| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi |
១៧៣. បាដលិគាមវត្ថុកថា
173. Pāṭaligāmavatthukathā
២៨៥. យថា សព្ពំ សន្ថតំ ហោតិ, ឯវំ តថា សព្ពសន្ថរិសន្ថតន្តិ យោជនា។
285. Yathā sabbaṃ santhataṃ hoti, evaṃ tathā sabbasantharisanthatanti yojanā.
២៨៦. សុនិធោ ច វស្សការោ ចាតិ ឯត្ថ ចការេហិ ទ្វន្ទវាក្យំ ទស្សេតិ។ អាយមុខបច្ឆិន្ទនត្ថន្តិ សុង្កមុខស្ស បច្ឆេទនត្ថំ។ ‘‘ឃរវត្ថូនី’’តិ ឥមិនា វត្ថុសទ្ទស្ស ការណទព្ពត្ថេ បដិក្ខិបិត្វា ភូភេទត្ថំ ទីបេតិ។ តា ទេវតា នាមេន្តិ កិរាតិ យោជនា។ យថានុរូបន្តិ យំ យំ ភោគពលានុរូបំ។ លោកេតិ សត្តលោកេ។ សទ្ទោតិ កិត្តិឃោសោ។ តេនេវាតិ តេន សទ្ទស្ស អព្ភុគ្គតហេតុនា ឯវ។ ‘‘ឱសរណដ្ឋានំ នាមា’’តិ ឥមិនា អរិយំ អាយតនន្តិ ឯត្ថ អាយតនសទ្ទោ សមោសរណដ្ឋានត្ថោតិ ទស្សេតិ។ យត្តកំ កយវិក្កយដ្ឋានំ នាមាតិ សម្ពន្ធោ។ ‘‘វាណិជានំ…បេ.… កយវិក្កយដ្ឋានំ នាមា’’តិ ឥមិនា វណិជា បតន្តិ សន្និបតន្តិ ឯត្ថាតិ វណិប្បតោតិ វចនត្ថំ ទស្សេតិ។ ‘‘វណិជបតោ’’តិ វត្តព្ពេ ជការលោបោតិ ទដ្ឋព្ពោ។ បាឡិយំ ‘‘តេស’’ន្តិ បាឋសេសស្ស អជ្ឈាហរិតព្ពភាវំ ទស្សេតុំ វុត្តំ ‘‘តេសំ អរិយាយតនវាណិជបតាន’’ន្តិ។ តេសន្តិ ច សាម្យត្ថេ សាមិវចនំ, និទ្ធារណត្ថេ វា វិភត្តអបាទានត្ថេ វា។ ឥទន្តិ បុរំ ។ បុដភេទនន្តិ ឯត្ថ បុដំ ភិន្ទន្តិ ឯត្ថាតិ បុដភេទនន្តិ វចនត្ថំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ភណ្ឌិកភេទនដ្ឋាន’’ន្តិ។ ‘‘សមុច្ចយត្ថោ វាសទ្ទោ’’តិ វុត្តវចនំ វិត្ថារេន្តោ អាហ ‘‘តត្រ ហី’’តិអាទិ។ តត្ថ តត្រាតិ បាដលិបុត្តេ, តីសុ វា អគ្គិឧទកមិថុភេទេសុ។ ‘‘អញ្ញមញ្ញភេទា’’តិ ឥមិនា មិថុភេទាតិ ឯត្ថ មិថុសទ្ទស្ស អញ្ញមញ្ញវេវចនភាវំ ទស្សេតិ។ ឧឡុម្បកុល្លសទ្ទានំ អត្ថេ សមានេបិ ករណវិសេសំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ឧឡុម្ប’’ន្តិអាទិ។ ឧឡុ វុច្ចតិ ឧទកំ, តតោ បាតិ រក្ខតីតិ ឧឡុម្បោ។ កំ វុច្ចតិ ឧទកំ, តស្មិំ ឧលតិ គច្ឆតីតិ កុល្លោ។
286.Sunidho ca vassakāro cāti ettha cakārehi dvandavākyaṃ dasseti. Āyamukhapacchindanatthanti suṅkamukhassa pacchedanatthaṃ. ‘‘Gharavatthūnī’’ti iminā vatthusaddassa kāraṇadabbatthe paṭikkhipitvā bhūbhedatthaṃ dīpeti. Tā devatā nāmenti kirāti yojanā. Yathānurūpanti yaṃ yaṃ bhogabalānurūpaṃ. Loketi sattaloke. Saddoti kittighoso. Tenevāti tena saddassa abbhuggatahetunā eva. ‘‘Osaraṇaṭṭhānaṃ nāmā’’ti iminā ariyaṃ āyatananti ettha āyatanasaddo samosaraṇaṭṭhānatthoti dasseti. Yattakaṃ kayavikkayaṭṭhānaṃ nāmāti sambandho. ‘‘Vāṇijānaṃ…pe… kayavikkayaṭṭhānaṃ nāmā’’ti iminā vaṇijā patanti sannipatanti etthāti vaṇippatoti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Vaṇijapato’’ti vattabbe jakāralopoti daṭṭhabbo. Pāḷiyaṃ ‘‘tesa’’nti pāṭhasesassa ajjhāharitabbabhāvaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘tesaṃ ariyāyatanavāṇijapatāna’’nti. Tesanti ca sāmyatthe sāmivacanaṃ, niddhāraṇatthe vā vibhattaapādānatthe vā. Idanti puraṃ . Puṭabhedananti ettha puṭaṃ bhindanti etthāti puṭabhedananti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘bhaṇḍikabhedanaṭṭhāna’’nti. ‘‘Samuccayattho vāsaddo’’ti vuttavacanaṃ vitthārento āha ‘‘tatra hī’’tiādi. Tattha tatrāti pāṭaliputte, tīsu vā aggiudakamithubhedesu. ‘‘Aññamaññabhedā’’ti iminā mithubhedāti ettha mithusaddassa aññamaññavevacanabhāvaṃ dasseti. Uḷumpakullasaddānaṃ atthe samānepi karaṇavisesaṃ dassento āha ‘‘uḷumpa’’ntiādi. Uḷu vuccati udakaṃ, tato pāti rakkhatīti uḷumpo. Kaṃ vuccati udakaṃ, tasmiṃ ulati gacchatīti kullo.
អណ្ណវន្តិ ឯត្ថ អណ្ណវោ នាម កិំ សមុទ្ទស្ស នាមន្តិ អាហ ‘‘អណ្ណវ’’ន្តិអាទិ។ ‘‘អណ្ណវ’’ន្តិ ឯតំ នាមំ ឧទកដ្ឋានស្ស អធិវចនន្តិ យោជនា។ អណ្ណោ វុច្ចតិ ឧទកំ, តំ ឯតស្មិំ អត្ថីតិ អណ្ណវោ។ សរសទ្ទស្ស អការាទិម្ហិ ច កណ្ឌេ ច បវត្តនតោ វុត្តំ ‘‘សរន្តិ ឥធ នទី អធិប្បេតា’’តិ។ ឥធាតិ ឥមិស្សំ គាថាយំ។ ឥទន្តិ អត្ថជាតំ។
Aṇṇavanti ettha aṇṇavo nāma kiṃ samuddassa nāmanti āha ‘‘aṇṇava’’ntiādi. ‘‘Aṇṇava’’nti etaṃ nāmaṃ udakaṭṭhānassa adhivacananti yojanā. Aṇṇo vuccati udakaṃ, taṃ etasmiṃ atthīti aṇṇavo. Sarasaddassa akārādimhi ca kaṇḍe ca pavattanato vuttaṃ ‘‘saranti idha nadī adhippetā’’ti. Idhāti imissaṃ gāthāyaṃ. Idanti atthajātaṃ.
យេតិ អរិយា។ តេតិ អរិយា, តរន្តីតិ សម្ពន្ធោ។ វិសជ្ជបល្លលានីតិ ឯត្ថ វិសជ្ជសទ្ទោ ត្វាបច្ចយន្តោ, បល្លលសទ្ទោ និន្នដ្ឋានវាចកោតិ អាហ ‘‘វិសជ្ជ…បេ.… និន្នដ្ឋានានី’’តិ។ អយំ បន ជនោ កុល្លំ ពន្ធតីតិ យោជនា។ តិណ្ណា មេធាវិនោ ជនា ឥតិ វុត្តំ ហោតីតិ យោជនា។
Yeti ariyā. Teti ariyā, tarantīti sambandho. Visajjapallalānīti ettha visajjasaddo tvāpaccayanto, pallalasaddo ninnaṭṭhānavācakoti āha ‘‘visajja…pe… ninnaṭṭhānānī’’ti. Ayaṃ pana jano kullaṃ bandhatīti yojanā. Tiṇṇā medhāvino janā iti vuttaṃ hotīti yojanā.
២៨៧. អននុពោធាតិ ឯត្ថ ការណត្ថេ និស្សក្កវចនន្តិ អាហ ‘‘អពុជ្ឈនេនា’’តិ។ សន្ធាវិតំ សំសរិតន្តិ ឯត្ថ តបច្ចយស្ស កម្មត្ថំ សន្ធាយ វុត្តំ ‘‘មយា ច តុម្ហេហិ ចា’’តិ។ ឥមិនា កត្តុត្ថេ សាមិវចនន្តិ ទស្សេតិ។ ‘‘អថ វា’’តិអាទិនា តបច្ចយស្ស ភាវត្ថំ ទស្សេតិ។ សំសិតន្តិ ឯត្ថ សរធាតុយា រការោ លោបោតិ អាហ ‘‘សំសរិត’’ន្តិ។ ‘‘តណ្ហារជ្ជូ’’តិ ឥមិនា ភវតោ ភវំ នេតីតិ ភវនេត្តីតិ វចនត្ថេន តណ្ហារជ្ជុ ភវនេត្តិ នាមាតិ ទស្សេតិ។
287.Ananubodhāti ettha kāraṇatthe nissakkavacananti āha ‘‘abujjhanenā’’ti. Sandhāvitaṃ saṃsaritanti ettha tapaccayassa kammatthaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mayā ca tumhehi cā’’ti. Iminā kattutthe sāmivacananti dasseti. ‘‘Atha vā’’tiādinā tapaccayassa bhāvatthaṃ dasseti. Saṃsitanti ettha saradhātuyā rakāro lopoti āha ‘‘saṃsarita’’nti. ‘‘Taṇhārajjū’’ti iminā bhavato bhavaṃ netīti bhavanettīti vacanatthena taṇhārajju bhavanetti nāmāti dasseti.
២៨៩. វណ្ណវត្ថាលង្ការានិ សាមញ្ញវសេន ‘‘នីលា’’តិ វុត្តានីតិ អាហ ‘‘នីលាតិ ឥទំ សព្ពសង្គាហក’’ន្តិ។ តត្ថាតិ ‘‘នីលា’’តិអាទិបាឋេ។ តេសន្តិ លិច្ឆវីនំ។ បកតិវណ្ណា នីលា ន ហោន្តីតិ យោជនា។ ឯតន្តិ ‘‘នីលា’’តិអាទិវចនំ។ បដិវត្តេសីតិ ឯត្ថ វតុធាតុ ឧបសគ្គវសេន វា អត្ថាតិសយវសេន វា បហរណត្ថោតិ អាហ ‘‘បហារេសី’’តិ។ ‘‘សជនបទ’’ន្តិ ឥមិនា សាហារន្តិ ឯត្ថ អាហារសទ្ទោ ជនបទត្ថោតិ ទស្សេតិ។ ជនបទោ ហិ យស្មា នគរស្ស បរិវារភាវេន អាហរិតព្ពោ, ឥមស្មា ច រាជបុរិសា ពលិំ អាហរន្តិ, តស្មា អាហារោតិ វុត្តោ។ សជនបទំ វេសាលិំ ទជ្ជេយ្យាថាតិ យោជនា។ អង្គុលិំ ផោដេសុន្តិ ឯត្ថ ផុដធាតុ សញ្ចលនត្ថោតិ អាហ ‘‘អង្គុលិំ ចាលេសុ’’ន្តិ។ ឥត្ថិកាយាតិ ឥត្ថីយេវ បុរិសតោ ខុទ្ទកដ្ឋេន ឥត្ថិកា, តាយ។
289. Vaṇṇavatthālaṅkārāni sāmaññavasena ‘‘nīlā’’ti vuttānīti āha ‘‘nīlāti idaṃ sabbasaṅgāhaka’’nti. Tatthāti ‘‘nīlā’’tiādipāṭhe. Tesanti licchavīnaṃ. Pakativaṇṇā nīlā na hontīti yojanā. Etanti ‘‘nīlā’’tiādivacanaṃ. Paṭivattesīti ettha vatudhātu upasaggavasena vā atthātisayavasena vā paharaṇatthoti āha ‘‘pahāresī’’ti. ‘‘Sajanapada’’nti iminā sāhāranti ettha āhārasaddo janapadatthoti dasseti. Janapado hi yasmā nagarassa parivārabhāvena āharitabbo, imasmā ca rājapurisā baliṃ āharanti, tasmā āhāroti vutto. Sajanapadaṃ vesāliṃ dajjeyyāthāti yojanā. Aṅguliṃ phoṭesunti ettha phuṭadhātu sañcalanatthoti āha ‘‘aṅguliṃ cālesu’’nti. Itthikāyāti itthīyeva purisato khuddakaṭṭhena itthikā, tāya.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / មហាវគ្គបាឡិ • Mahāvaggapāḷi
១៧៣. បាដលិគាមវត្ថុ • 173. Pāṭaligāmavatthu
១៧៤. សុនិធវស្សការវត្ថុ • 174. Sunidhavassakāravatthu
១៧៥. កោដិគាមេ សច្ចកថា • 175. Koṭigāme saccakathā
១៧៧. លិច្ឆវីវត្ថុ • 177. Licchavīvatthu
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / មហាវគ្គ-អដ្ឋកថា • Mahāvagga-aṭṭhakathā / បាដលិគាមវត្ថុកថា • Pāṭaligāmavatthukathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā
បាដលិគាមវត្ថុកថាវណ្ណនា • Pāṭaligāmavatthukathāvaṇṇanā
សុនិធវស្សការវត្ថុកថាវណ្ណនា • Sunidhavassakāravatthukathāvaṇṇanā
កោដិគាមេ សច្ចកថាវណ្ណនា • Koṭigāme saccakathāvaṇṇanā
លិច្ឆវីវត្ថុកថាវណ្ណនា • Licchavīvatthukathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / យាគុមធុគោឡកាទិកថាវណ្ណនា • Yāgumadhugoḷakādikathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā
បាដលិគាមវត្ថុកថាវណ្ណនា • Pāṭaligāmavatthukathāvaṇṇanā
កោដិគាមេសច្ចកថាវណ្ណនា • Koṭigāmesaccakathāvaṇṇanā
