| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(14) 4. රාජවග්‌ගො
(14) 4. Rājavaggo
1. පඨමචක්‌කානුවත්‌තනසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā
131. චතුත්‌ථස්‌ස පඨමෙ අත්‌ථඤ්‌ඤූති හිතඤ්‌ඤූ. හිතපරියායො හෙත්‌ථ අත්‌ථ-සද්‌දො ‘‘අත්‌තත්‌ථො පරත්‌ථො’’තිආදීසු (මහානි. 69; චූළනි. මොඝරාජමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො 85; පටි. ම. 3.5) විය. යස්‌මා චෙස පරෙසං හිතං ජානන්‌තො තෙ අත්‌තනි රඤ්‌ජෙති, තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘රඤ්‌ජිතුං ජානාතී’’ති. දණ්‌ඩෙති අපරාධානුරූපෙ දණ්‌ඩනෙ. බලම්‌හීති බලකායෙ. පඤ්‌ච අත්‌ථෙති අත්‌තත්‌ථො, පරත්‌ථො, උභයත්‌ථො, දිට්‌ඨධම්‌මිකො අත්‌ථො, සම්‌පරායිකො අත්‌ථොති එවං පඤ්‌චප්‌පභෙදෙ අත්‌ථෙ. චත්‌තාරො ධම්‌මෙති චතුසච්‌චධම්‌මෙ, කාමරූපාරූපලොකුත්‌තරභෙදෙ වා චත්‌තාරො ධම්‌මෙ. පටිග්‌ගහණපරිභොගමත්‌තඤ්‌ඤුතාය එව පරියෙසනවිස්‌සජ්‌ජනමත්‌තඤ්‌ඤුතාපි බොධිතා හොන්‌තීති ‘‘පටිග්‌ගහණපරිභොගමත්‌තං ජානාති’’ඉච්‌චෙව වුත්‌තං.
131. Catutthassa paṭhame atthaññūti hitaññū. Hitapariyāyo hettha attha-saddo ‘‘attattho parattho’’tiādīsu (mahāni. 69; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddeso 85; paṭi. ma. 3.5) viya. Yasmā cesa paresaṃ hitaṃ jānanto te attani rañjeti, tasmā vuttaṃ ‘‘rañjituṃ jānātī’’ti. Daṇḍeti aparādhānurūpe daṇḍane. Balamhīti balakāye. Pañca attheti attattho, parattho, ubhayattho, diṭṭhadhammiko attho, samparāyiko atthoti evaṃ pañcappabhede atthe. Cattāro dhammeti catusaccadhamme, kāmarūpārūpalokuttarabhede vā cattāro dhamme. Paṭiggahaṇaparibhogamattaññutāya eva pariyesanavissajjanamattaññutāpi bodhitā hontīti ‘‘paṭiggahaṇaparibhogamattaṃ jānāti’’icceva vuttaṃ.
උත්‌තරති අතික්‌කමති, අභිභවතීති වා උත්‌තරං, නත්‌ථි එත්‌ථ උත්‌තරන්‌ති අනුත්‌තරං. අනතිසයං, අප්‌පටිභාගං වා අනෙකාසු දෙවමනුස්‌සපරිසාසු අනෙකසතක්‌ඛත්‌තුං තෙසං අරියසච්‌චප්‌පටිවෙධසම්‌පාදනවසෙන පවත්‌තා භගවතො ධම්‌මදෙසනා ධම්‌මචක්‌කං. අපිච සබ්‌බපඨමං අඤ්‌ඤාතකොණ්‌ඩඤ්‌ඤප්‌පමුඛාය අට්‌ඨාරසපරිසගණාය බ්‍රහ්‌මකොටියා චතුසච්‌චස්‌ස පටිවෙධවිධායිනී යා ධම්‌මදෙසනා, තස්‌සා සාතිසයා ධම්‌මචක්‌කසමඤ්‌ඤා. තත්‌ථ සතිපට්‌ඨානාතිධම්‌මො එව පවත්‌තනට්‌ඨෙන චක්‌කන්‌ති ධම්‌මචක්‌කං. චක්‌කන්‌ති වා ආණා ධම්‌මතො අනපෙතත්‌තා, ධම්‌මඤ්‌ච තං චක්‌කඤ්‌චාති ධම්‌මචක්‌කං. ධම්‌මෙන ඤායෙන චක්‌කන්‌තිපි ධම්‌මචක්‌කං. යථාහ ‘‘ධම්‌මඤ්‌ච පවත්‌තෙති චක්‌කඤ්‌චාති ධම්‌මචක්‌කං, චක්‌කඤ්‌ච පවත්‌තෙති ධම්‌මඤ්‌චාති ධම්‌මචක්‌කං, ධම්‌මෙන පවත්‌තෙතීති ධම්‌මචක්‌ක’’න්‌තිආදි (පටි. ම. 2.40-41). අප්‌පටිවත්‌තියන්‌ති ධම්‌මිස්‌සරස්‌ස භගවතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස ධම්‌මචක්‌කස්‌ස අනුත්‌තරභාවතො අප්‌පටිසෙධනීයං. කෙහි පන අප්‌පටිවත්‌තියන්‌ති ආහ – ‘‘සමණෙන වා’’තිආදි. තත්‌ථ සමණෙනාති පබ්‌බජ්‌ජං උපගතෙන. බ්‍රාහ්‌මණෙනාති ජාතිබ්‍රාහ්‌මණෙන. සාසනපරමත්‌ථසමණබ්‍රාහ්‌මණානඤ්‌හි පටිලොමචිත්‌තංයෙව නත්‌ථි. දෙවෙනාති කාමාවචරදෙවෙන. කෙනචීති යෙන කෙනචි අවසිට්‌ඨපාරිසජ්‌ජෙන. එත්‌තාවතා අට්‌ඨන්‌නම්‌පි පරිසානං අනවසෙසපරියාදානං දට්‌ඨබ්‌බං. ලොකස්‌මින්‌ති සත්‌තලොකෙ.
Uttarati atikkamati, abhibhavatīti vā uttaraṃ, natthi ettha uttaranti anuttaraṃ. Anatisayaṃ, appaṭibhāgaṃ vā anekāsu devamanussaparisāsu anekasatakkhattuṃ tesaṃ ariyasaccappaṭivedhasampādanavasena pavattā bhagavato dhammadesanā dhammacakkaṃ. Apica sabbapaṭhamaṃ aññātakoṇḍaññappamukhāya aṭṭhārasaparisagaṇāya brahmakoṭiyā catusaccassa paṭivedhavidhāyinī yā dhammadesanā, tassā sātisayā dhammacakkasamaññā. Tattha satipaṭṭhānātidhammo eva pavattanaṭṭhena cakkanti dhammacakkaṃ. Cakkanti vā āṇā dhammato anapetattā, dhammañca taṃ cakkañcāti dhammacakkaṃ. Dhammena ñāyena cakkantipi dhammacakkaṃ. Yathāha ‘‘dhammañca pavatteti cakkañcāti dhammacakkaṃ, cakkañca pavatteti dhammañcāti dhammacakkaṃ, dhammena pavattetīti dhammacakka’’ntiādi (paṭi. ma. 2.40-41). Appaṭivattiyanti dhammissarassa bhagavato sammāsambuddhassa dhammacakkassa anuttarabhāvato appaṭisedhanīyaṃ. Kehi pana appaṭivattiyanti āha – ‘‘samaṇena vā’’tiādi. Tattha samaṇenāti pabbajjaṃ upagatena. Brāhmaṇenāti jātibrāhmaṇena. Sāsanaparamatthasamaṇabrāhmaṇānañhi paṭilomacittaṃyeva natthi. Devenāti kāmāvacaradevena. Kenacīti yena kenaci avasiṭṭhapārisajjena. Ettāvatā aṭṭhannampi parisānaṃ anavasesapariyādānaṃ daṭṭhabbaṃ. Lokasminti sattaloke.
පඨමචක්‌කානුවත්‌තනසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 1. පඨමචක්‌කානුවත්‌තනසුත්‌තං • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 1. පඨමචක්‌කානුවත්‌තනසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Paṭhamacakkānuvattanasuttavaṇṇanā
