| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya |
၂. မဟာရာဟုလောဝာဒသုတ္တံ
2. Mahārāhulovādasuttaṃ
၁၁၃. ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ။ အထ ခော ဘဂဝာ ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပာဝိသိ။ အာယသ္မာပိ ခော ရာဟုလော ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ ဘဂဝန္တံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။ အထ ခော ဘဂဝာ အပလောကေတ္ဝာ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသိ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ, ရာဟုလ, ရူပံ – အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝာ ဗဟိဒ္ဓာ ဝာ ဩဠာရိကံ ဝာ သုခုမံ ဝာ ဟီနံ ဝာ ပဏီတံ ဝာ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝာ – သဗ္ဗံ ရူပံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘ရူပမေဝ နု ခော, ဘဂဝာ, ရူပမေဝ နု ခော, သုဂတာ’’တိ? ‘‘ရူပမ္ပိ, ရာဟုလ, ဝေဒနာပိ, ရာဟုလ, သညာပိ, ရာဟုလ, သင္ခာရာပိ, ရာဟုလ, ဝိညာဏမ္ပိ, ရာဟုလာ’’တိ။ အထ ခော အာယသ္မာ ရာဟုလော ‘‘ကော နဇ္ဇ 1 ဘဂဝတာ သမ္မုခာ ဩဝာဒေန ဩဝဒိတော ဂာမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိသ္သတီ’’တိ တတော ပဋိနိဝတ္တိတ္ဝာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ။ အဒ္ဒသာ ခော အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ ။ ဒိသ္ဝာန အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာနာပာနသ္သတိံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာနာပာနသ္သတိ, ရာဟုလ, ဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ’’တိ။
113. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi. Āyasmāpi kho rāhulo pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Atha kho bhagavā apaloketvā āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantesi – ‘‘yaṃ kiñci, rāhula, rūpaṃ – atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā – sabbaṃ rūpaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabba’’nti. ‘‘Rūpameva nu kho, bhagavā, rūpameva nu kho, sugatā’’ti? ‘‘Rūpampi, rāhula, vedanāpi, rāhula, saññāpi, rāhula, saṅkhārāpi, rāhula, viññāṇampi, rāhulā’’ti. Atha kho āyasmā rāhulo ‘‘ko najja 2 bhagavatā sammukhā ovādena ovadito gāmaṃ piṇḍāya pavisissatī’’ti tato paṭinivattitvā aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. Addasā kho āyasmā sāriputto āyasmantaṃ rāhulaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinnaṃ pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā . Disvāna āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantesi – ‘‘ānāpānassatiṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Ānāpānassati, rāhula, bhāvanā bhāvitā bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā’’ti.
၁၁၄. အထ ခော အာယသ္မာ ရာဟုလော သာယန္ဟသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန ဘဂဝာ တေနုပသင္ကမိ; ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော အာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ကထံ ဘာဝိတာ နု ခော, ဘန္တေ, အာနာပာနသ္သတိ, ကထံ ဗဟုလီကတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ’’တိ? ‘‘ယံ ကိဉ္စိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ကက္ခဠံ ခရိဂတံ ဥပာဒိန္နံ, သေယ္ယထိဒံ – ကေသာ လောမာ နခာ ဒန္တာ တစော မံသံ န္ဟာရု 3 အဋ္ဌိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဝက္ကံ ဟဒယံ ယကနံ ကိလောမကံ ပိဟကံ ပပ္ဖာသံ အန္တံ အန္တဂုဏံ ဥဒရိယံ ကရီသံ, ယံ ဝာ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ကက္ခဠံ ခရိဂတံ ဥပာဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု 4။ ယာ စေဝ ခော ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု, ပထဝီဓာတုရေဝေသာ။ တံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသ္ဝာ ပထဝီဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ပထဝီဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ’’။
114. Atha kho āyasmā rāhulo sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā rāhulo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kathaṃ bhāvitā nu kho, bhante, ānāpānassati, kathaṃ bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā’’ti? ‘‘Yaṃ kiñci, rāhula, ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – kesā lomā nakhā dantā taco maṃsaṃ nhāru 5 aṭṭhi aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhaḷaṃ kharigataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, rāhula, ajjhattikā pathavīdhātu 6. Yā ceva kho pana ajjhattikā pathavīdhātu yā ca bāhirā pathavīdhātu, pathavīdhāturevesā. Taṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā pathavīdhātuyā nibbindati, pathavīdhātuyā cittaṃ virājeti’’.
၁၁၅. ‘‘ကတမာ စ, ရာဟုလ, အာပောဓာတု? အာပောဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ အာပောဓာတု ? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာပော အာပောဂတံ ဥပာဒိန္နံ, သေယ္ယထိဒံ – ပိတ္တံ သေမ္ဟံ ပုဗ္ဗော လောဟိတံ သေဒော မေဒော အသ္သု ဝသာ ခေဠော သိင္ဃာဏိကာ လသိကာ မုတ္တံ, ယံ ဝာ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာပော အာပောဂတံ ဥပာဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ အာပောဓာတု။ ယာ စေဝ ခော ပန အဇ္ဈတ္တိကာ အာပောဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ အာပောဓာတု အာပောဓာတုရေဝေသာ။ တံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသ္ဝာ အာပောဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, အာပောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
115. ‘‘Katamā ca, rāhula, āpodhātu? Āpodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā ca, rāhula, ajjhattikā āpodhātu ? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – pittaṃ semhaṃ pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā muttaṃ, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, rāhula, ajjhattikā āpodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu yā ca bāhirā āpodhātu āpodhāturevesā. Taṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā āpodhātuyā nibbindati, āpodhātuyā cittaṃ virājeti.
၁၁၆. ‘‘ကတမာ စ, ရာဟုလ, တေဇောဓာတု? တေဇောဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓာတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ တေဇော တေဇောဂတံ ဥပာဒိန္နံ, သေယ္ယထိဒံ – ယေန စ သန္တပ္ပတိ ယေန စ ဇီရီယတိ ယေန စ ပရိဍယ္ဟတိ ယေန စ အသိတပီတခာယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတိ, ယံ ဝာ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ တေဇော တေဇောဂတံ ဥပာဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓာတု။ ယာ စေဝ ခော ပန အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ တေဇောဓာတု တေဇောဓာတုရေဝေသာ။ တံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသ္ဝာ တေဇောဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, တေဇောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
116. ‘‘Katamā ca, rāhula, tejodhātu? Tejodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā ca, rāhula, ajjhattikā tejodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – yena ca santappati yena ca jīrīyati yena ca pariḍayhati yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ gacchati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, rāhula, ajjhattikā tejodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā tejodhātu yā ca bāhirā tejodhātu tejodhāturevesā. Taṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā tejodhātuyā nibbindati, tejodhātuyā cittaṃ virājeti.
၁၁၇. ‘‘ကတမာ စ, ရာဟုလ, ဝာယောဓာတု? ဝာယောဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ ဝာယောဓာတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ဝာယော ဝာယောဂတံ ဥပာဒိန္နံ, သေယ္ယထိဒံ – ဥဒ္ဓင္ဂမာ ဝာတာ, အဓောဂမာ ဝာတာ, ကုစ္ဆိသယာ ဝာတာ, ကောဋ္ဌာသယာ 7 ဝာတာ , အင္ဂမင္ဂာနုသာရိနော ဝာတာ, အသ္သာသော ပသ္သာသော, ဣတိ ယံ ဝာ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ဝာယော ဝာယောဂတံ ဥပာဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ ဝာယောဓာတု။ ယာ စေဝ ခော ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ဝာယောဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ ဝာယောဓာတု ဝာယောဓာတုရေဝေသာ။ တံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ , န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသ္ဝာ ဝာယောဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ဝာယောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
117. ‘‘Katamā ca, rāhula, vāyodhātu? Vāyodhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā ca, rāhula, ajjhattikā vāyodhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – uddhaṅgamā vātā, adhogamā vātā, kucchisayā vātā, koṭṭhāsayā 8 vātā , aṅgamaṅgānusārino vātā, assāso passāso, iti yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ – ayaṃ vuccati, rāhula, ajjhattikā vāyodhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā vāyodhātu yā ca bāhirā vāyodhātu vāyodhāturevesā. Taṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi , na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā vāyodhātuyā nibbindati, vāyodhātuyā cittaṃ virājeti.
၁၁၈. ‘‘ကတမာ စ, ရာဟုလ, အာကာသဓာတု? အာကာသဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ အာကာသဓာတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာကာသံ အာကာသဂတံ ဥပာဒိန္နံ, သေယ္ယထိဒံ – ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒံ နာသစ္ဆိဒ္ဒံ မုခဒ္ဝာရံ, ယေန စ အသိတပီတခာယိတသာယိတံ အဇ္ဈောဟရတိ, ယတ္ထ စ အသိတပီတခာယိတသာယိတံ သန္တိဋ္ဌတိ, ယေန စ အသိတပီတခာယိတသာယိတံ အဓောဘာဂံ 9 နိက္ခမတိ, ယံ ဝာ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာကာသံ အာကာသဂတံ, အဃံ အဃဂတံ, ဝိဝရံ ဝိဝရဂတံ, အသမ္ဖုဋ္ဌံ, မံသလောဟိတေဟိ ဥပာဒိန္နံ 10 – အယံ ဝုစ္စတိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ အာကာသဓာတု။ ယာ စေဝ ခော ပန အဇ္ဈတ္တိကာ အာကာသဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ အာကာသဓာတု အာကာသဓာတုရေဝေသာ။ တံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသ္ဝာ အာကာသဓာတုယာ စိတ္တံ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, အာကာသဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
118. ‘‘Katamā ca, rāhula, ākāsadhātu? Ākāsadhātu siyā ajjhattikā, siyā bāhirā. Katamā ca, rāhula, ajjhattikā ākāsadhātu? Yaṃ ajjhattaṃ paccattaṃ ākāsaṃ ākāsagataṃ upādinnaṃ, seyyathidaṃ – kaṇṇacchiddaṃ nāsacchiddaṃ mukhadvāraṃ, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ ajjhoharati, yattha ca asitapītakhāyitasāyitaṃ santiṭṭhati, yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ adhobhāgaṃ 11 nikkhamati, yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ ākāsaṃ ākāsagataṃ, aghaṃ aghagataṃ, vivaraṃ vivaragataṃ, asamphuṭṭhaṃ, maṃsalohitehi upādinnaṃ 12 – ayaṃ vuccati, rāhula, ajjhattikā ākāsadhātu. Yā ceva kho pana ajjhattikā ākāsadhātu yā ca bāhirā ākāsadhātu ākāsadhāturevesā. Taṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti – evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā ākāsadhātuyā cittaṃ nibbindati, ākāsadhātuyā cittaṃ virājeti.
၁၁၉. ‘‘ပထဝီသမံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ပထဝီသမဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပာမနာပာ ဖသ္သာ စိတ္တံ န ပရိယာဒာယ ဌသ္သန္တိ။ သေယ္ယထာပိ, ရာဟုလ, ပထဝိယာ သုစိမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, အသုစိမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, ဂူထဂတမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, မုတ္တဂတမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, ခေဠဂတမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, ပုဗ္ဗဂတမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, လောဟိတဂတမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, န စ တေန ပထဝီ အဋ္ဋီယတိ ဝာ ဟရာယတိ ဝာ ဇိဂုစ္ဆတိ ဝာ; ဧဝမေဝ ခော တ္ဝံ, ရာဟုလ, ပထဝီသမံ ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ပထဝီသမဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပာမနာပာ ဖသ္သာ စိတ္တံ န ပရိယာဒာယ ဌသ္သန္တိ။
119. ‘‘Pathavīsamaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Pathavīsamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti. Seyyathāpi, rāhula, pathaviyā sucimpi nikkhipanti, asucimpi nikkhipanti, gūthagatampi nikkhipanti, muttagatampi nikkhipanti, kheḷagatampi nikkhipanti, pubbagatampi nikkhipanti, lohitagatampi nikkhipanti, na ca tena pathavī aṭṭīyati vā harāyati vā jigucchati vā; evameva kho tvaṃ, rāhula, pathavīsamaṃ bhāvanaṃ bhāvehi. Pathavīsamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti.
‘‘အာပောသမံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာပောသမဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပာမနာပာ ဖသ္သာ စိတ္တံ န ပရိယာဒာယ ဌသ္သန္တိ။ သေယ္ယထာပိ, ရာဟုလ, အာပသ္မိံ သုစိမ္ပိ ဓောဝန္တိ, အသုစိမ္ပိ ဓောဝန္တိ, ဂူထဂတမ္ပိ ဓောဝန္တိ, မုတ္တဂတမ္ပိ ဓောဝန္တိ, ခေဠဂတမ္ပိ ဓောဝန္တိ, ပုဗ္ဗဂတမ္ပိ ဓောဝန္တိ, လောဟိတဂတမ္ပိ ဓောဝန္တိ, န စ တေန အာပော အဋ္ဋီယတိ ဝာ ဟရာယတိ ဝာ ဇိဂုစ္ဆတိ ဝာ; ဧဝမေဝ ခော တ္ဝံ, ရာဟုလ, အာပောသမံ ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာပောသမဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပာမနာပာ ဖသ္သာ စိတ္တံ န ပရိယာဒာယ ဌသ္သန္တိ။
‘‘Āposamaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Āposamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti. Seyyathāpi, rāhula, āpasmiṃ sucimpi dhovanti, asucimpi dhovanti, gūthagatampi dhovanti, muttagatampi dhovanti, kheḷagatampi dhovanti, pubbagatampi dhovanti, lohitagatampi dhovanti, na ca tena āpo aṭṭīyati vā harāyati vā jigucchati vā; evameva kho tvaṃ, rāhula, āposamaṃ bhāvanaṃ bhāvehi. Āposamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti.
‘‘တေဇောသမံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ တေဇောသမဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပာမနာပာ ဖသ္သာ စိတ္တံ န ပရိယာဒာယ ဌသ္သန္တိ။ သေယ္ယထာပိ, ရာဟုလ, တေဇော သုစိမ္ပိ ဒဟတိ, အသုစိမ္ပိ ဒဟတိ, ဂူထဂတမ္ပိ ဒဟတိ, မုတ္တဂတမ္ပိ ဒဟတိ, ခေဠဂတမ္ပိ ဒဟတိ, ပုဗ္ဗဂတမ္ပိ ဒဟတိ, လောဟိတဂတမ္ပိ ဒဟတိ, န စ တေန တေဇော အဋ္ဋီယတိ ဝာ ဟရာယတိ ဝာ ဇိဂုစ္ဆတိ ဝာ; ဧဝမေဝ ခော တ္ဝံ, ရာဟုလ, တေဇောသမံ ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ တေဇောသမဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပာမနာပာ ဖသ္သာ စိတ္တံ န ပရိယာဒာယ ဌသ္သန္တိ။
‘‘Tejosamaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Tejosamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti. Seyyathāpi, rāhula, tejo sucimpi dahati, asucimpi dahati, gūthagatampi dahati, muttagatampi dahati, kheḷagatampi dahati, pubbagatampi dahati, lohitagatampi dahati, na ca tena tejo aṭṭīyati vā harāyati vā jigucchati vā; evameva kho tvaṃ, rāhula, tejosamaṃ bhāvanaṃ bhāvehi. Tejosamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti.
‘‘ဝာယောသမံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ဝာယောသမဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပာမနာပာ ဖသ္သာ စိတ္တံ န ပရိယာဒာယ ဌသ္သန္တိ။ သေယ္ယထာပိ, ရာဟုလ, ဝာယော သုစိမ္ပိ ဥပဝာယတိ, အသုစိမ္ပိ ဥပဝာယတိ, ဂူထဂတမ္ပိ ဥပဝာယတိ, မုတ္တဂတမ္ပိ ဥပဝာယတိ, ခေဠဂတမ္ပိ ဥပဝာယတိ, ပုဗ္ဗဂတမ္ပိ ဥပဝာယတိ, လောဟိတဂတမ္ပိ ဥပဝာယတိ, န စ တေန ဝာယော အဋ္ဋီယတိ ဝာ ဟရာယတိ ဝာ ဇိဂုစ္ဆတိ ဝာ; ဧဝမေဝ ခော တ္ဝံ, ရာဟုလ, ဝာယောသမံ ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ဝာယောသမဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပာမနာပာ ဖသ္သာ စိတ္တံ န ပရိယာဒာယ ဌသ္သန္တိ။
‘‘Vāyosamaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Vāyosamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti. Seyyathāpi, rāhula, vāyo sucimpi upavāyati, asucimpi upavāyati, gūthagatampi upavāyati, muttagatampi upavāyati, kheḷagatampi upavāyati, pubbagatampi upavāyati, lohitagatampi upavāyati, na ca tena vāyo aṭṭīyati vā harāyati vā jigucchati vā; evameva kho tvaṃ, rāhula, vāyosamaṃ bhāvanaṃ bhāvehi. Vāyosamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti.
‘‘အာကာသသမံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာကာသသမဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပာမနာပာ ဖသ္သာ စိတ္တံ န ပရိယာဒာယ ဌသ္သန္တိ။ သေယ္ယထာပိ, ရာဟုလ, အာကာသော န ကတ္ထစိ ပတိဋ္ဌိတော; ဧဝမေဝ ခော တ္ဝံ, ရာဟုလ, အာကာသသမံ ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာကာသသမဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပာမနာပာ ဖသ္သာ စိတ္တံ န ပရိယာဒာယ ဌသ္သန္တိ။
‘‘Ākāsasamaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Ākāsasamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti. Seyyathāpi, rāhula, ākāso na katthaci patiṭṭhito; evameva kho tvaṃ, rāhula, ākāsasamaṃ bhāvanaṃ bhāvehi. Ākāsasamañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato uppannā manāpāmanāpā phassā cittaṃ na pariyādāya ṭhassanti.
၁၂၀. ‘‘မေတ္တံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ မေတ္တဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယော ဗ္ယာပာဒော သော ပဟီယိသ္သတိ။ ကရုဏံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ကရုဏဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယာ ဝိဟေသာ သာ ပဟီယိသ္သတိ။ မုဒိတံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ မုဒိတဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယာ အရတိ သာ ပဟီယိသ္သတိ။ ဥပေက္ခံ , ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ဥပေက္ခဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယော ပဋိဃော သော ပဟီယိသ္သတိ။ အသုဘံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အသုဘဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယော ရာဂော သော ပဟီယိသ္သတိ။ အနိစ္စသညံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အနိစ္စသညဉ္ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယော အသ္မိမာနော သော ပဟီယိသ္သတိ။
120. ‘‘Mettaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Mettañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yo byāpādo so pahīyissati. Karuṇaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Karuṇañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yā vihesā sā pahīyissati. Muditaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Muditañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yā arati sā pahīyissati. Upekkhaṃ , rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Upekkhañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yo paṭigho so pahīyissati. Asubhaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Asubhañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yo rāgo so pahīyissati. Aniccasaññaṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Aniccasaññañhi te, rāhula, bhāvanaṃ bhāvayato yo asmimāno so pahīyissati.
၁၂၁. ‘‘အာနာပာနသ္သတိံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာနာပာနသ္သတိ ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ။ ကထံ ဘာဝိတာ စ, ရာဟုလ, အာနာပာနသ္သတိ, ကထံ ဗဟုလီကတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ ? ဣဓ, ရာဟုလ, ဘိက္ခု အရညဂတော ဝာ ရုက္ခမူလဂတော ဝာ သုညာဂာရဂတော ဝာ နိသီဒတိ ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတ္ဝာ။ သော သတောဝ အသ္သသတိ သတောဝ 13 ပသ္သသတိ။
121. ‘‘Ānāpānassatiṃ, rāhula, bhāvanaṃ bhāvehi. Ānāpānassati hi te, rāhula, bhāvitā bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Kathaṃ bhāvitā ca, rāhula, ānāpānassati, kathaṃ bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā ? Idha, rāhula, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā. So satova assasati satova 14 passasati.
‘‘ဒီဃံ ဝာ အသ္သသန္တော ‘ဒီဃံ အသ္သသာမီ’တိ ပဇာနာတိ, ဒီဃံ ဝာ ပသ္သသန္တော ‘ဒီဃံ ပသ္သသာမီ’တိ ပဇာနာတိ; ရသ္သံ ဝာ အသ္သသန္တော ‘ရသ္သံ အသ္သသာမီ’တိ ပဇာနာတိ, ရသ္သံ ဝာ ပသ္သသန္တော ‘ရသ္သံ ပသ္သသာမီ’တိ ပဇာနာတိ။ ‘သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘ပသ္သမ္ဘယံ ကာယသင္ခာရံ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ။
‘‘Dīghaṃ vā assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ vā passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti; rassaṃ vā assasanto ‘rassaṃ assasāmī’ti pajānāti, rassaṃ vā passasanto ‘rassaṃ passasāmī’ti pajānāti. ‘Sabbakāyappaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati; ‘sabbakāyappaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati; ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati; ‘passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati.
‘‘‘ပီတိပ္ပဋိသံဝေဒီ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘ပီတိပ္ပဋိသံဝေဒီ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘စိတ္တသင္ခာရပ္ပဋိသံဝေဒီ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘စိတ္တသင္ခာရပ္ပဋိသံဝေဒီ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘ပသ္သမ္ဘယံ စိတ္တသင္ခာရံ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘ပသ္သမ္ဘယံ စိတ္တသင္ခာရံ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ။
‘‘‘Pītippaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati; ‘pītippaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati; ‘sukhappaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati; ‘sukhappaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati; ‘cittasaṅkhārappaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati; ‘cittasaṅkhārappaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati; ‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ assasissāmī’ti sikkhati; ‘passambhayaṃ cittasaṅkhāraṃ passasissāmī’ti sikkhati.
‘‘‘စိတ္တပ္ပဋိသံဝေဒီ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘စိတ္တပ္ပဋိသံဝေဒီ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ ; ‘အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘သမာဒဟံ စိတ္တံ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘သမာဒဟံ စိတ္တံ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘ဝိမောစယံ စိတ္တံ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘ဝိမောစယံ စိတ္တံ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ။
‘‘‘Cittappaṭisaṃvedī assasissāmī’ti sikkhati; ‘cittappaṭisaṃvedī passasissāmī’ti sikkhati ; ‘abhippamodayaṃ cittaṃ assasissāmī’ti sikkhati; ‘abhippamodayaṃ cittaṃ passasissāmī’ti sikkhati; ‘samādahaṃ cittaṃ assasissāmī’ti sikkhati; ‘samādahaṃ cittaṃ passasissāmī’ti sikkhati; ‘vimocayaṃ cittaṃ assasissāmī’ti sikkhati; ‘vimocayaṃ cittaṃ passasissāmī’ti sikkhati.
‘‘‘အနိစ္စာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘အနိစ္စာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘ဝိရာဂာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘ဝိရာဂာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘နိရောဓာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘နိရောဓာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ အသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ; ‘ပဋိနိသ္သဂ္ဂာနုပသ္သီ ပသ္သသိသ္သာမီ’တိ သိက္ခတိ။
‘‘‘Aniccānupassī assasissāmī’ti sikkhati; ‘aniccānupassī passasissāmī’ti sikkhati; ‘virāgānupassī assasissāmī’ti sikkhati; ‘virāgānupassī passasissāmī’ti sikkhati; ‘nirodhānupassī assasissāmī’ti sikkhati; ‘nirodhānupassī passasissāmī’ti sikkhati; ‘paṭinissaggānupassī assasissāmī’ti sikkhati; ‘paṭinissaggānupassī passasissāmī’ti sikkhati.
‘‘ဧဝံ ဘာဝိတာ ခော, ရာဟုလ, အာနာပာနသ္သတိ, ဧဝံ ဗဟုလီကတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ။ ဧဝံ ဘာဝိတာယ, ရာဟုလ, အာနာပာနသ္သတိယာ, ဧဝံ ဗဟုလီကတာယ ယေပိ တေ စရိမကာ အသ္သာသာ တေပိ ဝိဒိတာဝ နိရုဇ္ဈန္တိ နော အဝိဒိတာ’’တိ။
‘‘Evaṃ bhāvitā kho, rāhula, ānāpānassati, evaṃ bahulīkatā mahapphalā hoti mahānisaṃsā. Evaṃ bhāvitāya, rāhula, ānāpānassatiyā, evaṃ bahulīkatāya yepi te carimakā assāsā tepi viditāva nirujjhanti no aviditā’’ti.
ဣဒမဝောစ ဘဂဝာ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
Idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā rāhulo bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
မဟာရာဟုလောဝာဒသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒုတိယံ။
Mahārāhulovādasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၂. မဟာရာဟုလောဝာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 2. Mahārāhulovādasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ၂. မဟာရာဟုလောဝာဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 2. Mahārāhulovādasuttavaṇṇanā
