahāgovindacariyā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact