| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
අනියතකණ්‌ඩං
Aniyatakaṇḍaṃ
1. පඨමඅනියතසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
1. Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā
‘‘මාතුගාමෙනා’’ති වත්‌වා පුන ‘‘එකායා’’ති වුත්‌තත්‌තා ‘‘මාතුගාමසඞ්‌ඛාතාය එකාය ඉත්‌ථියා’’ති වුත්‌තං. රහොති අප්‌පකාසං. අප්‌පකාසතා ච යො අනාපත්‌තිං කරොති, තස්‌ස අපච්‌චක්‌ඛභාවතොති ආහ ‘‘චක්‌ඛුස්‌ස රහො’’ති. නනු ‘‘රහො නාම චක්‌ඛුස්‌ස රහො, සොතස්‌ස රහො. චක්‌ඛුස්‌ස රහො නාම න සක්‌කා හොති අක්‌ඛිං වා නිඛණියමානෙ, භමුකං වා උක්‌ඛිපියමානෙ, සීසං වා උක්‌ඛිපියමානෙ පස්‌සිතුං. සොතස්‌ස රහො නාම න සක්‌කා හොති පකතිකථා සොතු’’න්‌ති පදභාජනපාළියං සොතස්‌ස රහොති ආගතං, අථ කස්‌මා තං අවත්‌වා ‘‘චක්‌ඛුස්‌ස රහො’’ති එත්‌තකමෙව වුත්‌තන්‌ති ආහ ‘‘කිඤ්‌චාපී’’තිආදි. ඉමිනා පාළියං ‘‘සොතස්‌ස රහො’’ති ඉදං අත්‌ථුද්‌ධාරවසෙන වුත්‌තන්‌ති දස්‌සෙති. අථ කථමෙතං විඤ්‌ඤායති ‘‘චක්‌ඛුස්‌සෙව රහො ඉධ අධිප්‌පෙතො’’ති? ‘‘පටිච්‌ඡන්‌නෙ ආසනෙ’’ති වචනතො ‘‘සක්‌කා හොති මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවිතු’’න්‌ති (පාරා. 445) ච වුත්‌තත්‌තා. තෙනෙවාහ ‘‘සචෙපී’’තිආදි. ‘‘පිහිතකවාටස්‌සා’’ති (සාරත්‌ථ. ටී. 2.444-445) ඉමිනා පටිච්‌ඡන්‌නභාවතො චක්‌ඛුස්‌ස රහොසබ්‌භාවං දස්‌සෙති. අපිහිතකවාටස්‌ස (පාරා. අට්‌ඨ. 2.444-445) පන ද්‌වාරෙ නිසින්‌නො අනාපත්‌තිං කරොති, න කෙවලං අපිහිතකවාටස්‌ස ගබ්‌භස්‌ස ද්‌වාරෙ නිසින්‌නොව අනාපත්‌තිං කරොති, අන්‌තොද්‌වාදසහත්‌ථෙ ඔකාසෙ නිසින්‌නොපීති වෙදිතබ්‌බො. තෙනාහ ‘‘යත්‌ථ පන සක්‌කා දට්‌ඨු’’න්‌තිආදි. යස්‌මා නිසීදිත්‌වා නිද්‌දායන්‌තො කපිමිද්‌ධපරෙතො කඤ්‌චි කාලං චක්‌ඛූනි උම්‌මීලෙති, කඤ්‌චි කාලං නිමීලෙති, න ච මහානිද්‌දං ඔක්‌කමති, තස්‌මා ‘‘නිද්‌දායන්‌තොපි අනාපත්‌තිං කරොතී’’ති වුත්‌තං. නිපජ්‌ජිත්‌වා නිද්‌දායන්‌තො පන තාදිසො න හොතීති ආහ ‘‘නිපජ්‌ජිත්‌වා නිද්‌දායන්‌තොපි න කරොතී’’ති, අනාපත්‌තිං න කරොතීති අත්‌ථො. මෙථුනස්‌ස මාතුගාමො දුතියො න හොති. ඉත්‌ථියො හි අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤිස්‌සා වජ්‌ජං පටිච්‌ඡාදෙන්‌ති. තෙනෙව වෙසාලියං (පාරා. 76-77) මහාවනෙ ද්‌වාරං විවරිත්‌වා නිපන්‌නෙ භික්‌ඛුම්‌හි සම්‌බහුලා ඉත්‌ථියො යාවදත්‌ථං කත්‌වා පක්‌කමිංසු. තෙනාහ ‘‘ඉත්‌ථීනං පන සතම්‌පි න කරොතී’’ති. තං කම්‌මන්‌ති අජ්‌ඣාචාරකම්‌මං. යස්‌මා නිසීදිත්‌වාව නිපජ්‌ජති, තස්‌මා නිපජ්‌ජනම්‌පි අන්‌තොකත්‌වා ‘‘නිසජ්‌ජං කප්‌පෙය්‍යා’’ති වුත්‌තන්‌ති දස්‌සෙතුං ‘‘එත්‌ථ චා’’තිආදිමාහ. තිණ්‌ණං ධම්‌මානං අඤ්‌ඤතරෙන කාරෙතබ්‌බොති නිසජ්‌ජං පටිජානමානස්‌ස තිණ්‌ණං ධම්‌මානං අඤ්‌ඤතරසමායොගො හොතියෙවාති වුත්‌තං. පාරාජිකෙන, පන සඞ්‌ඝාදිසෙසෙන ච පාචිත්‌තියෙන ච තෙනාකාරෙන නිසජ්‌ජං පටිජානමානොව කාරෙතබ්‌බො. න අප්‌පටිජානමානොති නිසජ්‌ජං අප්‌පටිජානමානො තිණ්‌ණං ධම්‌මානං අඤ්‌ඤතරෙන න කාරෙතබ්‌බොති. අලජ්‌ජීපි හි පටිජානමානොව ආපත්‌තියා කාරෙතබ්‌බො. යාව න පටිජානාති, තාව ‘‘නෙව සුද්‌ධො’’ති වා ‘‘න අසුද්‌ධො’’ති වා වත්‌තබ්‌බො, වත්‌තානුසන්‌ධිනා පන කාරෙතබ්‌බොති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං –
‘‘Mātugāmenā’’ti vatvā puna ‘‘ekāyā’’ti vuttattā ‘‘mātugāmasaṅkhātāya ekāya itthiyā’’ti vuttaṃ. Rahoti appakāsaṃ. Appakāsatā ca yo anāpattiṃ karoti, tassa apaccakkhabhāvatoti āha ‘‘cakkhussa raho’’ti. Nanu ‘‘raho nāma cakkhussa raho, sotassa raho. Cakkhussa raho nāma na sakkā hoti akkhiṃ vā nikhaṇiyamāne, bhamukaṃ vā ukkhipiyamāne, sīsaṃ vā ukkhipiyamāne passituṃ. Sotassa raho nāma na sakkā hoti pakatikathā sotu’’nti padabhājanapāḷiyaṃ sotassa rahoti āgataṃ, atha kasmā taṃ avatvā ‘‘cakkhussa raho’’ti ettakameva vuttanti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi. Iminā pāḷiyaṃ ‘‘sotassa raho’’ti idaṃ atthuddhāravasena vuttanti dasseti. Atha kathametaṃ viññāyati ‘‘cakkhusseva raho idha adhippeto’’ti? ‘‘Paṭicchanne āsane’’ti vacanato ‘‘sakkā hoti methunaṃ dhammaṃ paṭisevitu’’nti (pārā. 445) ca vuttattā. Tenevāha ‘‘sacepī’’tiādi. ‘‘Pihitakavāṭassā’’ti (sārattha. ṭī. 2.444-445) iminā paṭicchannabhāvato cakkhussa rahosabbhāvaṃ dasseti. Apihitakavāṭassa (pārā. aṭṭha. 2.444-445) pana dvāre nisinno anāpattiṃ karoti, na kevalaṃ apihitakavāṭassa gabbhassa dvāre nisinnova anāpattiṃ karoti, antodvādasahatthe okāse nisinnopīti veditabbo. Tenāha ‘‘yattha pana sakkā daṭṭhu’’ntiādi. Yasmā nisīditvā niddāyanto kapimiddhapareto kañci kālaṃ cakkhūni ummīleti, kañci kālaṃ nimīleti, na ca mahāniddaṃ okkamati, tasmā ‘‘niddāyantopi anāpattiṃ karotī’’ti vuttaṃ. Nipajjitvā niddāyanto pana tādiso na hotīti āha ‘‘nipajjitvā niddāyantopi na karotī’’ti, anāpattiṃ na karotīti attho. Methunassa mātugāmo dutiyo na hoti. Itthiyo hi aññamaññissā vajjaṃ paṭicchādenti. Teneva vesāliyaṃ (pārā. 76-77) mahāvane dvāraṃ vivaritvā nipanne bhikkhumhi sambahulā itthiyo yāvadatthaṃ katvā pakkamiṃsu. Tenāha ‘‘itthīnaṃ pana satampi na karotī’’ti. Taṃ kammanti ajjhācārakammaṃ. Yasmā nisīditvāva nipajjati, tasmā nipajjanampi antokatvā ‘‘nisajjaṃ kappeyyā’’ti vuttanti dassetuṃ ‘‘ettha cā’’tiādimāha. Tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarena kāretabboti nisajjaṃ paṭijānamānassa tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarasamāyogo hotiyevāti vuttaṃ. Pārājikena, pana saṅghādisesena ca pācittiyena ca tenākārena nisajjaṃ paṭijānamānova kāretabbo. Na appaṭijānamānoti nisajjaṃ appaṭijānamāno tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarena na kāretabboti. Alajjīpi hi paṭijānamānova āpattiyā kāretabbo. Yāva na paṭijānāti, tāva ‘‘neva suddho’’ti vā ‘‘na asuddho’’ti vā vattabbo, vattānusandhinā pana kāretabboti. Vuttañhetaṃ –
‘‘පටිඤ්‌ඤා ලජ්‌ජීසු කතා, අලජ්‌ජීසු එවං න විජ්‌ජති;
‘‘Paṭiññā lajjīsu katā, alajjīsu evaṃ na vijjati;
බහුම්‌පි අලජ්‌ජී භාසෙය්‍ය, වත්‌තානුසන්‌ධිතෙන කාරයෙ’’ති. (පරි. 359);
Bahumpi alajjī bhāseyya, vattānusandhitena kāraye’’ti. (pari. 359);
න කෙවලං තිණ්‌ණං ධම්‌මානං අඤ්‌ඤතරෙන චොදනායමෙව එවං පටිඤ්‌ඤාය කාරෙතබ්‌බො, අථ ඛො නිසජ්‌ජාදිනා ආකාරෙන සද්‌ධිං චොදනායපීති දස්‌සෙතුං ‘‘යෙන වා සා සද්‌ධෙය්‍යවචසා උපාසිකා වදෙය්‍ය, තෙන සො භික්‌ඛු කාරෙතබ්‌බො’’ති වුත්‌තං. තෙනෙවාහ ‘‘නිසජ්‌ජාදීසු ආකාරෙසූ’’තිආදි. එත්‌ථ ච ‘‘පටිජානමානො’’ති අවුත්‌තෙපි අධිකාරත්‌තා ‘‘පටිජානමානොව තෙන සො භික්‌ඛු කාරෙතබ්‌බො’’ති වුත්‌තං. තථාරූපාය (සාරත්‌ථ. ටී. 2.444-445) උපාසිකාය වචනෙ අඤ්‌ඤථත්‌තාභාවතො දිට්‌ඨං නාම තථාපි හොති, අඤ්‌ඤථාපි හොතීති දස්‌සනෙ අඤ්‌ඤථත්‌තසම්‌භවං දස්‌සෙති. අනෙකංසිකතාය න නියතොති අනියතො. තෙනාහ ‘‘තිණ්‌ණං ආපත්‌තීන’’න්‌තිආදි.
Na kevalaṃ tiṇṇaṃ dhammānaṃ aññatarena codanāyameva evaṃ paṭiññāya kāretabbo, atha kho nisajjādinā ākārena saddhiṃ codanāyapīti dassetuṃ ‘‘yena vā sā saddheyyavacasā upāsikā vadeyya, tena so bhikkhu kāretabbo’’ti vuttaṃ. Tenevāha ‘‘nisajjādīsu ākāresū’’tiādi. Ettha ca ‘‘paṭijānamāno’’ti avuttepi adhikārattā ‘‘paṭijānamānova tena so bhikkhu kāretabbo’’ti vuttaṃ. Tathārūpāya (sārattha. ṭī. 2.444-445) upāsikāya vacane aññathattābhāvato diṭṭhaṃ nāma tathāpi hoti, aññathāpi hotīti dassane aññathattasambhavaṃ dasseti. Anekaṃsikatāya na niyatoti aniyato. Tenāha ‘‘tiṇṇaṃ āpattīna’’ntiādi.
රහොනිසජ්‌ජස්‌සාදෙන මාතුගාමස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌තුකාමො අක්‌ඛිං අඤ්‌ජෙති, දුක්‌කටං. නිවාසනං නිවාසෙති, කායබන්‌ධනං බන්‌ධති, චීවරං පාරුපති, සබ්‌බත්‌ථ පයොගෙ පයොගෙ දුක්‌කටං. ගච්‌ඡති, පදවාරෙ පදවාරෙ දුක්‌කටං. ගන්‌ත්‌වාන නිසීදති, දුක්‌කටමෙව. තෙනාහ ‘‘මෙථුනධම්‌මසන්‌නිස්‌සිතකිලෙසසඞ්‌ඛාතෙනා’’තිආදි. එත්‌ථ ච රහොනිසජ්‌ජස්‌සාදස්‌ස අසතිපි මෙථුනරාගභාවෙ තප්‌පටිබද්‌ධකිලෙසත්‌තා වුත්‌තං ‘‘මෙථුනධම්‌මසන්‌නිස්‌සිතකිලෙසසඞ්‌ඛාතෙනා’’ති. තෙනෙව සන්‌නිස්‌සිතග්‌ගහණං කතං. රහස්‌සාදෙනාති ‘‘ඉත්‌ථන්‌නාමාය සද්‌ධිං රහො නිසීදිත්‌වා හසිතලපිතාදිකං කරෙය්‍ය’’න්‌ති උප්‌පන්‌නඅස්‌සාදහෙතු . නිසජ්‌ජාය පාචිත්‌තියං අසති උපචාරගතෙ නිපජ්‌ජිත්‌වා අනිද්‌දායන්‌තෙ අනන්‌ධෙ විඤ්‌ඤුපුරිසෙති අධිප්‌පායො. සචෙ සා ඉත්‌ථී කෙනචි කරණීයෙන උට්‌ඨායුට්‌ඨාය පුනප්‌පුනං නිසීදති, නිසජ්‌ජාය නිසජ්‌ජාය පාචිත්‌තියං. යං සන්‌ධාය ගතො, සා න දිට්‌ඨා, අඤ්‌ඤා ආගන්‌ත්‌වා නිසීදති, අස්‌සාදෙ උප්‌පන්‌නෙ පාචිත්‌තියං. සචෙ සම්‌බහුලා ආගච්‌ඡන්‌ති, මාතුගාමගණනාය පාචිත්‌තියං. සචෙ උට්‌ඨායුට්‌ඨාය පුනප්‌පුනං නිසීදන්‌ති, නිසජ්‌ජාගණනායපි පාචිත්‌තියානි. අනියමෙත්‌වා ‘‘දිට්‌ඨදිට්‌ඨාය සද්‌ධිං රහස්‌සාදං කප්‌පිස්‌සාමී’’ති ගන්‌ත්‌වා නිසින්‌නස්‌සාපි ආගතාගතානං වසෙන, පුනප්‌පුනං නිසජ්‌ජාය වසෙන ච වුත්‌තනයෙනෙව ආපත්‌තියො වෙදිතබ්‌බා. වුත්‌තප්‌පකාරෙ පුරිසෙති අනන්‌ධෙ විඤ්‌ඤුපුරිසෙ. උපචාරගතෙ සතීති ද්‌වාදසහත්‌ථබ්‌භන්‌තරගතෙ සති. සචෙ සුද්‌ධචිත්‌තෙන ගන්‌ත්‌වා නිසින්‌නස්‌ස සන්‌තිකං ආගන්‌ත්‌වා නිසින්‌නාය ඉත්‌ථියා රහස්‌සාදො උප්‌පජ්‌ජති, එවම්‌පි අනාපත්‌ති.
Rahonisajjassādena mātugāmassa santikaṃ gantukāmo akkhiṃ añjeti, dukkaṭaṃ. Nivāsanaṃ nivāseti, kāyabandhanaṃ bandhati, cīvaraṃ pārupati, sabbattha payoge payoge dukkaṭaṃ. Gacchati, padavāre padavāre dukkaṭaṃ. Gantvāna nisīdati, dukkaṭameva. Tenāha ‘‘methunadhammasannissitakilesasaṅkhātenā’’tiādi. Ettha ca rahonisajjassādassa asatipi methunarāgabhāve tappaṭibaddhakilesattā vuttaṃ ‘‘methunadhammasannissitakilesasaṅkhātenā’’ti. Teneva sannissitaggahaṇaṃ kataṃ. Rahassādenāti ‘‘itthannāmāya saddhiṃ raho nisīditvā hasitalapitādikaṃ kareyya’’nti uppannaassādahetu . Nisajjāya pācittiyaṃ asati upacāragate nipajjitvā aniddāyante anandhe viññupuriseti adhippāyo. Sace sā itthī kenaci karaṇīyena uṭṭhāyuṭṭhāya punappunaṃ nisīdati, nisajjāya nisajjāya pācittiyaṃ. Yaṃ sandhāya gato, sā na diṭṭhā, aññā āgantvā nisīdati, assāde uppanne pācittiyaṃ. Sace sambahulā āgacchanti, mātugāmagaṇanāya pācittiyaṃ. Sace uṭṭhāyuṭṭhāya punappunaṃ nisīdanti, nisajjāgaṇanāyapi pācittiyāni. Aniyametvā ‘‘diṭṭhadiṭṭhāya saddhiṃ rahassādaṃ kappissāmī’’ti gantvā nisinnassāpi āgatāgatānaṃ vasena, punappunaṃ nisajjāya vasena ca vuttanayeneva āpattiyo veditabbā. Vuttappakāre puriseti anandhe viññupurise. Upacāragate satīti dvādasahatthabbhantaragate sati. Sace suddhacittena gantvā nisinnassa santikaṃ āgantvā nisinnāya itthiyā rahassādo uppajjati, evampi anāpatti.
පඨමඅනියතසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamaaniyatasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
