| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
4. පඤ්‌ඤාපරිහීනසුත්‌තවණ්‌ණනා
4. Paññāparihīnasuttavaṇṇanā
41. චතුත්‌ථෙ සුපරිහීනාති සුට්‌ඨු පරිහීනා. යෙ අරියාය පඤ්‌ඤාය පරිහීනාති යෙ සත්‌තා පඤ්‌චන්‌නං ඛන්‌ධානං උදයබ්‌බයපටිවිජ්‌ඣනෙන චතුසච්‌චපටිවිජ්‌ඣනෙන ච කිලෙසෙහි ආරකා ඨිතත්‌තා අරියාය පරිසුද්‌ධාය විපස්‌සනාපඤ්‌ඤාය ච මග්‌ගපඤ්‌ඤාය ච පරිහීනා, තෙ ලොකියලොකුත්‌තරාහි සම්‌පත්‌තීහි අතිවිය පරිහීනා මහාජානිකා. කෙ පන තෙති? යෙ කම්‌මාවරණෙන සමන්‌නාගතා. තෙ හි මිච්‌ඡත්‌තනියතභාවතො එකන්‌තෙන පරිහීනා අපරිපුණ්‌ණා මහාජානිකා. තෙනාහ ‘‘දුග්‌ගති පාටිකඞ්‌ඛා’’ති. විපාකාවරණසමඞ්‌ගිනොපි පරිහීනා. අථ වා සුක්‌කපක්‌ඛෙ අපරිහීනා නාම තිවිධාවරණවිරහිතා සම්‌මාදිට්‌ඨිකා කම්‌මස්‌සකතඤාණෙන ච සමන්‌නාගතා. සෙසං වුත්‌තනයානුසාරෙන වෙදිතබ්‌බං.
41. Catutthe suparihīnāti suṭṭhu parihīnā. Ye ariyāya paññāya parihīnāti ye sattā pañcannaṃ khandhānaṃ udayabbayapaṭivijjhanena catusaccapaṭivijjhanena ca kilesehi ārakā ṭhitattā ariyāya parisuddhāya vipassanāpaññāya ca maggapaññāya ca parihīnā, te lokiyalokuttarāhi sampattīhi ativiya parihīnā mahājānikā. Ke pana teti? Ye kammāvaraṇena samannāgatā. Te hi micchattaniyatabhāvato ekantena parihīnā aparipuṇṇā mahājānikā. Tenāha ‘‘duggati pāṭikaṅkhā’’ti. Vipākāvaraṇasamaṅginopi parihīnā. Atha vā sukkapakkhe aparihīnā nāma tividhāvaraṇavirahitā sammādiṭṭhikā kammassakatañāṇena ca samannāgatā. Sesaṃ vuttanayānusārena veditabbaṃ.
ගාථාසු පඤ්‌ඤායාති නිස්‌සක්‌කවචනං, විපස්‌සනාඤාණතො මග්‌ගඤාණතො ච පරිහානෙනාති. සාමිවචනං වා එතං, යථාවුත්‌තඤාණස්‌ස පරිහානෙනාති, උප්‌පාදෙතබ්‌බස්‌ස අනුප්‌පාදනමෙව චෙත්‌ථ පරිහානං. නිවිට්‌ඨං නාමරූපස්‌මින්‌ති නාමරූපෙ උපාදානක්‌ඛන්‌ධපඤ්‌චකෙ ‘‘එතං මමා’’තිආදිනා තණ්‌හාදිට්‌ඨිවසෙන අභිනිවිට්‌ඨං අජ්‌ඣොසිතං, තතො එව ඉදං සච්‌චන්‌ති මඤ්‌ඤතීති ‘‘ඉදමෙව සච්‌චං මොඝමඤ්‌ඤ’’න්‌ති මඤ්‌ඤති. ‘‘සදෙවකෙ ලොකෙ’’ති විභත්‌ති පරිණාමෙතබ්‌බා.
Gāthāsu paññāyāti nissakkavacanaṃ, vipassanāñāṇato maggañāṇato ca parihānenāti. Sāmivacanaṃ vā etaṃ, yathāvuttañāṇassa parihānenāti, uppādetabbassa anuppādanameva cettha parihānaṃ. Niviṭṭhaṃ nāmarūpasminti nāmarūpe upādānakkhandhapañcake ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā taṇhādiṭṭhivasena abhiniviṭṭhaṃ ajjhositaṃ, tato eva idaṃ saccanti maññatīti ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti maññati. ‘‘Sadevake loke’’ti vibhatti pariṇāmetabbā.
එවං පඨමගාථාය සංකිලෙසපක්‌ඛං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි යස්‌සා අනුප්‌පත්‌තියා නාමරූපස්‌මිං මඤ්‌ඤනාභිනිවෙසෙහි කිලෙසවට්‌ටං වත්‌තති, තස්‌සා උප්‌පත්‌තියා වට්‌ටස්‌ස උපච්‌ඡෙදොති පඤ්‌ඤාය ආනුභාවං පකාසෙන්‌තො ‘‘පඤ්‌ඤා හි සෙට්‌ඨා ලොකස්‌මි’’න්‌ති ගාථමාහ.
Evaṃ paṭhamagāthāya saṃkilesapakkhaṃ dassetvā idāni yassā anuppattiyā nāmarūpasmiṃ maññanābhinivesehi kilesavaṭṭaṃ vattati, tassā uppattiyā vaṭṭassa upacchedoti paññāya ānubhāvaṃ pakāsento ‘‘paññā hi seṭṭhā lokasmi’’nti gāthamāha.
තත්‌ථ ලොකස්‌මින්‌ති සඞ්‌ඛාරලොකස්‌මිං. සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො විය සත්‌තෙසු, සඞ්‌ඛාරෙසු පඤ්‌ඤාසදිසො ධම්‌මො නත්‌ථි. පඤ්‌ඤුත්‌තරා හි කුසලා ධම්‌මා, පඤ්‌ඤාය ච සිද්‌ධාය සබ්‌බෙ අනවජ්‌ජධම්‌මා සිද්‌ධා එව හොන්‌ති. තථා හි වුත්‌තං ‘‘සම්‌මාදිට්‌ඨිස්‌ස සම්‌මාසඞ්‌කප්‌පො පහොතී’’තිආදි (ම. නි. 3.141; සං. නි. 5.1). යා පනෙත්‌ථ පඤ්‌ඤා අධිප්‌පෙතා, සා සෙට්‌ඨාති ථොමිතා. යථා ච සා පවත්‌තති, තං දස්‌සෙතුං ‘‘යායං නිබ්‌බෙධගාමිනී’’තිආදි වුත්‌තං. තස්‌සත්‌ථො – යා අයං පඤ්‌ඤා අනිබ්‌බිද්‌ධපුබ්‌බං අපදාලිතපුබ්‌බං ලොභක්‌ඛන්‌ධාදිං නිබ්‌බිජ්‌ඣන්‌තී පදාලෙන්‌තී ගච්‌ඡති පවත්‌තතීති නිබ්‌බෙධගාමිනී, යාය ච තස්‌මිං තස්‌මිං භවයොනිගතිවිඤ්‌ඤාණට්‌ඨිතිසත්‌තාවාසෙසු සත්‌තනිකායෙසු ඛන්‌ධානං පඨමාභිනිබ්‌බත්‌තිසඞ්‌ඛාතාය ජාතියා තංනිමිත්‌තස්‌ස ච කම්‌මභවස්‌ස පරික්‌ඛයං පරියොසානං නිබ්‌බානං අරහත්‌තඤ්‌ච සම්‌මා අවිපරීතං ජානාති සච්‌ඡිකරොති, අයං සහවිපස්‌සනා මග්‌ගපඤ්‌ඤා සෙට්‌ඨා ලොකස්‌මින්‌ති.
Tattha lokasminti saṅkhāralokasmiṃ. Sammāsambuddho viya sattesu, saṅkhāresu paññāsadiso dhammo natthi. Paññuttarā hi kusalā dhammā, paññāya ca siddhāya sabbe anavajjadhammā siddhā eva honti. Tathā hi vuttaṃ ‘‘sammādiṭṭhissa sammāsaṅkappo pahotī’’tiādi (ma. ni. 3.141; saṃ. ni. 5.1). Yā panettha paññā adhippetā, sā seṭṭhāti thomitā. Yathā ca sā pavattati, taṃ dassetuṃ ‘‘yāyaṃ nibbedhagāminī’’tiādi vuttaṃ. Tassattho – yā ayaṃ paññā anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ lobhakkhandhādiṃ nibbijjhantī padālentī gacchati pavattatīti nibbedhagāminī, yāya ca tasmiṃ tasmiṃ bhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsesu sattanikāyesu khandhānaṃ paṭhamābhinibbattisaṅkhātāya jātiyā taṃnimittassa ca kammabhavassa parikkhayaṃ pariyosānaṃ nibbānaṃ arahattañca sammā aviparītaṃ jānāti sacchikaroti, ayaṃ sahavipassanā maggapaññā seṭṭhā lokasminti.
ඉදානි යථාවුත්‌තපඤ්‌ඤානුභාවසම්‌පන්‌නෙ ඛීණාසවෙ අභිත්‌ථවන්‌තො ‘‘තෙසං දෙවා මනුස්‌සා චා’’ති ඔසානගාථමාහ. තස්‌සත්‌ථො – තෙසං චතූසු අරියසච්‌චෙසු පරිඤ්‌ඤාදීනං සොළසන්‌නං කිච්‌චානං නිට්‌ඨිතත්‌තා චතුසච්‌චසම්‌බොධෙන සම්‌බුද්‌ධානං, සතිවෙපුල්‌ලප්‌පත්‌තියා සතිමතං, වුත්‌තනයෙන සමුග්‌ඝාතිතසම්‌මොහත්‌තා පඤ්‌ඤාවෙපුල්‌ලප්‌පත්‌තියා හාසපඤ්‌ඤානං, පුබ්‌බභාගෙ වා සීලාදිපාරිපූරිතො පට්‌ඨාය යාව නිබ්‌බානසච්‌ඡිකිරියාය හාසවෙදතුට්‌ඨිපාමොජ්‌ජබහුලතාය හාසපඤ්‌ඤානං, සබ්‌බසො පරික්‌ඛීණභවසංයොජනත්‌තා අන්‌තිමසරීරධාරීනං ඛීණාසවානං දෙවා මනුස්‌සා ච පිහයන්‌ති පියා හොන්‌ති, තබ්‌භාවං අධිගන්‌තුං ඉච්‌ඡන්‌ති ‘‘අහො පඤ්‌ඤානුභාවො, අහො වත මයම්‌පි එදිසා එවං නිත්‌තිණ්‌ණසබ්‌බදුක්‌ඛා භවෙය්‍යාමා’’ති.
Idāni yathāvuttapaññānubhāvasampanne khīṇāsave abhitthavanto ‘‘tesaṃ devā manussā cā’’ti osānagāthamāha. Tassattho – tesaṃ catūsu ariyasaccesu pariññādīnaṃ soḷasannaṃ kiccānaṃ niṭṭhitattā catusaccasambodhena sambuddhānaṃ, sativepullappattiyā satimataṃ, vuttanayena samugghātitasammohattā paññāvepullappattiyā hāsapaññānaṃ, pubbabhāge vā sīlādipāripūrito paṭṭhāya yāva nibbānasacchikiriyāya hāsavedatuṭṭhipāmojjabahulatāya hāsapaññānaṃ, sabbaso parikkhīṇabhavasaṃyojanattā antimasarīradhārīnaṃ khīṇāsavānaṃ devā manussā ca pihayanti piyā honti, tabbhāvaṃ adhigantuṃ icchanti ‘‘aho paññānubhāvo, aho vata mayampi edisā evaṃ nittiṇṇasabbadukkhā bhaveyyāmā’’ti.
චතුත්‌ථසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 4. පඤ්‌ඤාපරිහීනසුත්‌තං • 4. Paññāparihīnasuttaṃ
