Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    3. මහාපන්‌ථකත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    3. Mahāpanthakattheragāthāvaṇṇanā

    යදා පඨමමද්‌දක්‌ඛින්‌තිආදිකා ආයස්‌මතො මහාපන්‌ථකත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයං කිර පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො කාලෙ හංසවතීනගරෙ විභවසම්‌පන්‌නො කුටුම්‌බියො හුත්‌වා එකදිවසං සත්‌ථු සන්‌තිකෙ ධම්‌මං සුණන්‌තො සත්‌ථාරං එකං භික්‌ඛුං සඤ්‌ඤාවිවට්‌ටකුසලානං අග්‌ගට්‌ඨානෙ ඨපෙන්‌තං දිස්‌වා සයම්‌පි තං ඨානන්‌තරං පත්‌ථෙන්‌තො බුද්‌ධප්‌පමුඛස්‌ස භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස සත්‌තාහං මහාදානං පවත්‌තෙත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, යං භික්‌ඛුං තුම්‌හෙ ඉතො සත්‌තදිවසමත්‌ථකෙ – ‘සඤ්‌ඤාවිවට්‌ටකුසලානං අයං මම සාසනෙ අග්‌ගො’ති එතදග්‌ගෙ ඨපයිත්‌ථ, අහම්‌පි ඉමස්‌ස අධිකාරකම්‌මස්‌ස බලෙන සො භික්‌ඛු විය අනාගතෙ එකස්‌ස බුද්‌ධස්‌ස සාසනෙ අග්‌ගො භවෙය්‍ය’’න්‌ති පත්‌ථනං අකාසි. කනිට්‌ඨභාතා පනස්‌ස තථෙව භගවති අධිකාරකම්‌මං කත්‌වා මනොමයස්‌ස කායස්‌සාභිනිම්‌මානං චෙතොවිවට්‌ටකොසල්‌ලන්‌ති ද්‌වින්‌නං අඞ්‌ගානං වසෙන වුත්‌තනයෙනෙව පණිධානං අකාසි. භගවා ද්‌වින්‌නම්‌පි පත්‌ථනං අනන්‌තරායෙන සමිජ්‌ඣනභාවං දිස්‌වා ‘‘අනාගතෙ කප්‌පසතසහස්‌සමත්‌ථකෙ ගොතමස්‌ස නාම සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස සාසනෙ තුම්‌හාකං පත්‌ථනා සමිජ්‌ඣිස්‌සතී’’ති බ්‍යාකාසි.

    Yadāpaṭhamamaddakkhintiādikā āyasmato mahāpanthakattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare vibhavasampanno kuṭumbiyo hutvā ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ saññāvivaṭṭakusalānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthento buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā, ‘‘bhante, yaṃ bhikkhuṃ tumhe ito sattadivasamatthake – ‘saññāvivaṭṭakusalānaṃ ayaṃ mama sāsane aggo’ti etadagge ṭhapayittha, ahampi imassa adhikārakammassa balena so bhikkhu viya anāgate ekassa buddhassa sāsane aggo bhaveyya’’nti patthanaṃ akāsi. Kaniṭṭhabhātā panassa tatheva bhagavati adhikārakammaṃ katvā manomayassa kāyassābhinimmānaṃ cetovivaṭṭakosallanti dvinnaṃ aṅgānaṃ vasena vuttanayeneva paṇidhānaṃ akāsi. Bhagavā dvinnampi patthanaṃ anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā ‘‘anāgate kappasatasahassamatthake gotamassa nāma sammāsambuddhassa sāsane tumhākaṃ patthanā samijjhissatī’’ti byākāsi.

    තෙ උභොපි ජනා තත්‌ථ යාවජීවං පුඤ්‌ඤානි කත්‌වා තතො චුතො දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තිංසු. තත්‌ථ මහාපන්‌ථකස්‌ස අන්‌තරාකතං කල්‍යාණධම්‌මං න කථීයති. චූළපන්‌ථකො පන කස්‌සපස්‌ස භගවතො සාසනෙ පබ්‌බජිත්‌වා වීසති වස්‌සසහස්‌සානි ඔදාතකසිණකම්‌මං කත්‌වා දෙවපුරෙ නිබ්‌බත්‌ති. අපදානෙ පන ‘‘චූළපන්‌ථකො පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො කාලෙ තාපසො හුත්‌වා හිමවන්‌තෙ වසන්‌තො තත්‌ථ භගවන්‌තං දිස්‌වා පුප්‌ඵච්‌ඡත්‌තෙන පූජං අකාසී’’ති ආගතං. තෙසං දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තානංයෙව කප්‌පසතසහස්‌සං අතික්‌කන්‌තං. අථ අම්‌හාකං සත්‌ථා අභිසම්‌බොධිං පත්‌වා පවත්‌තිතවරධම්‌මචක්‌කො රාජගහං උපනිස්‌සාය වෙළුවනෙ මහාවිහාරෙ විහරති.

    Te ubhopi janā tattha yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devaloke nibbattiṃsu. Tattha mahāpanthakassa antarākataṃ kalyāṇadhammaṃ na kathīyati. Cūḷapanthako pana kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā vīsati vassasahassāni odātakasiṇakammaṃ katvā devapure nibbatti. Apadāne pana ‘‘cūḷapanthako padumuttarassa bhagavato kāle tāpaso hutvā himavante vasanto tattha bhagavantaṃ disvā pupphacchattena pūjaṃ akāsī’’ti āgataṃ. Tesaṃ devamanussesu saṃsarantānaṃyeva kappasatasahassaṃ atikkantaṃ. Atha amhākaṃ satthā abhisambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakko rājagahaṃ upanissāya veḷuvane mahāvihāre viharati.

    තෙන ච සමයෙන රාජගහෙ ධනසෙට්‌ඨිස්‌ස ධීතා අත්‌තනො දාසෙන සද්‌ධිං සන්‌ථවං කත්‌වා ඤාතකෙහි භීතා හත්‌ථසාරං ගහෙත්‌වා තෙන සද්‌ධිං පලායිත්‌වා අඤ්‌ඤත්‌ථ වසන්‌තී තං පටිච්‌ච ගබ්‌භං ලභිත්‌වා පරිපක්‌කගබ්‌භා ‘‘ඤාතිඝරං ගන්‌ත්‌වා විජායිස්‌සාමී’’ති ගච්‌ඡන්‌තී අන්‌තරාමග්‌ගෙයෙව පුත්‌තං විජායිත්‌වා සාමිනා නිවත්‌තිතා පුබ්‌බෙ වසිතට්‌ඨානෙ වසන්‌තී පුත්‌තස්‌ස පන්‌ථෙ ජාතත්‌තා පන්‌ථකොති, නාමං අකාසි. තස්‌මිං ආධාවිත්‌වා විධාවිත්‌වා විචරණකාලෙ තමෙව පටිච්‌ච දුතියං ගබ්‌භං පටිලභිත්‌වා පරිපක්‌කගබ්‌භා පුබ්‌බෙ වුත්‌තනයෙනෙව අන්‌තරාමග්‌ගෙ පුත්‌තං විජායිත්‌වා සාමිනා නිවත්‌තිතා ජෙට්‌ඨපුත්‌තස්‌ස මහාපන්‌ථකොති කනිට්‌ඨස්‌ස චූළපන්‌ථකොති නාමං කත්‌වා යථාවසිතට්‌ඨානෙයෙව වසන්‌තී අනුක්‌කමෙන දාරකෙසු වඩ්‌ඪන්‌තෙසු තෙහි, ‘‘අම්‌ම, අය්‍යකකුලං නො දස්‌සෙහී’’ති නිබුන්‌ධියමානා දාරකෙ මාතාපිතූනං සන්‌තිකං පෙසෙසි. තතො පට්‌ඨාය දාරකා ධනසෙට්‌ඨිනො ගෙහෙ වඩ්‌ඪන්‌ති. තෙසු චූළපන්‌ථකො අතිදහරො. මහාපන්‌ථකො පන අය්‍යකෙන සද්‌ධිං භගවතො සන්‌තිකං ගතො සත්‌ථාරං දිස්‌වා සහ දස්‌සනෙන පටිලද්‌ධසද්‌ධො ධම්‌මං සුත්‌වා උපනිස්‌සයසම්‌පන්‌නතාය පබ්‌බජිතුකාමො හුත්‌වා පිතාමහං ආපුච්‌ඡි. සො සත්‌ථු තමත්‌ථං ආරොචෙත්‌වා තං පබ්‌බාජෙසි. සො පබ්‌බජිත්‌වා බහුං බුද්‌ධවචනං උග්‌ගණ්‌හිත්‌වා පරිපුණ්‌ණවස්‌සො උපසම්‌පජ්‌ජිත්‌වා යොනිසොමනසිකාරෙ කම්‌මං කරොන්‌තො විසෙසතො චතුන්‌නං අරූපජ්‌ඣානානං ලාභී හුත්‌වා තතො වුට්‌ඨාය විපස්‌සනං උස්‌සුක්‌කාපෙත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි. ඉති සො සඤ්‌ඤාවිවට්‌ටකුසලානං අග්‌ගො ජාතො. සො ඣානසුඛෙන ඵලසුඛෙන වීතිනාමෙන්‌තො එකදිවසං අත්‌තනො පටිපත්‌තිං පච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වා අධිගතසම්‌පත්‌තිං පටිච්‌ච සඤ්‌ජාතසොමනස්‌සො සීහනාදං නදන්‌තො –

    Tena ca samayena rājagahe dhanaseṭṭhissa dhītā attano dāsena saddhiṃ santhavaṃ katvā ñātakehi bhītā hatthasāraṃ gahetvā tena saddhiṃ palāyitvā aññattha vasantī taṃ paṭicca gabbhaṃ labhitvā paripakkagabbhā ‘‘ñātigharaṃ gantvā vijāyissāmī’’ti gacchantī antarāmaggeyeva puttaṃ vijāyitvā sāminā nivattitā pubbe vasitaṭṭhāne vasantī puttassa panthe jātattā panthakoti, nāmaṃ akāsi. Tasmiṃ ādhāvitvā vidhāvitvā vicaraṇakāle tameva paṭicca dutiyaṃ gabbhaṃ paṭilabhitvā paripakkagabbhā pubbe vuttanayeneva antarāmagge puttaṃ vijāyitvā sāminā nivattitā jeṭṭhaputtassa mahāpanthakoti kaniṭṭhassa cūḷapanthakoti nāmaṃ katvā yathāvasitaṭṭhāneyeva vasantī anukkamena dārakesu vaḍḍhantesu tehi, ‘‘amma, ayyakakulaṃ no dassehī’’ti nibundhiyamānā dārake mātāpitūnaṃ santikaṃ pesesi. Tato paṭṭhāya dārakā dhanaseṭṭhino gehe vaḍḍhanti. Tesu cūḷapanthako atidaharo. Mahāpanthako pana ayyakena saddhiṃ bhagavato santikaṃ gato satthāraṃ disvā saha dassanena paṭiladdhasaddho dhammaṃ sutvā upanissayasampannatāya pabbajitukāmo hutvā pitāmahaṃ āpucchi. So satthu tamatthaṃ ārocetvā taṃ pabbājesi. So pabbajitvā bahuṃ buddhavacanaṃ uggaṇhitvā paripuṇṇavasso upasampajjitvā yonisomanasikāre kammaṃ karonto visesato catunnaṃ arūpajjhānānaṃ lābhī hutvā tato vuṭṭhāya vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Iti so saññāvivaṭṭakusalānaṃ aggo jāto. So jhānasukhena phalasukhena vītināmento ekadivasaṃ attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā adhigatasampattiṃ paṭicca sañjātasomanasso sīhanādaṃ nadanto –

    510.

    510.

    ‘‘යදා පඨමමද්‌දක්‌ඛිං, සත්‌ථාරමකුතොභයං;

    ‘‘Yadā paṭhamamaddakkhiṃ, satthāramakutobhayaṃ;

    තතො මෙ අහු සංවෙගො, පස්‌සිත්‌වා පුරිසුත්‌තමං.

    Tato me ahu saṃvego, passitvā purisuttamaṃ.

    511.

    511.

    ‘‘සිරිං හත්‌ථෙහි පාදෙහි, යො පණාමෙය්‍ය ආගතං;

    ‘‘Siriṃ hatthehi pādehi, yo paṇāmeyya āgataṃ;

    එතාදිසං සො සත්‌ථාරං, ආරාධෙත්‌වා විරාධයෙ.

    Etādisaṃ so satthāraṃ, ārādhetvā virādhaye.

    512.

    512.

    ‘‘තදාහං පුත්‌තදාරඤ්‌ච, ධනධඤ්‌ඤඤ්‌ච ඡඩ්‌ඩයිං;

    ‘‘Tadāhaṃ puttadārañca, dhanadhaññañca chaḍḍayiṃ;

    කෙසමස්‌සූනි ඡෙදෙත්‌වා, පබ්‌බජිං අනගාරියං.

    Kesamassūni chedetvā, pabbajiṃ anagāriyaṃ.

    513.

    513.

    ‘‘සික්‌ඛාසාජීවසම්‌පන්‌නො, ඉන්‌ද්‍රියෙසු සුසංවුතො;

    ‘‘Sikkhāsājīvasampanno, indriyesu susaṃvuto;

    නමස්‌සමානො සම්‌බුද්‌ධං, විහාසිං අපරාජිතො.

    Namassamāno sambuddhaṃ, vihāsiṃ aparājito.

    514.

    514.

    ‘‘තතො මෙ පණිධී ආසි, චෙතසො අභිපත්‌ථිතො;

    ‘‘Tato me paṇidhī āsi, cetaso abhipatthito;

    න නිසීදෙ මුහුත්‌තම්‌පි, තණ්‌හාසල්‌ලෙ අනූහතෙ.

    Na nisīde muhuttampi, taṇhāsalle anūhate.

    515.

    515.

    ‘‘තස්‌ස මෙවං විහරතො, පස්‌ස වීරියපරක්‌කමං;

    ‘‘Tassa mevaṃ viharato, passa vīriyaparakkamaṃ;

    තිස්‌සො විජ්‌ජා අනුප්‌පත්‌තා, කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසනං.

    Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsanaṃ.

    516.

    516.

    ‘‘පුබ්‌බෙනිවාසං ජානාමි, දිබ්‌බචක්‌ඛු විසොධිතං;

    ‘‘Pubbenivāsaṃ jānāmi, dibbacakkhu visodhitaṃ;

    අරහා දක්‌ඛිණෙය්‍යොම්‌හි, විප්‌පමුත්‌තො නිරූපධි.

    Arahā dakkhiṇeyyomhi, vippamutto nirūpadhi.

    517.

    517.

    ‘‘තතො රත්‍යාවිවසානෙ, සූරියුග්‌ගමනං පති;

    ‘‘Tato ratyāvivasāne, sūriyuggamanaṃ pati;

    සබ්‌බං තණ්‌හං විසොසෙත්‌වා, පල්‌ලඞ්‌කෙන උපාවිසි’’න්‌ති. – ඉමා ගාථා අභාසි;

    Sabbaṃ taṇhaṃ visosetvā, pallaṅkena upāvisi’’nti. – imā gāthā abhāsi;

    තත්‌ථ යදාති යස්‌මිං කාලෙ. පඨමන්‌ති ආදිතො. අද්‌දක්‌ඛින්‌ති පස්‌සිං, සත්‌ථාරන්‌ති, භගවන්‌තං. අකුතොභයන්‌ති නිබ්‌භයං. අයඤ්‌හෙත්‌ථ අත්‌ථො – සබ්‌බෙසං භයහෙතූනං බොධිමූලෙයෙව පහීනත්‌තා කුතොචිපි භයාභාවතො අකුතොභයං නිබ්‌භයං, චතුවෙසාරජ්‌ජවිසාරදං දිට්‌ඨධම්‌මිකසම්‌පරායිකපරමත්‌ථෙහි වෙනෙය්‍යානං යථාරහමනුසාසනතො සත්‌ථාරං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං මය්‌හං පිතාමහෙන සද්‌ධිං ගන්‌ත්‌වා යාය වෙලාය සබ්‌බපඨමං පස්‌සිං, තං පුරිසුත්‌තමං සදෙවකෙ ලොකෙ අග්‌ගපුග්‌ගලං පස්‌සිත්‌වා තතො දස්‌සනහෙතු තතො දස්‌සනතො පච්‌ඡා ‘‘එත්‌තකං කාලං සත්‌ථාරං දට්‌ඨුං ධම්‌මඤ්‌ච සොතුං නාලත්‌ථ’’න්‌ති මය්‌හං සංවෙගො අහු සහොත්‌තප්‌පං ඤාණං උප්‌පජ්‌ජි. උප්‌පන්‌නසංවෙගො පනාහං එවං චින්‌තෙසින්‌ති දස්‌සෙති සිරිං හත්‌ථෙහීති ගාථාය. තස්‌සත්‌ථො – යො විභවත්‌ථිකො පුරිසො ‘‘උපට්‌ඨායිකො හුත්‌වා තව සන්‌තිකෙ වසිස්‌සාමී’’ති සවිග්‌ගහං සිරිං සයනෙ උපගතං හත්‌ථෙහි ච පාදෙහි ච කොට්‌ටෙන්‌තො පණාමෙය්‍ය නීහරෙය්‍ය, සො තථාරූපො අලක්‌ඛිකපුරිසො එතාදිසං සත්‌ථාරං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධං ආරාධෙත්‌වා ඉමස්‌මිං නවමෙ ඛණෙ පටිලභිත්‌වා විරාධයෙ තස්‌ස ඔවාදාකරණෙන තං විරජ්‌ඣෙය්‍ය, අහං පනෙවං න කරොමීති අධිප්‌පායො. තෙනාහ ‘‘තදාහං…පෙ.… අනගාරිය’’න්‌ති. තත්‌ථ ඡඩ්‌ඩයින්‌ති, පජහිං. ‘‘ඡඩ්‌ඩිය’’න්‌තිපි පාඨො. නනු අයං ථෙරො දාරපරිග්‌ගහං අකත්‌වාව පබ්‌බජිතො, සො කස්‌මා ‘‘පුත්‌තදාරඤ්‌ච ඡඩ්‌ඩයි’’න්‌ති අවොචාති? යථා නාම පුරිසො අනිබ්‌බත්‌තඵලමෙව රුක්‌ඛං ඡින්‌දන්‌තො අච්‌ඡින්‌නෙ තතො ලද්‌ධඵලෙහි පරිහීනො නාම හොති. එවංසම්‌පදමිදං දට්‌ඨබ්‌බං.

    Tattha yadāti yasmiṃ kāle. Paṭhamanti ādito. Addakkhinti passiṃ, satthāranti, bhagavantaṃ. Akutobhayanti nibbhayaṃ. Ayañhettha attho – sabbesaṃ bhayahetūnaṃ bodhimūleyeva pahīnattā kutocipi bhayābhāvato akutobhayaṃ nibbhayaṃ, catuvesārajjavisāradaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi veneyyānaṃ yathārahamanusāsanato satthāraṃ sammāsambuddhaṃ mayhaṃ pitāmahena saddhiṃ gantvā yāya velāya sabbapaṭhamaṃ passiṃ, taṃ purisuttamaṃ sadevake loke aggapuggalaṃ passitvā tato dassanahetu tato dassanato pacchā ‘‘ettakaṃ kālaṃ satthāraṃ daṭṭhuṃ dhammañca sotuṃ nālattha’’nti mayhaṃ saṃvego ahu sahottappaṃ ñāṇaṃ uppajji. Uppannasaṃvego panāhaṃ evaṃ cintesinti dasseti siriṃ hatthehīti gāthāya. Tassattho – yo vibhavatthiko puriso ‘‘upaṭṭhāyiko hutvā tava santike vasissāmī’’ti saviggahaṃ siriṃ sayane upagataṃ hatthehi ca pādehi ca koṭṭento paṇāmeyya nīhareyya, so tathārūpo alakkhikapuriso etādisaṃ satthāraṃ sammāsambuddhaṃ ārādhetvā imasmiṃ navame khaṇe paṭilabhitvā virādhaye tassa ovādākaraṇena taṃ virajjheyya, ahaṃ panevaṃ na karomīti adhippāyo. Tenāha ‘‘tadāhaṃ…pe… anagāriya’’nti. Tattha chaḍḍayinti, pajahiṃ. ‘‘Chaḍḍiya’’ntipi pāṭho. Nanu ayaṃ thero dārapariggahaṃ akatvāva pabbajito, so kasmā ‘‘puttadārañca chaḍḍayi’’nti avocāti? Yathā nāma puriso anibbattaphalameva rukkhaṃ chindanto acchinne tato laddhaphalehi parihīno nāma hoti. Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.

    සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නොති යා අධිසීලසික්‌ඛා, තාය ච, යත්‌ථ භික්‌ඛූ සහ ජීවන්‌ති, එකජීවිකා සභාගවුත්‌තිනො හොන්‌ති, තෙන භගවතා පඤ්‌ඤත්‌තසික්‌ඛාපදසඞ්‌ඛාතෙන සාජීවෙන ච සමන්‌නාගතො සික්‌ඛනභාවෙන සමඞ්‌ගීභූතො, සික්‌ඛං පරිපූරෙන්‌තො සාජීවඤ්‌ච අවීතික්‌කමන්‌තො හුත්‌වා තදුභයං සම්‌පාදෙන්‌තොති අත්‌ථො. තෙන සුවිසුද්‌ධෙ පාතිමොක්‌ඛෙ සීලෙ පතිට්‌ඨිතභාවං දස්‌සෙති. ඉන්‌ද්‍රියෙසු සුසංවුතොති මනච්‌ඡට්‌ඨෙසු ඉන්‌ද්‍රියෙසු සුට්‌ඨු සංවුතො. රූපාදිවිසයෙසු උප්‌පජ්‌ජනකානං අභිජ්‌ඣාදීනං පවත්‌තිනිවාරණවසෙන සතිකවාටෙන සුපිහිතචක්‌ඛාදිද්‌වාරොති අත්‌ථො. එවං පාතිමොක්‌ඛසංවරඉන්‌ද්‍රියසංවරසීලසම්‌පත්‌තිදස්‌සනෙන ඉතරසීලම්‌පි අත්‌ථතො දස්‌සිතමෙව හොතීති ථෙරො අත්‌තනො චතුපාරිසුද්‌ධිසීලසම්‌පදං දස්‌සෙත්‌වා ‘‘නමස්‌සමානො සම්‌බුද්‌ධ’’න්‌ති ඉමිනා බුද්‌ධානුස්‌සතිභාවනානුයොගමාහ. විහාසිං අපරාජිතොති කිලෙසමාරාදීහි අපරාජිතො එව හුත්‌වා විහරිං, යාව අරහත්‌තප්‌පත්‌ති, තාව තෙහි අනභිභූතො, අඤ්‌ඤදත්‌ථු තෙ අභිභවන්‌තො එව විහාසින්‌ති අත්‌ථො.

    Sikkhāsājīvasamāpannoti yā adhisīlasikkhā, tāya ca, yattha bhikkhū saha jīvanti, ekajīvikā sabhāgavuttino honti, tena bhagavatā paññattasikkhāpadasaṅkhātena sājīvena ca samannāgato sikkhanabhāvena samaṅgībhūto, sikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto hutvā tadubhayaṃ sampādentoti attho. Tena suvisuddhe pātimokkhe sīle patiṭṭhitabhāvaṃ dasseti. Indriyesu susaṃvutoti manacchaṭṭhesu indriyesu suṭṭhu saṃvuto. Rūpādivisayesu uppajjanakānaṃ abhijjhādīnaṃ pavattinivāraṇavasena satikavāṭena supihitacakkhādidvāroti attho. Evaṃ pātimokkhasaṃvaraindriyasaṃvarasīlasampattidassanena itarasīlampi atthato dassitameva hotīti thero attano catupārisuddhisīlasampadaṃ dassetvā ‘‘namassamāno sambuddha’’nti iminā buddhānussatibhāvanānuyogamāha. Vihāsiṃ aparājitoti kilesamārādīhi aparājito eva hutvā vihariṃ, yāva arahattappatti, tāva tehi anabhibhūto, aññadatthu te abhibhavanto eva vihāsinti attho.

    තතොති තස්‌මා, යස්‌මා සුවිසුද්‌ධසීලො සත්‌ථරි අභිප්‌පසන්‌නො කිලෙසාභිභවනපටිපත්‌තියඤ්‌ච ඨිතො, තස්‌මා. පණිධීති පණිධානං. තතො වා චිත්‌තාභිනීහාරො. ආසීති අහොසි. චෙතසො අභිපත්‌ථිතොති, මම චිත්‌තෙන ඉච්‌ඡිතො. කීදිසො පන සොති ආහ ‘‘න නිසීදෙ මුහුත්‌තම්‌පි, තණ්‌හාසල්‌ලෙ අනූහතෙ’’ති. ‘‘අග්‌ගමග්‌ගසණ්‌ඩාසෙන මම හදයතො තණ්‌හාසල්‌ලෙ අනුද්‌ධටෙ මුහුත්‌තම්‌පි න නිසීදෙ, නිසජ්‌ජං න කප්‌පෙය්‍ය’’න්‌ති එවං මෙ චිත්‌තාභිනීහාරො අහොසීති අත්‌ථො.

    Tatoti tasmā, yasmā suvisuddhasīlo satthari abhippasanno kilesābhibhavanapaṭipattiyañca ṭhito, tasmā. Paṇidhīti paṇidhānaṃ. Tato vā cittābhinīhāro. Āsīti ahosi. Cetaso abhipatthitoti, mama cittena icchito. Kīdiso pana soti āha ‘‘na nisīde muhuttampi, taṇhāsalle anūhate’’ti. ‘‘Aggamaggasaṇḍāsena mama hadayato taṇhāsalle anuddhaṭe muhuttampi na nisīde, nisajjaṃ na kappeyya’’nti evaṃ me cittābhinīhāro ahosīti attho.

    එවං පන චිත්‌තං අධිට්‌ඨාය භාවනං භාවයිත්‌වා ඨානචඞ්‌කමෙහෙව රත්‌තිං වීතිනාමෙන්‌තො අරූපසමාපත්‌තිතො වුට්‌ඨාය ඣානඞ්‌ගමුඛෙන විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙත්‌වා අරහත්‌තං සච්‌ඡාකාසි. තෙන වුත්‌තං ‘‘තස්‌ස මෙ’’තිආදි. නිරූපධීති කිලෙසුපධිආදීනං අභාවෙන නිරුපධි. රත්‍යාවිවසානෙති රත්‌තිභාගස්‌ස විගමනෙ විභාතාය රත්‌තියා. සූරියුග්‌ගමනං පතීති සූරියුග්‌ගමනං ලක්‌ඛණං කත්‌වා. සබ්‌බං තණ්‌හන්‌ති කාමතණ්‌හාදිභෙදං සබ්‌බං තණ්‌හාසොතං අග්‌ගමග්‌ගෙන විසොසෙත්‌වා සුක්‌ඛාපෙත්‌වා ‘‘තණ්‌හාසල්‌ලෙ අනූහතෙ න නිසීදෙ’’ති, පටිඤ්‌ඤාය මොචිතත්‌තා. පල්‌ලඞ්‌කෙන උපාවිසින්‌ති පල්‌ලඞ්‌කං ආභුජිත්‌වා නිසීදින්‌ති. සෙසං උත්‌තානත්‌ථමෙව.

    Evaṃ pana cittaṃ adhiṭṭhāya bhāvanaṃ bhāvayitvā ṭhānacaṅkameheva rattiṃ vītināmento arūpasamāpattito vuṭṭhāya jhānaṅgamukhena vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ ‘‘tassa me’’tiādi. Nirūpadhīti kilesupadhiādīnaṃ abhāvena nirupadhi. Ratyāvivasāneti rattibhāgassa vigamane vibhātāya rattiyā. Sūriyuggamanaṃ patīti sūriyuggamanaṃ lakkhaṇaṃ katvā. Sabbaṃ taṇhanti kāmataṇhādibhedaṃ sabbaṃ taṇhāsotaṃ aggamaggena visosetvā sukkhāpetvā ‘‘taṇhāsalle anūhate na nisīde’’ti, paṭiññāya mocitattā. Pallaṅkena upāvisinti pallaṅkaṃ ābhujitvā nisīdinti. Sesaṃ uttānatthameva.

    මහාපන්‌ථකත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Mahāpanthakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    අට්‌ඨකනිපාතවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Aṭṭhakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 3. මහාපන්‌ථකත්‌ථෙරගාථා • 3. Mahāpanthakattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact