Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    6. නාගිතත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    6. Nāgitattheragāthāvaṇṇanā

    ඉතො බහිද්‌ධා පුථුඅඤ්‌ඤවාදිනන්‌ති ආයස්‌මතො නාගිතත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයං කිර පදුමුත්‌තරස්‌ස භගවතො කාලෙ නාරදො නාම බ්‍රාහ්‌මණො හුත්‌වා එකදිවසං මාළකෙ නිසින්‌නො භගවන්‌තං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙන පුරක්‌ඛතං ගච්‌ඡන්‌තං දිස්‌වා පසන්‌නමානසො තීහි ගාථාහි අභිත්‌ථවි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා අපරාපරං පුඤ්‌ඤානි කත්‌වා දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ කපිලවත්‌ථුනගරෙ සක්‍යරාජකුලෙ නිබ්‌බත්‌ති, නාගිතොතිස්‌ස නාමං අහොසි. සො භගවති කපිලවත්‌ථුස්‌මිං විහරන්‌තෙ මධුපිණ්‌ඩිකසුත්‌තං (ම. නි. 1.199 ආදයො) සුත්‌වා පටිලද්‌ධසද්‌ධො පබ්‌බජිත්‌වා විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.14.47-54) –

    Itobahiddhā puthuaññavādinanti āyasmato nāgitattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle nārado nāma brāhmaṇo hutvā ekadivasaṃ māḷake nisinno bhagavantaṃ bhikkhusaṅghena purakkhataṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso tīhi gāthāhi abhitthavi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare sakyarājakule nibbatti, nāgitotissa nāmaṃ ahosi. So bhagavati kapilavatthusmiṃ viharante madhupiṇḍikasuttaṃ (ma. ni. 1.199 ādayo) sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.47-54) –

    ‘‘විසාලමාළෙ ආසීනො, අද්‌දසං ලොකනායකං;

    ‘‘Visālamāḷe āsīno, addasaṃ lokanāyakaṃ;

    ඛීණාසවං බලප්‌පත්‌තං, භික්‌ඛුසඞ්‌ඝපුරක්‌ඛතං.

    Khīṇāsavaṃ balappattaṃ, bhikkhusaṅghapurakkhataṃ.

    ‘‘සතසහස්‌සා තෙවිජ්‌ජා, ඡළභිඤ්‌ඤා මහිද්‌ධිකා;

    ‘‘Satasahassā tevijjā, chaḷabhiññā mahiddhikā;

    පරිවාරෙන්‌ති සම්‌බුද්‌ධං, කො දිස්‌වා නප්‌පසීදති.

    Parivārenti sambuddhaṃ, ko disvā nappasīdati.

    ‘‘ඤාණෙ උපනිධා යස්‌ස, න විජ්‌ජති සදෙවකෙ;

    ‘‘Ñāṇe upanidhā yassa, na vijjati sadevake;

    අනන්‌තඤාණං සම්‌බුද්‌ධං, කො දිස්‌වා නප්‌පසීදති.

    Anantañāṇaṃ sambuddhaṃ, ko disvā nappasīdati.

    ‘‘ධම්‌මකායඤ්‌ච දීපෙන්‌තං, කෙවලං රතනාකරං;

    ‘‘Dhammakāyañca dīpentaṃ, kevalaṃ ratanākaraṃ;

    විකප්‌පෙතුං න සක්‌කොන්‌ති, කො දිස්‌වා නප්‌පසීදති.

    Vikappetuṃ na sakkonti, ko disvā nappasīdati.

    ‘‘ඉමාහි තීහි ගාථාහි, නාරදොව්‌හයවච්‌ඡලො;

    ‘‘Imāhi tīhi gāthāhi, nāradovhayavacchalo;

    පදුමුත්‌තරං ථවිත්‌වාන, සම්‌බුද්‌ධං අපරාජිතං.

    Padumuttaraṃ thavitvāna, sambuddhaṃ aparājitaṃ.

    ‘‘තෙන චිත්‌තප්‌පසාදෙන, බුද්‌ධසන්‌ථවනෙන ච;

    ‘‘Tena cittappasādena, buddhasanthavanena ca;

    කප්‌පානං සතසහස්‌සං, දුග්‌ගතිං නුපපජ්‌ජහං.

    Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.

    ‘‘ඉතො තිංසකප්‌පසතෙ, සුමිත්‌තො නාම ඛත්‌තියො;

    ‘‘Ito tiṃsakappasate, sumitto nāma khattiyo;

    සත්‌තරතනසම්‌පන්‌නො, චක්‌කවත්‌තී මහබ්‌බලො.

    Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අරහත්‌තං පන පත්‌වා සත්‌ථු අවිතථදෙසනතං ධම්‌මස්‌ස ච නිය්‍යානිකතං නිස්‌සාය සඤ්‌ජාතපීතිසොමනස්‌සො පීතිවෙගප්‌පවිස්‌සට්‌ඨං උදානං උදානෙන්‌තො –

    Arahattaṃ pana patvā satthu avitathadesanataṃ dhammassa ca niyyānikataṃ nissāya sañjātapītisomanasso pītivegappavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānento –

    86.

    86.

    ‘‘ඉතො බහිද්‌ධා පුථුඅඤ්‌ඤවාදිනං, මග්‌ගො න නිබ්‌බානගමො යථා අයං;

    ‘‘Ito bahiddhā puthuaññavādinaṃ, maggo na nibbānagamo yathā ayaṃ;

    ඉතිස්‌සු සඞ්‌ඝං භගවානුසාසති, සත්‌ථා සයං පාණිතලෙව දස්‌සය’’න්‌ති. –

    Itissu saṅghaṃ bhagavānusāsati, satthā sayaṃ pāṇitaleva dassaya’’nti. –

    ගාථං අභාසි.

    Gāthaṃ abhāsi.

    තත්‌ථ ඉතො බහිද්‌ධාති ඉමස්‌මා බුද්‌ධසාසනා බාහිරකෙ සමයෙ, තෙනාහ ‘‘පුථුඅඤ්‌ඤවාදින’’න්‌ති, නානාතිත්‌ථියානන්‌ති අත්‌ථො. මග්‌ගො න නිබ්‌බානගමො යථා අයන්‌ති යථා අයං අරියො අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො එකංසෙන නිබ්‌බානං ගච්‌ඡතීති නිබ්‌බානගමො, නිබ්‌බානගාමී, එවං නිබ්‌බානගමො මග්‌ගො තිත්‌ථියසමයෙ නත්‌ථි අසම්‌මාසම්‌බුද්‌ධප්‌පවෙදිතත්‌තා අඤ්‌ඤතිත්‌ථියවාදස්‌ස. තෙනාහ භගවා –

    Tattha ito bahiddhāti imasmā buddhasāsanā bāhirake samaye, tenāha ‘‘puthuaññavādina’’nti, nānātitthiyānanti attho. Maggo na nibbānagamo yathā ayanti yathā ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo ekaṃsena nibbānaṃ gacchatīti nibbānagamo, nibbānagāmī, evaṃ nibbānagamo maggo titthiyasamaye natthi asammāsambuddhappaveditattā aññatitthiyavādassa. Tenāha bhagavā –

    ‘‘ඉධෙව , භික්‌ඛවෙ, සමණො, ඉධ දුතියො සමණො, ඉධ තතියො සමණො, ඉධ චතුත්‌ථො සමණො, සුඤ්‌ඤා පරප්‌පවාදා සමණෙභි අඤ්‌ඤෙහී’’ති (දී. නි. 2.214; ම. නි. 1.139; අ. නි. 4.241).

    ‘‘Idheva , bhikkhave, samaṇo, idha dutiyo samaṇo, idha tatiyo samaṇo, idha catuttho samaṇo, suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (dī. ni. 2.214; ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241).

    ඉතීති එවං. අස්‌සූති නිපාතමත්‌තං. සඞ්‌ඝන්‌ති භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං, උක්‌කට්‌ඨනිද්‌දෙසොයං යථා ‘‘සත්‌ථා දෙවමනුස්‌සාන’’න්‌ති. සඞ්‌ඝන්‌ති වා සමූහං, වෙනෙය්‍යජනන්‌ති අධිප්‌පායො. භගවාති භාග්‍යවන්‌තතාදීහි කාරණෙහි භගවා, අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො. විත්‌ථාරො පන පරමත්‌ථදීපනියං ඉතිවුත්‌තකවණ්‌ණනායං වුත්‌තනයෙන වෙදිතබ්‌බො. සත්‌ථාති දිට්‌ඨධම්‌මිකසම්‌පරායිකපරමත්‌ථෙහි යථාරහං අනුසාසතීති සත්‌ථා. සයන්‌ති සයමෙව. අයඤ්‌හෙත්‌ථ අත්‌ථො – ‘‘සීලාදික්‌ඛන්‌ධත්‌තයසඞ්‌ගහො සම්‌මාදිට්‌ඨිආදීනං අට්‌ඨන්‌නං අඞ්‌ගානං වසෙන අට්‌ඨඞ්‌ගිකො නිබ්‌බානගාමී අරියමග්‌ගො යථා මම සාසනෙ අත්‌ථි, එවං බාහිරකසමයෙ මග්‌ගො නාම නත්‌ථී’’ති සීහනාදං නදන්‌තො අම්‌හාකං සත්‌ථා භගවා සයමෙව සයම්‌භූඤාණෙන ඤාතං, සයමෙව වා මහාකරුණාසඤ්‌චොදිතො හුත්‌වා අත්‌තනො දෙසනාවිලාසසම්‌පත්‌තියා හත්‌ථතලෙ ආමලකං විය දස්‌සෙන්‌තො භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං වෙනෙය්‍යජනතං අනුසාසති ඔවදතීති.

    Itīti evaṃ. Assūti nipātamattaṃ. Saṅghanti bhikkhusaṅghaṃ, ukkaṭṭhaniddesoyaṃ yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti. Saṅghanti vā samūhaṃ, veneyyajananti adhippāyo. Bhagavāti bhāgyavantatādīhi kāraṇehi bhagavā, ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana paramatthadīpaniyaṃ itivuttakavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbo. Satthāti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsatīti satthā. Sayanti sayameva. Ayañhettha attho – ‘‘sīlādikkhandhattayasaṅgaho sammādiṭṭhiādīnaṃ aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ vasena aṭṭhaṅgiko nibbānagāmī ariyamaggo yathā mama sāsane atthi, evaṃ bāhirakasamaye maggo nāma natthī’’ti sīhanādaṃ nadanto amhākaṃ satthā bhagavā sayameva sayambhūñāṇena ñātaṃ, sayameva vā mahākaruṇāsañcodito hutvā attano desanāvilāsasampattiyā hatthatale āmalakaṃ viya dassento bhikkhusaṅghaṃ veneyyajanataṃ anusāsati ovadatīti.

    නාගිතත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Nāgitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 6. නාගිතත්‌ථෙරගාථා • 6. Nāgitattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact