Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ජාතක-අට්‌ඨකථා • Jātaka-aṭṭhakathā

    [28] 8. නන්‌දිවිසාලජාතකවණ්‌ණනා

    [28] 8. Nandivisālajātakavaṇṇanā

    මනුඤ්‌ඤමෙව භාසෙය්‍යාති ඉදං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො ඡබ්‌බග්‌ගියානං භික්‌ඛූනං ඔමසවාදං ආරබ්‌භ කථෙසි. තස්‌මිඤ්‌හි සමයෙ ඡබ්‌බග්‌ගියා කලහං කරොන්‌තා පෙසලෙ භික්‌ඛූ ඛුංසෙන්‌ති වම්‌භෙන්‌ති ඔවිජ්‌ඣන්‌ති, දසහි අක්‌කොසවත්‌ථූහි අක්‌කොසන්‌ති. භික්‌ඛූ භගවතො ආරොචෙසුං. භගවා ඡබ්‌බග්‌ගියෙ පක්‌කොසාපෙත්‌වා ‘‘සච්‌චං කිර භික්‌ඛවො’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘සච්‌ච’’න්‌ති වුත්‌තෙ විගරහිත්‌වා ‘‘භික්‌ඛවෙ, ඵරුසවාචා නාම තිරච්‌ඡානගතානම්‌පි අමනාපා, පුබ්‌බෙපි එකො තිරච්‌ඡානගතො අත්‌තානං ඵරුසෙන සමුදාචරන්‌තං සහස්‌සං පරාජෙසී’’ති වත්‌වා අතීතං ආහරි.

    Manuññamevabhāseyyāti idaṃ satthā jetavane viharanto chabbaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ omasavādaṃ ārabbha kathesi. Tasmiñhi samaye chabbaggiyā kalahaṃ karontā pesale bhikkhū khuṃsenti vambhenti ovijjhanti, dasahi akkosavatthūhi akkosanti. Bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Bhagavā chabbaggiye pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira bhikkhavo’’ti pucchitvā ‘‘sacca’’nti vutte vigarahitvā ‘‘bhikkhave, pharusavācā nāma tiracchānagatānampi amanāpā, pubbepi eko tiracchānagato attānaṃ pharusena samudācarantaṃ sahassaṃ parājesī’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    අතීතෙ ගන්‌ධාරරට්‌ඨෙ තක්‌කසිලායං ගන්‌ධාරරාජා රජ්‌ජං කාරෙසි. තදා බොධිසත්‌තො ගොයොනියං නිබ්‌බත්‌ති. අථ නං තරුණවච්‌ඡකකාලෙයෙව එකො බ්‍රාහ්‌මණො ගොදක්‌ඛිණාදායකානං සන්‌තිකා ලභිත්‌වා ‘‘නන්‌දිවිසාලො’’ති නාමං කත්‌වා පුත්‌තට්‌ඨානෙ ඨපෙත්‌වා සම්‌පියායමානො යාගුභත්‌තාදීනි දත්‌වා පොසෙසි. බොධිසත්‌තො වයප්‌පත්‌තො චින්‌තෙසි ‘‘අහං ඉමිනා බ්‍රාහ්‌මණෙන කිච්‌ඡෙන පටිජග්‌ගිතො, මයා ච සද්‌ධිං සකලජම්‌බුදීපෙ අඤ්‌ඤො සමධුරො ගොණො නාම නත්‌ථි, යංනූනාහං අත්‌තනො බලං දස්‌සෙත්‌වා බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස පොසාවනියං දදෙය්‍ය’’න්‌ති සො එකදිවසං බ්‍රාහ්‌මණං ආහ ‘‘ගච්‌ඡ, බ්‍රාහ්‌මණ, එකං ගොවිත්‌තකසෙට්‌ඨිං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ‘මය්‌හං බලිබද්‌දො අතිබද්‌ධං සකටසතං පවට්‌ටෙතී’ති වත්‌වා සහස්‌සෙන අබ්‌භුතං කරොහී’’ති. සො බ්‍රාහ්‌මණො සෙට්‌ඨිස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා කථං සමුට්‌ඨාපෙසි ‘‘ඉමස්‌මිං නගරෙ කස්‌ස ගොණො ථාමසම්‌පන්‌නො’’ති. අථ නං සෙට්‌ඨි ‘‘අසුකස්‌ස ච අසුකස්‌ස චා’’ති වත්‌වා ‘‘සකලනගරෙ පන අම්‌හාකං ගොණෙහි සදිසො නාම නත්‌ථී’’ති ආහ. බ්‍රාහ්‌මණො ‘‘මය්‌හං එකො ගොණො අතිබද්‌ධං සකටසතං පවට්‌ටෙතුං සමත්‌ථො අත්‌ථී’’ති ආහ. සෙට්‌ඨි ගහපති ‘‘කුතො එවරූපො ගොණො’’ති ආහ. බ්‍රාහ්‌මණො ‘‘මය්‌හං ගෙහෙ අත්‌ථී’’ති. ‘‘තෙන හි අබ්‌භුතං කරොහී’’ති. ‘‘සාධු කරොමී’’ති සහස්‌සෙන අබ්‌භුතං අකාසි.

    Atīte gandhāraraṭṭhe takkasilāyaṃ gandhārarājā rajjaṃ kāresi. Tadā bodhisatto goyoniyaṃ nibbatti. Atha naṃ taruṇavacchakakāleyeva eko brāhmaṇo godakkhiṇādāyakānaṃ santikā labhitvā ‘‘nandivisālo’’ti nāmaṃ katvā puttaṭṭhāne ṭhapetvā sampiyāyamāno yāgubhattādīni datvā posesi. Bodhisatto vayappatto cintesi ‘‘ahaṃ iminā brāhmaṇena kicchena paṭijaggito, mayā ca saddhiṃ sakalajambudīpe añño samadhuro goṇo nāma natthi, yaṃnūnāhaṃ attano balaṃ dassetvā brāhmaṇassa posāvaniyaṃ dadeyya’’nti so ekadivasaṃ brāhmaṇaṃ āha ‘‘gaccha, brāhmaṇa, ekaṃ govittakaseṭṭhiṃ upasaṅkamitvā ‘mayhaṃ balibaddo atibaddhaṃ sakaṭasataṃ pavaṭṭetī’ti vatvā sahassena abbhutaṃ karohī’’ti. So brāhmaṇo seṭṭhissa santikaṃ gantvā kathaṃ samuṭṭhāpesi ‘‘imasmiṃ nagare kassa goṇo thāmasampanno’’ti. Atha naṃ seṭṭhi ‘‘asukassa ca asukassa cā’’ti vatvā ‘‘sakalanagare pana amhākaṃ goṇehi sadiso nāma natthī’’ti āha. Brāhmaṇo ‘‘mayhaṃ eko goṇo atibaddhaṃ sakaṭasataṃ pavaṭṭetuṃ samattho atthī’’ti āha. Seṭṭhi gahapati ‘‘kuto evarūpo goṇo’’ti āha. Brāhmaṇo ‘‘mayhaṃ gehe atthī’’ti. ‘‘Tena hi abbhutaṃ karohī’’ti. ‘‘Sādhu karomī’’ti sahassena abbhutaṃ akāsi.

    සො සකටසතං වාලුකාසක්‌ඛරපාසාණානංයෙව පූරෙත්‌වා පටිපාටියා ඨපෙත්‌වා සබ්‌බානි අක්‌ඛබන්‌ධනයොත්‌තෙන එකතො බන්‌ධිත්‌වා නන්‌දිවිසාලං න්‌හාපෙත්‌වා ගන්‌ධපඤ්‌චඞ්‌ගුලිකං කත්‌වා කණ්‌ඨෙ මාලං පිළන්‌ධිත්‌වා පුරිමසකටධුරෙ එකකමෙව යොජෙත්‌වා සයං ධුරෙ නිසීදිත්‌වා පතොදං උක්‌ඛිපිත්‌වා ‘‘ගච්‌ඡ කූට, වහස්‌සු කූටා’’ති ආහ. බොධිසත්‌තො ‘‘අයං මං අකූටං කූටවාදෙන සමුදාචරතී’’ති චත්‌තාරො පාදෙ ථම්‌භෙ විය නිච්‌චලෙ කත්‌වා අට්‌ඨාසි. සෙට්‌ඨි තඞ්‌ඛණඤ්‌ඤෙව බ්‍රාහ්‌මණං සහස්‌සං ආහරාපෙසි. බ්‍රාහ්‌මණො සහස්‌සපරාජිතො ගොණං මුඤ්‌චිත්‌වා ඝරං ගන්‌ත්‌වා සොකාභිභූතො නිපජ්‌ජි. නන්‌දිවිසාලො චරිත්‌වා ආගතො බ්‍රාහ්‌මණං සොකාභිභූතං දිස්‌වා උපසඞ්‌කමිත්‌වා ‘‘කිං, බ්‍රාහ්‌මණ, නිද්‌දායසී’’ති ආහ. ‘‘කුතො මෙ, නිද්‌දා, සහස්‌සපරාජිතස්‌සාති, බ්‍රාහ්‌මණ, මයා එත්‌තකං කාලං තව ගෙහෙ වසන්‌තෙන අත්‌ථි කිඤ්‌චි භාජනං වා භින්‌දිතපුබ්‌බං, කොචි වා මද්‌දිතපුබ්‌බො, අට්‌ඨානෙ වා පන උච්‌චාරපස්‌සාවො කතපුබ්‌බො’’ති? ‘‘නත්‌ථි තාතා’’ති. අථ ත්‌වං මං කස්‌මා කූටවාදෙන සමුදාචරසි, තවෙවෙසො දොසො, මය්‌හං දොසො නත්‌ථි, ගච්‌ඡ, තෙන සද්‌ධිං ද්‌වීහි සහස්‌සෙහි අබ්‌භුතං කරොහි, කෙවලං මං අකූටං කූටවාදෙන මා සමුදාචරසීති.

    So sakaṭasataṃ vālukāsakkharapāsāṇānaṃyeva pūretvā paṭipāṭiyā ṭhapetvā sabbāni akkhabandhanayottena ekato bandhitvā nandivisālaṃ nhāpetvā gandhapañcaṅgulikaṃ katvā kaṇṭhe mālaṃ piḷandhitvā purimasakaṭadhure ekakameva yojetvā sayaṃ dhure nisīditvā patodaṃ ukkhipitvā ‘‘gaccha kūṭa, vahassu kūṭā’’ti āha. Bodhisatto ‘‘ayaṃ maṃ akūṭaṃ kūṭavādena samudācaratī’’ti cattāro pāde thambhe viya niccale katvā aṭṭhāsi. Seṭṭhi taṅkhaṇaññeva brāhmaṇaṃ sahassaṃ āharāpesi. Brāhmaṇo sahassaparājito goṇaṃ muñcitvā gharaṃ gantvā sokābhibhūto nipajji. Nandivisālo caritvā āgato brāhmaṇaṃ sokābhibhūtaṃ disvā upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ, brāhmaṇa, niddāyasī’’ti āha. ‘‘Kuto me, niddā, sahassaparājitassāti, brāhmaṇa, mayā ettakaṃ kālaṃ tava gehe vasantena atthi kiñci bhājanaṃ vā bhinditapubbaṃ, koci vā madditapubbo, aṭṭhāne vā pana uccārapassāvo katapubbo’’ti? ‘‘Natthi tātā’’ti. Atha tvaṃ maṃ kasmā kūṭavādena samudācarasi, taveveso doso, mayhaṃ doso natthi, gaccha, tena saddhiṃ dvīhi sahassehi abbhutaṃ karohi, kevalaṃ maṃ akūṭaṃ kūṭavādena mā samudācarasīti.

    බ්‍රාහ්‌මණො තස්‌ස වචනං සුත්‌වා ගන්‌ත්‌වා ද්‌වීහි සහස්‌සෙහි අබ්‌භුතං කත්‌වා පුරිමනයෙනෙව සකටසතං අතිබන්‌ධිත්‌වා නන්‌දිවිසාලං මණ්‌ඩෙත්‌වා පුරිමසකටධුරෙ යොජෙසි. කථං යොජෙසීති? යුගං ධුරෙ නිච්‌චලං බන්‌ධිත්‌වා එකාය කොටියා නන්‌දිවිසාලං යොජෙත්‌වා එකං කොටිං ධුරයොත්‌තෙන පලිවෙඨෙත්‌වා යුගකොටිඤ්‌ච අක්‌ඛපාදඤ්‌ච නිස්‌සාය මුණ්‌ඩරුක්‌ඛදණ්‌ඩකං දත්‌වා තෙන යොත්‌තෙන නිච්‌චලං බන්‌ධිත්‌වා ඨපෙසි. එවඤ්‌හි කතෙ යුගං එත්‌තො වා ඉතො වා න ගච්‌ඡති, සක්‌කා හොති එකෙනෙව ගොණෙන ආකඩ්‌ඪිතුං. අථස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණො ධුරෙ නිසීදිත්‌වා නන්‌දිවිසාලස්‌ස පිට්‌ඨිං පරිමජ්‌ජිත්‌වා ‘‘ගච්‌ඡ භද්‍ර, වහස්‌සු, භන්‌ද්‍රා’’ති ආහ. බොධිසත්‌තො අතිබද්‌ධං සකටසතං එකවෙගෙනෙව ආකඩ්‌ඪිත්‌වා පච්‌ඡා ඨිතං සකටං පුරතො ඨිතස්‌ස සකටස්‌ස ඨානෙ ඨපෙසි . ගොවිත්‌තකසෙට්‌ඨි පරාජිතො බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස ද්‌වෙ සහස්‌සානි අදාසි. අඤ්‌ඤෙපි මනුස්‌සා බොධිසත්‌තස්‌ස බහුං ධනං අදංසු, සබ්‌බං බ්‍රාහ්‌මණස්‌සෙව අහොසි. එවං සො බොධිසත්‌තං නිස්‌සාය බහුං ධනං ලභි.

    Brāhmaṇo tassa vacanaṃ sutvā gantvā dvīhi sahassehi abbhutaṃ katvā purimanayeneva sakaṭasataṃ atibandhitvā nandivisālaṃ maṇḍetvā purimasakaṭadhure yojesi. Kathaṃ yojesīti? Yugaṃ dhure niccalaṃ bandhitvā ekāya koṭiyā nandivisālaṃ yojetvā ekaṃ koṭiṃ dhurayottena paliveṭhetvā yugakoṭiñca akkhapādañca nissāya muṇḍarukkhadaṇḍakaṃ datvā tena yottena niccalaṃ bandhitvā ṭhapesi. Evañhi kate yugaṃ etto vā ito vā na gacchati, sakkā hoti ekeneva goṇena ākaḍḍhituṃ. Athassa brāhmaṇo dhure nisīditvā nandivisālassa piṭṭhiṃ parimajjitvā ‘‘gaccha bhadra, vahassu, bhandrā’’ti āha. Bodhisatto atibaddhaṃ sakaṭasataṃ ekavegeneva ākaḍḍhitvā pacchā ṭhitaṃ sakaṭaṃ purato ṭhitassa sakaṭassa ṭhāne ṭhapesi . Govittakaseṭṭhi parājito brāhmaṇassa dve sahassāni adāsi. Aññepi manussā bodhisattassa bahuṃ dhanaṃ adaṃsu, sabbaṃ brāhmaṇasseva ahosi. Evaṃ so bodhisattaṃ nissāya bahuṃ dhanaṃ labhi.

    සත්‌ථා ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, ඵරුසවචනං නාම කස්‌සචි මනාප’’න්‌ති ඡබ්‌බග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ ගරහිත්‌වා සික්‌ඛාපදං පඤ්‌ඤපෙත්‌වා අභිසම්‌බුද්‌ධො හුත්‌වා ඉමං ගාථමාහ –

    Satthā ‘‘na, bhikkhave, pharusavacanaṃ nāma kassaci manāpa’’nti chabbaggiye bhikkhū garahitvā sikkhāpadaṃ paññapetvā abhisambuddho hutvā imaṃ gāthamāha –

    28.

    28.

    ‘‘මනුඤ්‌ඤමෙව භාසෙය්‍ය, නාමනුඤ්‌ඤං කුදාචනං;

    ‘‘Manuññameva bhāseyya, nāmanuññaṃ kudācanaṃ;

    මනුඤ්‌ඤං භාසමානස්‌ස, ගරුං භාරං උදද්‌ධරි;

    Manuññaṃ bhāsamānassa, garuṃ bhāraṃ udaddhari;

    ධනඤ්‌ච නං අලාභෙසි, තෙන චත්‌තමනො අහූ’’ති.

    Dhanañca naṃ alābhesi, tena cattamano ahū’’ti.

    තත්‌ථ මනුඤ්‌ඤමෙව භාසෙය්‍යාති පරෙන සද්‌ධිං භාසමානො චතුදොසවිරහිතං මධුරං මනාපං සණ්‌හං මුදුකං පියවචනමෙව භාසෙය්‍ය. ගරුං භාරං උදද්‌ධරීති නන්‌දිවිසාලො බලිබද්‌දො අමනාපං භාසමානස්‌ස භාරං අනුද්‌ධරිත්‌වා පච්‌ඡා මනාපං පියවචනං භාසමානස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස ගරුං භාරං උද්‌ධරි, උද්‌ධරිත්‌වා කඩ්‌ඪිත්‌වා පවට්‌ටෙසීති අත්‌ථො, ද-කාරො පනෙත්‌ථ බ්‍යඤ්‌ජනසන්‌ධිවසෙන පදසන්‌ධිකරො.

    Tattha manuññameva bhāseyyāti parena saddhiṃ bhāsamāno catudosavirahitaṃ madhuraṃ manāpaṃ saṇhaṃ mudukaṃ piyavacanameva bhāseyya. Garuṃ bhāraṃ udaddharīti nandivisālo balibaddo amanāpaṃ bhāsamānassa bhāraṃ anuddharitvā pacchā manāpaṃ piyavacanaṃ bhāsamānassa brāhmaṇassa garuṃ bhāraṃ uddhari, uddharitvā kaḍḍhitvā pavaṭṭesīti attho, da-kāro panettha byañjanasandhivasena padasandhikaro.

    ඉති සත්‌ථා ‘‘මනුඤ්‌ඤමෙව භාසෙය්‍යා’’ති ඉමං ධම්‌මදෙසනං ආහරිත්‌වා ජාතකං සමොධානෙසි – ‘‘තදා බ්‍රාහ්‌මණො ආනන්‌දො අහොසි, නන්‌දිවිසාලො පන අහමෙව අහොසි’’න්‌ති.

    Iti satthā ‘‘manuññameva bhāseyyā’’ti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā brāhmaṇo ānando ahosi, nandivisālo pana ahameva ahosi’’nti.

    නන්‌දිවිසාලජාතකවණ්‌ණනා අට්‌ඨමා.

    Nandivisālajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ජාතකපාළි • Jātakapāḷi / 28. නන්‌දිවිසාලජාතකං • 28. Nandivisālajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact