| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
2. රතනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
2. Ratanasikkhāpadavaṇṇanā
මුත්‌තාදිදසවිධන්‌ති ‘‘මුත්‌තා මණි වෙළුරියො සඞ්‌ඛො සිලා පවාළං රජතං ජාතරූපං ලොහිතඞ්‌කො මසාරගල්‌ල’’න්‌ති (පාචි. 506) දසවිධං රතනං. අජ්‌ඣාවසථෙති ගෙහෙ. තෙනාහ ‘‘පරික්‌ඛිත්‌තස්‌සා’’තිආදි, පරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ආවසථස්‌සාති අත්‌ථො. ආවසථොති චෙත්‌ථ අන්‌තොගාමෙ නිවිට්‌ඨගෙහං අධිප්‌පෙතං. ආරාමෙ නිවිට්‌ඨගෙහං පන අජ්‌ඣාරාමග්‌ගහණෙනෙව ගහිතං. ‘‘ආවසථොති චෙත්‌ථ අන්‌තොආරාමෙ වා හොතු, අඤ්‌ඤත්‌ථ වා, අත්‌තනො වසනට්‌ඨානං වුච්‌චතී’’ති (සාරත්‌ථ. ටී. පාචිත්‌තිය 3.506) කෙචි. සබ්‌බෙසම්‌පි අත්‌ථාය දුක්‌කටමෙවාති අත්‌තනො වා තෙසං සඞ්‌ඝාදීනං වා අත්‌ථාය උග්‌ගණ්‌හන්‌තස්‌ස වා උග්‌ගණ්‌හාපෙන්‌තස්‌ස වා දුක්‌කටමෙව. සචෙ පන මාතාපිතූනං සන්‌තකං අවස්‌සං පටිසාමෙතබ්‌බං කප්‌පියභණ්‌ඩං හොති, අත්‌තනො අත්‌ථාය ගහෙත්‌වා පටිසාමෙතබ්‌බන්‌ති ආහ ‘‘තාදිසං පනා’’තිආදි. තාදිසන්‌ති යං මාතාපිතූනං සන්‌තකං අවස්‌සං පටිසාමෙතබ්‌බං කප්‌පියභණ්‌ඩං, තාදිසං. ඡන්‌දෙනපි භයෙනපීති වඩ්‌ඪකිආදීසු ඡන්‌දෙනපි, රාජවල්‌ලභෙසු භයෙනපි.
Muttādidasavidhanti ‘‘muttā maṇi veḷuriyo saṅkho silā pavāḷaṃ rajataṃ jātarūpaṃ lohitaṅko masāragalla’’nti (pāci. 506) dasavidhaṃ ratanaṃ. Ajjhāvasatheti gehe. Tenāha ‘‘parikkhittassā’’tiādi, parikkhittassa āvasathassāti attho. Āvasathoti cettha antogāme niviṭṭhagehaṃ adhippetaṃ. Ārāme niviṭṭhagehaṃ pana ajjhārāmaggahaṇeneva gahitaṃ. ‘‘Āvasathoti cettha antoārāme vā hotu, aññattha vā, attano vasanaṭṭhānaṃ vuccatī’’ti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.506) keci. Sabbesampi atthāya dukkaṭamevāti attano vā tesaṃ saṅghādīnaṃ vā atthāya uggaṇhantassa vā uggaṇhāpentassa vā dukkaṭameva. Sace pana mātāpitūnaṃ santakaṃ avassaṃ paṭisāmetabbaṃ kappiyabhaṇḍaṃ hoti, attano atthāya gahetvā paṭisāmetabbanti āha ‘‘tādisaṃ panā’’tiādi. Tādisanti yaṃ mātāpitūnaṃ santakaṃ avassaṃ paṭisāmetabbaṃ kappiyabhaṇḍaṃ, tādisaṃ. Chandenapi bhayenapīti vaḍḍhakiādīsu chandenapi, rājavallabhesu bhayenapi.
තාදිසෙ ඨානෙති මහාවිහාරසදිසස්‌ස මහාරාමස්‌ස පාකාරපරික්‌ඛිත්‌තෙ පරිවෙණෙ. සඤ්‌ඤාණං කත්‌වාති ‘‘එත්‌තකා කහාපණා’’තිආදිනා රූපෙන වා ලඤ්‌ඡනාදිනිමිත්‌තෙන වා සඤ්‌ඤාණං කත්‌වා, සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වාති අත්‌ථො. පතිරූපානං භික්‌ඛූනං හත්‌ථෙති ලජ්‌ජීනං කුක්‌කුච්‌චකානං භික්‌ඛූනං හත්‌ථෙ. ලොලජාතිකානඤ්‌හි හත්‌ථෙ ඨපෙතුං න ලබ්‌භති. නෙව පක්‌කමතීති නෙව තම්‌හා ආවාසා පක්‌කමති. ‘‘ථාවරං සෙනාසනං වා’’තිආදිනා අත්‌තනො චීවරාදිමූලං න කාතබ්‌බන්‌ති (පාචි. අට්‌ඨ. 506) දස්‌සෙති. තං දස්‌සෙත්‌වාති යං ථාවරසෙනාසනාදි කතං, තං උපාසක තව සන්‌තකෙන ඉදං නාම කතන්‌ති එවං දස්‌සෙත්‌වා. සමාදපෙත්‌වාති අඤ්‌ඤං සමාදපෙත්‌වා, ‘‘උද්‌දිස්‌ස අරියා තිට්‌ඨන්‌ති, එසා අරියාන යාචනා’’ති වුත්‌තනයෙන යාචිත්‌වාති අත්‌ථො.
Tādise ṭhāneti mahāvihārasadisassa mahārāmassa pākāraparikkhitte pariveṇe. Saññāṇaṃ katvāti ‘‘ettakā kahāpaṇā’’tiādinā rūpena vā lañchanādinimittena vā saññāṇaṃ katvā, sallakkhetvāti attho. Patirūpānaṃ bhikkhūnaṃ hattheti lajjīnaṃ kukkuccakānaṃ bhikkhūnaṃ hatthe. Lolajātikānañhi hatthe ṭhapetuṃ na labbhati. Neva pakkamatīti neva tamhā āvāsā pakkamati. ‘‘Thāvaraṃ senāsanaṃ vā’’tiādinā attano cīvarādimūlaṃ na kātabbanti (pāci. aṭṭha. 506) dasseti. Taṃ dassetvāti yaṃ thāvarasenāsanādi kataṃ, taṃ upāsaka tava santakena idaṃ nāma katanti evaṃ dassetvā. Samādapetvāti aññaṃ samādapetvā, ‘‘uddissa ariyā tiṭṭhanti, esā ariyāna yācanā’’ti vuttanayena yācitvāti attho.
අනුඤ්‌ඤාතට්‌ඨානෙති අජ්‌ඣාරාමඅජ්‌ඣාවසථෙ. ආමාසන්‌ති ආමසිතබ්‌බඤ්‌චෙව පටිසාමෙතබ්‌බඤ්‌ච වත්‌ථාදි.
Anuññātaṭṭhāneti ajjhārāmaajjhāvasathe. Āmāsanti āmasitabbañceva paṭisāmetabbañca vatthādi.
රතනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Ratanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
