Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / දීඝ නිකාය (අට්‌ඨකථා) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā)

    8. මහාසීහනාදසුත්‌තවණ්‌ණනා

    8. Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā

    අචෙලකස්‌සපවත්‌ථුවණ්‌ණනා

    Acelakassapavatthuvaṇṇanā

    381. එවං මෙ සුතං…පෙ.… උරුඤ්‌ඤායං විහරතීති මහාසීහනාදසුත්‌තං. තත්‍රායං අපුබ්‌බපදවණ්‌ණනා. උරුඤ්‌ඤායන්‌ති උරුඤ්‌ඤාති තස්‌ස රට්‌ඨස්‌සපි නගරස්‌සපි එතදෙව නාමං, භගවා උරුඤ්‌ඤානගරං උපනිස්‌සාය විහරති. කණ්‌ණකත්‌ථලෙ මිගදායෙති තස්‌ස නගරස්‌ස අවිදූරෙ කණ්‌ණකත්‌ථලං නාම එකො රමණීයො භූමිභාගො අත්‌ථි. සො මිගානං අභයත්‌ථාය දින්‌නත්‌තා ‘‘මිගදායො’’ති වුච්‌චති, තස්‌මිං කණ්‌ණකත්‌ථලෙ මිගදායෙ. අචෙලොති නග්‌ගපරිබ්‌බාජකො. කස්‌සපොති තස්‌ස නාමං. තපස්‌සින්‌ති තපනිස්‌සිතකං. ලූඛාජීවින්‌ති අචෙලකමුත්‌තාචාරාදිවසෙන ලූඛො ආජීවො අස්‌සාති ලූඛාජීවී, තං ලූඛාජීවිං. උපක්‌කොසතීති උපණ්‌ඩෙති. උපවදතීති හීළෙති වම්‌භෙති. ධම්‌මස්‌ස ච අනුධම්‌මං බ්‍යාකරොන්‌තීති භොතා ගොතමෙන වුත්‌තකාරණස්‌ස අනුකාරණං කථෙන්‌ති. සහධම්‌මිකො වාදානුවාදොති පරෙහි වුත්‌තකාරණෙන සකාරණො හුත්‌වා තුම්‌හාකං වාදො වා අනුවාදො වා විඤ්‌ඤූහි ගරහිතබ්‌බං, කාරණං කොචි අප්‌පමත්‌තකොපි කිං න ආගච්‌ඡති. ඉදං වුත්‌තං හොති, ‘‘කිං සබ්‌බාකාරෙනපි තව වාදෙ ගාරය්‌හං කාරණං නත්‌ථී’’ති. අනබ්‌භක්‌ඛාතුකාමාති න අභූතෙන වත්‌තුකාමා.

    381.Evaṃme sutaṃ…pe… uruññāyaṃ viharatīti mahāsīhanādasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Uruññāyanti uruññāti tassa raṭṭhassapi nagarassapi etadeva nāmaṃ, bhagavā uruññānagaraṃ upanissāya viharati. Kaṇṇakatthale migadāyeti tassa nagarassa avidūre kaṇṇakatthalaṃ nāma eko ramaṇīyo bhūmibhāgo atthi. So migānaṃ abhayatthāya dinnattā ‘‘migadāyo’’ti vuccati, tasmiṃ kaṇṇakatthale migadāye. Aceloti naggaparibbājako. Kassapoti tassa nāmaṃ. Tapassinti tapanissitakaṃ. Lūkhājīvinti acelakamuttācārādivasena lūkho ājīvo assāti lūkhājīvī, taṃ lūkhājīviṃ. Upakkosatīti upaṇḍeti. Upavadatīti hīḷeti vambheti. Dhammassa ca anudhammaṃ byākarontīti bhotā gotamena vuttakāraṇassa anukāraṇaṃ kathenti. Sahadhammiko vādānuvādoti parehi vuttakāraṇena sakāraṇo hutvā tumhākaṃ vādo vā anuvādo vā viññūhi garahitabbaṃ, kāraṇaṃ koci appamattakopi kiṃ na āgacchati. Idaṃ vuttaṃ hoti, ‘‘kiṃ sabbākārenapi tava vāde gārayhaṃ kāraṇaṃ natthī’’ti. Anabbhakkhātukāmāti na abhūtena vattukāmā.

    382. එකච්‌චං තපස්‌සිං ලූඛාජීවින්‌තිආදීසු ඉධෙකච්‌චො අචෙලකපබ්‌බජ්‌ජාදිතපනිස්‌සිතත්‌තා තපස්‌සී ‘‘ලූඛෙන ජීවිතං කප්‌පෙස්‌සාමී’’ති තිණගොමයාදිභක්‌ඛනාදීහි නානප්‌පකාරෙහි අත්‌තානං කිලමෙති, අප්‌පපුඤ්‌ඤතාය ච සුඛෙන ජීවිතවුත්‌තිමෙව න ලභති, සො තීණි දුච්‌චරිතානි පූරෙත්‌වා නිරයෙ නිබ්‌බත්‌තති.

    382.Ekaccaṃ tapassiṃ lūkhājīvintiādīsu idhekacco acelakapabbajjāditapanissitattā tapassī ‘‘lūkhena jīvitaṃ kappessāmī’’ti tiṇagomayādibhakkhanādīhi nānappakārehi attānaṃ kilameti, appapuññatāya ca sukhena jīvitavuttimeva na labhati, so tīṇi duccaritāni pūretvā niraye nibbattati.

    අපරො තාදිසං තපනිස්‌සිතොපි පුඤ්‌ඤවා හොති, ලභති ලාභසක්‌කාරං. සො ‘‘න දානි මයා සදිසො අත්‌ථී’’ති අත්‌තානං උච්‌චෙ ඨානෙ සම්‌භාවෙත්‌වා ‘‘භිය්‍යොසොමත්‌තාය ලාභං උප්‌පාදෙස්‌සාමී’’ති අනෙසනවසෙන තීණි දුච්‌චරිතානි පූරෙත්‌වා නිරයෙ නිබ්‌බත්‌තති. ඉමෙ ද්‌වෙ සන්‌ධාය පඨමනයො වුත්‌තො.

    Aparo tādisaṃ tapanissitopi puññavā hoti, labhati lābhasakkāraṃ. So ‘‘na dāni mayā sadiso atthī’’ti attānaṃ ucce ṭhāne sambhāvetvā ‘‘bhiyyosomattāya lābhaṃ uppādessāmī’’ti anesanavasena tīṇi duccaritāni pūretvā niraye nibbattati. Ime dve sandhāya paṭhamanayo vutto.

    අපරො තපනිස්‌සිතකො ලූඛාජීවී අප්‌පපුඤ්‌ඤො හොති, න ලභති සුඛෙන ජීවිතවුත්‌තිං. සො ‘‘මය්‌හං පුබ්‌බෙපි අකතපුඤ්‌ඤතාය සුඛජීවිකා නුප්‌පජ්‌ජති , හන්‌දදානි පුඤ්‌ඤානි කරොමී’’ති තීණි සුචරිතානි පූරෙත්‌වා සග්‌ගෙ නිබ්‌බත්‌තති.

    Aparo tapanissitako lūkhājīvī appapuñño hoti, na labhati sukhena jīvitavuttiṃ. So ‘‘mayhaṃ pubbepi akatapuññatāya sukhajīvikā nuppajjati , handadāni puññāni karomī’’ti tīṇi sucaritāni pūretvā sagge nibbattati.

    අපරො ලූඛාජීවී පුඤ්‌ඤවා හොති, ලභති සුඛෙන ජීවිතවුත්‌තිං. සො – ‘‘මය්‌හං පුබ්‌බෙපි කතපුඤ්‌ඤතාය සුඛජීවිකා උප්‌පජ්‌ජතී’’ති චින්‌තෙත්‌වා අනෙසනං පහාය තීණි සුචරිතානි පූරෙත්‌වා සග්‌ගෙ නිබ්‌බත්‌තති. ඉමෙ ද්‌වෙ සන්‌ධාය දුතියනයො වුත්‌තො.

    Aparo lūkhājīvī puññavā hoti, labhati sukhena jīvitavuttiṃ. So – ‘‘mayhaṃ pubbepi katapuññatāya sukhajīvikā uppajjatī’’ti cintetvā anesanaṃ pahāya tīṇi sucaritāni pūretvā sagge nibbattati. Ime dve sandhāya dutiyanayo vutto.

    එකො පන තපස්‌සී අප්‌පදුක්‌ඛවිහාරී හොති බාහිරකාචාරයුත්‌තො තාපසො වා ඡන්‌නපරිබ්‌බාජකො වා, අප්‌පපුඤ්‌ඤතාය ච මනාපෙ පච්‌චයෙ න ලභති. සො අනෙසනවසෙන තීණි දුච්‌චරිතානි පූරෙත්‌වා අත්‌තානං සුඛෙ ඨපෙත්‌වා නිරයෙ නිබ්‌බත්‌තති.

    Eko pana tapassī appadukkhavihārī hoti bāhirakācārayutto tāpaso vā channaparibbājako vā, appapuññatāya ca manāpe paccaye na labhati. So anesanavasena tīṇi duccaritāni pūretvā attānaṃ sukhe ṭhapetvā niraye nibbattati.

    අපරො පුඤ්‌ඤවා හොති, සො – ‘‘න දානි මයා සදිසො අත්‌ථී’’ති මානං උප්‌පාදෙත්‌වා අනෙසනවසෙන ලාභසක්‌කාරං වා උප්‌පාදෙන්‌තො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිවසෙන – ‘‘සුඛො ඉමිස්‌සා පරිබ්‌බාජිකාය දහරාය මුදුකාය ලොමසාය සම්‌ඵස්‌සො’’තිආදීනි චින්‌තෙත්‌වා කාමෙසු පාතබ්‍යතං වා ආපජ්‌ජන්‌තො තීණි දුච්‌චරිතානි පූරෙත්‌වා නිරයෙ නිබ්‌බත්‌තති. ඉමෙ ද්‌වෙ සන්‌ධාය තතියනයො වුත්‌තො.

    Aparo puññavā hoti, so – ‘‘na dāni mayā sadiso atthī’’ti mānaṃ uppādetvā anesanavasena lābhasakkāraṃ vā uppādento micchādiṭṭhivasena – ‘‘sukho imissā paribbājikāya daharāya mudukāya lomasāya samphasso’’tiādīni cintetvā kāmesu pātabyataṃ vā āpajjanto tīṇi duccaritāni pūretvā niraye nibbattati. Ime dve sandhāya tatiyanayo vutto.

    අපරො පන අප්‌පදුක්‌ඛවිහාරී අප්‌පපුඤ්‌ඤො හොති, සො – ‘‘අහං පුබ්‌බෙපි අකතපුඤ්‌ඤතාය සුඛෙන ජීවිකං න ලභාමී’’ති තීණි සුචරිතානි පූරෙත්‌වා සග්‌ගෙ නිබ්‌බත්‌තති.

    Aparo pana appadukkhavihārī appapuñño hoti, so – ‘‘ahaṃ pubbepi akatapuññatāya sukhena jīvikaṃ na labhāmī’’ti tīṇi sucaritāni pūretvā sagge nibbattati.

    අපරො පුඤ්‌ඤවා හොති, සො – ‘‘පුබ්‌බෙපාහං කතපුඤ්‌ඤතාය සුඛං ලභාමි, ඉදානි පුඤ්‌ඤානි කරිස්‌සාමී’’ති තීණි සුචරිතානි පූරෙත්‌වා සග්‌ගෙ නිබ්‌බත්‌තති. ඉමෙ ද්‌වෙ සන්‌ධාය චතුත්‌ථනයො වුත්‌තො. ඉදං තිත්‌ථියවසෙන ආගතං, සාසනෙපි පන ලබ්‌භති.

    Aparo puññavā hoti, so – ‘‘pubbepāhaṃ katapuññatāya sukhaṃ labhāmi, idāni puññāni karissāmī’’ti tīṇi sucaritāni pūretvā sagge nibbattati. Ime dve sandhāya catutthanayo vutto. Idaṃ titthiyavasena āgataṃ, sāsanepi pana labbhati.

    එකච්‌චො හි ධුතඞ්‌ගසමාදානවසෙන ලූඛාජීවී හොති, අප්‌පපුඤ්‌ඤතාය වා සකලම්‌පි ගාමං විචරිත්‌වා උදරපූරං න ලභති. සො – ‘‘පච්‌චයෙ උප්‌පාදෙස්‌සාමී’’ති වෙජ්‌ජකම්‌මාදිවසෙන වා අනෙසනං කත්‌වා, අරහත්‌තං වා පටිජානිත්‌වා, තීණි වා කුහනවත්‌ථූනි පටිසෙවිත්‌වා නිරයෙ නිබ්‌බත්‌තති.

    Ekacco hi dhutaṅgasamādānavasena lūkhājīvī hoti, appapuññatāya vā sakalampi gāmaṃ vicaritvā udarapūraṃ na labhati. So – ‘‘paccaye uppādessāmī’’ti vejjakammādivasena vā anesanaṃ katvā, arahattaṃ vā paṭijānitvā, tīṇi vā kuhanavatthūni paṭisevitvā niraye nibbattati.

    අපරො ච තාදිසොව පුඤ්‌ඤවා හොති. සො තාය පුඤ්‌ඤසම්‌පත්‌තියා මානං ජනයිත්‌වා උප්‌පන්‌නං ලාභං ථාවරං කත්‌තුකාමො අනෙසනවසෙන තීණි දුච්‌චරිතානි පූරෙත්‌වා නිරයෙ උප්‌පජ්‌ජති.

    Aparo ca tādisova puññavā hoti. So tāya puññasampattiyā mānaṃ janayitvā uppannaṃ lābhaṃ thāvaraṃ kattukāmo anesanavasena tīṇi duccaritāni pūretvā niraye uppajjati.

    අපරො සමාදින්‌නධුතඞ්‌ගො අප්‌පපුඤ්‌ඤොව හොති, න ලභති සුඛෙන ජීවිතවුත්‌තිං. සො – ‘‘පුබ්‌බෙපාහං අකතපුඤ්‌ඤතාය කිඤ්‌චි න ලභාමි, සචෙ ඉදානි අනෙසනං කරිස්‌සං, ආයතිම්‌පි දුල්‌ලභසුඛො භවිස්‌සාමී’’ති තීණි සුචරිතානි පූරෙත්‌වා අරහත්‌තං පත්‌තුං අසක්‌කොන්‌තො සග්‌ගෙ නිබ්‌බත්‌තති.

    Aparo samādinnadhutaṅgo appapuññova hoti, na labhati sukhena jīvitavuttiṃ. So – ‘‘pubbepāhaṃ akatapuññatāya kiñci na labhāmi, sace idāni anesanaṃ karissaṃ, āyatimpi dullabhasukho bhavissāmī’’ti tīṇi sucaritāni pūretvā arahattaṃ pattuṃ asakkonto sagge nibbattati.

    අපරො පුඤ්‌ඤවා හොති, සො – ‘‘පුබ්‌බෙපාහං කතපුඤ්‌ඤතාය එතරහි සුඛිතො, ඉදානිපි පුඤ්‌ඤං කරිස්‌සාමී’’ති අනෙසනං පහාය තීණි සුචරිතානි පූරෙත්‌වා අරහත්‌තං පත්‌තුං අසක්‌කොන්‌තො සග්‌ගෙ නිබ්‌බත්‌තති.

    Aparo puññavā hoti, so – ‘‘pubbepāhaṃ katapuññatāya etarahi sukhito, idānipi puññaṃ karissāmī’’ti anesanaṃ pahāya tīṇi sucaritāni pūretvā arahattaṃ pattuṃ asakkonto sagge nibbattati.

    383. ආගතිඤ්‌චාති – ‘‘අසුකට්‌ඨානතො නාම ඉමෙ ආගතා’’ති එවං ආගතිඤ්‌ච. ගතිඤ්‌චාති ඉදානි ගන්‌තබ්‌බට්‌ඨානඤ්‌ච. චුතිඤ්‌චාති තතො චවනඤ්‌ච. උපපත්‌තිඤ්‌චාති තතො චුතානං පුන උපපත්‌තිඤ්‌ච. කිං සබ්‌බං තපං ගරහිස්‌සාමීති – ‘‘කෙන කාරණෙන ගරහිස්‌සාමි, ගරහිතබ්‌බමෙව හි මයං ගරහාම, පසංසිතබ්‌බං පසංසාම, න භණ්‌ඩිකං කරොන්‌තො මහාරජකො විය ධොතඤ්‌ච අධොතඤ්‌ච එකතො කරොමා’’ති දස්‌සෙති. ඉදානි තමත්‌ථං පකාසෙන්‌තො – ‘‘සන්‌ති කස්‌සප එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා’’තිආදිමාහ.

    383.Āgatiñcāti – ‘‘asukaṭṭhānato nāma ime āgatā’’ti evaṃ āgatiñca. Gatiñcāti idāni gantabbaṭṭhānañca. Cutiñcāti tato cavanañca. Upapattiñcāti tato cutānaṃ puna upapattiñca. Kiṃ sabbaṃ tapaṃ garahissāmīti – ‘‘kena kāraṇena garahissāmi, garahitabbameva hi mayaṃ garahāma, pasaṃsitabbaṃ pasaṃsāma, na bhaṇḍikaṃ karonto mahārajako viya dhotañca adhotañca ekato karomā’’ti dasseti. Idāni tamatthaṃ pakāsento – ‘‘santi kassapa eke samaṇabrāhmaṇā’’tiādimāha.

    384. යං තෙ එකච්‌චන්‌ති පඤ්‌චවිධං සීලං, තඤ්‌හි ලොකෙ න කොචි ‘‘න සාධූ’’ති වදති. පුන යං තෙ එකච්‌චන්‌ති පඤ්‌චවිධං වෙරං, තං න කොචි ‘‘සාධූ’’ති වදති. පුන යං තෙ එකච්‌චන්‌ති පඤ්‌චද්‌වාරෙ අසංවරං, තෙ කිර – ‘‘චක්‌ඛු නාම න නිරුන්‌ධිතබ්‌බං, චක්‌ඛුනා මනාපං රූපං දට්‌ඨබ්‌බ’’න්‌ති වදන්‌ති, එස නයො සොතාදීසු. පුන යං තෙ එකච්‌චන්‌ති පඤ්‌චද්‌වාරෙ සංවරං.

    384.Yaṃ te ekaccanti pañcavidhaṃ sīlaṃ, tañhi loke na koci ‘‘na sādhū’’ti vadati. Puna yaṃ te ekaccanti pañcavidhaṃ veraṃ, taṃ na koci ‘‘sādhū’’ti vadati. Puna yaṃ te ekaccanti pañcadvāre asaṃvaraṃ, te kira – ‘‘cakkhu nāma na nirundhitabbaṃ, cakkhunā manāpaṃ rūpaṃ daṭṭhabba’’nti vadanti, esa nayo sotādīsu. Puna yaṃ te ekaccanti pañcadvāre saṃvaraṃ.

    එවං පරෙසං වාදෙන සහ අත්‌තනො වාදස්‌ස සමානාසමානතං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි අත්‌තනො වාදෙන සහ පරෙසං වාදස්‌ස සමානාසමානතං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘යං මය’’න්‌තිආදිමාහ. තත්‍රාපි පඤ්‌චසීලාදිවසෙනෙව අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.

    Evaṃ paresaṃ vādena saha attano vādassa samānāsamānataṃ dassetvā idāni attano vādena saha paresaṃ vādassa samānāsamānataṃ dassento ‘‘yaṃ maya’’ntiādimāha. Tatrāpi pañcasīlādivaseneva attho veditabbo.

    සමනුයුඤ්‌ජාපනකථාවණ්‌ණනා

    Samanuyuñjāpanakathāvaṇṇanā

    385. සමනුයුඤ්‌ජන්‌තන්‌ති සමනුයුඤ්‌ජන්‌තු, එත්‌ථ ච ලද්‌ධිං පුච්‌ඡන්‌තො සමනුයුඤ්‌ජති නාම, කාරණං පුච්‌ඡන්‌තො සමනුගාහති නාම, උභයං පුච්‌ඡන්‌තො සමනුභාසති නාම. සත්‌ථාරා වා සත්‌ථාරන්‌ති සත්‌ථාරා වා සද්‌ධිං සත්‌ථාරං උපසංහරිත්‌වා – ‘‘කිං තෙ සත්‌ථා තෙ ධම්‌මෙ සබ්‌බසො පහාය වත්‌තති, උදාහු සමණො ගොතමො’’ති. දුතියපදෙපි එසෙව නයො.

    385.Samanuyuñjantanti samanuyuñjantu, ettha ca laddhiṃ pucchanto samanuyuñjati nāma, kāraṇaṃ pucchanto samanugāhati nāma, ubhayaṃ pucchanto samanubhāsati nāma. Satthārā vā satthāranti satthārā vā saddhiṃ satthāraṃ upasaṃharitvā – ‘‘kiṃ te satthā te dhamme sabbaso pahāya vattati, udāhu samaṇo gotamo’’ti. Dutiyapadepi eseva nayo.

    ඉදානි තමත්‌ථං යොජෙත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො – ‘‘යෙ ඉමෙසං භවත’’න්‌තිආදිමාහ. තත්‌ථ අකුසලා අකුසලසඞ්‌ඛාතාති අකුසලා චෙව ‘‘අකුසලා’’ති ච සඞ්‌ඛාතා ඤාතා කොට්‌ඨාසං වා කත්‌වා ඨපිතාති අත්‌ථො. එස නයො සබ්‌බපදෙසු. අපි චෙත්‌ථ සාවජ්‌ජාති සදොසා. න අලමරියාති නිද්‌දොසට්‌ඨෙන අරියා භවිතුං නාලං අසමත්‌ථා.

    Idāni tamatthaṃ yojetvā dassento – ‘‘ye imesaṃ bhavata’’ntiādimāha. Tattha akusalā akusalasaṅkhātāti akusalā ceva ‘‘akusalā’’ti ca saṅkhātā ñātā koṭṭhāsaṃ vā katvā ṭhapitāti attho. Esa nayo sabbapadesu. Api cettha sāvajjāti sadosā. Na alamariyāti niddosaṭṭhena ariyā bhavituṃ nālaṃ asamatthā.

    386-392. යං විඤ්‌ඤූ සමනුයුඤ්‌ජන්‌තාති යෙන විඤ්‌ඤූ අම්‌හෙ ච අඤ්‌ඤෙ ච පුච්‌ඡන්‌තා එවං වදෙය්‍යුං, තං ඨානං විජ්‌ජති, අත්‌ථි තං කාරණන්‌ති අත්‌ථො. යං වා පන භොන්‌තො පරෙ ගණාචරියාති පරෙ පන භොන්‌තො ගණාචරියා යං වා තං වා අප්‌පමත්‌තකං පහාය වත්‌තන්‌තීති අත්‌ථො. අම්‌හෙව තත්‌ථ යෙභුය්‍යෙන පසංසෙය්‍යුන්‌ති ඉදං භගවා සත්‌ථාරා සත්‌ථාරං සමනුයුඤ්‌ජනෙපි ආහ – සඞ්‌ඝෙන සංඝං සමනුයුඤ්‌ජනෙපි. කස්‌මා? සඞ්‌ඝපසංසායපි සත්‌ථුයෙව පසංසාසිද්‌ධිතො. පසීදමානාපි හි බුද්‌ධසම්‌පත්‌තියා සඞ්‌ඝෙ, සඞ්‌ඝසම්‌පත්‌තියා ච බුද්‌ධෙ පසීදන්‌ති, තථා හි භගවතො සරීරසම්‌පත්‌තිං දිස්‌වා, ධම්‌මදෙසනං වා සුත්‌වා භවන්‌ති වත්‌තාරො – ‘‘ලාභා වත භො සාවකානං යෙ එවරූපස්‌ස සත්‌ථු සන්‌තිකාවචරා’’ති, එවං බුද්‌ධසම්‌පත්‌තියා සඞ්‌ඝෙ පසීදන්‌ති. භික්‌ඛූනං පනාචාරගොචරං අභික්‌කමපටික්‌කමාදීනි ච දිස්‌වා භවන්‌ති වත්‌තාරො – ‘‘සන්‌තිකාවචරානං වත භො සාවකානං අයඤ්‌ච උපසමගුණො සත්‌ථු කීව රූපො භවිස්‌සතී’’ති, එවං සඞ්‌ඝසම්‌පත්‌තියා බුද්‌ධෙ පසීදන්‌ති. ඉති යා සත්‌ථුපසංසා, සා සඞ්‌ඝස්‌ස. යා සඞ්‌ඝස්‌ස පසංසා, සා සත්‌ථූති සඞ්‌ඝපසංසායපි සත්‌ථුයෙව පසංසාසිද්‌ධිතො භගවා ද්‌වීසුපි නයෙසු – ‘‘අම්‌හෙව තත්‌ථ යෙභුය්‍යෙන පසංසෙය්‍යු’’න්‌ති ආහ. සමණො ගොතමො ඉමෙ ධම්‌මෙ අනවසෙසං පහාය වත්‌තති, යං වා පන භොන්‌තො පරෙ ගණාචරියාතිආදීසුපි පනෙත්‌ථ අයමධිප්‌පායො – සම්‌පත්‌තසමාදානසෙතුඝාතවසෙන හි තිස්‌සො විරතියො. තාසු සම්‌පත්‌තසමාදාන විරතිමත්‌තමෙව අඤ්‌ඤෙසං හොති, සෙතුඝාතවිරති පන සබ්‌බෙන සබ්‌බං නත්‌ථි. පඤ්‌චසු පන තදඞ්‌ගවික්‌ඛම්‌භනසමුච්‌ඡෙදපටිපස්‌සද්‌ධිනිස්‌සරණප්‌පහානෙසු අට්‌ඨසමාපත්‌තිවසෙන චෙව විපස්‌සනාමත්‌තවසෙන ච තදඞ්‌ගවික්‌ඛම්‌භනප්‌පහානමත්‌තමෙව අඤ්‌ඤෙසං හොති. ඉතරානි තීණි පහානානි සබ්‌බෙන සබ්‌බං නත්‌ථි. තථා සීලසංවරො, ඛන්‌තිසංවරො, ඤාණසංවරො, සතිසංවරො, වීරියසංවරොති පඤ්‌ච සංවරා, තෙසු පඤ්‌චසීලමත්‌තමෙව අධිවාසනඛන්‌තිමත්‌තමෙව ච අඤ්‌ඤෙසං හොති, සෙසං සබ්‌බෙන සබ්‌බං නත්‌ථි.

    386-392.Yaṃ viññū samanuyuñjantāti yena viññū amhe ca aññe ca pucchantā evaṃ vadeyyuṃ, taṃ ṭhānaṃ vijjati, atthi taṃ kāraṇanti attho. Yaṃ vā pana bhonto pare gaṇācariyāti pare pana bhonto gaṇācariyā yaṃ vā taṃ vā appamattakaṃ pahāya vattantīti attho. Amheva tattha yebhuyyena pasaṃseyyunti idaṃ bhagavā satthārā satthāraṃ samanuyuñjanepi āha – saṅghena saṃghaṃ samanuyuñjanepi. Kasmā? Saṅghapasaṃsāyapi satthuyeva pasaṃsāsiddhito. Pasīdamānāpi hi buddhasampattiyā saṅghe, saṅghasampattiyā ca buddhe pasīdanti, tathā hi bhagavato sarīrasampattiṃ disvā, dhammadesanaṃ vā sutvā bhavanti vattāro – ‘‘lābhā vata bho sāvakānaṃ ye evarūpassa satthu santikāvacarā’’ti, evaṃ buddhasampattiyā saṅghe pasīdanti. Bhikkhūnaṃ panācāragocaraṃ abhikkamapaṭikkamādīni ca disvā bhavanti vattāro – ‘‘santikāvacarānaṃ vata bho sāvakānaṃ ayañca upasamaguṇo satthu kīva rūpo bhavissatī’’ti, evaṃ saṅghasampattiyā buddhe pasīdanti. Iti yā satthupasaṃsā, sā saṅghassa. Yā saṅghassa pasaṃsā, sā satthūti saṅghapasaṃsāyapi satthuyeva pasaṃsāsiddhito bhagavā dvīsupi nayesu – ‘‘amheva tattha yebhuyyena pasaṃseyyu’’nti āha. Samaṇo gotamo ime dhamme anavasesaṃ pahāya vattati, yaṃ vā pana bhonto pare gaṇācariyātiādīsupi panettha ayamadhippāyo – sampattasamādānasetughātavasena hi tisso viratiyo. Tāsu sampattasamādāna viratimattameva aññesaṃ hoti, setughātavirati pana sabbena sabbaṃ natthi. Pañcasu pana tadaṅgavikkhambhanasamucchedapaṭipassaddhinissaraṇappahānesu aṭṭhasamāpattivasena ceva vipassanāmattavasena ca tadaṅgavikkhambhanappahānamattameva aññesaṃ hoti. Itarāni tīṇi pahānāni sabbena sabbaṃ natthi. Tathā sīlasaṃvaro, khantisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, satisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti pañca saṃvarā, tesu pañcasīlamattameva adhivāsanakhantimattameva ca aññesaṃ hoti, sesaṃ sabbena sabbaṃ natthi.

    පඤ්‌ච ඛො පනිමෙ උපොසථුද්‌දෙසා, තෙසු පඤ්‌චසීලමත්‌තමෙව අඤ්‌ඤෙසං හොති. පාතිමොක්‌ඛසංවරසීලං සබ්‌බෙන සබ්‌බං නත්‌ථි. ඉති අකුසලප්‌පහානෙ ච කුසලසමාදානෙ ච, තීසු විරතීසු, පඤ්‌චසු පහානෙසු, පඤ්‌චසු සංවරෙසු, පඤ්‌චසු උද්‌දෙසෙසු, – ‘‘අහමෙව ච මය්‌හඤ්‌ච සාවකසඞ්‌ඝො ලොකෙ පඤ්‌ඤායති, මයා හි සදිසො සත්‌ථා නාම, මය්‌හං සාවකසඞ්‌ඝෙන සදිසො සඞ්‌ඝො නාම නත්‌ථී’’ති භගවා සීහනාදං නදති.

    Pañca kho panime uposathuddesā, tesu pañcasīlamattameva aññesaṃ hoti. Pātimokkhasaṃvarasīlaṃ sabbena sabbaṃ natthi. Iti akusalappahāne ca kusalasamādāne ca, tīsu viratīsu, pañcasu pahānesu, pañcasu saṃvaresu, pañcasu uddesesu, – ‘‘ahameva ca mayhañca sāvakasaṅgho loke paññāyati, mayā hi sadiso satthā nāma, mayhaṃ sāvakasaṅghena sadiso saṅgho nāma natthī’’ti bhagavā sīhanādaṃ nadati.

    අරියඅට්‌ඨඞ්‌ගිකමග්‌ගවණ්‌ණනා

    Ariyaaṭṭhaṅgikamaggavaṇṇanā

    393. එවං සීහනාදං නදිත්‌වා තස්‌ස සීහනාදස්‌ස අවිපරීතභාවාවබොධනත්‌ථං – ‘‘අත්‌ථි, කස්‌සප, මග්‌ගො’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ මග්‌ගොති ලොකුත්‌තරමග්‌ගො. පටිපදාති පුබ්‌බභාගපටිපදා. කාලවාදීතිආදීනි බ්‍රහ්‌මජාලෙ වණ්‌ණිතානි. ඉදානි තං දුවිධං මග්‌ගඤ්‌ච පටිපදඤ්‌ච එකතො කත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො – ‘‘අයමෙව අරියො’’තිආදිමාහ. ඉදං පන සුත්‌වා අචෙලො චින්‌තෙසි – ‘‘සමණො ගොතමො මය්‌හංයෙව මග්‌ගො ච පටිපදා ච අත්‌ථි, අඤ්‌ඤෙසං නත්‌ථීති මඤ්‌ඤති, හන්‌දස්‌සාහං අම්‌හාකම්‌පි මග්‌ගං කථෙමී’’ති. තතො අචෙලකපටිපදං කථෙසි. තෙනාහ – ‘‘එවං වුත්‌තෙ අචෙලො කස්‌සපො භගවන්‌තං එතදවොච…පෙ.… උදකොරොහනානුයොගමනුයුත්‌තො විහරතී’’ති.

    393. Evaṃ sīhanādaṃ naditvā tassa sīhanādassa aviparītabhāvāvabodhanatthaṃ – ‘‘atthi, kassapa, maggo’’tiādimāha. Tattha maggoti lokuttaramaggo. Paṭipadāti pubbabhāgapaṭipadā. Kālavādītiādīni brahmajāle vaṇṇitāni. Idāni taṃ duvidhaṃ maggañca paṭipadañca ekato katvā dassento – ‘‘ayameva ariyo’’tiādimāha. Idaṃ pana sutvā acelo cintesi – ‘‘samaṇo gotamo mayhaṃyeva maggo ca paṭipadā ca atthi, aññesaṃ natthīti maññati, handassāhaṃ amhākampi maggaṃ kathemī’’ti. Tato acelakapaṭipadaṃ kathesi. Tenāha – ‘‘evaṃ vutte acelo kassapo bhagavantaṃ etadavoca…pe… udakorohanānuyogamanuyutto viharatī’’ti.

    තපොපක්‌කමකථාවණ්‌ණනා

    Tapopakkamakathāvaṇṇanā

    394. තත්‌ථ තපොපක්‌කමාති තපාරම්‌භා, තපකම්‌මානීති අත්‌ථො. සාමඤ්‌ඤසඞ්‌ඛාතාති සමණකම්‌මසඞ්‌ඛාතා. බ්‍රහ්‌මඤ්‌ඤසඞ්‌ඛාතාති බ්‍රාහ්‌මණකම්‌මසඞ්‌ඛාතා. අචෙලකොති නිච්‌චොලො, නග්‌ගොති අත්‌ථො. මුත්‌තාචාරොති විසට්‌ඨාචාරො, උච්‌චාරකම්‌මාදීසු ලොකියකුලපුත්‌තාචාරෙන විරහිතො ඨිතකොව උච්‌චාරං කරොති, පස්‌සාවං කරොති, ඛාදති, භුඤ්‌ජති ච. හත්‌ථාපලෙඛනොති හත්‌ථෙ පිණ්‌ඩම්‌හි ඨිතෙ ජිව්‌හාය හත්‌ථං අපලිඛති, උච්‌චාරං වා කත්‌වා හත්‌ථස්‌මිඤ්‌ඤෙව දණ්‌ඩකසඤ්‌ඤී හුත්‌වා හත්‌ථෙන අපලිඛති. ‘‘භික්‌ඛාගහණත්‌ථං එහි, භන්‌තෙ’’ති වුත්‌තො න එතීති න එහිභද්‌දන්‌තිකො. ‘‘තෙන හි තිට්‌ඨ, භන්‌තෙ’’ති වුත්‌තොපි න තිට්‌ඨතීති නතිට්‌ඨභද්‌දන්‌තිකො. තදුභයම්‌පි කිර සො – ‘‘එතස්‌ස වචනං කතං භවිස්‌සතී’’ති න කරොති. අභිහටන්‌ති පුරෙතරං ගහෙත්‌වා ආහටං භික්‌ඛං, උද්‌දිස්‌සකතන්‌ති ‘‘ඉමං තුම්‌හෙ උද්‌දිස්‌ස කත’’න්‌ති එවං ආරොචිතං භික්‌ඛං. න නිමන්‌තනන්‌ති ‘‘අසුකං නාම කුලං වා වීථිං වා ගාමං වා පවිසෙය්‍යාථා’’ති එවං නිමන්‌තිතභික්‌ඛම්‌පි න සාදියති, න ගණ්‌හති. කුම්‌භිමුඛාති කුම්‌භිතො උද්‌ධරිත්‌වා දිය්‍යමානං භික්‌ඛං න ගණ්‌හති. න කළොපිමුඛාති කළොපීති උක්‌ඛලි වා පච්‌ඡි වා, තතොපි න ගණ්‌හති. කස්‌මා? කුම්‌භිකළොපියො මං නිස්‌සාය කටච්‌ඡුනා පහාරං ලභන්‌තීති. න එළකමන්‌තරන්‌ති උම්‌මාරං අන්‌තරං කත්‌වා දිය්‍යමානං න ගණ්‌හති. කස්‌මා? ‘‘අයං මං නිස්‌සාය අන්‌තරකරණං ලභතී’’ති. දණ්‌ඩමුසලෙසුපි එසෙව නයො.

    394. Tattha tapopakkamāti tapārambhā, tapakammānīti attho. Sāmaññasaṅkhātāti samaṇakammasaṅkhātā. Brahmaññasaṅkhātāti brāhmaṇakammasaṅkhātā. Acelakoti niccolo, naggoti attho. Muttācāroti visaṭṭhācāro, uccārakammādīsu lokiyakulaputtācārena virahito ṭhitakova uccāraṃ karoti, passāvaṃ karoti, khādati, bhuñjati ca. Hatthāpalekhanoti hatthe piṇḍamhi ṭhite jivhāya hatthaṃ apalikhati, uccāraṃ vā katvā hatthasmiññeva daṇḍakasaññī hutvā hatthena apalikhati. ‘‘Bhikkhāgahaṇatthaṃ ehi, bhante’’ti vutto na etīti na ehibhaddantiko. ‘‘Tena hi tiṭṭha, bhante’’ti vuttopi na tiṭṭhatīti natiṭṭhabhaddantiko. Tadubhayampi kira so – ‘‘etassa vacanaṃ kataṃ bhavissatī’’ti na karoti. Abhihaṭanti puretaraṃ gahetvā āhaṭaṃ bhikkhaṃ, uddissakatanti ‘‘imaṃ tumhe uddissa kata’’nti evaṃ ārocitaṃ bhikkhaṃ. Na nimantananti ‘‘asukaṃ nāma kulaṃ vā vīthiṃ vā gāmaṃ vā paviseyyāthā’’ti evaṃ nimantitabhikkhampi na sādiyati, na gaṇhati. Nakumbhimukhāti kumbhito uddharitvā diyyamānaṃ bhikkhaṃ na gaṇhati. Na kaḷopimukhāti kaḷopīti ukkhali vā pacchi vā, tatopi na gaṇhati. Kasmā? Kumbhikaḷopiyo maṃ nissāya kaṭacchunā pahāraṃ labhantīti. Na eḷakamantaranti ummāraṃ antaraṃ katvā diyyamānaṃ na gaṇhati. Kasmā? ‘‘Ayaṃ maṃ nissāya antarakaraṇaṃ labhatī’’ti. Daṇḍamusalesupi eseva nayo.

    ද්‌වින්‌නන්‌ති ද්‌වීසු භුඤ්‌ජමානෙසු එකස්‌මිං උට්‌ඨාය දෙන්‌තෙ න ගණ්‌හති. කස්‌මා? ‘‘එකස්‌ස කබළන්‌තරායො හොතී’’ති. න ගබ්‌භිනියාතිආදීසු පන ‘‘ගබ්‌භිනියා කුච්‌ඡියං දාරකො කිලමති. පායන්‌තියා දාරකස්‌ස ඛීරන්‌තරායො හොති, පුරිසන්‌තරගතාය රතිඅන්‌තරායො හොතී’’ති න ගණ්‌හති. සංකිත්‌තීසූති සංකිත්‌තෙත්‌වා කතභත්‌තෙසු, දුබ්‌භික්‌ඛසමයෙ කිර අචෙලකසාවකා අචෙලකානං අත්‌ථාය තතො තතො තණ්‌ඩුලාදීනි සමාදපෙත්‌වා භත්‌තං පචන්‌ති. උක්‌කට්‌ඨො අචෙලකො තතොපි න පටිග්‌ගණ්‌හති. න යත්‌ථ සාති යත්‌ථ සුනඛො – ‘‘පිණ්‌ඩං ලභිස්‌සාමී’’ති උපට්‌ඨිතො හොති, තත්‌ථ තස්‌ස අදත්‌වා ආහටං න ගණ්‌හති. කස්‌මා? එතස්‌ස පිණ්‌ඩන්‌තරායො හොතීති. සණ්‌ඩසණ්‌ඩචාරිනීති සමූහසමූහචාරිනී, සචෙ හි අචෙලකං දිස්‌වා – ‘‘ඉමස්‌ස භික්‌ඛං දස්‌සාමා’’ති මනුස්‌සා භත්‌තගෙහං පවිසන්‌ති, තෙසු ච පවිසන්‌තෙසු කළොපිමුඛාදීසු නිලීනා මක්‌ඛිකා උප්‌පතිත්‌වා සණ්‌ඩසණ්‌ඩා චරන්‌ති, තතො ආහටං භික්‌ඛං න ගණ්‌හති. කස්‌මා? මං නිස්‌සාය මක්‌ඛිකානං ගොචරන්‌තරායො ජාතොති.

    Dvinnanti dvīsu bhuñjamānesu ekasmiṃ uṭṭhāya dente na gaṇhati. Kasmā? ‘‘Ekassa kabaḷantarāyo hotī’’ti. Na gabbhiniyātiādīsu pana ‘‘gabbhiniyā kucchiyaṃ dārako kilamati. Pāyantiyā dārakassa khīrantarāyo hoti, purisantaragatāya ratiantarāyo hotī’’ti na gaṇhati. Saṃkittīsūti saṃkittetvā katabhattesu, dubbhikkhasamaye kira acelakasāvakā acelakānaṃ atthāya tato tato taṇḍulādīni samādapetvā bhattaṃ pacanti. Ukkaṭṭho acelako tatopi na paṭiggaṇhati. Na yattha sāti yattha sunakho – ‘‘piṇḍaṃ labhissāmī’’ti upaṭṭhito hoti, tattha tassa adatvā āhaṭaṃ na gaṇhati. Kasmā? Etassa piṇḍantarāyo hotīti. Saṇḍasaṇḍacārinīti samūhasamūhacārinī, sace hi acelakaṃ disvā – ‘‘imassa bhikkhaṃ dassāmā’’ti manussā bhattagehaṃ pavisanti, tesu ca pavisantesu kaḷopimukhādīsu nilīnā makkhikā uppatitvā saṇḍasaṇḍā caranti, tato āhaṭaṃ bhikkhaṃ na gaṇhati. Kasmā? Maṃ nissāya makkhikānaṃ gocarantarāyo jātoti.

    ථුසොදකන්‌ති සබ්‌බසස්‌සසම්‌භාරෙහි කතං සොවීරකං. එත්‌ථ ච සුරාපානමෙව සාවජ්‌ජං, අයං පන සබ්‌බෙසුපි සාවජ්‌ජසඤ්‌ඤී. එකාගාරිකොති යො එකස්‌මිංයෙව ගෙහෙ භික්‌ඛං ලභිත්‌වා නිවත්‌තති . එකාලොපිකොති යො එකෙනෙව ආලොපෙන යාපෙති. ද්‌වාගාරිකාදීසුපි එසෙව නයො. එකිස්‌සාපි දත්‌තියාති එකාය දත්‌තියා. දත්‌ති නාම එකා ඛුද්‌දකපාති හොති, යත්‌ථ අග්‌ගභික්‌ඛං පක්‌ඛිපිත්‌වා ඨපෙන්‌ති. එකාහිකන්‌ති එකදිවසන්‌තරිකං. අද්‌ධමාසිකන්‌ති අද්‌ධමාසන්‌තරිකං. පරියායභත්‌තභොජනන්‌ති වාරභත්‌තභොජනං, එකාහවාරෙන ද්‌වීහවාරෙන සත්‌තාහවාරෙන අඩ්‌ඪමාසවාරෙනාති එවං දිවසවාරෙන ආගතභත්‌තභොජනං.

    Thusodakanti sabbasassasambhārehi kataṃ sovīrakaṃ. Ettha ca surāpānameva sāvajjaṃ, ayaṃ pana sabbesupi sāvajjasaññī. Ekāgārikoti yo ekasmiṃyeva gehe bhikkhaṃ labhitvā nivattati . Ekālopikoti yo ekeneva ālopena yāpeti. Dvāgārikādīsupi eseva nayo. Ekissāpi dattiyāti ekāya dattiyā. Datti nāma ekā khuddakapāti hoti, yattha aggabhikkhaṃ pakkhipitvā ṭhapenti. Ekāhikanti ekadivasantarikaṃ. Addhamāsikanti addhamāsantarikaṃ. Pariyāyabhattabhojananti vārabhattabhojanaṃ, ekāhavārena dvīhavārena sattāhavārena aḍḍhamāsavārenāti evaṃ divasavārena āgatabhattabhojanaṃ.

    395. සාකභක්‌ඛොති අල්‌ලසාකභක්‌ඛො. සාමාකභක්‌ඛොති සාමාකතණ්‌ඩුලභක්‌ඛො. නීවාරාදීසු නීවාරො නාම අරඤ්‌ඤෙ සයංජාතා වීහිජාති. දද්‌දුලන්‌ති චම්‌මකාරෙහි චම්‌මං ලිඛිත්‌වා ඡඩ්‌ඩිතකසටං. හටං වුච්‌චති සිලෙසොපි සෙවාලොපි. කණන්‌ති කුණ්‌ඩකං. ආචාමොති භත්‌තඋක්‌ඛලිකාය ලග්‌ගො ඣාමකඔදනො, තං ඡඩ්‌ඩිතට්‌ඨානතොව ගහෙත්‌වා ඛාදති, ‘‘ඔදනකඤ්‌ජිය’’න්‌තිපි වදන්‌ති. පිඤ්‌ඤාකාදයො පාකටා එව. පවත්‌තඵලභොජීති පතිතඵලභොජී.

    395.Sākabhakkhoti allasākabhakkho. Sāmākabhakkhoti sāmākataṇḍulabhakkho. Nīvārādīsu nīvāro nāma araññe sayaṃjātā vīhijāti. Daddulanti cammakārehi cammaṃ likhitvā chaḍḍitakasaṭaṃ. Haṭaṃ vuccati silesopi sevālopi. Kaṇanti kuṇḍakaṃ. Ācāmoti bhattaukkhalikāya laggo jhāmakaodano, taṃ chaḍḍitaṭṭhānatova gahetvā khādati, ‘‘odanakañjiya’’ntipi vadanti. Piññākādayo pākaṭā eva. Pavattaphalabhojīti patitaphalabhojī.

    396. සාණානීති සාණවාකචොළානි. මසාණානීති මිස්‌සකචොළානි. ඡවදුස්‌සානීති මතසරීරතො ඡඩ්‌ඩිතවත්‌ථානි, එරකතිණාදීනි වා ගන්‌ථෙත්‌වා කතනිවාසනානි. පංසුකූලානීති පථවියං ඡඩ්‌ඩිතනන්‌තකානි. තිරීටානීති රුක්‌ඛතචවත්‌ථානි. අජිනන්‌ති අජිනමිගචම්‌මං. අජිනක්‌ඛිපන්‌ති තදෙව මජ්‌ඣෙ ඵාලිතකං. කුසචීරන්‌ති කුසතිණානි ගන්‌ථෙත්‌වා කතචීරං. වාකචීරඵලකචීරෙසුපි එසෙව නයො. කෙසකම්‌බලන්‌ති මනුස්‌සකෙසෙහි කතකම්‌බලං. යං සන්‌ධාය වුත්‌තං –

    396.Sāṇānīti sāṇavākacoḷāni. Masāṇānīti missakacoḷāni. Chavadussānīti matasarīrato chaḍḍitavatthāni, erakatiṇādīni vā ganthetvā katanivāsanāni. Paṃsukūlānīti pathaviyaṃ chaḍḍitanantakāni. Tirīṭānīti rukkhatacavatthāni. Ajinanti ajinamigacammaṃ. Ajinakkhipanti tadeva majjhe phālitakaṃ. Kusacīranti kusatiṇāni ganthetvā katacīraṃ. Vākacīraphalakacīresupi eseva nayo. Kesakambalanti manussakesehi katakambalaṃ. Yaṃ sandhāya vuttaṃ –

    ‘‘සෙය්‍යථාපි භික්‌ඛවෙ, යානි කානිචි තන්‌තාවුතානි වත්‌ථානි, කෙසකම්‌බලො තෙසං පටිකිට්‌ඨො අක්‌ඛායති. කෙසකම්‌බලො, භික්‌ඛවෙ, සීතෙ සීතො, උණ්‌හෙ උණ්‌හො අප්‌පග්‌ඝො ච දුබ්‌බණ්‌ණො ච දුග්‌ගන්‌ධො දුක්‌ඛසම්‌ඵස්‌සො’’ති.

    ‘‘Seyyathāpi bhikkhave, yāni kānici tantāvutāni vatthāni, kesakambalo tesaṃ paṭikiṭṭho akkhāyati. Kesakambalo, bhikkhave, sīte sīto, uṇhe uṇho appaggho ca dubbaṇṇo ca duggandho dukkhasamphasso’’ti.

    වාළකම්‌බලන්‌ති අස්‌සවාලෙහි කතකම්‌බලං. උලූකපක්‌ඛිකන්‌ති උලූකපක්‌ඛානි ගන්‌ථෙත්‌වා කතනිවාසනං. උක්‌කුටිකප්‌පධානමනුයුත්‌තොති උක්‌කුටිකවීරියං අනුයුත්‌තො, ගච්‌ඡන්‌තොපි උක්‌කුටිකොව හුත්‌වා උප්‌පතිත්‌වා උප්‌පතිත්‌වා ගච්‌ඡති. කණ්‌ටකාපස්‌සයිකොති අයකණ්‌ටකෙ වා පකතිකණ්‌ටකෙ වා භූමියං කොට්‌ටෙත්‌වා තත්‌ථ චම්‌මං අත්‌ථරිත්‌වා ඨානචඞ්‌කමාදීනි කරොති. සෙය්‍යන්‌ති සයන්‌තොපි තත්‌ථෙව සෙය්‍යං කප්‌පෙති. ඵලකසෙය්‍යන්‌ති රුක්‌ඛඵලකෙ සෙය්‍යං. ථණ්‌ඩිලසෙය්‍යන්‌ති ථණ්‌ඩිලෙ උච්‌චෙ භූමිඨානෙ සෙය්‍යං. එකපස්‌සයිකොති එකපස්‌සෙනෙව සයති. රජොජල්‌ලධරොති සරීරං තෙලෙන මක්‌ඛිත්‌වා රජුට්‌ඨානට්‌ඨානෙ තිට්‌ඨති, අථස්‌ස සරීරෙ රජොජල්‌ලං ලග්‌ගති, තං ධාරෙති. යථාසන්‌ථතිකොති ලද්‌ධං ආසනං අකොපෙත්‌වා යදෙව ලභති, තත්‌ථෙව නිසීදනසීලො. වෙකටිකොති විකටඛාදනසීලො. විකටන්‌ති ගූථං වුච්‌චති. අපානකොති පටික්‌ඛිත්‌තසීතුදකපානො. සායං තතියමස්‌සාති සායතතියකං. පාතො, මජ්‌ඣන්‌හිකෙ, සායන්‌ති දිවසස්‌ස තික්‌ඛත්‌තුං පාපං පවාහෙස්‌සාමීති උදකොරොහනානුයොගං අනුයුත්‌තො විහරතීති.

    Vāḷakambalanti assavālehi katakambalaṃ. Ulūkapakkhikanti ulūkapakkhāni ganthetvā katanivāsanaṃ. Ukkuṭikappadhānamanuyuttoti ukkuṭikavīriyaṃ anuyutto, gacchantopi ukkuṭikova hutvā uppatitvā uppatitvā gacchati. Kaṇṭakāpassayikoti ayakaṇṭake vā pakatikaṇṭake vā bhūmiyaṃ koṭṭetvā tattha cammaṃ attharitvā ṭhānacaṅkamādīni karoti. Seyyanti sayantopi tattheva seyyaṃ kappeti. Phalakaseyyanti rukkhaphalake seyyaṃ. Thaṇḍilaseyyanti thaṇḍile ucce bhūmiṭhāne seyyaṃ. Ekapassayikoti ekapasseneva sayati. Rajojalladharoti sarīraṃ telena makkhitvā rajuṭṭhānaṭṭhāne tiṭṭhati, athassa sarīre rajojallaṃ laggati, taṃ dhāreti. Yathāsanthatikoti laddhaṃ āsanaṃ akopetvā yadeva labhati, tattheva nisīdanasīlo. Vekaṭikoti vikaṭakhādanasīlo. Vikaṭanti gūthaṃ vuccati. Apānakoti paṭikkhittasītudakapāno. Sāyaṃ tatiyamassāti sāyatatiyakaṃ. Pāto, majjhanhike, sāyanti divasassa tikkhattuṃ pāpaṃ pavāhessāmīti udakorohanānuyogaṃ anuyutto viharatīti.

    තපොපක්‌කමනිරත්‌ථකතාවණ්‌ණනා

    Tapopakkamaniratthakatāvaṇṇanā

    397. අථ භගවා සීලසම්‌පදාදීහි විනා තෙසං තපොපක්‌කමානං නිරත්‌ථකතං දස්‌සෙන්‌තො – ‘‘අචෙලකො චෙපි කස්‌සප හොතී’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ ආරකා වාති දූරෙයෙව. අවෙරන්‌ති දොසවෙරවිරහිතං. අබ්‍යාපජ්‌ජන්‌ති දොමනස්‌සබ්‍යාපජ්‌ජරහිතං.

    397. Atha bhagavā sīlasampadādīhi vinā tesaṃ tapopakkamānaṃ niratthakataṃ dassento – ‘‘acelako cepi kassapa hotī’’tiādimāha. Tattha ārakā vāti dūreyeva. Averanti dosaveravirahitaṃ. Abyāpajjanti domanassabyāpajjarahitaṃ.

    398. දුක්‌කරං, භො ගොතමාති ඉදං කස්‌සපො ‘‘මයං පුබ්‌බෙ එත්‌තකමත්‌තං සාමඤ්‌ඤඤ්‌ච බ්‍රහ්‌මඤ්‌ඤඤ්‌චාති විචරාම, තුම්‌හෙ පන අඤ්‌ඤංයෙව සාමඤ්‌ඤඤ්‌ච බ්‍රහ්‌මඤ්‌ඤඤ්‌ච වදථා’’ති දීපෙන්‌තො ආහ. පකති ඛො එසාති පකතිකථා එසා. ඉමාය ච, කස්‌සප, මත්‌තායාති ‘‘කස්‌සප යදි ඉමිනා පමාණෙන එවං පරිත්‌තකෙන පටිපත්‌තික්‌කමෙන සාමඤ්‌ඤං වා බ්‍රහ්‌මඤ්‌ඤං වා දුක්‌කරං සුදුක්‌කරං නාම අභවිස්‌ස, තතො නෙතං අභවිස්‌ස කල්‌ලං වචනාය දුක්‌කරං සාමඤ්‌ඤ’’න්‌ති අයමෙත්‌ථ පදසම්‌බන්‌ධෙන සද්‌ධිං අත්‌ථො. එතෙන නයෙන සබ්‌බත්‌ථ පදසම්‌බන්‌ධො වෙදිතබ්‌බො.

    398.Dukkaraṃ, bho gotamāti idaṃ kassapo ‘‘mayaṃ pubbe ettakamattaṃ sāmaññañca brahmaññañcāti vicarāma, tumhe pana aññaṃyeva sāmaññañca brahmaññañca vadathā’’ti dīpento āha. Pakati kho esāti pakatikathā esā. Imāya ca, kassapa, mattāyāti ‘‘kassapa yadi iminā pamāṇena evaṃ parittakena paṭipattikkamena sāmaññaṃ vā brahmaññaṃ vā dukkaraṃ sudukkaraṃ nāma abhavissa, tato netaṃ abhavissa kallaṃ vacanāya dukkaraṃ sāmañña’’nti ayamettha padasambandhena saddhiṃ attho. Etena nayena sabbattha padasambandho veditabbo.

    399. දුජ්‌ජානොති ඉදම්‌පි සො ‘‘මයං පුබ්‌බෙ එත්‌තකෙන සමණො වා බ්‍රාහ්‌මණො වා හොතීති විචරාම, තුම්‌හෙ පන අඤ්‌ඤථා වදථා’’ති ඉදං සන්‌ධායාහ. අථස්‌ස භගවා තං පකතිවාදං පටික්‌ඛිපිත්‌වා සභාවතොව දුජ්‌ජානභාවං ආවිකරොන්‌තො පුනපි – ‘‘පකති ඛො’’තිආදිමාහ. තත්‍රාපි වුත්‌තනයෙනෙව පදසම්‌බන්‌ධං කත්‌වා අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.

    399.Dujjānoti idampi so ‘‘mayaṃ pubbe ettakena samaṇo vā brāhmaṇo vā hotīti vicarāma, tumhe pana aññathā vadathā’’ti idaṃ sandhāyāha. Athassa bhagavā taṃ pakativādaṃ paṭikkhipitvā sabhāvatova dujjānabhāvaṃ āvikaronto punapi – ‘‘pakati kho’’tiādimāha. Tatrāpi vuttanayeneva padasambandhaṃ katvā attho veditabbo.

    සීලසමාධිපඤ්‌ඤාසම්‌පදාවණ්‌ණනා

    Sīlasamādhipaññāsampadāvaṇṇanā

    400-401. කතමා පන සා, භො ගොතමාති කස්‌මා පුච්‌ඡති. අයං කිර පණ්‌ඩිතො භගවතො කථෙන්‌තස්‌සෙව කථං උග්‌ගහෙසි, අථ අත්‌තනො පටිපත්‌තියා නිරත්‌ථකතං විදිත්‌වා සමණො ගොතමො – ‘‘තස්‌ස ‘චායං සීලසම්‌පදා, චිත්‌තසම්‌පදා, පඤ්‌ඤාසම්‌පදා අභාවිතා හොති අසච්‌ඡිකතා, අථ ඛො සො ආරකාව සාමඤ්‌ඤා’තිආදිමාහ. හන්‌ද දානි නං තා සම්‌පත්‌තියො පුච්‌ඡාමී’’ති සීලසම්‌පදාදිවිජානනත්‌ථං පුච්‌ඡති. අථස්‌ස භගවා බුද්‌ධුප්‌පාදං දස්‌සෙත්‌වා තන්‌තිධම්‌මං කථෙන්‌තො තා සම්‌පත්‌තියො දස්‌සෙතුං – ‘‘ඉධ කස්‌සපා’’තිආදිමාහ. ඉමාය ච කස්‌සප සීලසම්‌පදායාති ඉදං අරහත්‌තඵලමෙව සන්‌ධාය වුත්‌තං. අරහත්‌තඵලපරියොසානඤ්‌හි භගවතො සාසනං. තස්‌මා අරහත්‌තඵලසම්‌පයුත්‌තාහි සීලචිත්‌තපඤ්‌ඤාසම්‌පදාහි අඤ්‌ඤා උත්‌තරිතරා වා පණීතතරා වා සීලාදිසම්‌පදා නත්‌ථීති ආහ.

    400-401.Katamā pana sā, bho gotamāti kasmā pucchati. Ayaṃ kira paṇḍito bhagavato kathentasseva kathaṃ uggahesi, atha attano paṭipattiyā niratthakataṃ viditvā samaṇo gotamo – ‘‘tassa ‘cāyaṃ sīlasampadā, cittasampadā, paññāsampadā abhāvitā hoti asacchikatā, atha kho so ārakāva sāmaññā’tiādimāha. Handa dāni naṃ tā sampattiyo pucchāmī’’ti sīlasampadādivijānanatthaṃ pucchati. Athassa bhagavā buddhuppādaṃ dassetvā tantidhammaṃ kathento tā sampattiyo dassetuṃ – ‘‘idha kassapā’’tiādimāha. Imāya ca kassapa sīlasampadāyāti idaṃ arahattaphalameva sandhāya vuttaṃ. Arahattaphalapariyosānañhi bhagavato sāsanaṃ. Tasmā arahattaphalasampayuttāhi sīlacittapaññāsampadāhi aññā uttaritarā vā paṇītatarā vā sīlādisampadā natthīti āha.

    සීහනාදකථාවණ්‌ණනා

    Sīhanādakathāvaṇṇanā

    402. එවඤ්‌ච පන වත්‌වා ඉදානි අනුත්‌තරං මහාසීහනාදං නදන්‌තො – ‘‘සන්‌ති කස්‌සප එකෙ සමණබ්‍රාහ්‌මණා’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ අරියන්‌ති නිරුපක්‌කිලෙසං පරමවිසුද්‌ධං. පරමන්‌ති උත්‌තමං, පඤ්‌චසීලානි හිආදිං කත්‌වා යාව පාතිමොක්‌ඛසංවරසීලා සීලමෙව, ලොකුත්‌තරමග්‌ගඵලසම්‌පයුත්‌තං පන පරමසීලං නාම. නාහං තත්‌ථාති තත්‌ථ සීලෙපි පරමසීලෙපි අහං අත්‌තනො සමසමං මම සීලසමෙන සීලෙන මයා සමං පුග්‌ගලං න පස්‌සාමීති අත්‌ථො. අහමෙව තත්‌ථ භිය්‍යොති අහමෙව තස්‌මිං සීලෙ උත්‌තමො. කතමස්‌මිං? යදිදං අධිසීලන්‌ති යං එතං උත්‌තමං සීලන්‌ති අත්‌ථො. ඉති ඉමං පඨමං සීහනාදං නදති.

    402. Evañca pana vatvā idāni anuttaraṃ mahāsīhanādaṃ nadanto – ‘‘santi kassapa eke samaṇabrāhmaṇā’’tiādimāha. Tattha ariyanti nirupakkilesaṃ paramavisuddhaṃ. Paramanti uttamaṃ, pañcasīlāni hiādiṃ katvā yāva pātimokkhasaṃvarasīlā sīlameva, lokuttaramaggaphalasampayuttaṃ pana paramasīlaṃ nāma. Nāhaṃ tatthāti tattha sīlepi paramasīlepi ahaṃ attano samasamaṃ mama sīlasamena sīlena mayā samaṃ puggalaṃ na passāmīti attho. Ahameva tattha bhiyyoti ahameva tasmiṃ sīle uttamo. Katamasmiṃ? Yadidaṃ adhisīlanti yaṃ etaṃ uttamaṃ sīlanti attho. Iti imaṃ paṭhamaṃ sīhanādaṃ nadati.

    තපොජිගුච්‌ඡවාදාති යෙ තපොජිගුච්‌ඡං වදන්‌ති. තත්‌ථ තපතීති තපො, කිලෙසසන්‌තාපකවීරියස්‌සෙතං නාමං, තදෙව තෙ කිලෙසෙ ජිගුච්‌ඡතීති ජිගුච්‌ඡා. අරියා පරමාති එත්‌ථ නිද්‌දොසත්‌තා අරියා, අට්‌ඨආරම්‌භවත්‌ථුවසෙනපි උප්‌පන්‌නා විපස්‌සනාවීරියසඞ්‌ඛාතා තපොජිගුච්‌ඡා තපොජිගුච්‌ඡාව, මග්‌ගඵලසම්‌පයුත්‌තා පරමා නාම. අධිජෙගුච්‌ඡන්‌ති ඉධ ජිගුච්‌ඡභාවො ජෙගුච්‌ඡං, උත්‌තමං ජෙගුච්‌ඡං අධිජෙගුච්‌ඡං, තස්‌මා යදිදං අධිජෙගුච්‌ඡං, තත්‌ථ අහමෙව භිය්‍යොති එවමෙත්‌ථ අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. පඤ්‌ඤාධිකාරෙපි කම්‌මස්‌සකතාපඤ්‌ඤා ච විපස්‌සනාපඤ්‌ඤා ච පඤ්‌ඤා නාම, මග්‌ගඵලසම්‌පයුත්‌තා පරමා පඤ්‌ඤා නාම. අධිපඤ්‌ඤන්‌ති එත්‌ථ ලිඞ්‌ගවිපල්‌ලාසො වෙදිතබ්‌බො, අයං පනෙත්‌ථත්‌ථො – යායං අධිපඤ්‌ඤා නාම අහමෙව තත්‌ථ භිය්‍යොති විමුත්‌තාධිකාරෙ තදඞ්‌ගවික්‌ඛම්‌භනවිමුත්‌තියො විමුත්‌ති නාම, සමුච්‌ඡෙදපටිපස්‌සද්‌ධිනිස්‌සරණවිමුත්‌තියො පන පරමා විමුත්‌තීති වෙදිතබ්‌බා. ඉධාපි ච යදිදං අධිවිමුත්‌තීති යා අයං අධිවිමුත්‌ති, අහමෙව තත්‌ථ භිය්‍යොති අත්‌ථො.

    Tapojigucchavādāti ye tapojigucchaṃ vadanti. Tattha tapatīti tapo, kilesasantāpakavīriyassetaṃ nāmaṃ, tadeva te kilese jigucchatīti jigucchā. Ariyā paramāti ettha niddosattā ariyā, aṭṭhaārambhavatthuvasenapi uppannā vipassanāvīriyasaṅkhātā tapojigucchā tapojigucchāva, maggaphalasampayuttā paramā nāma. Adhijegucchanti idha jigucchabhāvo jegucchaṃ, uttamaṃ jegucchaṃ adhijegucchaṃ, tasmā yadidaṃ adhijegucchaṃ, tattha ahameva bhiyyoti evamettha attho daṭṭhabbo. Paññādhikārepi kammassakatāpaññā ca vipassanāpaññā ca paññā nāma, maggaphalasampayuttā paramā paññā nāma. Adhipaññanti ettha liṅgavipallāso veditabbo, ayaṃ panetthattho – yāyaṃ adhipaññā nāma ahameva tattha bhiyyoti vimuttādhikāre tadaṅgavikkhambhanavimuttiyo vimutti nāma, samucchedapaṭipassaddhinissaraṇavimuttiyo pana paramā vimuttīti veditabbā. Idhāpi ca yadidaṃ adhivimuttīti yā ayaṃ adhivimutti, ahameva tattha bhiyyoti attho.

    403. සුඤ්‌ඤාගාරෙති සුඤ්‌ඤෙ ඝරෙ, එකකොව නිසීදිත්‌වාති අධිප්‌පායො. පරිසාසු චාති අට්‌ඨසු පරිසාසු. වුත්‌තම්‌පි චෙතං –

    403.Suññāgāreti suññe ghare, ekakova nisīditvāti adhippāyo. Parisāsu cāti aṭṭhasu parisāsu. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘චත්‌තාරිමානි, සාරිපුත්‌ත, තථාගතස්‌ස වෙසාරජ්‌ජානි. යෙහි වෙසාරජ්‌ජෙහි සමන්‌නාගතො තථාගතො ආසභං ඨානං පටිජානාති, පරිසාසු සීහනාදං නදතී’’ති (ම. නි. 1.150) සුත්‌තං විත්‌ථාරෙතබ්‌බං.

    ‘‘Cattārimāni, sāriputta, tathāgatassa vesārajjāni. Yehi vesārajjehi samannāgato tathāgato āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti, parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti (ma. ni. 1.150) suttaṃ vitthāretabbaṃ.

    පඤ්‌හඤ්‌ච නං පුච්‌ඡන්‌තීති පණ්‌ඩිතා දෙවමනුස්‌සා නං පඤ්‌හං අභිසඞ්‌ඛරිත්‌වා පුච්‌ඡන්‌ති. බ්‍යාකරොතීති තඞ්‌ඛණඤ්‌ඤෙව විස්‌සජ්‌ජෙසි. චිත්‌තං ආරාධෙතීති පඤ්‌හාවිස්‌සජ්‌ජනෙන මහාජනස්‌ස චිත්‌තං පරිතොසෙතියෙව. නො ච ඛො සොතබ්‌බං මඤ්‌ඤන්‌තීති චිත්‌තං ආරාධෙත්‌වා කථෙන්‌තස්‌සපිස්‌ස වචනං පරෙ සොතබ්‌බං න මඤ්‌ඤන්‌තීති, එවඤ්‌ච වදෙය්‍යුන්‌ති අත්‌ථො. සොතබ්‌බඤ්‌චස්‌ස මඤ්‌ඤන්‌තීති දෙවාපි මනුස්‌සාපි මහන්‌තෙනෙව උස්‌සාහෙන සොතබ්‌බං මඤ්‌ඤන්‌ති. පසීදන්‌තීති සුපසන්‌නා කල්‌ලචිත්‌තා මුදුචිත්‌තා හොන්‌ති. පසන්‌නාකාරං කරොන්‌තීති න මුද්‌ධප්‌පසන්‌නාව හොන්‌ති, පණීතානි චීවරාදීනි වෙළුවනවිහාරාදයො ච මහාවිහාරෙ පරිච්‌චජන්‌තා පසන්‌නාකාරං කරොන්‌ති. තථත්‌තායාති යං සො ධම්‌මං දෙසෙති තථා භාවාය, ධම්‌මානුධම්‌මපටිපත්‌තිපූරණත්‌ථාය පටිපජ්‌ජන්‌තීති අත්‌ථො. තථත්‌තාය ච පටිපජ්‌ජන්‌තීති තථභාවාය පටිපජ්‌ජන්‌ති, තස්‌ස හි භගවතො ධම්‌මං සුත්‌වා කෙචි සරණෙසු කෙචි පඤ්‌චසු සීලෙසු පතිට්‌ඨහන්‌ති, අපරෙ නික්‌ඛමිත්‌වා පබ්‌බජන්‌ති. පටිපන්‌නා ච ආරාධෙන්‌තීති තඤ්‌ච පන පටිපදං පටිපන්‌නා පූරෙතුං සක්‌කොන්‌ති, සබ්‌බාකාරෙන පන පූරෙන්‌ති, පටිපත්‌තිපූරණෙන තස්‌ස භොතො ගොතමස්‌ස චිත්‌තං ආරාධෙන්‌තීති වත්‌තබ්‌බා.

    Pañhañca naṃ pucchantīti paṇḍitā devamanussā naṃ pañhaṃ abhisaṅkharitvā pucchanti. Byākarotīti taṅkhaṇaññeva vissajjesi. Cittaṃ ārādhetīti pañhāvissajjanena mahājanassa cittaṃ paritosetiyeva. No ca kho sotabbaṃ maññantīti cittaṃ ārādhetvā kathentassapissa vacanaṃ pare sotabbaṃ na maññantīti, evañca vadeyyunti attho. Sotabbañcassa maññantīti devāpi manussāpi mahanteneva ussāhena sotabbaṃ maññanti. Pasīdantīti supasannā kallacittā muducittā honti. Pasannākāraṃ karontīti na muddhappasannāva honti, paṇītāni cīvarādīni veḷuvanavihārādayo ca mahāvihāre pariccajantā pasannākāraṃ karonti. Tathattāyāti yaṃ so dhammaṃ deseti tathā bhāvāya, dhammānudhammapaṭipattipūraṇatthāya paṭipajjantīti attho. Tathattāya ca paṭipajjantīti tathabhāvāya paṭipajjanti, tassa hi bhagavato dhammaṃ sutvā keci saraṇesu keci pañcasu sīlesu patiṭṭhahanti, apare nikkhamitvā pabbajanti. Paṭipannā ca ārādhentīti tañca pana paṭipadaṃ paṭipannā pūretuṃ sakkonti, sabbākārena pana pūrenti, paṭipattipūraṇena tassa bhoto gotamassa cittaṃ ārādhentīti vattabbā.

    ඉමස්‌මිං පනොකාසෙ ඨත්‌වා සීහනාදා සමොධානෙතබ්‌බා. එකච්‌චං තපස්‌සිං නිරයෙ නිබ්‌බත්‌තං පස්‌සාමීති හි භගවතො එකො සීහනාදො. අපරං සග්‌ගෙ නිබ්‌බත්‌තං පස්‌සාමීති එකො. අකුසලධම්‌මප්‌පහානෙ අහමෙව සෙට්‌ඨොති එකො. කුසලධම්‌මසමාදානෙපි අහමෙව සෙට්‌ඨොති එකො. අකුසලධම්‌මප්‌පහානෙ මය්‌හමෙව සාවකසඞ්‌ඝො සෙට්‌ඨොති එකො. කුසලධම්‌මසමාදානෙපි මය්‌හංයෙව සාවකසඞ්‌ඝො සෙට්‌ඨොති එකො. සීලෙන මය්‌හං සදිසො නත්‌ථීති එකො. වීරියෙන මය්‌හං සදිසො නත්‌ථීති එකො. පඤ්‌ඤාය…පෙ.… විමුත්‌තියා…පෙ.… සීහනාදං නදන්‌තො පරිසමජ්‌ඣෙ නිසීදිත්‌වා නදාමීති එකො. විසාරදො හුත්‌වා නදාමීති එකො. පඤ්‌හං මං පුච්‌ඡන්‌තීති එකො. පඤ්‌හං පුට්‌ඨො විස්‌සජ්‌ජෙමීති එකො. විස්‌සජ්‌ජනෙන පරස්‌ස චිත්‌තං ආරාධෙමීති එකො. සුත්‌වා සොතබ්‌බං මඤ්‌ඤන්‌තීති එකො. සුත්‌වා මෙ පසීදන්‌තීති එකො. පසන්‌නාකාරං කරොන්‌තීති එකො. යං පටිපත්‌තිං දෙසෙමි, තථත්‌තාය පටිපජ්‌ජන්‌තීති එකො. පටිපන්‌නා ච මං ආරාධෙන්‌තීති එකො. ඉති පුරිමානං දසන්‌නං එකෙකස්‌ස – ‘‘පරිසාසු ච නදතී’’ති ආදයො දස දස පරිවාරා. එවං තෙ දස පුරිමානං දසන්‌නං පරිවාරවසෙන සතං පුරිමා ච දසාති දසාධිකං සීහනාදසතං හොති. ඉතො අඤ්‌ඤස්‌මිං පන සුත්‌තෙ එත්‌තකා සීහනාදා දුල්‌ලභා, තෙනිදං සුත්‌තං මහාසීහනාදන්‌ති වුච්‌චති. ඉති භගවා ‘‘සීහනාදං ඛො සමණො ගොතමො නදති, තඤ්‌ච ඛො සුඤ්‌ඤාගාරෙ නදතී’’ති එවං වාදානු වාදං පටිසෙධෙත්‌වා ඉදානි පරිසති නදිතපුබ්‌බං සීහනාදං දස්‌සෙන්‌තො ‘‘එකමිදාහ’’න්‌තිආදිමාහ.

    Imasmiṃ panokāse ṭhatvā sīhanādā samodhānetabbā. Ekaccaṃ tapassiṃ niraye nibbattaṃ passāmīti hi bhagavato eko sīhanādo. Aparaṃ sagge nibbattaṃ passāmīti eko. Akusaladhammappahāne ahameva seṭṭhoti eko. Kusaladhammasamādānepi ahameva seṭṭhoti eko. Akusaladhammappahāne mayhameva sāvakasaṅgho seṭṭhoti eko. Kusaladhammasamādānepi mayhaṃyeva sāvakasaṅgho seṭṭhoti eko. Sīlena mayhaṃ sadiso natthīti eko. Vīriyena mayhaṃ sadiso natthīti eko. Paññāya…pe… vimuttiyā…pe… sīhanādaṃ nadanto parisamajjhe nisīditvā nadāmīti eko. Visārado hutvā nadāmīti eko. Pañhaṃ maṃ pucchantīti eko. Pañhaṃ puṭṭho vissajjemīti eko. Vissajjanena parassa cittaṃ ārādhemīti eko. Sutvā sotabbaṃ maññantīti eko. Sutvā me pasīdantīti eko. Pasannākāraṃ karontīti eko. Yaṃ paṭipattiṃ desemi, tathattāya paṭipajjantīti eko. Paṭipannā ca maṃ ārādhentīti eko. Iti purimānaṃ dasannaṃ ekekassa – ‘‘parisāsu ca nadatī’’ti ādayo dasa dasa parivārā. Evaṃ te dasa purimānaṃ dasannaṃ parivāravasena sataṃ purimā ca dasāti dasādhikaṃ sīhanādasataṃ hoti. Ito aññasmiṃ pana sutte ettakā sīhanādā dullabhā, tenidaṃ suttaṃ mahāsīhanādanti vuccati. Iti bhagavā ‘‘sīhanādaṃ kho samaṇo gotamo nadati, tañca kho suññāgāre nadatī’’ti evaṃ vādānu vādaṃ paṭisedhetvā idāni parisati naditapubbaṃ sīhanādaṃ dassento ‘‘ekamidāha’’ntiādimāha.

    තිත්‌ථියපරිවාසකථාවණ්‌ණනා

    Titthiyaparivāsakathāvaṇṇanā

    404. තත්‌ථ තත්‍ර මං අඤ්‌ඤතරො තපබ්‍රහ්‌මචාරීති තත්‍ර රාජගහෙ ගිජ්‌ඣකූටෙ පබ්‌බතෙ විහරන්‌තං මං අඤ්‌ඤතරො තපබ්‍රහ්‌මචාරී නිග්‍රොධො නාම පරිබ්‌බාජකො . අධිජෙගුච්‌ඡෙති වීරියෙන පාපජිගුච්‌ඡනාධිකාරෙ පඤ්‌හං පුච්‌ඡි. ඉදං යං තං භගවා ගිජ්‌ඣකූටෙ මහාවිහාරෙ නිසින්‌නො උදුම්‌බරිකාය දෙවියා උය්‍යානෙ නිසින්‌නස්‌ස නිග්‍රොධස්‌ස ච පරිබ්‌බාජකස්‌ස සන්‌ධානස්‌ස ච උපාසකස්‌ස දිබ්‌බාය සොතධාතුයා කථාසල්‌ලාපං සුත්‌වා ආකාසෙනාගන්‌ත්‌වා තෙසං සන්‌තිකෙ පඤ්‌ඤත්‌තෙ ආසනෙ නිසීදිත්‌වා නිග්‍රොධෙන අධිජෙගුච්‌ඡෙ පුට්‌ඨපඤ්‌හං විස්‌සජ්‌ජෙසි, තං සන්‌ධාය වුත්‌තං. පරං විය මත්‌තායාති පරමාය මත්‌තාය, අතිමහන්‌තෙනෙව පමාණෙනාති අත්‌ථො. කො හි, භන්‌තෙති ඨපෙත්‌වා අන්‌ධබාලං දිට්‌ඨිගතිකං අඤ්‌ඤො පණ්‌ඩිතජාතිකො ‘‘කො නාම භගවතො ධම්‌මං සුත්‌වා න අත්‌තමනො අස්‌සා’’ති වදති. ලභෙය්‍යාහන්‌ති ඉදං සො – ‘‘චිරං වත මෙ අනිය්‍යානිකපක්‌ඛෙ යොජෙත්‌වා අත්‌තා කිලමිතො, ‘සුක්‌ඛනදීතීරෙ න්‌හායිස්‌සාමී’ති සම්‌පරිවත්‌තෙන්‌තෙන විය ථුසෙ කොට්‌ටෙන්‌තෙන විය න කොචි අත්‌ථො නිප්‌ඵාදිතො. හන්‌දාහං අත්‌තානං යොගෙ යොජෙස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙත්‌වා ආහ. අථ භගවා යො අනෙන ඛන්‌ධකෙ තිත්‌ථියපරිවාසො පඤ්‌ඤත්‌තො, යො අඤ්‌ඤතිත්‌ථියපුබ්‌බො සාමණෙරභූමියං ඨිතො – ‘‘අහං භන්‌තෙ, ඉත්‌ථන්‌නාමො අඤ්‌ඤතිත්‌ථියපුබ්‌බො ඉමස්‌මිං ධම්‌මවිනයෙ ආකඞ්‌ඛාමි උපසම්‌පදං, ස්‌වාහං, භන්‌තෙ, සංඝං චත්‌තාරො මාසෙ පරිවාසං යාචාමී’’තිආදිනා (මහාව. 86) නයෙන සමාදියිත්‌වා පරිවසති, තං සන්‌ධාය – ‘‘යො ඛො, කස්‌සප, අඤ්‌ඤතිත්‌ථියපුබ්‌බො’’තිආදිමාහ.

    404. Tattha tatra maṃ aññataro tapabrahmacārīti tatra rājagahe gijjhakūṭe pabbate viharantaṃ maṃ aññataro tapabrahmacārī nigrodho nāma paribbājako . Adhijeguccheti vīriyena pāpajigucchanādhikāre pañhaṃ pucchi. Idaṃ yaṃ taṃ bhagavā gijjhakūṭe mahāvihāre nisinno udumbarikāya deviyā uyyāne nisinnassa nigrodhassa ca paribbājakassa sandhānassa ca upāsakassa dibbāya sotadhātuyā kathāsallāpaṃ sutvā ākāsenāgantvā tesaṃ santike paññatte āsane nisīditvā nigrodhena adhijegucche puṭṭhapañhaṃ vissajjesi, taṃ sandhāya vuttaṃ. Paraṃ viya mattāyāti paramāya mattāya, atimahanteneva pamāṇenāti attho. Ko hi, bhanteti ṭhapetvā andhabālaṃ diṭṭhigatikaṃ añño paṇḍitajātiko ‘‘ko nāma bhagavato dhammaṃ sutvā na attamano assā’’ti vadati. Labheyyāhanti idaṃ so – ‘‘ciraṃ vata me aniyyānikapakkhe yojetvā attā kilamito, ‘sukkhanadītīre nhāyissāmī’ti samparivattentena viya thuse koṭṭentena viya na koci attho nipphādito. Handāhaṃ attānaṃ yoge yojessāmī’’ti cintetvā āha. Atha bhagavā yo anena khandhake titthiyaparivāso paññatto, yo aññatitthiyapubbo sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito – ‘‘ahaṃ bhante, itthannāmo aññatitthiyapubbo imasmiṃ dhammavinaye ākaṅkhāmi upasampadaṃ, svāhaṃ, bhante, saṃghaṃ cattāro māse parivāsaṃ yācāmī’’tiādinā (mahāva. 86) nayena samādiyitvā parivasati, taṃ sandhāya – ‘‘yo kho, kassapa, aññatitthiyapubbo’’tiādimāha.

    405. තත්‌ථ පබ්‌බජ්‌ජන්‌ති වචනසිලිට්‌ඨතාවසෙනෙව වුත්‌තං, අපරිවසිත්‌වායෙව හි පබ්‌බජ්‌ජං ලභති. උපසම්‌පදත්‌ථිකෙන පන නාතිකාලෙන ගාමප්‌පවෙසනාදීනි අට්‌ඨ වත්‌තානි පූරෙන්‌තෙන පරිවසිතබ්‌බං. ආරද්‌ධචිත්‌තාති අට්‌ඨවත්‌තපූරණෙන තුට්‌ඨචිත්‌තා, අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපත්‌ථො. විත්‌ථාරතො පනෙස තිත්‌ථියපරිවාසො සමන්‌තපාසාදිකාය විනයට්‌ඨකථායං පබ්‌බජ්‌ජඛන්‌ධකවණ්‌ණනාය වුත්‌තනයෙන වෙදිතබ්‌බො. අපි ච මෙත්‌ථාති අපි ච මෙ එත්‌ථ. පුග්‌ගලවෙමත්‌තතා විදිතාති පුග්‌ගලනානත්‌තං විදිතං. ‘‘අයං පුග්‌ගලො පරිවාසාරහො, අයං න පරිවාසාරහො’’ති ඉදං මය්‌හං පාකටන්‌ති දස්‌සෙති. තතො කස්‌සපො චින්‌තෙසි – ‘‘අහො අච්‌ඡරියං බුද්‌ධසාසනං, යත්‌ථ එවං ඝංසිත්‌වා කොට්‌ටෙත්‌වා යුත්‌තමෙව ගණ්‌හන්‌ති, අයුත්‌තං ඡඩ්‌ඩෙන්‌තී’’ති, තතො සුට්‌ඨුතරං පබ්‌බජ්‌ජාය සඤ්‌ජාතුස්‌සාහො – ‘‘සචෙ භන්‌තෙ’’තිආදිමාහ.

    405. Tattha pabbajjanti vacanasiliṭṭhatāvaseneva vuttaṃ, aparivasitvāyeva hi pabbajjaṃ labhati. Upasampadatthikena pana nātikālena gāmappavesanādīni aṭṭha vattāni pūrentena parivasitabbaṃ. Āraddhacittāti aṭṭhavattapūraṇena tuṭṭhacittā, ayamettha saṅkhepattho. Vitthārato panesa titthiyaparivāso samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāyaṃ pabbajjakhandhakavaṇṇanāya vuttanayena veditabbo. Api ca metthāti api ca me ettha. Puggalavemattatā viditāti puggalanānattaṃ viditaṃ. ‘‘Ayaṃ puggalo parivāsāraho, ayaṃ na parivāsāraho’’ti idaṃ mayhaṃ pākaṭanti dasseti. Tato kassapo cintesi – ‘‘aho acchariyaṃ buddhasāsanaṃ, yattha evaṃ ghaṃsitvā koṭṭetvā yuttameva gaṇhanti, ayuttaṃ chaḍḍentī’’ti, tato suṭṭhutaraṃ pabbajjāya sañjātussāho – ‘‘sace bhante’’tiādimāha.

    අථ ඛො භගවා තස්‌ස තිබ්‌බච්‌ඡන්‌දතං විදිත්‌වා – ‘‘න කස්‌සපො පරිවාසං අරහතී’’ති අඤ්‌ඤතරං භික්‌ඛුං ආමන්‌තෙසි – ‘‘ගච්‌ඡ භික්‌ඛු කස්‌සපං න්‌හාපෙත්‌වා පබ්‌බාජෙත්‌වා ආනෙහී’’ති. සො තථා කත්‌වා තං පබ්‌බාජෙත්‌වා භගවතො සන්‌තිකං ආගමාසි. භගවා තං ගණමජ්‌ඣෙ නිසීදාපෙත්‌වා උපසම්‌පාදෙසි. තෙන වුත්‌තං – ‘‘අලත්‌ථ ඛො අචෙලො කස්‌සපො භගවතො සන්‌තිකෙ පබ්‌බජ්‌ජං, අලත්‌ථ උපසම්‌පද’’න්‌ති. අචිරූපසම්‌පන්‌නොති උපසම්‌පන්‌නො හුත්‌වා නචිරමෙව. වූපකට්‌ඨොති වත්‌ථුකාමකිලෙසකාමෙහි කායෙන චෙව චිත්‌තෙන ච වූපකට්‌ඨො. අප්‌පමත්‌තොති කම්‌මට්‌ඨානෙ සතිං අවිජහන්‌තො. ආතාපීති කායිකචෙතසිකසඞ්‌ඛාතෙන වීරියාතාපෙන ආතාපී. පහිතත්‌තොති කායෙ ච ජීවිතෙ ච අනපෙක්‌ඛතාය පෙසිතචිත්‌තො විස්‌සට්‌ඨඅත්‌තභාවො. යස්‌සත්‌ථායාති යස්‌ස අත්‌ථාය. කුලපුත්‌තාති ආචාරකුලපුත්‌තා. සම්‌මදෙවාති හෙතුනාව කාරණෙනෙව. තදනුත්‌තරන්‌ති තං අනුත්‌තරං. බ්‍රහ්‌මචරියපරියොසානන්‌ති මග්‌ගබ්‍රහ්‌මචරියස්‌ස පරියොසානභූතං අරහත්‌තඵලං. තස්‌ස හි අත්‌ථාය කුලපුත්‌තා පබ්‌බජන්‌ති. දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙති ඉමස්‌මිංයෙව අත්‌තභාවෙ. සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වාති අත්‌තනායෙව පඤ්‌ඤාය පච්‌චක්‌ඛං කත්‌වා, අපරප්‌පච්‌චයං කත්‌වාති අත්‌ථො. උපසම්‌පජ්‌ජ විහාසීති පාපුණිත්‌වා සම්‌පාදෙත්‌වා විහාසි, එවං විහරන්‌තො ච ඛීණා ජාති…පෙ.… අබ්‌භඤ්‌ඤාසීති.

    Atha kho bhagavā tassa tibbacchandataṃ viditvā – ‘‘na kassapo parivāsaṃ arahatī’’ti aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘gaccha bhikkhu kassapaṃ nhāpetvā pabbājetvā ānehī’’ti. So tathā katvā taṃ pabbājetvā bhagavato santikaṃ āgamāsi. Bhagavā taṃ gaṇamajjhe nisīdāpetvā upasampādesi. Tena vuttaṃ – ‘‘alattha kho acelo kassapo bhagavato santike pabbajjaṃ, alattha upasampada’’nti. Acirūpasampannoti upasampanno hutvā nacirameva. Vūpakaṭṭhoti vatthukāmakilesakāmehi kāyena ceva cittena ca vūpakaṭṭho. Appamattoti kammaṭṭhāne satiṃ avijahanto. Ātāpīti kāyikacetasikasaṅkhātena vīriyātāpena ātāpī. Pahitattoti kāye ca jīvite ca anapekkhatāya pesitacitto vissaṭṭhaattabhāvo. Yassatthāyāti yassa atthāya. Kulaputtāti ācārakulaputtā. Sammadevāti hetunāva kāraṇeneva. Tadanuttaranti taṃ anuttaraṃ. Brahmacariyapariyosānanti maggabrahmacariyassa pariyosānabhūtaṃ arahattaphalaṃ. Tassa hi atthāya kulaputtā pabbajanti. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve. Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti attanāyeva paññāya paccakkhaṃ katvā, aparappaccayaṃ katvāti attho. Upasampajja vihāsīti pāpuṇitvā sampādetvā vihāsi, evaṃ viharanto ca khīṇā jāti…pe… abbhaññāsīti.

    එවමස්‌ස පච්‌චවෙක්‌ඛණභූමිං දස්‌සෙත්‌වා අරහත්‌තනිකූටෙන දෙසනං නිට්‌ඨාපෙතුං ‘‘අඤ්‌ඤතරො ඛො පනායස්‌මා කස්‌සපො අරහතං අහොසී’’ති වුත්‌තං. තත්‌ථ අඤ්‌ඤතරොති එකො. අරහතන්‌ති අරහන්‌තානං, භගවතො සාවකානං අරහන්‌තානං අබ්‌භන්‌තරො අහොසීති අයමෙත්‌ථ අධිප්‌පායො. යං යං පන අන්‌තරන්‌තරා න වුත්‌තං, තං තං තත්‌ථ තත්‌ථ වුත්‌තත්‌තා පාකටමෙවාති.

    Evamassa paccavekkhaṇabhūmiṃ dassetvā arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpetuṃ ‘‘aññataro kho panāyasmā kassapo arahataṃ ahosī’’ti vuttaṃ. Tattha aññataroti eko. Arahatanti arahantānaṃ, bhagavato sāvakānaṃ arahantānaṃ abbhantaro ahosīti ayamettha adhippāyo. Yaṃ yaṃ pana antarantarā na vuttaṃ, taṃ taṃ tattha tattha vuttattā pākaṭamevāti.

    ඉති සුමඞ්‌ගලවිලාසිනියා දීඝනිකායට්‌ඨකථායං

    Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ

    මහාසීහනාදසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / දීඝනිකාය • Dīghanikāya / 8. මහාසීහනාදසුත්‌තං • 8. Mahāsīhanādasuttaṃ

    ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / දීඝනිකාය (ටීකා) • Dīghanikāya (ṭīkā) / 8. මහාසීහනාදසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Mahāsīhanādasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact