| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
10. මාරතජ්‌ජනීයසුත්‌තවණ්‌ණනා
10. Māratajjanīyasuttavaṇṇanā
506. කොට්‌ඨමනුපවිට්‌ඨොති ආසයො වච්‌චගුත්‌තට්‌ඨානතාය කොට්‌ඨං, තස්‌ස අබ්‌භන්‌තරඤ්‌හෙත්‌ථ කොට්‌ඨං. අනුරූපො හුත්‌වා පවිට්‌ඨො අනුපවිට්‌ඨො. සුඛුමඤ්‌හි තදනුච්‌ඡවිකං අත්‌තභාවං මාපෙත්‌වා අයං තත්‌ථ පවිට්‌ඨො. ගරුගරො වියාති ගරුකගරුකො විය. උ-කාරස්‌ස හි ඔ-කාරං කත්‌වා අයං නිද්‌දෙසො, අතිවිය ගරුකො මඤ්‌ඤෙති අත්‌ථො. ගරුගරු විය ඉච්‌චෙව වා පාඨො. මාසභත්‌තං මාසො උත්‌තරපදලොපෙන, මාසභත්‌තෙන ආචිතං පූරිතං මාසාචිතං මඤ්‌ඤෙ. තෙනාහ ‘‘මාසභත්‌තං භුත්‌තස්‌ස කුච්‌ඡි වියා’’ති. උත්‌තරපදලොපෙන විනා අත්‌ථං දස්‌සෙතුං ‘‘මාසපූරිතපසිබ්‌බකො වියා’’ති වුත්‌තං. තින්‌තමාසො වියාති තින්‌තමාසො පසිබ්‌බකො විය. කිං නු ඛො එතං මම කුච්‌ඡියං පුබ්‌බං භාරිකත්‌තං, කිං නු ඛො කථං නු ඛො ජාතන්‌ති අධිප්‌පායො? උපායෙනාති පථෙන ඤායෙන. බ්‍යතිරෙකතො පනස්‌ස අනුපායං දස්‌සෙතුං ‘‘සචෙ පනා’’තිආදි වුත්‌තං. අත්‌තානමෙව වා සන්‌ධාය ‘‘මා තථාගතං විහෙසෙසී’’ති ආහ. යථා හි අරියසඞ්‌ඝො ‘‘තථාගතං දෙවමනුස්‌සපූජිතං, සඞ්‌ඝං නමස්‌සාම සුවත්‌ථි හොතූ’’තිආදීසු (ඛු. පා. 6.18; සු. නි. 241) තථාගතොති වුච්‌චති, එවං තප්‌පරියාපන්‌නා අරියපුග්‌ගලා, යථා ච පුරිමකා දුතියඅග්‌ගසාවකා කප්‌පානං සතසහස්‌සාධිකං එකං අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යං පාරමියො පූරෙත්‌වා ආගතා, අයම්‌පි මහාථෙරො තථා ආගතොති තථාගතොති. පතිඅග්‌ගළෙව අට්‌ඨාසීති අග්‌ගළස්‌ස බහිභාගෙ අට්‌ඨාසි.
506.Koṭṭhamanupaviṭṭhoti āsayo vaccaguttaṭṭhānatāya koṭṭhaṃ, tassa abbhantarañhettha koṭṭhaṃ. Anurūpo hutvā paviṭṭho anupaviṭṭho. Sukhumañhi tadanucchavikaṃ attabhāvaṃ māpetvā ayaṃ tattha paviṭṭho. Garugaro viyāti garukagaruko viya. U-kārassa hi o-kāraṃ katvā ayaṃ niddeso, ativiya garuko maññeti attho. Garugaru viya icceva vā pāṭho. Māsabhattaṃ māso uttarapadalopena, māsabhattena ācitaṃ pūritaṃ māsācitaṃ maññe. Tenāha ‘‘māsabhattaṃ bhuttassa kucchi viyā’’ti. Uttarapadalopena vinā atthaṃ dassetuṃ ‘‘māsapūritapasibbako viyā’’ti vuttaṃ. Tintamāso viyāti tintamāso pasibbako viya. Kiṃ nu kho etaṃ mama kucchiyaṃ pubbaṃ bhārikattaṃ, kiṃ nu kho kathaṃ nu kho jātanti adhippāyo? Upāyenāti pathena ñāyena. Byatirekato panassa anupāyaṃ dassetuṃ ‘‘sace panā’’tiādi vuttaṃ. Attānameva vā sandhāya ‘‘mā tathāgataṃ vihesesī’’ti āha. Yathā hi ariyasaṅgho ‘‘tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ, saṅghaṃ namassāma suvatthi hotū’’tiādīsu (khu. pā. 6.18; su. ni. 241) tathāgatoti vuccati, evaṃ tappariyāpannā ariyapuggalā, yathā ca purimakā dutiyaaggasāvakā kappānaṃ satasahassādhikaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ pāramiyo pūretvā āgatā, ayampi mahāthero tathā āgatoti tathāgatoti. Patiaggaḷeva aṭṭhāsīti aggaḷassa bahibhāge aṭṭhāsi.
507. රුක්‌ඛදෙවතා නාම චාතුමහාරාජිකෙසු නිහීනො කායො, තස්‌මා නෙසං මනුස්‌සගන්‌ධො පරිචිතත්‌තා නාතිජෙගුච්‌ඡොති ආහ ‘‘ආකාසට්‌ඨදෙවතාන’’න්‌ති. ආබාධං කරොතීති දුක්‌ඛං ජනෙති. නාගරිකොති සුකුමාරො. පරිචොක්‌ඛොති සබ්‌බසො සුචිරූපො. ඤාතිකොටින්‌ති ඤාතිභාගං. අනාදිමති හි සංසාරෙ ඤාතිභාගරහිතො නාම සත්‌තො කස්‌සචිපි නත්‌ථීති අධිප්‌පායො. ඉදන්‌ති ‘‘සො මෙ ත්‌වං භාගිනෙය්‍යො හොසී’’ති ඉදං වචනං. පවෙණිවසෙනාති තදා මය්‌හං භාගිනෙය්‍යො හුත්‌වා ඉදානි මාරට්‌ඨානෙ ඨිතොති ඉමිස්‌සා පවෙණියා වසෙන වුත්‌තං. අඤ්‌ඤස්‌ස වා වෙසමං ධුරො විධුරො. තෙනාහ ‘‘අඤ්‌ඤෙහි සද්‌ධිං අසදිසො’’ති. අප්‌පදුක්‌ඛෙනාති සුඛෙනෙව. පන්‌ථානං අවන්‌ති ගච්‌ඡන්‌තීති පථාවිනො. එත්‌තකෙනාති එත්‌තාවතා චිතකසන්‌නිසයෙන. උදකලෙණන්‌ති උදකනිස්‌සන්‌දනලෙණං. සමාපත්‌තිතොති නිරොධසමාපත්‌තිතො. සමාපත්‌තිඵලන්‌ති නිරොධසමාපත්‌තිඵලං.
507. Rukkhadevatā nāma cātumahārājikesu nihīno kāyo, tasmā nesaṃ manussagandho paricitattā nātijegucchoti āha ‘‘ākāsaṭṭhadevatāna’’nti. Ābādhaṃ karotīti dukkhaṃ janeti. Nāgarikoti sukumāro. Paricokkhoti sabbaso sucirūpo. Ñātikoṭinti ñātibhāgaṃ. Anādimati hi saṃsāre ñātibhāgarahito nāma satto kassacipi natthīti adhippāyo. Idanti ‘‘so me tvaṃ bhāgineyyo hosī’’ti idaṃ vacanaṃ. Paveṇivasenāti tadā mayhaṃ bhāgineyyo hutvā idāni māraṭṭhāne ṭhitoti imissā paveṇiyā vasena vuttaṃ. Aññassa vā vesamaṃ dhuro vidhuro. Tenāha ‘‘aññehi saddhiṃ asadiso’’ti. Appadukkhenāti sukheneva. Panthānaṃ avanti gacchantīti pathāvino. Ettakenāti ettāvatā citakasannisayena. Udakaleṇanti udakanissandanaleṇaṃ. Samāpattitoti nirodhasamāpattito. Samāpattiphalanti nirodhasamāpattiphalaṃ.
508. දසහි අක්‌කොසවත්‌ථූහීති දසහිපි අක්‌කොසවත්‌ථූහි, තතො කිඤ්‌චි අහාපෙන්‌තා. පරිභාසථාති ගරහථ. ඝට්‌ටෙථාති අනූනාහි කථාහි ඉමෙසු ඔවිජ්‌ඣථ. දුක්‌ඛාපෙථාති චිත්‌තෙ දුක්‌ඛං ජනෙථ. එතෙසන්‌ති තෙසං භික්‌ඛූනං තුම්‌හාකං අක්‌කොසනාදීහි භික්‌ඛූනං කිලෙසුප්‌පත්‌තියා. තෙනෙත්‌ථ දූසී මාරො ඔතාරං ලභති නාමාති අධිප්‌පායො. උපට්‌ඨාතබ්‌බං ඉභං අරහන්‌තීති ඉබ්‌භා, හත්‌ථිභණ්‌ඩකා, හීනජීවිකතාය හෙතෙ ඉබ්‌භා වියාති ඉබ්‌භා, තෙ පන සදුතියකවසෙන ‘‘ගහපතිකා’’ති වුත්‌තා. කණ්‌හාති කණ්‌හාභිජාතිකා. පාදතො ජාතත්‌තා පාදානං අපච්‌චා. ආලසියජාතාති කසිවණිජ්‌ජාදිකම්‌මස්‌ස අකරණෙන සඤ්‌ජාතාලසියා. ගූථනිද්‌ධමනපනාළීති වච්‌චකූපතො ගූථස්‌ස නික්‌ඛමපදෙසො.
508.Dasahi akkosavatthūhīti dasahipi akkosavatthūhi, tato kiñci ahāpentā. Paribhāsathāti garahatha. Ghaṭṭethāti anūnāhi kathāhi imesu ovijjhatha. Dukkhāpethāti citte dukkhaṃ janetha. Etesanti tesaṃ bhikkhūnaṃ tumhākaṃ akkosanādīhi bhikkhūnaṃ kilesuppattiyā. Tenettha dūsī māro otāraṃ labhati nāmāti adhippāyo. Upaṭṭhātabbaṃ ibhaṃ arahantīti ibbhā, hatthibhaṇḍakā, hīnajīvikatāya hete ibbhā viyāti ibbhā, te pana sadutiyakavasena ‘‘gahapatikā’’ti vuttā. Kaṇhāti kaṇhābhijātikā. Pādato jātattā pādānaṃ apaccā. Ālasiyajātāti kasivaṇijjādikammassa akaraṇena sañjātālasiyā. Gūthaniddhamanapanāḷīti vaccakūpato gūthassa nikkhamapadeso.
මනුස්‌සානං අකුසලං න භවෙය්‍ය තෙසං තාදිසාය අභිසන්‌ධියා අභාවතො. ආවෙසකස්‌ස ආනුභාවෙන ආවිට්‌ඨස්‌ස චිත්‌තසන්‌තති විපරිවත්‌තතීති වුත්‌තොවායමත්‌ථො. විසභාගවත්‌ථුන්‌ති භික්‌ඛූනං සන්‌තිකෙ ඉත්‌ථිරූපං, භික්‌ඛුනීනං සන්‌තිකෙ පුරිසරූපන්‌ති ඊදිසං, අඤ්‌ඤං වා පබ්‌බජිතානං අසාරුප්‌පං විසභාගවත්‌ථුං. විප්‌පටිසාරාරම්‌මණන්‌ති පස්‌සන්‌තානං විප්‌පටිසාරස්‌ස පච්‌චයං. ලෙපයට්‌ඨින්‌ති ලෙපලිත්‌තං වාකුරයට්‌ඨිං.
Manussānaṃ akusalaṃ na bhaveyya tesaṃ tādisāya abhisandhiyā abhāvato. Āvesakassa ānubhāvena āviṭṭhassa cittasantati viparivattatīti vuttovāyamattho. Visabhāgavatthunti bhikkhūnaṃ santike itthirūpaṃ, bhikkhunīnaṃ santike purisarūpanti īdisaṃ, aññaṃ vā pabbajitānaṃ asāruppaṃ visabhāgavatthuṃ. Vippaṭisārārammaṇanti passantānaṃ vippaṭisārassa paccayaṃ. Lepayaṭṭhinti lepalittaṃ vākurayaṭṭhiṃ.
510. සොමනස්‌සවසෙනාති ගෙහස්‌සිතසොමනස්‌සවසෙන. අඤ්‌ඤථත්‌තන්‌ති උප්‌පිලාවිතත්‌තං. පුරිමනයෙනෙවාති ‘‘සචෙ මාරො මනුස්‌සානං සරීරෙ අධිමුච්‌චිත්‌වා’’තිආදිනා පුබ්‌බෙ වුත්‌තනයෙන. යදි මාරොව තථා කරෙය්‍ය, මනුස්‌සානං කුසලං න භවෙය්‍ය, මාරස්‌සෙව භවෙය්‍ය, සරීරෙ පන අනධිමුච්‌චිත්‌වා තාදිසං පසාදනීයං පසාදවත්‌ථුං දස්‌සෙසි. තෙනාහ ‘‘යථා හී’’තිආදි.
510.Somanassavasenāti gehassitasomanassavasena. Aññathattanti uppilāvitattaṃ. Purimanayenevāti ‘‘sace māro manussānaṃ sarīre adhimuccitvā’’tiādinā pubbe vuttanayena. Yadi mārova tathā kareyya, manussānaṃ kusalaṃ na bhaveyya, mārasseva bhaveyya, sarīre pana anadhimuccitvā tādisaṃ pasādanīyaṃ pasādavatthuṃ dassesi. Tenāha ‘‘yathā hī’’tiādi.
511. අසුභසඤ්‌ඤාපරිචිතෙනාති සකලං කායං අසුභන්‌ති පවත්‌තාය සඤ්‌ඤාය සහගතජ්‌ඣානං අසුභසඤ්‌ඤා, තෙන පරිචිතෙන පරිභාවිතෙන. චෙතසා චිත්‌තෙන. බහුලන්‌ති අභිණ්‌හං. විහරතොති විහරන්‌තස්‌ස, අසුභසමාපත්‌තිබහුලස්‌සාති අත්‌ථො. පතිලීයතීති සඞ්‌කුචති තත්‌ථ පටිකූලතාය සණ්‌ඨිතත්‌තා. පතිකුටතීති අපසක්‌කති. පතිවත්‌තතීති නිවත්‌තති. තතො එව න සම්‌පසාරියති. රසතණ්‌හායාති මධුරාදිරසවිසයාය තණ්‌හාය.
511.Asubhasaññāparicitenāti sakalaṃ kāyaṃ asubhanti pavattāya saññāya sahagatajjhānaṃ asubhasaññā, tena paricitena paribhāvitena. Cetasā cittena. Bahulanti abhiṇhaṃ. Viharatoti viharantassa, asubhasamāpattibahulassāti attho. Patilīyatīti saṅkucati tattha paṭikūlatāya saṇṭhitattā. Patikuṭatīti apasakkati. Pativattatīti nivattati. Tato eva na sampasāriyati. Rasataṇhāyāti madhurādirasavisayāya taṇhāya.
සබ්‌බලොකෙ අනභිරතිසඤ්‌ඤාති තීසුපි භවෙසු අරුච්‌චනවසෙන පවත්‌තා විපස්‌සනාභාවනා. නිබ්‌බිදානුපස්‌සනා හෙසා. ලොකචිත්‍රෙසූති හත්‌ථිඅස්‌සරථපාසාදකූටාගාරාදිභෙදෙසු චෙව ආරාමරාමණෙය්‍යකාදිභෙදෙසු ච ලොකෙ චිත්‌තවිචිත්‌තෙසු. රාගසන්‌තානි වූපසන්‌තරාගානි. දොසමොහසන්‌තානීති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. ඉමෙසං එවං කම්‌මට්‌ඨානග්‌ගහණං සබ්‌බෙසං සප්‌පායභාවතො.
Sabbaloke anabhiratisaññāti tīsupi bhavesu aruccanavasena pavattā vipassanābhāvanā. Nibbidānupassanā hesā. Lokacitresūti hatthiassarathapāsādakūṭāgārādibhedesu ceva ārāmarāmaṇeyyakādibhedesu ca loke cittavicittesu. Rāgasantāni vūpasantarāgāni. Dosamohasantānīti etthāpi eseva nayo. Imesaṃ evaṃ kammaṭṭhānaggahaṇaṃ sabbesaṃ sappāyabhāvato.
512. සක්‌ඛරං ගහෙත්‌වාති සක්‌ඛරාසීසෙන තත්‌තකං භින්‌නපාසාණමුට්‌ඨින්‌ති ආහ ‘‘අන්‌තොමුට්‌ඨියං තිට්‌ඨනපමාණං පාසාණ’’න්‌ති. මුට්‌ඨිපරියාපන්‌නන්‌ති අත්‌ථො. අයඤ්‌හි පාසාණස්‌ස හෙට්‌ඨිමකොටි. හත්‌ථිනාගොති මහාහත්‌ථී. මහන්‌තපරියායො නාග-සද්‌දොති කෙචි. අහිනාගාදිතො වා විසෙසනත්‌ථං හත්‌ථිනාගොති වුත්‌තං. සකලසරීරෙනෙව නිවත්‌තිත්‌වා අපලොකෙසීති වුත්‌තමත්‌ථං විවරිතුං ‘‘යථා හී’’තිආදි වුත්‌තං. න වායන්‌ති එත්‌ථ වා-සද්‌දො අවධාරණත්‌ථොති ආහ ‘‘නෙව පමාණං අඤ්‌ඤාසී’’ති. සහාපලොකනායාති ච වචනතොති ඉමිනා වචනෙන ඉමං වචනමත්‌තං ගහෙත්‌වාති අධිප්‌පායො. උළාරෙති උළාරගුණෙ. භගවන්‌තඤ්‌හි ඨපෙත්‌වා නත්‌ථි තදා සදෙවකෙ ලොකෙ තාදිසො ගුණවිසෙසයුත්‌තොති.
512.Sakkharaṃgahetvāti sakkharāsīsena tattakaṃ bhinnapāsāṇamuṭṭhinti āha ‘‘antomuṭṭhiyaṃ tiṭṭhanapamāṇaṃ pāsāṇa’’nti. Muṭṭhipariyāpannanti attho. Ayañhi pāsāṇassa heṭṭhimakoṭi. Hatthināgoti mahāhatthī. Mahantapariyāyo nāga-saddoti keci. Ahināgādito vā visesanatthaṃ hatthināgoti vuttaṃ. Sakalasarīreneva nivattitvā apalokesīti vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Na vāyanti ettha vā-saddo avadhāraṇatthoti āha ‘‘neva pamāṇaṃ aññāsī’’ti. Sahāpalokanāyāti ca vacanatoti iminā vacanena imaṃ vacanamattaṃ gahetvāti adhippāyo. Uḷāreti uḷāraguṇe. Bhagavantañhi ṭhapetvā natthi tadā sadevake loke tādiso guṇavisesayuttoti.
විසුං විසුං පච්‌චත්‌තවෙදනියො අයසූලෙන සද්‌ධිං භූතානි ඡ ඵස්‌සායතනානි එතස්‌සාති ඡ ඵස්‌සායතනං, දුක්‌ඛං. තං එත්‌ථ අත්‌ථීති ඡ ඵස්‌සායතනිකො, නිරයො. තෙනාහ ‘‘ඡසු ඵස්‌සා…පෙ.… පච්‌චයො’’ති. සමාහනතීති සමාහතො, අනෙකසතභෙදො සඞ්‌කුසමාහතො එත්‌ථ අත්‌ථීති සඞ්‌කුසමාහතො, නිරයො. විසෙසපච්‌චයතාය වෙදනාය ඨිතොති වෙදනියො, කාරණාකාරකෙන විනා පච්‌චත්‌තං සයමෙව වෙදනියොති පච්‌චත්‌තවෙදනියො. අයසූලෙන සද්‌ධිං අයසූලන්‌ති පාදපදෙසතො පට්‌ඨාය නිරන්‌තරං අභිහනනවසෙන ආගතෙන පණ්‌ණාසාය ජනෙහි ගහිතෙන අයසූලෙන සහ සීසපදෙසතො පට්‌ඨාය ආගතං. අයසූලභාවසාමඤ්‌ඤෙන චෙතං එකවචනං, සතමත්‌තානි පතිතානි සූලානි. ඉමිනා තෙ ඨානෙන චින්‌තෙත්‌වාති නිස්‌සිතවොහාරෙන නිස්‌සයං වදති. එවං වුත්‌තන්‌ති ‘‘තදා ජානෙය්‍යාසි වස්‌සසහස්‌සං මෙ නිරයෙ පච්‌චමානස්‌සා’’ති එවං වුත්‌තං. වුට්‌ඨානිමන්‌ති වුට්‌ඨානෙ භවං, අන්‌තිමන්‌ති අත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘විපාකවුට්‌ඨානවෙදන’’න්‌ති, විපාකස්‌ස පරියොසානං වෙදනන්‌ති අත්‌ථො. දුක්‌ඛතරා හොති පදීපස්‌ස විජ්‌ඣායනක්‌ඛණෙ මහන්‌තභාවො විය.
Visuṃ visuṃ paccattavedaniyo ayasūlena saddhiṃ bhūtāni cha phassāyatanāni etassāti cha phassāyatanaṃ, dukkhaṃ. Taṃ ettha atthīti cha phassāyataniko, nirayo. Tenāha ‘‘chasu phassā…pe… paccayo’’ti. Samāhanatīti samāhato, anekasatabhedo saṅkusamāhato ettha atthīti saṅkusamāhato, nirayo. Visesapaccayatāya vedanāya ṭhitoti vedaniyo, kāraṇākārakena vinā paccattaṃ sayameva vedaniyoti paccattavedaniyo. Ayasūlena saddhiṃ ayasūlanti pādapadesato paṭṭhāya nirantaraṃ abhihananavasena āgatena paṇṇāsāya janehi gahitena ayasūlena saha sīsapadesato paṭṭhāya āgataṃ. Ayasūlabhāvasāmaññena cetaṃ ekavacanaṃ, satamattāni patitāni sūlāni. Iminā te ṭhānena cintetvāti nissitavohārena nissayaṃ vadati. Evaṃ vuttanti ‘‘tadā jāneyyāsi vassasahassaṃ me niraye paccamānassā’’ti evaṃ vuttaṃ. Vuṭṭhānimanti vuṭṭhāne bhavaṃ, antimanti attho. Tenāha ‘‘vipākavuṭṭhānavedana’’nti, vipākassa pariyosānaṃ vedananti attho. Dukkhatarā hoti padīpassa vijjhāyanakkhaṇe mahantabhāvo viya.
513. ඝට්‌ටයිත්‌වා පොථෙත්‌වා. පාටියෙක්‌කවෙදනාජනකාති පච්‌චෙකං මහාදුක්‌ඛසමුප්‌පාදකා. අයතො අපගතො නිරයො, සො දෙවදූතසුත්‌තෙන (ම. නි. 3.261) දීපෙතබ්‌බො. අත්‌ථවණ්‌ණනා පනස්‌ස පරතො සයමෙව ආගමිස්‌සති. ඉමං පන අතීතවත්‌ථුං ආහරිත්‌වා අත්‌තනො ඤාණානුභාවදීපනමුඛෙන මාරං සන්‌තජ්‌ජෙන්‌තො මහාථෙරො ‘‘යො එතමභිජානාතී’’ති ගාථමාහ. තස්‌සත්‌ථො – යො මහාභිඤ්‌ඤො එතං කම්‌මං කම්‌මඵලඤ්‌ච හත්‌ථතලෙ ඨපිතං ආමලකං විය අභිමුඛං කත්‌වා පච්‌චක්‌ඛතො ජානාති. සබ්‌බසො භින්‌නකිලෙසතාය භික්‌ඛු සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස අග්‌ගසාවකො, තාදිසං උළාරගුණං ආසජ්‌ජ ඝට්‌ටයිත්‌වා එකන්‌තකාළකෙහි පාපධම්‌මෙහි සමන්‌නාගතත්‌තා කණ්‌හ මාර ආයතිං මහාදුක්‌ඛං වින්‌දිස්‌සසි.
513.Ghaṭṭayitvā pothetvā. Pāṭiyekkavedanājanakāti paccekaṃ mahādukkhasamuppādakā. Ayato apagato nirayo, so devadūtasuttena (ma. ni. 3.261) dīpetabbo. Atthavaṇṇanā panassa parato sayameva āgamissati. Imaṃ pana atītavatthuṃ āharitvā attano ñāṇānubhāvadīpanamukhena māraṃ santajjento mahāthero ‘‘yoetamabhijānātī’’ti gāthamāha. Tassattho – yo mahābhiñño etaṃ kammaṃ kammaphalañca hatthatale ṭhapitaṃ āmalakaṃ viya abhimukhaṃ katvā paccakkhato jānāti. Sabbaso bhinnakilesatāya bhikkhu sammāsambuddhassa aggasāvako, tādisaṃ uḷāraguṇaṃ āsajja ghaṭṭayitvā ekantakāḷakehi pāpadhammehi samannāgatattā kaṇha māra āyatiṃ mahādukkhaṃ vindissasi.
උදකං වත්‌ථුං කත්‌වාති තත්‌ථ නිබ්‌බත්‌තනකසත්‌තානං සාධාරණකම්‌මඵලෙන මහාසමුද්‌දඋදකමෙව අධිට්‌ඨානං කත්‌වා. තථා හි තානි කප්‌පට්‌ඨිතිකානි හොන්‌ති. තෙනාහ ‘‘කප්‌පට්‌ඨායිනො’’ති. තෙසන්‌ති විමානානං. එතං යථාවුත්‌තවිමානවත්‌ථුං තාසං අච්‌ඡරානං සම්‌පත්‌තිං, තස්‌ස ච කාරණං අත්‌තපච්‌චක්‌ඛං කත්‌වා ජානාති. පාදඞ්‌ගුට්‌ඨෙන කම්‌පයීති පුබ්‌බාරාමෙ විසාඛාය මහාඋපාසිකාය කාරිතං සහස්‌සගබ්‌භපටිමණ්‌ඩිතමහාපාසාදං අත්‌තනො පාදඞ්‌ගුට්‌ඨෙන කම්‌පෙසි. තෙනාහ ‘‘ඉදං පාසාදකම්‌පනසුත්‌තෙන දීපෙතබ්‌බ’’න්‌ති. ඉදන්‌ති ‘‘යො වෙජයන්‌ත’’න්‌ති ඉමිස්‌සා ගාථාය අත්‌ථජාතං චූළතණ්‌හාසඞ්‌ඛයවිමුත්‌තිසුත්‌තෙනෙව (ම. නි. 1.393) දීපෙතබ්‌බං.
Udakaṃ vatthuṃ katvāti tattha nibbattanakasattānaṃ sādhāraṇakammaphalena mahāsamuddaudakameva adhiṭṭhānaṃ katvā. Tathā hi tāni kappaṭṭhitikāni honti. Tenāha ‘‘kappaṭṭhāyino’’ti. Tesanti vimānānaṃ. Etaṃ yathāvuttavimānavatthuṃ tāsaṃ accharānaṃ sampattiṃ, tassa ca kāraṇaṃ attapaccakkhaṃ katvā jānāti. Pādaṅguṭṭhena kampayīti pubbārāme visākhāya mahāupāsikāya kāritaṃ sahassagabbhapaṭimaṇḍitamahāpāsādaṃ attano pādaṅguṭṭhena kampesi. Tenāha ‘‘idaṃ pāsādakampanasuttena dīpetabba’’nti. Idanti ‘‘yo vejayanta’’nti imissā gāthāya atthajātaṃ cūḷataṇhāsaṅkhayavimuttisutteneva (ma. ni. 1.393) dīpetabbaṃ.
තස්‌ස බ්‍රහ්‌මගණස්‌ස තථාචින්‌තනසමනන්‌තරමෙව තස්‌මිං බ්‍රහ්‌මලොකෙ සුධම්‌මං බ්‍රහ්‌මසභං ගන්‌ත්‌වා. තෙපීති මහාමොග්‌ගල්‌ලානාදයො. පච්‌චෙකං දිසාසූති මහාමොග්‌ගල්‌ලානත්‌ථෙරො පුරත්‌ථිමදිසායං, මහාකස්‌සපත්‌ථෙරො දක්‌ඛිණදිසායං, මහාකප්‌පිනත්‌ථෙරො පච්‌ඡිමදිසායං, අනුරුද්‌ධත්‌ථෙරො උත්‌තරදිසායන්‌ති එවං චත්‌තාරො ථෙරා බ්‍රහ්‌මපරිසමත්‌ථකෙ මජ්‌ඣෙ නිසින්‌නස්‌ස භගවතො සමන්‌තතො චතුද්‌දිසා නිසීදිංසු. ගාථා වුත්‌තාති ‘‘යො බ්‍රහ්‌මං පරිපුච්‌ඡතී’’ති ගාථා වුත්‌තා. අඤ්‌ඤතරබ්‍රහ්‌මසුත්‌තෙනාති – ‘‘තෙන ඛො පන සමයෙන අඤ්‌ඤතරස්‌ස බ්‍රහ්‌මුනො එවරූපං පාපකං දිට්‌ඨිගතං උප්‌පන්‌නං හොතී’’තිආදිනා (සං. නි. 1.176) මහාවග්‌ගෙ ආගතෙන අඤ්‌ඤතරබ්‍රහ්‌මසුත්‌තෙන.
Tassa brahmagaṇassa tathācintanasamanantarameva tasmiṃ brahmaloke sudhammaṃ brahmasabhaṃ gantvā. Tepīti mahāmoggallānādayo. Paccekaṃ disāsūti mahāmoggallānatthero puratthimadisāyaṃ, mahākassapatthero dakkhiṇadisāyaṃ, mahākappinatthero pacchimadisāyaṃ, anuruddhatthero uttaradisāyanti evaṃ cattāro therā brahmaparisamatthake majjhe nisinnassa bhagavato samantato catuddisā nisīdiṃsu. Gāthā vuttāti ‘‘yo brahmaṃ paripucchatī’’ti gāthā vuttā. Aññatarabrahmasuttenāti – ‘‘tena kho pana samayena aññatarassa brahmuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hotī’’tiādinā (saṃ. ni. 1.176) mahāvagge āgatena aññatarabrahmasuttena.
ඣානවිමොක්‌ඛෙන ඵුසීති ඣානවිමොක්‌ඛසන්‌නිස්‌සයෙන අභිඤ්‌ඤාඤාණෙන ඵස්‌සයි. වනන්‌ති ජම්‌බුදීපං අඵස්‌සයීති සම්‌බන්‌ධො. ජම්‌බුදීපො හි වනබහුලතාය ඉධ ‘‘වන’’න්‌ති වුත්‌තො. තෙනාහ ‘‘ජම්‌බුසණ්‌ඩස්‌ස ඉස්‌සරො’’ති. පුබ්‌බවිදෙහානං දීපන්‌ති පුබ්‌බවිදෙහවාසීනං දීපං, පුබ්‌බවිදෙහදීපන්‌ති අත්‌ථො. භූමිසයා නරා නාම අපරගොයානකා උත්‌තරකුරුකා ච. යස්‌මා තෙ ගෙහපරිග්‌ගහාභාවතො භූමියංයෙව සයන්‌ති, න පාසාදාදීසු. පටිලභීති උප්‌පාදෙසි. එතං ආසං මා අකාසීති එසා යථා පුබ්‌බෙ දූසිමාරස්‌ස, එවං තුය්‌හං ආසා දීඝරත්‌තං අනත්‌ථාවහා, තස්‌මා එදිසං ආසං මා අකාසීති මාරස්‌ස ඔවාදං අදාසි. සෙසං සබ්‌බත්‌ථ සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
Jhānavimokkhena phusīti jhānavimokkhasannissayena abhiññāñāṇena phassayi. Vananti jambudīpaṃ aphassayīti sambandho. Jambudīpo hi vanabahulatāya idha ‘‘vana’’nti vutto. Tenāha ‘‘jambusaṇḍassa issaro’’ti. Pubbavidehānaṃ dīpanti pubbavidehavāsīnaṃ dīpaṃ, pubbavidehadīpanti attho. Bhūmisayā narā nāma aparagoyānakā uttarakurukā ca. Yasmā te gehapariggahābhāvato bhūmiyaṃyeva sayanti, na pāsādādīsu. Paṭilabhīti uppādesi. Etaṃ āsaṃ mā akāsīti esā yathā pubbe dūsimārassa, evaṃ tuyhaṃ āsā dīgharattaṃ anatthāvahā, tasmā edisaṃ āsaṃ mā akāsīti mārassa ovādaṃ adāsi. Sesaṃ sabbattha suviññeyyameva.
පපඤ්‌චසූදනියා මජ්‌ඣිමනිකායට්‌ඨකථාය
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
මාරතජ්‌ජනීයසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Māratajjanīyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
නිට්‌ඨිතා ච චූළයමකවග්‌ගවණ්‌ණනා.
Niṭṭhitā ca cūḷayamakavaggavaṇṇanā.
මූලපණ්‌ණාසටීකා සමත්‌තා.
Mūlapaṇṇāsaṭīkā samattā.
දුතියො භාගො නිට්‌ඨිතො.
Dutiyo bhāgo niṭṭhito.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 10. මාරතජ්‌ජනීයසුත්‌තං • 10. Māratajjanīyasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 10. මාරතජ්‌ජනීයසුත්‌තවණ්‌ණනා • 10. Māratajjanīyasuttavaṇṇanā
