| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
8. පටිසල්‌ලානසුත්‌තවණ්‌ණනා
8. Paṭisallānasuttavaṇṇanā
45. අට්‌ඨමෙ පටිසල්‌ලානරාමාති තෙහි තෙහි සත්‌තසඞ්‌ඛාරෙහි පටිනිවත්‌තිත්‌වා සල්‌ලානං පටිසල්‌ලානං, එකවිහාරො එකමන්‌තසෙවිතා, කායවිවෙකොති අත්‌ථො. තං පටිසල්‌ලානං රමන්‌ති රොචන්‌තීති පටිසල්‌ලානරාමා. ‘‘පටිසල්‌ලානාරාමා’’තිපි පාඨො. යථා වුත්‌තං පටිසල්‌ලානං ආරමිතබ්‌බතො ආරාමො එතෙසන්‌ති පටිසල්‌ලානාරාමා. විහරථාති එවංභූතා හුත්‌වා විහරථාති අත්‌ථො. පටිසල්‌ලානෙ රතා නිරතා සම්‌මුදිතාති පටිසල්‌ලානරතා. එත්‌තාවතා ජාගරියානුයොගො, තස්‌ස නිමිත්‌තභූතා වූපකට්‌ඨකායතා ච දස්‌සිතා. ජාගරියානුයොගො, සීලසංවරො, ඉන්‌ද්‍රියෙසු, ගුත්‌තද්‌වාරතා, භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤුතා, සතිසම්‌පජඤ්‌ඤන්‌ති ඉමෙහි ධම්‌මෙහි විනා න වත්‌තතීති තෙපි ඉධ අත්‌ථතො වුත්‌තා එවාති වෙදිතබ්‌බා.
45. Aṭṭhame paṭisallānarāmāti tehi tehi sattasaṅkhārehi paṭinivattitvā sallānaṃ paṭisallānaṃ, ekavihāro ekamantasevitā, kāyavivekoti attho. Taṃ paṭisallānaṃ ramanti rocantīti paṭisallānarāmā. ‘‘Paṭisallānārāmā’’tipi pāṭho. Yathā vuttaṃ paṭisallānaṃ āramitabbato ārāmo etesanti paṭisallānārāmā. Viharathāti evaṃbhūtā hutvā viharathāti attho. Paṭisallāne ratā niratā sammuditāti paṭisallānaratā. Ettāvatā jāgariyānuyogo, tassa nimittabhūtā vūpakaṭṭhakāyatā ca dassitā. Jāgariyānuyogo, sīlasaṃvaro, indriyesu, guttadvāratā, bhojane mattaññutā, satisampajaññanti imehi dhammehi vinā na vattatīti tepi idha atthato vuttā evāti veditabbā.
අජ්‌ඣත්‌තං චෙතොසමථමනුයුත්‌තාති අත්‌තනො චිත්‌තසමථෙ අනුයුත්‌තා. අජ්‌ඣත්‌තං අත්‌තනොති ච එතං එකත්‌ථං, බ්‍යඤ්‌ජනමෙව නානං. භුම්‌මත්‌ථෙ චෙතං සමථන්‌ති අනුසද්‌දයොගෙන උපයොගවචනං. අනිරාකතජ්‌ඣානාති බහි අනීහතජ්‌ඣානා අවිනාසිතජ්‌ඣානා වා. නීහරණං විනාසො වාති ඉදං නිරාකතං නාම ‘‘ථම්‌භං නිරංකත්‌වා නිවාතවුත්‌තී’’තිආදීසු (සු. නි. 328) විය. විපස්‌සනාය සමන්‌නාගතාති සත්‌තවිධාය අනුපස්‌සනාය යුත්‌තා. සත්‌තවිධා අනුපස්‌සනා නාම අනිච්‌චානුපස්‌සනා, දුක්‌ඛානුපස්‌සනා, අනත්‌තානුපස්‌සනා, නිබ්‌බිදානුපස්‌සනා, විරාගානුපස්‌සනා, නිරොධානුපස්‌සනා, පටිනිස්‌සග්‌ගානුපස්‌සනා ච, තා විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ විත්‌ථාරිතාව.
Ajjhattaṃ cetosamathamanuyuttāti attano cittasamathe anuyuttā. Ajjhattaṃ attanoti ca etaṃ ekatthaṃ, byañjanameva nānaṃ. Bhummatthe cetaṃ samathanti anusaddayogena upayogavacanaṃ. Anirākatajjhānāti bahi anīhatajjhānā avināsitajjhānā vā. Nīharaṇaṃ vināso vāti idaṃ nirākataṃ nāma ‘‘thambhaṃ niraṃkatvā nivātavuttī’’tiādīsu (su. ni. 328) viya. Vipassanāya samannāgatāti sattavidhāya anupassanāya yuttā. Sattavidhā anupassanā nāma aniccānupassanā, dukkhānupassanā, anattānupassanā, nibbidānupassanā, virāgānupassanā, nirodhānupassanā, paṭinissaggānupassanā ca, tā visuddhimagge vitthāritāva.
බ්‍රූහෙතාරො සුඤ්‌ඤාගාරානන්‌ති වඩ්‌ඪෙතාරො සුඤ්‌ඤාගාරානං. එත්‌ථ ච ‘‘සුඤ්‌ඤාගාරාන’’න්‌ති යංකිඤ්‌චි විවිත්‌තං භාවනානුයොගස්‌ස අනුච්‌ඡවිකට්‌ඨානං. සමථවිපස්‌සනාවසෙන කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා රත්‌තින්‌දිවං සුඤ්‌ඤාගාරං පවිසිත්‌වා භාවනානුයොගවසෙන නිසීදමානා භික්‌ඛූ ‘‘බ්‍රූහෙතාරො සුඤ්‌ඤාගාරාන’’න්‌ති වෙදිතබ්‌බා. එකභූමිකාදිපාසාදෙපි පන වාසං කුරුමානා ඣායිනො සුඤ්‌ඤාගාරානං බ්‍රූහෙතාරොත්‌වෙව වෙදිතබ්‌බා.
Brūhetāro suññāgārānanti vaḍḍhetāro suññāgārānaṃ. Ettha ca ‘‘suññāgārāna’’nti yaṃkiñci vivittaṃ bhāvanānuyogassa anucchavikaṭṭhānaṃ. Samathavipassanāvasena kammaṭṭhānaṃ gahetvā rattindivaṃ suññāgāraṃ pavisitvā bhāvanānuyogavasena nisīdamānā bhikkhū ‘‘brūhetāro suññāgārāna’’nti veditabbā. Ekabhūmikādipāsādepi pana vāsaṃ kurumānā jhāyino suññāgārānaṃ brūhetārotveva veditabbā.
එත්‌ථ ච යා ‘‘පටිසල්‌ලානරාමා, භික්‌ඛවෙ, විහරථ පටිසල්‌ලානරතා’’ති වූපකට්‌ඨකායතා විහිතා, සා පරිසුද්‌ධසීලස්‌ස, න අසීලස්‌ස අවිසුද්‌ධසීලස්‌ස වා තස්‌ස රූපාරම්‌මණාදිතො චිත්‌තවිනිවත්‌තනස්‌සෙව අභාවතොති අත්‌ථතො සීලවිසුද්‌ධි දස්‌සිතාති වුත්‌තොවායමත්‌ථො. ‘‘අජ්‌ඣත්‌තං චෙතොසමථමනුයුත්‌තා අනිරාකතජ්‌ඣානා’’ති පදද්‌වයෙන සමාධිභාවනා, ‘‘විපස්‌සනාය සමන්‌නාගතා’’ති ඉමිනා පඤ්‌ඤාභාවනා විහිතාති ලොකියා තිස්‌සො සික්‌ඛා දස්‌සිතා.
Ettha ca yā ‘‘paṭisallānarāmā, bhikkhave, viharatha paṭisallānaratā’’ti vūpakaṭṭhakāyatā vihitā, sā parisuddhasīlassa, na asīlassa avisuddhasīlassa vā tassa rūpārammaṇādito cittavinivattanasseva abhāvatoti atthato sīlavisuddhi dassitāti vuttovāyamattho. ‘‘Ajjhattaṃ cetosamathamanuyuttā anirākatajjhānā’’ti padadvayena samādhibhāvanā, ‘‘vipassanāya samannāgatā’’ti iminā paññābhāvanā vihitāti lokiyā tisso sikkhā dassitā.
ඉදානි තාසු පතිට්‌ඨිතස්‌ස අවස්‌සංභාවිඵලං දස්‌සෙතුං ‘‘පටිසල්‌ලානරාමාන’’න්‌තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ බ්‍රූහෙතානන්‌ති වඩ්‌ඪෙතානං. ද්‌වින්‌නං ඵලානන්‌ති තතියචතුත්‌ථඵලානං. පාටිකඞ්‌ඛන්‌ති ඉච්‌ඡිතබ්‌බං අවස්‌සංභාවී. අඤ්‌ඤාති අරහත්‌තං. තඤ්‌හි හෙට්‌ඨිමමග්‌ගඤාණෙහි ඤාතමරියාදං අනතික්‌කමිත්‌වා ජානනතො පරිපුණ්‌ණජානනත්‌තා උපරි ජානනකිච්‌චාභාවතො ච ‘‘අඤ්‌ඤා’’ති වුච්‌චති. සති වා උපාදිසෙසෙති සති වා කිලෙසූපාදිසෙසෙ, පහාතුං අසක්‌කුණෙය්‍යෙ සති. ඤාණෙ හි අපරිපක්‌කෙ යෙ තෙන පරිපක්‌කෙන පහාතබ්‌බකිලෙසා, තෙ න පහීයන්‌ති. තං සන්‌ධායාහ ‘‘සති වා උපාදිසෙසෙ’’ති. සති ච කිලෙසෙ ඛන්‌ධාභිසඞ්‌ඛාරා තිට්‌ඨන්‌ති එව. ඉති ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ අනාගාමිඵලං අරහත්‌තන්‌ති ද්‌වෙ ධම්‌මා දස්‌සිතා. යථා චෙත්‌ථ, එවං ඉතො පරෙසු ද්‌වීසු සුත්‌තෙසු.
Idāni tāsu patiṭṭhitassa avassaṃbhāviphalaṃ dassetuṃ ‘‘paṭisallānarāmāna’’ntiādi vuttaṃ. Tattha brūhetānanti vaḍḍhetānaṃ. Dvinnaṃ phalānanti tatiyacatutthaphalānaṃ. Pāṭikaṅkhanti icchitabbaṃ avassaṃbhāvī. Aññāti arahattaṃ. Tañhi heṭṭhimamaggañāṇehi ñātamariyādaṃ anatikkamitvā jānanato paripuṇṇajānanattā upari jānanakiccābhāvato ca ‘‘aññā’’ti vuccati. Sati vā upādiseseti sati vā kilesūpādisese, pahātuṃ asakkuṇeyye sati. Ñāṇe hi aparipakke ye tena paripakkena pahātabbakilesā, te na pahīyanti. Taṃ sandhāyāha ‘‘sati vā upādisese’’ti. Sati ca kilese khandhābhisaṅkhārā tiṭṭhanti eva. Iti imasmiṃ sutte anāgāmiphalaṃ arahattanti dve dhammā dassitā. Yathā cettha, evaṃ ito paresu dvīsu suttesu.
ගාථාසු යෙ සන්‌තචිත්‌තාති යෙ යොගාවචරා තදඞ්‌ගවසෙන වික්‌ඛම්‌භනවසෙව ච සමිතකිලෙසතාය සන්‌තචිත්‌තා. නෙපක්‌කං වුච්‌චති පඤ්‌ඤා, තාය සමන්‌නාගතත්‌තා නිපකා. ඉමිනා තෙසං කම්‌මට්‌ඨානපරිහරණඤාණං දස්‌සෙති. සතිමන්‌තො ච ඣායිනොති ඨානනිසජ්‌ජාදීසු කම්‌මට්‌ඨානාවිජහනහෙතුභූතාය සතියා සතිමන්‌තො, ආරම්‌මණූපනිජ්‌ඣානලක්‌ඛණෙන ඣානෙන ඣායිනො. සම්‌මා ධම්‌මං විපස්‌සන්‌ති, කාමෙසු අනපෙක්‌ඛිනොති පුබ්‌බෙයෙව ‘‘අට්‌ඨිකඞ්‌කලූපමා කාමා’’තිආදිනා (ම. නි. 1.234; පාචි. 417) වත්‌ථුකාමෙසු කිලෙසකාමෙසු ච ආදීනවපච්‌චවෙක්‌ඛණෙන අනපෙක්‌ඛිනො අනත්‌ථිකා තෙ පහාය අධිගතං උපචාරසමාධිං අප්‌පනාසමාධිං වා පාදකං කත්‌වා නාමරූපං තස්‌ස පච්‌චයෙ ච පරිග්‌ගහෙත්‌වා කලාපසම්‌මසනාදික්‌කමෙන සම්‌මා අවිපරීතං පඤ්‌චක්‌ඛන්‌ධධම්‌මං අනිච්‌චාදිතො විපස්‌සන්‌ති.
Gāthāsu ye santacittāti ye yogāvacarā tadaṅgavasena vikkhambhanavaseva ca samitakilesatāya santacittā. Nepakkaṃ vuccati paññā, tāya samannāgatattā nipakā. Iminā tesaṃ kammaṭṭhānapariharaṇañāṇaṃ dasseti. Satimantoca jhāyinoti ṭhānanisajjādīsu kammaṭṭhānāvijahanahetubhūtāya satiyā satimanto, ārammaṇūpanijjhānalakkhaṇena jhānena jhāyino. Sammā dhammaṃ vipassanti, kāmesu anapekkhinoti pubbeyeva ‘‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā’’tiādinā (ma. ni. 1.234; pāci. 417) vatthukāmesu kilesakāmesu ca ādīnavapaccavekkhaṇena anapekkhino anatthikā te pahāya adhigataṃ upacārasamādhiṃ appanāsamādhiṃ vā pādakaṃ katvā nāmarūpaṃ tassa paccaye ca pariggahetvā kalāpasammasanādikkamena sammā aviparītaṃ pañcakkhandhadhammaṃ aniccādito vipassanti.
අප්‌පමාදරතාති වුත්‌තප්‌පකාරාය සමථවිපස්‌සනාභාවනාය අප්‌පමජ්‌ජනෙ රතා අභිරතා තත්‌ථ අප්‌පමාදෙනෙව රත්‌තින්‌දිවං වීතිනාමෙන්‌තා. සන්‌තාති සමානා. ‘‘සත්‌තා’’තිපි පාඨො, පුග්‌ගලාති අත්‌ථො. පමාදෙ භයදස්‌සිනොති නිරයූපපත්‌තිආදිකං පමාදෙ භයං පස්‌සන්‌තා. අභබ්‌බා පරිහානායාති තෙ එවරූපා සමථවිපස්‌සනාධම්‌මෙහි මග්‌ගඵලෙහි වා පරිහානාය අභබ්‌බා. සමථවිපස්‌සනාතො හි සම්‌පත්‌තතො න පරිහායන්‌ති, ඉතරානි ච අප්‌පත්‌තානි පාපුණන්‌ති. නිබ්‌බානස්‌සෙව සන්‌තිකෙති නිබ්‌බානස්‌ස ච අනුපාදාපරිනිබ්‌බානස්‌ස ච සන්‌තිකෙ එව, න චිරස්‌සෙව නං අධිගමිස්‌සන්‌තීති.
Appamādaratāti vuttappakārāya samathavipassanābhāvanāya appamajjane ratā abhiratā tattha appamādeneva rattindivaṃ vītināmentā. Santāti samānā. ‘‘Sattā’’tipi pāṭho, puggalāti attho. Pamāde bhayadassinoti nirayūpapattiādikaṃ pamāde bhayaṃ passantā. Abhabbā parihānāyāti te evarūpā samathavipassanādhammehi maggaphalehi vā parihānāya abhabbā. Samathavipassanāto hi sampattato na parihāyanti, itarāni ca appattāni pāpuṇanti. Nibbānasseva santiketi nibbānassa ca anupādāparinibbānassa ca santike eva, na cirasseva naṃ adhigamissantīti.
අට්‌ඨමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 8. පටිසල්‌ලානසුත්‌තං • 8. Paṭisallānasuttaṃ
