Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā)

    2. අනුසයවග්‌ගො

    2. Anusayavaggo

    4.පුග්‌ගලසුත්‌තවණ්‌ණනා

    4.Puggalasuttavaṇṇanā

    14. දුතියස්‌ස චතුත්‌ථෙ උභතො උභයථා, උභතො උභොහි භාගෙහි විමුත්‌තොති උභතොභාගවිමුත්‌තො එකදෙසසරූපෙකසෙසනයෙන. ද්‌වීහි භාගෙහීති කරණෙ නිස්‌සක්‌කෙ චෙතං බහුවචනං . ආවුත්‌තිආදිවසෙන අයං නියමො වෙදිතබ්‌බොති ආහ ‘‘අරූපසමාපත්‌තියා’’තිආදි. එතෙන ‘‘සමාපත්‌තියා වික්‌ඛම්‌භනවිමොක්‌ඛෙන, මග්‌ගෙන සමුච්‌ඡෙදවිමොක්‌ඛෙන විමුත්‌තත්‌තා උභතොභාගවිමුත්‌තො’’ති එවං පවත්‌තො තිපිටකචූළනාගත්‌ථෙරවාදො, ‘‘නාමකායතො රූපකායතො ච විමුත්‌තත්‌තා උභතොභාගවිමුත්‌තො’’ති එවං පවත්‌තො තිපිටකමහාරක්‌ඛිතත්‌ථෙරවාදො, ‘‘සමාපත්‌තියා වික්‌ඛම්‌භනවිමොක්‌ඛෙන එකවාරං, මග්‌ගෙන සමුච්‌ඡෙදවිමොක්‌ඛෙන එකවාරං විමුත්‌තත්‌තා උභතොභාගවිමුත්‌තො’’ති එවං පවත්‌තො තිපිටකචූළාභයත්‌ථෙරවාදො චාති ඉමෙසං තිණ්‌ණම්‌පි ථෙරවාදානං එකජ්‌ඣං සඞ්‌ගහො කතොති දට්‌ඨබ්‌බං. එත්‌ථ ච පඨමවාදෙ ද්‌වීහි භාගෙහි විමුත්‌තො උභතොභාගවිමුත්‌තො වුත්‌තො, දුතියවාදෙ උභතො භාගතො විමුත්‌තොති උභතොභාගවිමුත්‌තො, තතියවාදෙ ද්‌වීහි භාගෙහි ද්‌වෙ වාරෙ විමුත්‌තොති අයමෙතෙසං විසෙසොති. විමුත්‌තොති කිලෙසෙහි විමුත්‌තො, කිලෙසවික්‌ඛම්‌භනසමුච්‌ඡෙදනෙහි වා කායතො විමුත්‌තොහි අත්‌ථො.

    14. Dutiyassa catutthe ubhato ubhayathā, ubhato ubhohi bhāgehi vimuttoti ubhatobhāgavimutto ekadesasarūpekasesanayena. Dvīhi bhāgehīti karaṇe nissakke cetaṃ bahuvacanaṃ . Āvuttiādivasena ayaṃ niyamo veditabboti āha ‘‘arūpasamāpattiyā’’tiādi. Etena ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena, maggena samucchedavimokkhena vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakacūḷanāgattheravādo, ‘‘nāmakāyato rūpakāyato ca vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakamahārakkhitattheravādo, ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena ekavāraṃ, maggena samucchedavimokkhena ekavāraṃ vimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti evaṃ pavatto tipiṭakacūḷābhayattheravādo cāti imesaṃ tiṇṇampi theravādānaṃ ekajjhaṃ saṅgaho katoti daṭṭhabbaṃ. Ettha ca paṭhamavāde dvīhi bhāgehi vimutto ubhatobhāgavimutto vutto, dutiyavāde ubhato bhāgato vimuttoti ubhatobhāgavimutto, tatiyavāde dvīhi bhāgehi dve vāre vimuttoti ayametesaṃ visesoti. Vimuttoti kilesehi vimutto, kilesavikkhambhanasamucchedanehi vā kāyato vimuttohi attho.

    සොති උභතොභාගවිමුත්‌තො. කාමඤ්‌චෙත්‌ථ රූපාවචරචතුත්‌ථජ්‌ඣානම්‌පි අරූපාවචරජ්‌ඣානං විය දුවඞ්‌ගිකං ආනෙඤ්‌ජප්‌පත්‌තන්‌ති වුච්‌චති. තං පන පදට්‌ඨානං කත්‌වා අරහත්‌තං පත්‌තො උභතොභාගවිමුත්‌තො නාම න හොති රූපකායතො අවිමුත්‌තත්‌තා. තඤ්‌හි කිලෙසකායතොව විමුත්‌තං, න රූපකායතො, තස්‌මා තතො වුට්‌ඨාය අරහත්‌තං පත්‌තො උභතොභාගවිමුත්‌තො න හොතීති ආහ ‘‘චතුන්‌නං අරූප…පෙ.… පඤ්‌චවිධො හොතී’’ති. අරූපසමාපත්‌තීනන්‌ති නිද්‌ධාරණෙ සාමිවචනං. අරහත්‌තං පත්‌තඅනාගාමිනොති භූතපුබ්‌බගතියා වුත්‌තං. න හි අරහත්‌තං පත්‌තො අනාගාමී නාම හොති. ‘‘රූපී රූපානි පස්‌සතී’’තිආදිකෙ නිරොධසමාපත්‌තිඅන්‌තෙ අට්‌ඨ විමොක්‌ඛෙ වත්‌වා –

    Soti ubhatobhāgavimutto. Kāmañcettha rūpāvacaracatutthajjhānampi arūpāvacarajjhānaṃ viya duvaṅgikaṃ āneñjappattanti vuccati. Taṃ pana padaṭṭhānaṃ katvā arahattaṃ patto ubhatobhāgavimutto nāma na hoti rūpakāyato avimuttattā. Tañhi kilesakāyatova vimuttaṃ, na rūpakāyato, tasmā tato vuṭṭhāya arahattaṃ patto ubhatobhāgavimutto na hotīti āha ‘‘catunnaṃ arūpa…pe… pañcavidho hotī’’ti. Arūpasamāpattīnanti niddhāraṇe sāmivacanaṃ. Arahattaṃ pattaanāgāminoti bhūtapubbagatiyā vuttaṃ. Na hi arahattaṃ patto anāgāmī nāma hoti. ‘‘Rūpī rūpāni passatī’’tiādike nirodhasamāpattiante aṭṭha vimokkhe vatvā –

    ‘‘යතො ච ඛො, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු ඉමෙ අට්‌ඨ විමොක්‌ඛෙ කායෙන ඵුසිත්‌වා විහරති, පඤ්‌ඤාය චස්‌ස දිස්‌වා ආසවා පරික්‌ඛීණා හොන්‌ති. අයං වුච්‌චති, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු උභතොභාගවිමුත්‌තො’’ති –

    ‘‘Yato ca kho, ānanda, bhikkhu ime aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati, ānanda, bhikkhu ubhatobhāgavimutto’’ti –

    යදිපි මහානිදානෙ (දී. නි. 2.130) වුත්‌තං, තං පන උභතොභාගවිමුත්‌තසෙට්‌ඨවසෙන වුත්‌තන්‌ති, ඉධ පන සබ්‌බඋභතොභාගවිමුත්‌තෙ සඞ්‌ගහණත්‌ථං ‘‘පඤ්‌චවිධො හොතී’’ති වත්‌වා ‘‘පාළි පනෙත්‌ථ…පෙ.… අට්‌ඨවිමොක්‌ඛලාභිනො වසෙන ආගතා’’ති ආහ. මජ්‌ඣිමනිකායෙ පන කීටාගිරිසුත්‌තෙ (ම. නි. 2.182) –

    Yadipi mahānidāne (dī. ni. 2.130) vuttaṃ, taṃ pana ubhatobhāgavimuttaseṭṭhavasena vuttanti, idha pana sabbaubhatobhāgavimutte saṅgahaṇatthaṃ ‘‘pañcavidho hotī’’ti vatvā ‘‘pāḷi panettha…pe… aṭṭhavimokkhalābhino vasena āgatā’’ti āha. Majjhimanikāye pana kīṭāgirisutte (ma. ni. 2.182) –

    ‘‘කතමො ච, භික්‌ඛවෙ, පුග්‌ගලො උභතොභාගවිමුත්‌තො? ඉධ, භික්‌ඛවෙ, එකච්‌චො පුග්‌ගලො යෙ තෙ සන්‌තා විමොක්‌ඛා අතික්‌කම්‌ම රූපෙ ආරුප්‌පා, තෙ කායෙන ඵුසිත්‌වා විහරති , පඤ්‌ඤාය චස්‌ස දිස්‌වා ආසවා පරික්‌ඛීණා හොන්‌ති. අයං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, පුග්‌ගලො උභතොභාගවිමුත්‌තො’’ති –

    ‘‘Katamo ca, bhikkhave, puggalo ubhatobhāgavimutto? Idha, bhikkhave, ekacco puggalo ye te santā vimokkhā atikkamma rūpe āruppā, te kāyena phusitvā viharati , paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, puggalo ubhatobhāgavimutto’’ti –

    අරූපසමාපත්‌තිවසෙන චත්‌තාරො උභතොභාගවිමුත්‌තා, සෙට්‌ඨො ච වුත්‌තො වුත්‌තලක්‌ඛණූපපත්‌තිතො. යථාවුත්‌තෙසු හි පඤ්‌චසු පුරිමා චත්‌තාරො සමාපත්‌තිසීසං නිරොධං න සමාපජ්‌ජන්‌තීති පරියායෙන උභතොභාගවිමුත්‌තා නාම. අට්‌ඨසමාපත්‌තිලාභී අනාගාමී තං සමාපජ්‌ජිත්‌වා තතො වුට්‌ඨාය විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අරහත්‌තං පත්‌තොති නිප්‌පරියායෙන උභතොභාගවිමුත්‌තසෙට්‌ඨො නාම.

    Arūpasamāpattivasena cattāro ubhatobhāgavimuttā, seṭṭho ca vutto vuttalakkhaṇūpapattito. Yathāvuttesu hi pañcasu purimā cattāro samāpattisīsaṃ nirodhaṃ na samāpajjantīti pariyāyena ubhatobhāgavimuttā nāma. Aṭṭhasamāpattilābhī anāgāmī taṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattoti nippariyāyena ubhatobhāgavimuttaseṭṭho nāma.

    කතමො ච පුග්‌ගලොතිආදි පුග්‌ගලපඤ්‌ඤත්‌තිපාළි. තත්‌ථ කතමොති පුච්‌ඡාවචනං. පුග්‌ගලොති අසාධාරණතො පුච්‌ඡිතබ්‌බවචනං. ඉධාති ඉධස්‌මිං සාසනෙ. එකච්‌චොති එකො. අට්‌ඨ විමොක්‌ඛෙ කායෙන ඵුසිත්‌වා විහරතීති අට්‌ඨ සමාපත්‌තියො සමාපජ්‌ජිත්‌වා නාමකායතො පටිලභිත්‌වා විහරති. පඤ්‌ඤාය චස්‌ස දිස්‌වා ආසවා පරික්‌ඛීණා හොන්‌තීති විපස්‌සනාපඤ්‌ඤාය සඞ්‌ඛාරගතං, මග්‌ගපඤ්‌ඤාය චත්‌තාරි සච්‌චානි පස්‌සිත්‌වා චත්‌තාරොපි ආසවා පරික්‌ඛීණා හොන්‌ති. දිස්‌වාති දස්‌සනහෙතු. න හි ආසවෙ පඤ්‌ඤාය පස්‌සන්‌ති, දස්‌සනකාරණා පන පරික්‌ඛීණා දිස්‌වා පරික්‌ඛීණාති වුත්‌තා දස්‌සනායත්‌තපරික්‌ඛයත්‌තා. එවඤ්‌හි දස්‌සනං ආසවානං ඛයස්‌ස පුරිමකිරියාභාවෙන වුත්‌තං.

    Katamo ca puggalotiādi puggalapaññattipāḷi. Tattha katamoti pucchāvacanaṃ. Puggaloti asādhāraṇato pucchitabbavacanaṃ. Idhāti idhasmiṃ sāsane. Ekaccoti eko. Aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharatīti aṭṭha samāpattiyo samāpajjitvā nāmakāyato paṭilabhitvā viharati. Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontīti vipassanāpaññāya saṅkhāragataṃ, maggapaññāya cattāri saccāni passitvā cattāropi āsavā parikkhīṇā honti. Disvāti dassanahetu. Na hi āsave paññāya passanti, dassanakāraṇā pana parikkhīṇā disvā parikkhīṇāti vuttā dassanāyattaparikkhayattā. Evañhi dassanaṃ āsavānaṃ khayassa purimakiriyābhāvena vuttaṃ.

    පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තොති විසෙසතො පඤ්‌ඤාය එව විමුත්‌තො, න තස්‌ස අධිට්‌ඨානභූතෙන අට්‌ඨවිමොක්‌ඛසඞ්‌ඛාතෙන සාතිසයෙන සමාධිනාති පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො. යො අරියො අනධිගතඅට්‌ඨවිමොක්‌ඛො සබ්‌බසො ආසවෙහි විමුත්‌තො, තස්‌සෙතං අධිවචනං. අධිගතෙපි හි රූපජ්‌ඣානවිමොක්‌ඛෙ න සො සාතිසයසමාධිනිස්‌සිතොති න තස්‌ස වසෙන උභතොභාගවිමුත්‌තතා හොතීති වුත්‌තොවායමත්‌ථො. අරූපජ්‌ඣානෙසු පන එකස්‌මිම්‌පි සති උභතොභාගවිමුත්‌තොයෙව නාම හොති. තෙන හි අට්‌ඨවිමොක්‌ඛෙකදෙසෙන තංනාමදානසමත්‌ථෙන අට්‌ඨවිමොක්‌ඛලාභීත්‌වෙව වුච්‌චති. සමුදායෙ හි පවත්‌තො වොහාරො අවයවෙපි දිස්‌සති යථා තං ‘‘සත්‌තිසයො’’ති අනවසෙසතො ආසවානං පරික්‌ඛීණත්‌තා. අට්‌ඨවිමොක්‌ඛපටික්‌ඛෙපවසෙනෙව න එකදෙසභූතරූපජ්‌ඣානප්‌පටික්‌ඛෙපවසෙන. එවඤ්‌හි අරූපජ්‌ඣානෙකදෙසාභාවෙපි අට්‌ඨවිමොක්‌ඛපටික්‌ඛෙපො න හොතීති සිද්‌ධං හොති. අරූපාවචරජ්‌ඣානෙසු හි එකස්‌මිම්‌පි සති උභතොභාගවිමුත්‌තොයෙව නාම හොති.

    Paññāvimuttoti visesato paññāya eva vimutto, na tassa adhiṭṭhānabhūtena aṭṭhavimokkhasaṅkhātena sātisayena samādhināti paññāvimutto. Yo ariyo anadhigataaṭṭhavimokkho sabbaso āsavehi vimutto, tassetaṃ adhivacanaṃ. Adhigatepi hi rūpajjhānavimokkhe na so sātisayasamādhinissitoti na tassa vasena ubhatobhāgavimuttatā hotīti vuttovāyamattho. Arūpajjhānesu pana ekasmimpi sati ubhatobhāgavimuttoyeva nāma hoti. Tena hi aṭṭhavimokkhekadesena taṃnāmadānasamatthena aṭṭhavimokkhalābhītveva vuccati. Samudāye hi pavatto vohāro avayavepi dissati yathā taṃ ‘‘sattisayo’’ti anavasesato āsavānaṃ parikkhīṇattā. Aṭṭhavimokkhapaṭikkhepavaseneva na ekadesabhūtarūpajjhānappaṭikkhepavasena. Evañhi arūpajjhānekadesābhāvepi aṭṭhavimokkhapaṭikkhepo na hotīti siddhaṃ hoti. Arūpāvacarajjhānesu hi ekasmimpi sati ubhatobhāgavimuttoyeva nāma hoti.

    ඵුට්‌ඨන්‌තං සච්‌ඡිකතොති ඵුට්‌ඨානං අන්‌තො ඵුට්‌ඨන්‌තො, ඵුට්‌ඨානං අරූපජ්‌ඣානානං අනන්‌තරො කාලොති අධිප්‌පායො. අච්‌චන්‌තසංයොගෙ චෙතං උපයොගවචනං. තං ඵුට්‌ඨානන්‌තරකාලමෙව සච්‌ඡිකාතබ්‌බං සච්‌ඡිකතො සච්‌ඡිකරණූපායෙනාති වුත්‌තං හොති, භාවනපුංසකං වා එතං ‘‘එකමන්‌තං නිසීදී’’තිආදීසු විය. යො හි අරූපජ්‌ඣානෙන රූපකායතො නාමකායෙකදෙසතො ච වික්‌ඛම්‌භනවිමොක්‌ඛෙන විමුත්‌තො, තෙන නිරොධසඞ්‌ඛාතො විමොක්‌ඛො ආලොචිතො පකාසිතො විය හොති, න පන කායෙන සච්‌ඡිකතො. නිරොධං පන ආරම්‌මණං කත්‌වා එකච්‌චෙසු ආසවෙසු ඛෙපිතෙසු තෙන සො සච්‌ඡිකතො හොති, තස්‌මා සො සච්‌ඡිකාතබ්‌බං නිරොධං යථාආලොචිතං නාමකායෙන සච්‌ඡි කරොතීති ‘‘කායසක්‌ඛී’’ති වුච්‌චති, න තු ‘‘විමුත්‌තො’’ති එකච්‌චානං ආසවානං අපරික්‌ඛීණත්‌තා. තෙනාහ ‘‘ඣානඵස්‌සං පඨමං ඵුසති, පච්‌ඡා නිරොධං නිබ්‌බානං සච්‌ඡිකරොතී’’ති. අයං චතුන්‌නං අරූපසමාපත්‌තීනං එකෙකතො වුට්‌ඨාය සඞ්‌ඛාරෙ සම්‌මසිත්‌වා කායසක්‌ඛිභාවං පත්‌තානං චතුන්‌නං, නිරොධා වුට්‌ඨාය අග්‌ගමග්‌ගප්‌පත්‌තඅනාගාමිනො ච වසෙන උභතොභාගවිමුත්‌තො විය පඤ්‌චවිධො නාම හොතීති වුත්‌තං අභිධම්‌මටීකායං (පු. ප. මූලටී. 24) ‘‘කායසක්‌ඛිම්‌හිපි එසෙව නයො’’ති. එකච්‌චෙ ආසවාති හෙට්‌ඨිමමග්‌ගවජ්‌ඣා ආසවා.

    Phuṭṭhantaṃ sacchikatoti phuṭṭhānaṃ anto phuṭṭhanto, phuṭṭhānaṃ arūpajjhānānaṃ anantaro kāloti adhippāyo. Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ. Taṃ phuṭṭhānantarakālameva sacchikātabbaṃ sacchikato sacchikaraṇūpāyenāti vuttaṃ hoti, bhāvanapuṃsakaṃ vā etaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’tiādīsu viya. Yo hi arūpajjhānena rūpakāyato nāmakāyekadesato ca vikkhambhanavimokkhena vimutto, tena nirodhasaṅkhāto vimokkho ālocito pakāsito viya hoti, na pana kāyena sacchikato. Nirodhaṃ pana ārammaṇaṃ katvā ekaccesu āsavesu khepitesu tena so sacchikato hoti, tasmā so sacchikātabbaṃ nirodhaṃ yathāālocitaṃ nāmakāyena sacchi karotīti ‘‘kāyasakkhī’’ti vuccati, na tu ‘‘vimutto’’ti ekaccānaṃ āsavānaṃ aparikkhīṇattā. Tenāha ‘‘jhānaphassaṃ paṭhamaṃ phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikarotī’’ti. Ayaṃ catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ ekekato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā kāyasakkhibhāvaṃ pattānaṃ catunnaṃ, nirodhā vuṭṭhāya aggamaggappattaanāgāmino ca vasena ubhatobhāgavimutto viya pañcavidho nāma hotīti vuttaṃ abhidhammaṭīkāyaṃ (pu. pa. mūlaṭī. 24) ‘‘kāyasakkhimhipi eseva nayo’’ti. Ekacce āsavāti heṭṭhimamaggavajjhā āsavā.

    දිට්‌ඨන්‌තං පත්‌තොති දස්‌සනසඞ්‌ඛාතස්‌ස සොතාපත්‌තිමග්‌ගඤාණස්‌ස අනන්‌තරං පත්‌තොති වුත්‌තං හොති. ‘‘දිට්‌ඨත්‌තා පත්‌තො’’තිපි පාඨො. එතෙන චතුසච්‌චදස්‌සනසඞ්‌ඛාතාය දිට්‌ඨියා නිරොධස්‌ස පත්‌තතං දීපෙති. තෙනාහ ‘‘දුක්‌ඛා සඞ්‌ඛාරා’’තිආදි. තත්‌ථ පඤ්‌ඤායාති මග්‌ගපඤ්‌ඤාය. පඨමඵලට්‌ඨතො පට්‌ඨාය යාව අග්‌ගමග්‌ගට්‌ඨා දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තො. තෙනාහ ‘‘සොපි කායසක්‌ඛී විය ඡබ්‌බිධො හොතී’’ති. යථා පන පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො, එවං අයම්‌පි සුක්‌ඛවිපස්‌සකො චතූහි අරූපජ්‌ඣානෙහි වුට්‌ඨාය දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තභාවප්‌පත්‌තා චත්‌තාරො චාති පඤ්‌චවිධො හොතීති වෙදිතබ්‌බො. සද්‌ධාවිමුත්‌තෙපි එසෙව නයො. ඉදං දුක්‌ඛන්‌ති එත්‌තකං දුක්‌ඛං, න ඉතො උද්‌ධං දුක්‌ඛන්‌ති. යථාභූතං පජානාතීති ඨපෙත්‌වා තණ්‌හං උපාදානක්‌ඛන්‌ධපඤ්‌චකං දුක්‌ඛසච්‌චන්‌ති යාථාවතො පජානාති. යස්‌මා පන තණ්‌හා දුක්‌ඛං ජනෙති නිබ්‌බත්‌තෙති, තතො තං දුක්‌ඛං සමුදෙති, තස්‌මා නං ‘‘අයං දුක්‌ඛසමුදයො’’ති යථාභූතං පජානාති. යස්‌මා පන ඉදං දුක්‌ඛඤ්‌ච සමුදයො ච නිබ්‌බානං පත්‌වා නිරුජ්‌ඣති, අප්‌පවත්‌තිං ගච්‌ඡති, තස්‌මා න ‘‘අයං දුක්‌ඛනිරොධො’’ති යථාභූතං පජානාති. අරියො පන අට්‌ඨඞ්‌ගිකො මග්‌ගො තං දුක්‌ඛනිරොධං ගච්‌ඡති, තෙන තං ‘‘අයං දුක්‌ඛනිරොධගාමිනී පටිපදා’’ති යථාභූතං පජානාති. එත්‌තාවතා නානාක්‌ඛණෙ සච්‌චවවත්‌ථානං දස්‌සිතං. ඉදානි තං එකක්‌ඛණෙ දස්‌සෙතුං ‘‘තථාගතප්‌පවෙදිතා’’තිආදි වුත්‌තං. තථාගතප්‌පවෙදිතාති තථාගතෙන බොධිමණ්‌ඩෙ පටිවිද්‌ධා විදිතා පාකටා කතා. ධම්‌මාති චතුසච්‌චධම්‌මා. වොදිට්‌ඨා හොන්‌තීති සුදිට්‌ඨා. වොචරිතාති සුචරිතා, පඤ්‌ඤාය සුට්‌ඨු චරාපිතාති අත්‌ථො. අයන්‌ති අයං එවරූපො පුග්‌ගලො දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තොති.

    Diṭṭhantaṃ pattoti dassanasaṅkhātassa sotāpattimaggañāṇassa anantaraṃ pattoti vuttaṃ hoti. ‘‘Diṭṭhattā patto’’tipi pāṭho. Etena catusaccadassanasaṅkhātāya diṭṭhiyā nirodhassa pattataṃ dīpeti. Tenāha ‘‘dukkhā saṅkhārā’’tiādi. Tattha paññāyāti maggapaññāya. Paṭhamaphalaṭṭhato paṭṭhāya yāva aggamaggaṭṭhā diṭṭhippatto. Tenāha ‘‘sopi kāyasakkhī viya chabbidho hotī’’ti. Yathā pana paññāvimutto, evaṃ ayampi sukkhavipassako catūhi arūpajjhānehi vuṭṭhāya diṭṭhippattabhāvappattā cattāro cāti pañcavidho hotīti veditabbo. Saddhāvimuttepi eseva nayo. Idaṃ dukkhanti ettakaṃ dukkhaṃ, na ito uddhaṃ dukkhanti. Yathābhūtaṃ pajānātīti ṭhapetvā taṇhaṃ upādānakkhandhapañcakaṃ dukkhasaccanti yāthāvato pajānāti. Yasmā pana taṇhā dukkhaṃ janeti nibbatteti, tato taṃ dukkhaṃ samudeti, tasmā naṃ ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Yasmā pana idaṃ dukkhañca samudayo ca nibbānaṃ patvā nirujjhati, appavattiṃ gacchati, tasmā na ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ariyo pana aṭṭhaṅgiko maggo taṃ dukkhanirodhaṃ gacchati, tena taṃ ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ettāvatā nānākkhaṇe saccavavatthānaṃ dassitaṃ. Idāni taṃ ekakkhaṇe dassetuṃ ‘‘tathāgatappaveditā’’tiādi vuttaṃ. Tathāgatappaveditāti tathāgatena bodhimaṇḍe paṭividdhā viditā pākaṭā katā. Dhammāti catusaccadhammā. Vodiṭṭhā hontīti sudiṭṭhā. Vocaritāti sucaritā, paññāya suṭṭhu carāpitāti attho. Ayanti ayaṃ evarūpo puggalo diṭṭhippattoti.

    සද්‌ධාය විමුත්‌තොති සද්‌දහනවසෙන විමුත්‌තො. එතෙන සබ්‌බථා අවිමුත්‌තස්‌සපි සද්‌ධාමත්‌තෙන විමුත්‌තභාවං දස්‌සෙති. සද්‌ධාවිමුත්‌තොති වා සද්‌ධාය අධිමුත්‌තොති අත්‌ථො. කිං පන නෙසං කිලෙසප්‌පහානෙ නානත්‌තං අත්‌ථීති? නත්‌ථි. අථ කස්‌මා සද්‌ධාවිමුත්‌තො දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තං න පාපුණාතීති? ආගමනීයනානත්‌තෙන. දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තො හි ආගමනම්‌හි කිලෙසෙ වික්‌ඛම්‌භෙන්‌තො අප්‌පදුක්‌ඛෙන අකසිරෙන අකිලමන්‌තොව සක්‌කොති වික්‌ඛම්‌භිතුං, සද්‌ධාවිමුත්‌තො පන දුක්‌ඛෙන කසිරෙන කිලමන්‌තො සක්‌කොති වික්‌ඛම්‌භිතුං, තස්‌මා සද්‌ධාවිමුත්‌තො දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තං න පාපුණාති. තෙනාහ ‘‘එතස්‌ස හී’’තිආදි. සද්‌දහන්‌තස්‌සාති ‘‘එකංසතො අයං පටිපදා කිලෙසක්‌ඛයං ආවහති සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධෙන භාසිතත්‌තා’’ති එවං සද්‌දහන්‌තස්‌ස. යස්‌මා පනස්‌ස අනිච්‌චානුපස්‌සනාදීහි නිච්‌චසඤ්‌ඤාපහානවසෙන භාවනාය පුබ්‌බෙනාපරං විසෙසං පස්‌සතො තත්‌ථ තත්‌ථ පච්‌චක්‌ඛතාපි අත්‌ථි, තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘සද්‌දහන්‌තස්‌ස වියා’’ති. සෙසපදද්‌වයං තස්‌සෙව වෙවචනං. එත්‌ථ ච පුබ්‌බභාගමග්‌ගභාවනාති වචනෙන ආගමනීයනානත්‌තෙන දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තසද්‌ධාවිමුත්‌තානං පඤ්‌ඤානානත්‌තං හොතීති දස්‌සිතං. අභිධම්‌මට්‌ඨකථායම්‌පි (පු. ප. අට්‌ඨ. 28) ‘‘නෙසං කිලෙසප්‌පහානෙ නානත්‌තං නත්‌ථි, පඤ්‌ඤාය නානත්‌තං අත්‌ථියෙවා’’ති වත්‌වා ‘‘ආගමනීයනානත්‌තෙනෙව සද්‌ධාවිමුත්‌තො දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තං න පාපුණාතීති සන්‌නිට්‌ඨානං කත’’න්‌ති වුත්‌තං.

    Saddhāya vimuttoti saddahanavasena vimutto. Etena sabbathā avimuttassapi saddhāmattena vimuttabhāvaṃ dasseti. Saddhāvimuttoti vā saddhāya adhimuttoti attho. Kiṃ pana nesaṃ kilesappahāne nānattaṃ atthīti? Natthi. Atha kasmā saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti? Āgamanīyanānattena. Diṭṭhippatto hi āgamanamhi kilese vikkhambhento appadukkhena akasirena akilamantova sakkoti vikkhambhituṃ, saddhāvimutto pana dukkhena kasirena kilamanto sakkoti vikkhambhituṃ, tasmā saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇāti. Tenāha ‘‘etassa hī’’tiādi. Saddahantassāti ‘‘ekaṃsato ayaṃ paṭipadā kilesakkhayaṃ āvahati sammāsambuddhena bhāsitattā’’ti evaṃ saddahantassa. Yasmā panassa aniccānupassanādīhi niccasaññāpahānavasena bhāvanāya pubbenāparaṃ visesaṃ passato tattha tattha paccakkhatāpi atthi, tasmā vuttaṃ ‘‘saddahantassa viyā’’ti. Sesapadadvayaṃ tasseva vevacanaṃ. Ettha ca pubbabhāgamaggabhāvanāti vacanena āgamanīyanānattena diṭṭhippattasaddhāvimuttānaṃ paññānānattaṃ hotīti dassitaṃ. Abhidhammaṭṭhakathāyampi (pu. pa. aṭṭha. 28) ‘‘nesaṃ kilesappahāne nānattaṃ natthi, paññāya nānattaṃ atthiyevā’’ti vatvā ‘‘āgamanīyanānatteneva saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti sanniṭṭhānaṃ kata’’nti vuttaṃ.

    ආරම්‌මණං යාථාවතො ධාරෙති අවධාරෙතීති ධම්‌මො, පඤ්‌ඤා. තං පඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාතං ධම්‌මං අධිමත්‌තතාය පුබ්‌බඞ්‌ගමං හුත්‌වා පවත්‌තං අනුස්‌සරතීති ධම්‌මානුසාරී. තෙනාහ ‘‘ධම්‌මො’’තිආදි. පඤ්‌ඤාපුබ්‌බඞ්‌ගමන්‌ති පඤ්‌ඤාපධානං. ‘‘සද්‌ධං අනුස්‌සරති, සද්‌ධාපුබ්‌බඞ්‌ගමං මග්‌ගං භාවෙතී’’ති ඉමමත්‌ථං එසෙව නයොති අතිදිසති. පඤ්‌ඤං වාහෙතීති පඤ්‌ඤාවාහී, පඤ්‌ඤං සාතිසයං පවත්‌තෙතීති අත්‌ථො. තෙනාහ ‘‘පඤ්‌ඤාපුබ්‌බඞ්‌ගමං අරියමග්‌ගං භාවෙතී’’ති. පඤ්‌ඤා වා පුග්‌ගලං වාහෙති නිබ්‌බානාභිමුඛං ගමෙතීති පඤ්‌ඤාවාහී. සද්‌ධාවාහීති එත්‌ථාපි ඉමිනා නයෙනෙව අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. උභතොභාගවිමුත්‌තාදිකථාති උභතොභාගවිමුත්‌තාදීසු ආගමනතො පට්‌ඨාය වත්‌තබ්‌බකථා. තස්‌මාති විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 2.773, 889) වුත්‌තත්‌තා. තතො එව විසුද්‌ධිමග්‌ගසංවණ්‌ණනායං (විසුද්‌ධි. මහාටී. 2.773) වුත්‌තනයෙනෙව චෙත්‌ථ අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.

    Ārammaṇaṃ yāthāvato dhāreti avadhāretīti dhammo, paññā. Taṃ paññāsaṅkhātaṃ dhammaṃ adhimattatāya pubbaṅgamaṃ hutvā pavattaṃ anussaratīti dhammānusārī. Tenāha ‘‘dhammo’’tiādi. Paññāpubbaṅgamanti paññāpadhānaṃ. ‘‘Saddhaṃ anussarati, saddhāpubbaṅgamaṃ maggaṃ bhāvetī’’ti imamatthaṃ eseva nayoti atidisati. Paññaṃ vāhetīti paññāvāhī, paññaṃ sātisayaṃ pavattetīti attho. Tenāha ‘‘paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāvetī’’ti. Paññā vā puggalaṃ vāheti nibbānābhimukhaṃ gametīti paññāvāhī. Saddhāvāhīti etthāpi iminā nayeneva attho veditabbo. Ubhatobhāgavimuttādikathāti ubhatobhāgavimuttādīsu āgamanato paṭṭhāya vattabbakathā. Tasmāti visuddhimagge (visuddhi. 2.773, 889) vuttattā. Tato eva visuddhimaggasaṃvaṇṇanāyaṃ (visuddhi. mahāṭī. 2.773) vuttanayeneva cettha attho veditabbo.

    පුග්‌ගලසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Puggalasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 4. පුග්‌ගලසුත්‌තං • 4. Puggalasuttaṃ

    අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 4. පුග්‌ගලසුත්‌තවණ්‌ණනා • 4. Puggalasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact