| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya |
၈. မဟာဟတ္ထိပဒောပမသုတ္တံ
8. Mahāhatthipadopamasuttaṃ
၃၀၀. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ။ တတ္ရ ခော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာဝုသော ဘိက္ခဝေ’’တိ။ ‘‘အာဝုသော’’တိ ခော တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တသ္သ ပစ္စသ္သောသုံ။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧတဒဝောစ – ‘‘သေယ္ယထာပိ, အာဝုသော, ယာနိ ကာနိစိ ဇင္ဂလာနံ ပာဏာနံ ပဒဇာတာနိ သဗ္ဗာနိ တာနိ ဟတ္ထိပဒေ သမောဓာနံ ဂစ္ဆန္တိ, ဟတ္ထိပဒံ တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ ယဒိဒံ မဟန္တတ္တေန; ဧဝမေဝ ခော, အာဝုသော, ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ သဗ္ဗေတေ စတူသု အရိယသစ္စေသု သင္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကတမေသု စတူသု? ဒုက္ခေ အရိယသစ္စေ , ဒုက္ခသမုဒယေ အရိယသစ္စေ, ဒုက္ခနိရောဓေ အရိယသစ္စေ, ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနိယာ ပဋိပဒာယ အရိယသစ္စေ’’။
300. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi – ‘‘āvuso bhikkhave’’ti. ‘‘Āvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca – ‘‘seyyathāpi, āvuso, yāni kānici jaṅgalānaṃ pāṇānaṃ padajātāni sabbāni tāni hatthipade samodhānaṃ gacchanti, hatthipadaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ mahantattena; evameva kho, āvuso, ye keci kusalā dhammā sabbete catūsu ariyasaccesu saṅgahaṃ gacchanti. Katamesu catūsu? Dukkhe ariyasacce , dukkhasamudaye ariyasacce, dukkhanirodhe ariyasacce, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasacce’’.
၃၀၁. ‘‘ကတမဉ္စာဝုသော, ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ? ဇာတိပိ ဒုက္ခာ, ဇရာပိ ဒုက္ခာ, မရဏမ္ပိ ဒုက္ခံ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒောမနသ္သုပာယာသာပိ ဒုက္ခာ, ယမ္ပိစ္ဆံ န လဘတိ တမ္ပိ ဒုက္ခံ; သံခိတ္တေန, ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ ဒုက္ခာ။ ကတမေ စာဝုသော, ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ? သေယ္ယထိဒံ – ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော, ဝေဒနုပာဒာနက္ခန္ဓော, သညုပာဒာနက္ခန္ဓော, သင္ခာရုပာဒာနက္ခန္ဓော, ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓော။
301. ‘‘Katamañcāvuso, dukkhaṃ ariyasaccaṃ? Jātipi dukkhā, jarāpi dukkhā, maraṇampi dukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā, yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ; saṃkhittena, pañcupādānakkhandhā dukkhā. Katame cāvuso, pañcupādānakkhandhā? Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho.
‘‘ကတမော စာဝုသော, ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓော? စတ္တာရိ စ မဟာဘူတာနိ, စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပာဒာယ ရူပံ။
‘‘Katamo cāvuso, rūpupādānakkhandho? Cattāri ca mahābhūtāni, catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ.
‘‘ကတမာ စာဝုသော, စတ္တာရော မဟာဘူတာ? ပထဝီဓာတု, အာပောဓာတု , တေဇောဓာတု, ဝာယောဓာတု။
‘‘Katamā cāvuso, cattāro mahābhūtā? Pathavīdhātu, āpodhātu , tejodhātu, vāyodhātu.
၃၀၂. ‘‘ကတမာ စာဝုသော, ပထဝီဓာတု? ပထဝီဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ကက္ခဠံ ခရိဂတံ ဥပာဒိန္နံ, သေယ္ယထိဒံ – ကေသာ လောမာ နခာ ဒန္တာ တစော မံသံ န္ဟာရု အဋ္ဌိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဝက္ကံ ဟဒယံ ယကနံ ကိလောမကံ ပိဟကံ ပပ္ဖာသံ အန္တံ အန္တဂုဏံ ဥဒရိယံ ကရီသံ, ယံ ဝာ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ကက္ခဠံ ခရိဂတံ ဥပာဒိန္နံ။ အယံ ဝုစ္စတာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု။ ယာ စေဝ ခော ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု, ယာ စ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု, ပထဝီဓာတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသ္ဝာ ပထဝီဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ပထဝီဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
302. ‘‘Katamā cāvuso, pathavīdhātu? Pathavīdhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā pathavīdhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ. Ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā pathavīdhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu, yā ca bāhirā pathavīdhātu, pathavīdhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā pathavīdhātuyā nibbindati, pathavīdhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ဟောတိ ခော သော, အာဝုသော, သမယော ယံ ဗာဟိရာ အာပောဓာတု ပကုပ္ပတိ 1။ အန္တရဟိတာ တသ္မိံ သမယေ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု ဟောတိ။ တသ္သာ ဟိ နာမ, အာဝုသော, ဗာဟိရာယ ပထဝီဓာတုယာ တာဝ မဟလ္လိကာယ အနိစ္စတာ ပညာယိသ္သတိ, ခယဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ, ဝယဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ, ဝိပရိဏာမဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ။ ကိံ ပနိမသ္သ မတ္တဋ္ဌကသ္သ ကာယသ္သ တဏ္ဟုပာဒိန္နသ္သ ‘အဟန္တိ ဝာ မမန္တိ ဝာ အသ္မီ’တိ ဝာ? အထ ခ္ဝာသ္သ နောတေဝေတ္ထ ဟောတိ။
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā āpodhātu pakuppati 2. Antarahitā tasmiṃ samaye bāhirā pathavīdhātu hoti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya pathavīdhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti.
‘‘တဉ္စေ, အာဝုသော, ဘိက္ခုံ ပရေ အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တိ ရောသေန္တိ ဝိဟေသေန္တိ, သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဥပ္ပန္နာ ခော မေ အယံ သောတသမ္ဖသ္သဇာ ဒုက္ခဝေဒနာ ။ သာ စ ခော ပဋိစ္စ, နော အပဋိစ္စ။ ကိံ ပဋိစ္စ? ဖသ္သံ ပဋိစ္စ’။ သော 3 ဖသ္သော အနိစ္စောတိ ပသ္သတိ, ဝေဒနာ အနိစ္စာတိ ပသ္သတိ, သညာ အနိစ္စာတိ ပသ္သတိ, သင္ခာရာ အနိစ္စာတိ ပသ္သတိ, ဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိ ပသ္သတိ။ တသ္သ ဓာတာရမ္မဏမေဝ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ အဓိမုစ္စတိ။
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare akkosanti paribhāsanti rosenti vihesenti, so evaṃ pajānāti – ‘uppannā kho me ayaṃ sotasamphassajā dukkhavedanā . Sā ca kho paṭicca, no apaṭicca. Kiṃ paṭicca? Phassaṃ paṭicca’. So 4 phasso aniccoti passati, vedanā aniccāti passati, saññā aniccāti passati, saṅkhārā aniccāti passati, viññāṇaṃ aniccanti passati. Tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati.
‘‘တဉ္စေ, အာဝုသော, ဘိက္ခုံ ပရေ အနိဋ္ဌေဟိ အကန္တေဟိ အမနာပေဟိ သမုဒာစရန္တိ – ပာဏိသမ္ဖသ္သေနပိ လေဍ္ဍုသမ္ဖသ္သေနပိ ဒဏ္ဍသမ္ဖသ္သေနပိ သတ္ထသမ္ဖသ္သေနပိ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘တထာဘူတော ခော အယံ ကာယော ယထာဘူတသ္မိံ ကာယေ ပာဏိသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တိ, လေဍ္ဍုသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တိ, ဒဏ္ဍသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တိ, သတ္ထသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တိ။ ဝုတ္တံ ခော ပနေတံ ဘဂဝတာ ကကစူပမောဝာဒေ – ‘‘ဥဘတောဒဏ္ဍကေန စေပိ, ဘိက္ခဝေ, ကကစေန စောရာ ဩစရကာ အင္ဂမင္ဂာနိ ဩကန္တေယ္ယုံ, တတ္ရာပိ ယော မနော ပဒူသေယ္ယ န မေ သော တေန သာသနကရော’’တိ။ အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ ဝီရိယံ ဘဝိသ္သတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, ပသ္သဒ္ဓော ကာယော အသာရဒ္ဓော, သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ။ ကာမံ ဒာနိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ပာဏိသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တု, လေဍ္ဍုသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တု, ဒဏ္ဍသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တု, သတ္ထသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တု, ကရီယတိ ဟိဒံ ဗုဒ္ဓာနံ သာသန’န္တိ။
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare aniṭṭhehi akantehi amanāpehi samudācaranti – pāṇisamphassenapi leḍḍusamphassenapi daṇḍasamphassenapi satthasamphassenapi. So evaṃ pajānāti – ‘tathābhūto kho ayaṃ kāyo yathābhūtasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamanti, leḍḍusamphassāpi kamanti, daṇḍasamphassāpi kamanti, satthasamphassāpi kamanti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā kakacūpamovāde – ‘‘ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ, tatrāpi yo mano padūseyya na me so tena sāsanakaro’’ti. Āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. Kāmaṃ dāni imasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamantu, leḍḍusamphassāpi kamantu, daṇḍasamphassāpi kamantu, satthasamphassāpi kamantu, karīyati hidaṃ buddhānaṃ sāsana’nti.
‘‘တသ္သ စေ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ န သဏ္ဌာတိ။ သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘အလာဘာ ဝတ မေ, န ဝတ မေ လာဘာ, ဒုလ္လဒ္ဓံ ဝတ မေ, န ဝတ မေ သုလဒ္ဓံ, ယသ္သ မေ ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော, ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ န သဏ္ဌာတီ’တိ။ သေယ္ယထာပိ, အာဝုသော, သုဏိသာ သသုရံ ဒိသ္ဝာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ; ဧဝမေဝ ခော, အာဝုသော, တသ္သ စေ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော, ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ န သဏ္ဌာတိ, သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘အလာဘာ ဝတ မေ န ဝတ မေ လာဘာ, ဒုလ္လဒ္ဓံ ဝတ မေ, န ဝတ မေ သုလဒ္ဓံ, ယသ္သ မေ ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော, ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ န သဏ္ဌာတီ’တိ။ တသ္သ စေ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ သဏ္ဌာတိ, သော တေန အတ္တမနော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာပိ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဗဟုကတံ ဟောတိ။
‘‘Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ, yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Seyyathāpi, āvuso, suṇisā sasuraṃ disvā saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati; evameva kho, āvuso, tassa ce bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti, so tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ, yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
၃၀၃. ‘‘ကတမာ စာဝုသော, အာပောဓာတု? အာပောဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စာဝုသော အဇ္ဈတ္တိကာ အာပောဓာတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာပော အာပောဂတံ ဥပာဒိန္နံ, သေယ္ယထိဒံ – ပိတ္တံ သေမ္ဟံ ပုဗ္ဗော လောဟိတံ သေဒော မေဒော အသ္သု ဝသာ ခေဠော သိင္ဃာဏိကာ လသိကာ မုတ္တံ, ယံ ဝာ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာပော အာပောဂတံ ဥပာဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကာ အာပောဓာတု။ ယာ စေဝ ခော ပန အဇ္ဈတ္တိကာ အာပောဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ အာပောဓာတု, အာပောဓာတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသ္ဝာ အာပောဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, အာပောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
303. ‘‘Katamā cāvuso, āpodhātu? Āpodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso ajjhattikā āpodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā āpodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu yā ca bāhirā āpodhātu, āpodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āpodhātuyā nibbindati, āpodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ဟောတိ ခော သော, အာဝုသော, သမယော ယံ ဗာဟိရာ အာပောဓာတု ပကုပ္ပတိ။ သာ ဂာမမ္ပိ ဝဟတိ, နိဂမမ္ပိ ဝဟတိ, နဂရမ္ပိ ဝဟတိ, ဇနပဒမ္ပိ ဝဟတိ, ဇနပဒပဒေသမ္ပိ ဝဟတိ။ ဟောတိ ခော သော, အာဝုသော, သမယော ယံ မဟာသမုဒ္ဒေ ယောဇနသတိကာနိပိ ဥဒကာနိ ဩဂစ္ဆန္တိ, ဒ္ဝိယောဇနသတိကာနိပိ ဥဒကာနိ ဩဂစ္ဆန္တိ, တိယောဇနသတိကာနိပိ ဥဒကာနိ ဩဂစ္ဆန္တိ, စတုယောဇနသတိကာနိပိ ဥဒကာနိ ဩဂစ္ဆန္တိ, ပဉ္စယောဇနသတိကာနိပိ ဥဒကာနိ ဩဂစ္ဆန္တိ, ဆယောဇနသတိကာနိပိ ဥဒကာနိ ဩဂစ္ဆန္တိ, သတ္တယောဇနသတိကာနိပိ ဥဒကာနိ ဩဂစ္ဆန္တိ။ ဟောတိ ခော သော, အာဝုသော, သမယော ယံ မဟာသမုဒ္ဒေ သတ္တတာလမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ဆတ္တာလမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ပဉ္စတာလမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, စတုတ္တာလမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, တိတာလမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ဒ္ဝိတာလမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, တာလမတ္တမ္ပိ 5 ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ။ ဟောတိ ခော သော, အာဝုသော, သမယော ယံ မဟာသမုဒ္ဒေ သတ္တပောရိသမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ဆပ္ပောရိသမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ပဉ္စပောရိသမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, စတုပ္ပောရိသမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, တိပောရိသမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ဒ္ဝိပောရိသမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ပောရိသမတ္တမ္ပိ 6 ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ။ ဟောတိ ခော သော, အာဝုသော, သမယော ယံ မဟာသမုဒ္ဒေ အဍ္ဎပောရိသမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ကဋိမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ဇာဏုကမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ, ဂောပ္ဖကမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ သဏ္ဌာတိ။ ဟောတိ ခော သော, အာဝုသော, သမယော, ယံ မဟာသမုဒ္ဒေ အင္ဂုလိပဗ္ဗတေမနမတ္တမ္ပိ ဥဒကံ န ဟောတိ။ တသ္သာ ဟိ နာမ, အာဝုသော, ဗာဟိရာယ အာပောဓာတုယာ တာဝ မဟလ္လိကာယ အနိစ္စတာ ပညာယိသ္သတိ, ခယဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ, ဝယဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ, ဝိပရိဏာမဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ။ ကိံ ပနိမသ္သ မတ္တဋ္ဌကသ္သ ကာယသ္သ တဏ္ဟုပာဒိန္နသ္သ ‘အဟန္တိ ဝာ မမန္တိ ဝာ အသ္မီတိ’ ဝာ? အထ ခ္ဝာသ္သ နောတေဝေတ္ထ ဟောတိ။ပေ.။ တသ္သ စေ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ သဏ္ဌာတိ။ သော တေန အတ္တမနော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာပိ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဗဟုကတံ ဟောတိ။
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā āpodhātu pakuppati. Sā gāmampi vahati, nigamampi vahati, nagarampi vahati, janapadampi vahati, janapadapadesampi vahati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde yojanasatikānipi udakāni ogacchanti, dviyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, tiyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, catuyojanasatikānipi udakāni ogacchanti, pañcayojanasatikānipi udakāni ogacchanti, chayojanasatikānipi udakāni ogacchanti, sattayojanasatikānipi udakāni ogacchanti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde sattatālampi udakaṃ saṇṭhāti, chattālampi udakaṃ saṇṭhāti, pañcatālampi udakaṃ saṇṭhāti, catuttālampi udakaṃ saṇṭhāti, titālampi udakaṃ saṇṭhāti, dvitālampi udakaṃ saṇṭhāti, tālamattampi 7 udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde sattaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, chapporisampi udakaṃ saṇṭhāti, pañcaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, catupporisampi udakaṃ saṇṭhāti, tiporisampi udakaṃ saṇṭhāti, dviporisampi udakaṃ saṇṭhāti, porisamattampi 8 udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ mahāsamudde aḍḍhaporisampi udakaṃ saṇṭhāti, kaṭimattampi udakaṃ saṇṭhāti, jāṇukamattampi udakaṃ saṇṭhāti, gopphakamattampi udakaṃ saṇṭhāti. Hoti kho so, āvuso, samayo, yaṃ mahāsamudde aṅgulipabbatemanamattampi udakaṃ na hoti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya āpodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmīti’ vā? Atha khvāssa notevettha hoti…pe… tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti. So tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
၃၀၄. ‘‘ကတမာ စာဝုသော, တေဇောဓာတု? တေဇောဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓာတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ တေဇော တေဇောဂတံ ဥပာဒိန္နံ, သေယ္ယထိဒံ – ယေန စ သန္တပ္ပတိ, ယေန စ ဇီရီယတိ, ယေန စ ပရိဍယ္ဟတိ, ယေန စ အသိတပီတခာယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတိ, ယံ ဝာ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ တေဇော တေဇောဂတံ ဥပာဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓာတု။ ယာ စေဝ ခော ပန အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ တေဇောဓာတု, တေဇောဓာတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ , နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသ္ဝာ တေဇောဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, တေဇောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
304. ‘‘Katamā cāvuso, tejodhātu? Tejodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā tejodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – yena ca santappati, yena ca jīrīyati, yena ca pariḍayhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā tejodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā tejodhātu yā ca bāhirā tejodhātu, tejodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama , nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā tejodhātuyā nibbindati, tejodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ဟောတိ ခော သော, အာဝုသော, သမယော ယံ ဗာဟိရာ တေဇောဓာတု ပကုပ္ပတိ။ သာ ဂာမမ္ပိ ဒဟတိ, နိဂမမ္ပိ ဒဟတိ, နဂရမ္ပိ ဒဟတိ, ဇနပဒမ္ပိ ဒဟတိ, ဇနပဒပဒေသမ္ပိ ဒဟတိ။ သာ ဟရိတန္တံ ဝာ ပန္ထန္တံ ဝာ သေလန္တံ ဝာ ဥဒကန္တံ ဝာ ရမဏီယံ ဝာ ဘူမိဘာဂံ အာဂမ္မ အနာဟာရာ နိဗ္ဗာယတိ။ ဟောတိ ခော သော, အာဝုသော, သမယော ယံ ကုက္ကုဋပတ္တေနပိ န္ဟာရုဒဒ္ဒုလေနပိ အဂ္ဂိံ ဂဝေသန္တိ ။ တသ္သာ ဟိ နာမ, အာဝုသော, ဗာဟိရာယ တေဇောဓာတုယာ တာဝ မဟလ္လိကာယ အနိစ္စတာ ပညာယိသ္သတိ, ခယဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ, ဝယဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ, ဝိပရိဏာမဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ။ ကိံ ပနိမသ္သ မတ္တဋ္ဌကသ္သ ကာယသ္သ တဏ္ဟုပာဒိန္နသ္သ ‘အဟန္တိ ဝာ မမန္တိ ဝာ အသ္မီ’တိ ဝာ? အထ ခ္ဝာသ္သ နောတေဝေတ္ထ ဟောတိ။ပေ.။ တသ္သ စေ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ သဏ္ဌာတိ, သော တေန အတ္တမနော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာပိ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဗဟုကတံ ဟောတိ။
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā tejodhātu pakuppati. Sā gāmampi dahati, nigamampi dahati, nagarampi dahati, janapadampi dahati, janapadapadesampi dahati. Sā haritantaṃ vā panthantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā ramaṇīyaṃ vā bhūmibhāgaṃ āgamma anāhārā nibbāyati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ kukkuṭapattenapi nhārudaddulenapi aggiṃ gavesanti . Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya tejodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti…pe… tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
၃၀၅. ‘‘ကတမာ စာဝုသော, ဝာယောဓာတု? ဝာယောဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကာ ဝာယောဓာတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ဝာယော ဝာယောဂတံ ဥပာဒိန္နံ, သေယ္ယထိဒံ – ဥဒ္ဓင္ဂမာ ဝာတာ, အဓောဂမာ ဝာတာ, ကုစ္ဆိသယာ ဝာတာ, ကောဋ္ဌာသယာ 9 ဝာတာ, အင္ဂမင္ဂာနုသာရိနော ဝာတာ, အသ္သာသော ပသ္သာသော ဣတိ, ယံ ဝာ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ဝာယော ဝာယောဂတံ ဥပာဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကာ ဝာယောဓာတု။ ယာ စေဝ ခော ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ဝာယောဓာတု, ယာ စ ဗာဟိရာ ဝာယောဓာတု, ဝာယောဓာတုရေဝေသာ။ ‘တံ နေတံ မမ နေသောဟမသ္မိ န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသ္ဝာ ဝာယောဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ ဝာယောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
305. ‘‘Katamā cāvuso, vāyodhātu? Vāyodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā cāvuso, ajjhattikā vāyodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – uddhaṅgamā vātā, adhogamā vātā, kucchisayā vātā, koṭṭhāsayā 10 vātā, aṅgamaṅgānusārino vātā, assāso passāso iti, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccatāvuso, ajjhattikā vāyodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā vāyodhātu, yā ca bāhirā vāyodhātu, vāyodhāturevesā. ‘Taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā vāyodhātuyā nibbindati vāyodhātuyā cittaṃ virājeti.
‘‘ဟောတိ ခော သော, အာဝုသော, သမယော ယံ ဗာဟိရာ ဝာယောဓာတု ပကုပ္ပတိ။ သာ ဂာမမ္ပိ ဝဟတိ, နိဂမမ္ပိ ဝဟတိ, နဂရမ္ပိ ဝဟတိ, ဇနပဒမ္ပိ ဝဟတိ, ဇနပဒပဒေသမ္ပိ ဝဟတိ။ ဟောတိ ခော သော, အာဝုသော, သမယော ယံ ဂိမ္ဟာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ တာလဝဏ္ဋေနပိ ဝိဓူပနေနပိ ဝာတံ ပရိယေသန္တိ, ဩသ္သဝနေပိ တိဏာနိ န ဣစ္ဆန္တိ။ တသ္သာ ဟိ နာမ, အာဝုသော, ဗာဟိရာယ ဝာယောဓာတုယာ တာဝ မဟလ္လိကာယ အနိစ္စတာ ပညာယိသ္သတိ, ခယဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ, ဝယဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ, ဝိပရိဏာမဓမ္မတာ ပညာယိသ္သတိ။ ကိံ ပနိမသ္သ မတ္တဋ္ဌကသ္သ ကာယသ္သ တဏ္ဟုပာဒိန္နသ္သ ‘အဟန္တိ ဝာ မမန္တိ ဝာ အသ္မီ’တိ ဝာ? အထ ခ္ဝာသ္သ နောတေဝေတ္ထ ဟောတိ။
‘‘Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ bāhirā vāyodhātu pakuppati. Sā gāmampi vahati, nigamampi vahati, nagarampi vahati, janapadampi vahati, janapadapadesampi vahati. Hoti kho so, āvuso, samayo yaṃ gimhānaṃ pacchime māse tālavaṇṭenapi vidhūpanenapi vātaṃ pariyesanti, ossavanepi tiṇāni na icchanti. Tassā hi nāma, āvuso, bāhirāya vāyodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati, khayadhammatā paññāyissati, vayadhammatā paññāyissati, vipariṇāmadhammatā paññāyissati. Kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa ‘ahanti vā mamanti vā asmī’ti vā? Atha khvāssa notevettha hoti.
‘‘တဉ္စေ, အာဝုသော, ဘိက္ခုံ ပရေ အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တိ ရောသေန္တိ ဝိဟေသေန္တိ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ, ဥပ္ပန္နာ ခော မေ အယံ သောတသမ္ဖသ္သဇာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ သာ စ ခော ပဋိစ္စ, နော အပဋိစ္စ။ ကိံ ပဋိစ္စ? ဖသ္သံ ပဋိစ္စ။ သောပိ ဖသ္သော အနိစ္စောတိ ပသ္သတိ, ဝေဒနာ အနိစ္စာတိ ပသ္သတိ , သညာ အနိစ္စာတိ ပသ္သတိ, သင္ခာရာ အနိစ္စာတိ ပသ္သတိ, ဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိ ပသ္သတိ။ တသ္သ ဓာတာရမ္မဏမေဝ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ အဓိမုစ္စတိ။
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare akkosanti paribhāsanti rosenti vihesenti. So evaṃ pajānāti, uppannā kho me ayaṃ sotasamphassajā dukkhā vedanā. Sā ca kho paṭicca, no apaṭicca. Kiṃ paṭicca? Phassaṃ paṭicca. Sopi phasso aniccoti passati, vedanā aniccāti passati , saññā aniccāti passati, saṅkhārā aniccāti passati, viññāṇaṃ aniccanti passati. Tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati adhimuccati.
‘‘တဉ္စေ, အာဝုသော, ဘိက္ခုံ ပရေ အနိဋ္ဌေဟိ အကန္တေဟိ အမနာပေဟိ သမုဒာစရန္တိ, ပာဏိသမ္ဖသ္သေနပိ လေဍ္ဍုသမ္ဖသ္သေနပိ ဒဏ္ဍသမ္ဖသ္သေနပိ သတ္ထသမ္ဖသ္သေနပိ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ ‘တထာဘူတော ခော အယံ ကာယော ယထာဘူတသ္မိံ ကာယေ ပာဏိသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တိ, လေဍ္ဍုသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တိ, ဒဏ္ဍသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တိ, သတ္ထသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တိ။ ဝုတ္တံ ခော ပနေတံ ဘဂဝတာ ကကစူပမောဝာဒေ ‘‘ဥဘတောဒဏ္ဍကေန စေပိ, ဘိက္ခဝေ, ကကစေန စောရာ ဩစရကာ အင္ဂမင္ဂာနိ ဩကန္တေယ္ယုံ။ တတ္ရာပိ ယော မနော ပဒူသေယ္ယ, န မေ သော တေန သာသနကရော’’တိ။ အာရဒ္ဓံ ခော ပန မေ ဝီရိယံ ဘဝိသ္သတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, ပသ္သဒ္ဓော ကာယော အသာရဒ္ဓော, သမာဟိတံ စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ။ ကာမံ ဒာနိ ဣမသ္မိံ ကာယေ ပာဏိသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တု, လေဍ္ဍုသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တု, ဒဏ္ဍသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တု, သတ္ထသမ္ဖသ္သာပိ ကမန္တု။ ကရီယတိ ဟိဒံ ဗုဒ္ဓာနံ သာသန’န္တိ။
‘‘Tañce, āvuso, bhikkhuṃ pare aniṭṭhehi akantehi amanāpehi samudācaranti, pāṇisamphassenapi leḍḍusamphassenapi daṇḍasamphassenapi satthasamphassenapi. So evaṃ pajānāti ‘tathābhūto kho ayaṃ kāyo yathābhūtasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamanti, leḍḍusamphassāpi kamanti, daṇḍasamphassāpi kamanti, satthasamphassāpi kamanti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā kakacūpamovāde ‘‘ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ. Tatrāpi yo mano padūseyya, na me so tena sāsanakaro’’ti. Āraddhaṃ kho pana me vīriyaṃ bhavissati asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā, passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. Kāmaṃ dāni imasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamantu, leḍḍusamphassāpi kamantu, daṇḍasamphassāpi kamantu, satthasamphassāpi kamantu. Karīyati hidaṃ buddhānaṃ sāsana’nti.
‘‘တသ္သ စေ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ န သဏ္ဌာတိ။ သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘အလာဘာ ဝတ မေ, န ဝတ မေ လာဘာ, ဒုလ္လဒ္ဓံ ဝတ မေ, န ဝတ မေ သုလဒ္ဓံ။ ယသ္သ မေ ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ န သဏ္ဌာတီ’တိ။ သေယ္ယထာပိ, အာဝုသော, သုဏိသာ သသုရံ ဒိသ္ဝာ သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ; ဧဝမေဝ ခော, အာဝုသော, တသ္သ စေ ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော, ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ န သဏ္ဌာတိ။ သော တေန သံဝိဇ္ဇတိ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇတိ – ‘အလာဘာ ဝတ မေ, န ဝတ မေ လာဘာ, ဒုလ္လဒ္ဓံ ဝတ မေ, န ဝတ မေ သုလဒ္ဓံ။ ယသ္သ မေ ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော, ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ န သဏ္ဌာတီ’တိ။ တသ္သ စေ, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဧဝံ ဗုဒ္ဓံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ ဓမ္မံ အနုသ္သရတော, ဧဝံ သင္ဃံ အနုသ္သရတော, ဥပေက္ခာ ကုသလနိသ္သိတာ သဏ္ဌာတိ, သော တေန အတ္တမနော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာပိ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဗဟုကတံ ဟောတိ။
‘‘Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ. Yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Seyyathāpi, āvuso, suṇisā sasuraṃ disvā saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati; evameva kho, āvuso, tassa ce bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti. So tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati – ‘alābhā vata me, na vata me lābhā, dulladdhaṃ vata me, na vata me suladdhaṃ. Yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātī’ti. Tassa ce, āvuso, bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato, evaṃ dhammaṃ anussarato, evaṃ saṅghaṃ anussarato, upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti, so tena attamano hoti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
၃၀၆. ‘‘သေယ္ယထာပိ, အာဝုသော, ကဋ္ဌဉ္စ ပဋိစ္စ ဝလ္လိဉ္စ ပဋိစ္စ တိဏဉ္စ ပဋိစ္စ မတ္တိကဉ္စ ပဋိစ္စ အာကာသော ပရိဝာရိတော အဂာရံ တ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ; ဧဝမေဝ ခော, အာဝုသော, အဋ္ဌိဉ္စ ပဋိစ္စ န္ဟာရုဉ္စ ပဋိစ္စ မံသဉ္စ ပဋိစ္စ စမ္မဉ္စ ပဋိစ္စ အာကာသော ပရိဝာရိတော ရူပံ တ္ဝေဝ သင္ခံ ဂစ္ဆတိ။ အဇ္ဈတ္တိကဉ္စေဝ, အာဝုသော, စက္ခုံ အပရိဘိန္နံ ဟောတိ, ဗာဟိရာ စ ရူပာ န အာပာထံ အာဂစ္ဆန္တိ, နော စ တဇ္ဇော သမန္နာဟာရော ဟောတိ, နေဝ တာဝ တဇ္ဇသ္သ ဝိညာဏဘာဂသ္သ ပာတုဘာဝော ဟောတိ။ အဇ္ဈတ္တိကဉ္စေဝ 11, အာဝုသော, စက္ခုံ အပရိဘိန္နံ ဟောတိ ဗာဟိရာ စ ရူပာ အာပာထံ အာဂစ္ဆန္တိ, နော စ တဇ္ဇော သမန္နာဟာရော ဟောတိ, နေဝ တာဝ တဇ္ဇသ္သ ဝိညာဏဘာဂသ္သ ပာတုဘာဝော ဟောတိ။ ယတော စ ခော, အာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကဉ္စေဝ စက္ခုံ အပရိဘိန္နံ ဟောတိ, ဗာဟိရာ စ ရူပာ အာပာထံ အာဂစ္ဆန္တိ, တဇ္ဇော စ သမန္နာဟာရော ဟောတိ။ ဧဝံ တဇ္ဇသ္သ ဝိညာဏဘာဂသ္သ ပာတုဘာဝော ဟောတိ။ ယံ တထာဘူတသ္သ ရူပံ တံ ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓေ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ယာ တထာဘူတသ္သ ဝေဒနာ သာ ဝေဒနုပာဒာနက္ခန္ဓေ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ယာ တထာဘူတသ္သ သညာ သာ သညုပာဒာနက္ခန္ဓေ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ယေ တထာဘူတသ္သ သင္ခာရာ တေ သင္ခာရုပာဒာနက္ခန္ဓေ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ, ယံ တထာဘူတသ္သ ဝိညာဏံ တံ ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓေ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။
306. ‘‘Seyyathāpi, āvuso, kaṭṭhañca paṭicca valliñca paṭicca tiṇañca paṭicca mattikañca paṭicca ākāso parivārito agāraṃ tveva saṅkhaṃ gacchati; evameva kho, āvuso, aṭṭhiñca paṭicca nhāruñca paṭicca maṃsañca paṭicca cammañca paṭicca ākāso parivārito rūpaṃ tveva saṅkhaṃ gacchati. Ajjhattikañceva, āvuso, cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti, bāhirā ca rūpā na āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Ajjhattikañceva 12, āvuso, cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti bāhirā ca rūpā āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yato ca kho, āvuso, ajjhattikañceva cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti, bāhirā ca rūpā āpāthaṃ āgacchanti, tajjo ca samannāhāro hoti. Evaṃ tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yaṃ tathābhūtassa rūpaṃ taṃ rūpupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa vedanā sā vedanupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa saññā sā saññupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, ye tathābhūtassa saṅkhārā te saṅkhārupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchanti, yaṃ tathābhūtassa viññāṇaṃ taṃ viññāṇupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati.
‘‘သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဧဝဉ္ဟိ ကိရ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာနံ သင္ဂဟော သန္နိပာတော သမဝာယော ဟောတိ။ ဝုတ္တံ ခော ပနေတံ ဘဂဝတာ – ‘ယော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပသ္သတိ သော ဓမ္မံ ပသ္သတိ; ယော ဓမ္မံ ပသ္သတိ သော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပသ္သတီတိ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ ခော ပနိမေ ယဒိဒံ ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ။ ယော ဣမေသု ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ဆန္ဒော အာလယော အနုနယော အဇ္ဈောသာနံ သော ဒုက္ခသမုဒယော။ ယော ဣမေသု ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ, သော ဒုက္ခနိရောဓော’တိ။ ဧတ္တာဝတာပိ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဗဟုကတံ ဟောတိ။
‘‘So evaṃ pajānāti – ‘evañhi kira imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ saṅgaho sannipāto samavāyo hoti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā – ‘yo paṭiccasamuppādaṃ passati so dhammaṃ passati; yo dhammaṃ passati so paṭiccasamuppādaṃ passatīti. Paṭiccasamuppannā kho panime yadidaṃ pañcupādānakkhandhā. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chando ālayo anunayo ajjhosānaṃ so dukkhasamudayo. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ, so dukkhanirodho’ti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hoti.
‘‘အဇ္ဈတ္တိကဉ္စေဝ, အာဝုသော, သောတံ အပရိဘိန္နံ ဟောတိ။ပေ.။ ဃာနံ အပရိဘိန္နံ ဟောတိ။ ဇိဝ္ဟာ အပရိဘိန္နာ ဟောတိ။ ကာယော အပရိဘိန္နော ဟောတိ။ မနော အပရိဘိန္နော ဟောတိ, ဗာဟိရာ စ ဓမ္မာ န အာပာထံ အာဂစ္ဆန္တိ နော စ တဇ္ဇော သမန္နာဟာရော ဟောတိ, နေဝ တာဝ တဇ္ဇသ္သ ဝိညာဏဘာဂသ္သ ပာတုဘာဝော ဟောတိ။ အဇ္ဈတ္တိကော စေဝ, အာဝုသော, မနော အပရိဘိန္နော ဟောတိ, ဗာဟိရာ စ ဓမ္မာ အာပာထံ အာဂစ္ဆန္တိ, နော စ တဇ္ဇော သမန္နာဟာရော ဟောတိ, နေဝ တာဝ တဇ္ဇသ္သ ဝိညာဏဘာဂသ္သ ပာတုဘာဝော ဟောတိ။ ယတော စ ခော, အာဝုသော, အဇ္ဈတ္တိကော စေဝ မနော အပရိဘိန္နော ဟောတိ, ဗာဟိရာ စ ဓမ္မာ အာပာထံ အာဂစ္ဆန္တိ, တဇ္ဇော စ သမန္နာဟာရော ဟောတိ, ဧဝံ တဇ္ဇသ္သ ဝိညာဏဘာဂသ္သ ပာတုဘာဝော ဟောတိ။ ယံ တထာဘူတသ္သ ရူပံ တံ ရူပုပာဒာနက္ခန္ဓေ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ယာ တထာဘူတသ္သ ဝေဒနာ သာ ဝေဒနုပာဒာနက္ခန္ဓေ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ယာ တထာဘူတသ္သ သညာ သာ သညုပာဒာနက္ခန္ဓေ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ, ယေ တထာဘူတသ္သ သင္ခာရာ တေ သင္ခာရုပာဒာနက္ခန္ဓေ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ, ယံ တထာဘူတသ္သ ဝိညာဏံ တံ ဝိညာဏုပာဒာနက္ခန္ဓေ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။ သော ဧဝံ ပဇာနာတိ – ‘ဧဝဉ္ဟိ ကိရ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာနံ သင္ဂဟော သန္နိပာတော သမဝာယော ဟောတိ။ ဝုတ္တံ ခော ပနေတံ ဘဂဝတာ – ‘‘ယော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပသ္သတိ သော ဓမ္မံ ပသ္သတိ; ယော ဓမ္မံ ပသ္သတိ သော ပဋိစ္စသမုပ္ပာဒံ ပသ္သတီ’’တိ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ ခော ပနိမေ ယဒိဒံ ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ။ ယော ဣမေသု ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ဆန္ဒော အာလယော အနုနယော အဇ္ဈောသာနံ သော ဒုက္ခသမုဒယော။ ယော ဣမေသု ပဉ္စသု ဥပာဒာနက္ခန္ဓေသု ဆန္ဒရာဂဝိနယော ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ သော ဒုက္ခနိရောဓော’တိ။ ဧတ္တာဝတာပိ ခော, အာဝုသော, ဘိက္ခုနော ဗဟုကတံ ဟောတီ’’တိ။
‘‘Ajjhattikañceva, āvuso, sotaṃ aparibhinnaṃ hoti…pe… ghānaṃ aparibhinnaṃ hoti… jivhā aparibhinnā hoti… kāyo aparibhinno hoti… mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā na āpāthaṃ āgacchanti no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Ajjhattiko ceva, āvuso, mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā āpāthaṃ āgacchanti, no ca tajjo samannāhāro hoti, neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yato ca kho, āvuso, ajjhattiko ceva mano aparibhinno hoti, bāhirā ca dhammā āpāthaṃ āgacchanti, tajjo ca samannāhāro hoti, evaṃ tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti. Yaṃ tathābhūtassa rūpaṃ taṃ rūpupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa vedanā sā vedanupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, yā tathābhūtassa saññā sā saññupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati, ye tathābhūtassa saṅkhārā te saṅkhārupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchanti, yaṃ tathābhūtassa viññāṇaṃ taṃ viññāṇupādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati. So evaṃ pajānāti – ‘evañhi kira imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ saṅgaho sannipāto samavāyo hoti. Vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā – ‘‘yo paṭiccasamuppādaṃ passati so dhammaṃ passati; yo dhammaṃ passati so paṭiccasamuppādaṃ passatī’’ti. Paṭiccasamuppannā kho panime yadidaṃ pañcupādānakkhandhā. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chando ālayo anunayo ajjhosānaṃ so dukkhasamudayo. Yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ so dukkhanirodho’ti. Ettāvatāpi kho, āvuso, bhikkhuno bahukataṃ hotī’’ti.
ဣဒမဝောစ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တသ္သ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
Idamavoca āyasmā sāriputto. Attamanā te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinandunti.
မဟာဟတ္ထိပဒောပမသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ အဋ္ဌမံ။
Mahāhatthipadopamasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၈. မဟာဟတ္ထိပဒောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၈. မဟာဟတ္ထိပဒောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 8. Mahāhatthipadopamasuttavaṇṇanā
