Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්‌මපද-අට්‌ඨකථා • Dhammapada-aṭṭhakathā

    8. සහස්‌සවග්‌ගො

    8. Sahassavaggo

    1. තම්‌බදාඨිකචොරඝාතකවත්‌ථු

    1. Tambadāṭhikacoraghātakavatthu

    සහස්‌සමපි චෙ වාචාති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා වෙළුවනෙ විහරන්‌තො තම්‌බදාඨිකචොරඝාතකං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Sahassamapice vācāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto tambadāṭhikacoraghātakaṃ ārabbha kathesi.

    එකූනපඤ්‌චසතා කිර චොරා ගාමඝාතකාදීනි කරොන්‌තා ජීවිකං කප්‌පෙසුං. අථෙකො පුරිසො නිබ්‌බිද්‌ධපිඞ්‌ගලො තම්‌බදාඨිකො තෙසං සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ‘‘අහම්‌පි තුම්‌හෙහි සද්‌ධිං ජීවිස්‌සාමී’’ති ආහ. අථ නං චොරජෙට්‌ඨකස්‌ස දස්‌සෙත්‌වා ‘‘අයම්‌පි අම්‌හාකං සන්‌තිකෙ වසිතුං ඉච්‌ඡතී’’ති ආහංසු. අථ නං චොරජෙට්‌ඨකො ඔලොකෙත්‌වා ‘‘අයං මාතු ථනං ඡින්‌දිත්‌වා පිතු වා ගලලොහිතං නීහරිත්‌වා ඛාදනසමත්‌ථො අතිකක්‌ඛළො’’ති චින්‌තෙත්‌වා ‘‘නත්‌ථෙතස්‌ස අම්‌හාකං සන්‌තිකෙ වසනකිච්‌ච’’න්‌ති පටික්‌ඛිපි. සො එවං පටික්‌ඛිත්‌තොපි ආගන්‌ත්‌වා එකං තස්‌සෙව අන්‌තෙවාසිකං උපට්‌ඨහන්‌තො ආරාධෙසි. සො තං ආදාය චොරජෙට්‌ඨකං උපසඞ්‌කමිත්‌වා, ‘‘සාමි, භද්‌දකො එස, අම්‌හාකං උපකාරකො, සඞ්‌ගණ්‌හථ න’’න්‌ති යාචිත්‌වා චොරජෙට්‌ඨකං පටිච්‌ඡාපෙසි. අථෙකදිවසං නාගරා රාජපුරිසෙහි සද්‌ධිං එකතො හුත්‌වා තෙ චොරෙ ගහෙත්‌වා විනිච්‌ඡයමහාමච්‌චානං සන්‌තිකං නයිංසු. අමච්‌චා තෙසං ඵරසුනා සීසච්‌ඡෙදං ආණාපෙසුං. තතො ‘‘කො නු ඛො ඉමෙ මාරෙස්‌සතී’’ති පරියෙසන්‌තා තෙ මාරෙතුං ඉච්‌ඡන්‌තං කඤ්‌චි අදිස්‌වා චොරජෙට්‌ඨකං ආහංසු – ‘‘ත්‌වං ඉමෙ මාරෙත්‌වා ජීවිතඤ්‌චෙව ලභිස්‌සසි සම්‌මානඤ්‌ච, මාරෙහි නෙ’’ති. සොපි අත්‌තානං නිස්‌සාය වසිතත්‌තා තෙ මාරෙතුං න ඉච්‌ඡි. එතෙනූපායෙන එකූනපඤ්‌චසතෙ පුච්‌ඡිංසු, සබ්‌බෙපි න ඉච්‌ඡිංසු. සබ්‌බපච්‌ඡා තං නිබ්‌බිද්‌ධපිඞ්‌ගලං තම්‌බදාඨිකං පුච්‌ඡිංසු. සො ‘‘සාධූ’’ති සම්‌පටිච්‌ඡිත්‌වා තෙ සබ්‌බෙපි මාරෙත්‌වා ජීවිතඤ්‌චෙව සම්‌මානඤ්‌ච ලභි. එතෙනූපායෙන නගරස්‌ස දක්‌ඛිණතොපි පඤ්‌ච චොරසතානි ආනෙත්‌වා අමච්‌චානං දස්‌සෙත්‌වා තෙහි තෙසම්‌පි සීසච්‌ඡෙදෙ ආණත්‌තෙ චොරජෙට්‌ඨකං ආදිං කත්‌වා පුච්‌ඡන්‌තා කඤ්‌චි මාරෙතුං ඉච්‌ඡන්‌තං අදිස්‌වා ‘‘පුරිමදිවසෙ එකො පුරිසො පඤ්‌චසතෙ චොරෙ මාරෙසි, කහං නු ඛො සො’’ති. ‘‘අසුකට්‌ඨානෙ අම්‌හෙති දිට්‌ඨො’’ති වුත්‌තෙ තං පක්‌කොසාපෙත්‌වා ‘‘ඉමෙ මාරෙහි, සම්‌මානං ලච්‌ඡසී’’ති ආණාපෙසුං. සො ‘‘සාධූ’’ති සම්‌පටිච්‌ඡිත්‌වා තෙ සබ්‌බෙපි මාරෙත්‌වා සම්‌මානං ලභි. අථ නං ‘‘භද්‌දකො අයං පුරිසො, නිබද්‌ධං චොරඝාතකමෙව එතං කරිස්‌සාමා’’ති මන්‌තෙත්‌වා තස්‌ස තං ඨානන්‌තරං දත්‌වාව සම්‌මානං කරිංසු. සො පච්‌ඡිමදිසතොපි උත්‌තරදිසතොපි ආනීතෙ පඤ්‌චසතෙ පඤ්‌චසතෙ චොරෙ ඝාතෙසියෙව. එවං චතූහි දිසාහි ආනීතානි ද්‌වෙ සහස්‌සානි මාරෙත්‌වා තතො පට්‌ඨාය දෙවසිකං එකං ද්‌වෙති ආනීතෙ තෙ මනුස්‌සෙ මාරෙත්‌වා පඤ්‌චපණ්‌ණාස සංවච්‌ඡරානි චොරඝාතකකම්‌මං අකාසි.

    Ekūnapañcasatā kira corā gāmaghātakādīni karontā jīvikaṃ kappesuṃ. Atheko puriso nibbiddhapiṅgalo tambadāṭhiko tesaṃ santikaṃ gantvā ‘‘ahampi tumhehi saddhiṃ jīvissāmī’’ti āha. Atha naṃ corajeṭṭhakassa dassetvā ‘‘ayampi amhākaṃ santike vasituṃ icchatī’’ti āhaṃsu. Atha naṃ corajeṭṭhako oloketvā ‘‘ayaṃ mātu thanaṃ chinditvā pitu vā galalohitaṃ nīharitvā khādanasamattho atikakkhaḷo’’ti cintetvā ‘‘natthetassa amhākaṃ santike vasanakicca’’nti paṭikkhipi. So evaṃ paṭikkhittopi āgantvā ekaṃ tasseva antevāsikaṃ upaṭṭhahanto ārādhesi. So taṃ ādāya corajeṭṭhakaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘sāmi, bhaddako esa, amhākaṃ upakārako, saṅgaṇhatha na’’nti yācitvā corajeṭṭhakaṃ paṭicchāpesi. Athekadivasaṃ nāgarā rājapurisehi saddhiṃ ekato hutvā te core gahetvā vinicchayamahāmaccānaṃ santikaṃ nayiṃsu. Amaccā tesaṃ pharasunā sīsacchedaṃ āṇāpesuṃ. Tato ‘‘ko nu kho ime māressatī’’ti pariyesantā te māretuṃ icchantaṃ kañci adisvā corajeṭṭhakaṃ āhaṃsu – ‘‘tvaṃ ime māretvā jīvitañceva labhissasi sammānañca, mārehi ne’’ti. Sopi attānaṃ nissāya vasitattā te māretuṃ na icchi. Etenūpāyena ekūnapañcasate pucchiṃsu, sabbepi na icchiṃsu. Sabbapacchā taṃ nibbiddhapiṅgalaṃ tambadāṭhikaṃ pucchiṃsu. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā te sabbepi māretvā jīvitañceva sammānañca labhi. Etenūpāyena nagarassa dakkhiṇatopi pañca corasatāni ānetvā amaccānaṃ dassetvā tehi tesampi sīsacchede āṇatte corajeṭṭhakaṃ ādiṃ katvā pucchantā kañci māretuṃ icchantaṃ adisvā ‘‘purimadivase eko puriso pañcasate core māresi, kahaṃ nu kho so’’ti. ‘‘Asukaṭṭhāne amheti diṭṭho’’ti vutte taṃ pakkosāpetvā ‘‘ime mārehi, sammānaṃ lacchasī’’ti āṇāpesuṃ. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā te sabbepi māretvā sammānaṃ labhi. Atha naṃ ‘‘bhaddako ayaṃ puriso, nibaddhaṃ coraghātakameva etaṃ karissāmā’’ti mantetvā tassa taṃ ṭhānantaraṃ datvāva sammānaṃ kariṃsu. So pacchimadisatopi uttaradisatopi ānīte pañcasate pañcasate core ghātesiyeva. Evaṃ catūhi disāhi ānītāni dve sahassāni māretvā tato paṭṭhāya devasikaṃ ekaṃ dveti ānīte te manusse māretvā pañcapaṇṇāsa saṃvaccharāni coraghātakakammaṃ akāsi.

    සො මහල්‌ලකකාලෙ එකප්‌පහාරෙනෙව සීසං ඡින්‌දිතුං න සක්‌කොති, ද්‌වෙ තයො වාරෙ පහරන්‌තො මනුස්‌සෙ කිලමෙති. නාගරා චින්‌තයිංසු – ‘‘අඤ්‌ඤොපි චොරඝාතකො උප්‌පජ්‌ජිස්‌සති, අයං අතිවිය මනුස්‌සෙ කිලමෙති, කිං ඉමිනා’’ති තස්‌ස තං ඨානන්‌තරං හරිංසු. සො පුබ්‌බෙ චොරඝාතකකම්‌මං කරොන්‌තො ‘‘අහතසාටකෙ නිවාසෙතුං, නවසප්‌පිනා සඞ්‌ඛතං ඛීරයාගුං පිවිතුං, සුමනපුප්‌ඵානි පිලන්‌ධිතුං, ගන්‌ධෙ විලිම්‌පිතු’’න්‌ති ඉමානි චත්‌තාරි න ලභි. සො ඨානා චාවිතදිවසෙ ‘‘ඛීරයාගුං මෙ පචථා’’ති වත්‌වා අහතවත්‌ථසුමනමාලාවිලෙපනානි ගාහාපෙත්‌වා නදිං ගන්‌ත්‌වා න්‌හත්‌වා අහතවත්‌ථානි නිවාසෙත්‌වා මාලා පිලන්‌ධිත්‌වා ගන්‌ධෙහි අනුලිත්‌තගත්‌තො ගෙහං ආගන්‌ත්‌වා නිසීදි. අථස්‌ස නවසප්‌පිනා සඞ්‌ඛතං ඛීරයාගුං පුරතො ඨපෙත්‌වා හත්‌ථධොවනොදකං ආහරිංසු. තස්‌මිං ඛණෙ සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරො සමාපත්‌තිතො වුට්‌ඨාය ‘‘කත්‌ථ නු ඛො අජ්‌ජ මයා ගන්‌තබ්‌බ’’න්‌ති අත්‌තනො භික්‌ඛාචාරං ඔලොකෙන්‌තො තස්‌ස ගෙහෙ ඛීරයාගුං දිස්‌වා ‘‘කරිස්‌සති නු ඛො මෙ පුරිසො සඞ්‌ගහ’’න්‌ති උපධාරෙන්‌තො ‘‘මං දිස්‌වා මම සඞ්‌ගහං කරිස්‌සති, කරිත්‌වා ච පන මහාසම්‌පත්‌තිං ලභිස්‌සති අයං කුලපුත්‌තො’’ති ඤත්‌වා චීවරං පාරුපිත්‌වා පත්‌තං ආදාය තස්‌ස ගෙහද්‌වාරෙ ඨිතමෙව අත්‌තානං දස්‌සෙසි.

    So mahallakakāle ekappahāreneva sīsaṃ chindituṃ na sakkoti, dve tayo vāre paharanto manusse kilameti. Nāgarā cintayiṃsu – ‘‘aññopi coraghātako uppajjissati, ayaṃ ativiya manusse kilameti, kiṃ iminā’’ti tassa taṃ ṭhānantaraṃ hariṃsu. So pubbe coraghātakakammaṃ karonto ‘‘ahatasāṭake nivāsetuṃ, navasappinā saṅkhataṃ khīrayāguṃ pivituṃ, sumanapupphāni pilandhituṃ, gandhe vilimpitu’’nti imāni cattāri na labhi. So ṭhānā cāvitadivase ‘‘khīrayāguṃ me pacathā’’ti vatvā ahatavatthasumanamālāvilepanāni gāhāpetvā nadiṃ gantvā nhatvā ahatavatthāni nivāsetvā mālā pilandhitvā gandhehi anulittagatto gehaṃ āgantvā nisīdi. Athassa navasappinā saṅkhataṃ khīrayāguṃ purato ṭhapetvā hatthadhovanodakaṃ āhariṃsu. Tasmiṃ khaṇe sāriputtatthero samāpattito vuṭṭhāya ‘‘kattha nu kho ajja mayā gantabba’’nti attano bhikkhācāraṃ olokento tassa gehe khīrayāguṃ disvā ‘‘karissati nu kho me puriso saṅgaha’’nti upadhārento ‘‘maṃ disvā mama saṅgahaṃ karissati, karitvā ca pana mahāsampattiṃ labhissati ayaṃ kulaputto’’ti ñatvā cīvaraṃ pārupitvā pattaṃ ādāya tassa gehadvāre ṭhitameva attānaṃ dassesi.

    සො ථෙරං දිස්‌වා පසන්‌නචිත්‌තො චින්‌තෙසි – ‘‘මයා චිරං චොරඝාතකකම්‌මං කතං, බහූ මනුස්‌සා මාරිතා, ඉදානි මෙ ගෙහෙ ඛීරයාගු පටියත්‌තා, ථෙරො ආගන්‌ත්‌වා මම ගෙහද්‌වාරෙ ඨිතො, ඉදානි මයා අය්‍යස්‌ස දෙය්‍යධම්‌මං දාතුං වට්‌ටතී’’ති පුරතො ඨපිතයාගුං අපනෙත්‌වා ථෙරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා වන්‌දිත්‌වා අන්‌තොගෙහෙ නිසීදාපෙත්‌වා පත්‌තෙ ඛීරයාගුං ආකිරිත්‌වා නවසප්‌පිං ආසිඤ්‌චිත්‌වා ථෙරං බීජමානො අට්‌ඨාසි. අථස්‌ස ච දීඝරත්‌තං අලද්‌ධපුබ්‌බතාය ඛීරයාගුං පාතුං බලවඅජ්‌ඣාසයො අහොසි. ථෙරො තස්‌ස අජ්‌ඣාසයං ඤත්‌වා ‘‘ත්‌වං, උපාසක, අත්‌තනො යාගුං පිවා’’ති ආහ. සො අඤ්‌ඤස්‌ස හත්‌ථෙ බීජනිං දත්‌වා යාගුං පිවි. ථෙරො බීජමානං පුරිසං ‘‘ගච්‌ඡ, උපාසකමෙව බීජාහී’’ති ආහ. සො බීජියමානො කුච්‌ඡිපූරං යාගුං පිවිත්‌වා ආගන්‌ත්‌වා ථෙරං බීජමානො ඨත්‌වා කතාහාරකිච්‌චස්‌ස ථෙරස්‌ස පත්‌තං අග්‌ගහෙසි. ථෙරො තස්‌ස අනුමොදනං ආරභි. සො අත්‌තනො චිත්‌තං ථෙරස්‌ස ධම්‌මදෙසනානුගං කාතුං නාසක්‌ඛි. ථෙරො සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා, ‘‘උපාසක, කස්‌මා චිත්‌තං දෙසනානුගං කාතුං න සක්‌කොසී’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘භන්‌තෙ, මයා දීඝරත්‌තං කක්‌ඛළකම්‌මං කතං, බහූ මනුස්‌සා මාරිතා, තමහං අත්‌තනො කම්‌මං අනුස්‌සරන්‌තො චිත්‌තං අය්‍යස්‌ස දෙසනානුගං කාතුං නාසක්‌ඛි’’න්‌ති. ථෙරො ‘‘වඤ්‌චෙස්‌සාමි න’’න්‌ති චින්‌තෙත්‌වා ‘‘කිං පන ත්‌වං අත්‌තනො රුචියා අකාසි, අඤ්‌ඤෙහි කාරිතොසී’’ති? ‘‘රාජා මං කාරෙසි, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කිං නු ඛො තෙ, උපාසක, එවං සන්‌තෙ අකුසලං හොතී’’ති? මන්‌දධාතුකො උපාසකො ථෙරෙනෙවං වුත්‌තෙ ‘‘නත්‌ථි මය්‌හං අකුසල’’න්‌ති සඤ්‌ඤී හුත්‌වා තෙන හි, ‘‘භන්‌තෙ, ධම්‌මං කථෙථා’’ති. සො ථෙරෙ අනුමොදනං කරොන්‌තෙ එකග්‌ගචිත්‌තො හුත්‌වා ධම්‌මං සුණන්‌තො සොතාපත්‌තිමග්‌ගස්‌ස ඔරතො අනුලොමිකං ඛන්‌තිං නිබ්‌බත්‌තෙසි. ථෙරොපි අනුමොදනං කත්‌වා පක්‌කාමි.

    So theraṃ disvā pasannacitto cintesi – ‘‘mayā ciraṃ coraghātakakammaṃ kataṃ, bahū manussā māritā, idāni me gehe khīrayāgu paṭiyattā, thero āgantvā mama gehadvāre ṭhito, idāni mayā ayyassa deyyadhammaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti purato ṭhapitayāguṃ apanetvā theraṃ upasaṅkamitvā vanditvā antogehe nisīdāpetvā patte khīrayāguṃ ākiritvā navasappiṃ āsiñcitvā theraṃ bījamāno aṭṭhāsi. Athassa ca dīgharattaṃ aladdhapubbatāya khīrayāguṃ pātuṃ balavaajjhāsayo ahosi. Thero tassa ajjhāsayaṃ ñatvā ‘‘tvaṃ, upāsaka, attano yāguṃ pivā’’ti āha. So aññassa hatthe bījaniṃ datvā yāguṃ pivi. Thero bījamānaṃ purisaṃ ‘‘gaccha, upāsakameva bījāhī’’ti āha. So bījiyamāno kucchipūraṃ yāguṃ pivitvā āgantvā theraṃ bījamāno ṭhatvā katāhārakiccassa therassa pattaṃ aggahesi. Thero tassa anumodanaṃ ārabhi. So attano cittaṃ therassa dhammadesanānugaṃ kātuṃ nāsakkhi. Thero sallakkhetvā, ‘‘upāsaka, kasmā cittaṃ desanānugaṃ kātuṃ na sakkosī’’ti pucchi. ‘‘Bhante, mayā dīgharattaṃ kakkhaḷakammaṃ kataṃ, bahū manussā māritā, tamahaṃ attano kammaṃ anussaranto cittaṃ ayyassa desanānugaṃ kātuṃ nāsakkhi’’nti. Thero ‘‘vañcessāmi na’’nti cintetvā ‘‘kiṃ pana tvaṃ attano ruciyā akāsi, aññehi kāritosī’’ti? ‘‘Rājā maṃ kāresi, bhante’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho te, upāsaka, evaṃ sante akusalaṃ hotī’’ti? Mandadhātuko upāsako therenevaṃ vutte ‘‘natthi mayhaṃ akusala’’nti saññī hutvā tena hi, ‘‘bhante, dhammaṃ kathethā’’ti. So there anumodanaṃ karonte ekaggacitto hutvā dhammaṃ suṇanto sotāpattimaggassa orato anulomikaṃ khantiṃ nibbattesi. Theropi anumodanaṃ katvā pakkāmi.

    උපාසකං ථෙරං අනුගන්‌ත්‌වා නිවත්‌තමානං එකා යක්‌ඛිනී ධෙනුවෙසෙන ආගන්‌ත්‌වා උරෙ පහරිත්‌වා මාරෙසි. සො කාලං කත්‌වා තුසිතපුරෙ නිබ්‌බත්‌ති. භික්‌ඛූ ධම්‌මසභායං කථං සමුට්‌ඨාපෙසුං ‘‘චොරඝාතකො පඤ්‌චපණ්‌ණාස වස්‌සානි කක්‌ඛළකම්‌මං කත්‌වා අජ්‌ජෙව තතො මුත්‌තො, අජ්‌ජෙව ථෙරස්‌ස භික්‌ඛං දත්‌වා අජ්‌ජෙව කාලං කතො, කහං නු ඛො නිබ්‌බත්‌තො’’ති. සත්‌ථා ආගන්‌ත්‌වා ‘‘කාය නුත්‌ථ, භික්‌ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්‌නිසින්‌නා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘ඉමාය නාමා’’ති වුත්‌තෙ , ‘‘භික්‌ඛවෙ, තුසිතපුරෙ නිබ්‌බත්‌තො’’ති ආහ. ‘‘කිං, භන්‌තෙ, වදෙථ, එත්‌තකං කාලං එත්‌තකෙ මනුස්‌සෙ ඝාතෙත්‌වා තුසිතවිමානෙ නිබ්‌බත්‌තො’’ති. ‘‘ආම, භික්‌ඛවෙ, මහන්‌තො තෙන කල්‍යාණමිත්‌තො ලද්‌ධො, සො සාරිපුත්‌තස්‌ස ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා අනුලොමඤාණං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා ඉතො චුතො තුසිතවිමානෙ නිබ්‌බත්‌තො’’ති වත්‌වා ඉමං ගාථමාහ –

    Upāsakaṃ theraṃ anugantvā nivattamānaṃ ekā yakkhinī dhenuvesena āgantvā ure paharitvā māresi. So kālaṃ katvā tusitapure nibbatti. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘coraghātako pañcapaṇṇāsa vassāni kakkhaḷakammaṃ katvā ajjeva tato mutto, ajjeva therassa bhikkhaṃ datvā ajjeva kālaṃ kato, kahaṃ nu kho nibbatto’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte , ‘‘bhikkhave, tusitapure nibbatto’’ti āha. ‘‘Kiṃ, bhante, vadetha, ettakaṃ kālaṃ ettake manusse ghātetvā tusitavimāne nibbatto’’ti. ‘‘Āma, bhikkhave, mahanto tena kalyāṇamitto laddho, so sāriputtassa dhammadesanaṃ sutvā anulomañāṇaṃ nibbattetvā ito cuto tusitavimāne nibbatto’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘සුභාසිතං සුණිත්‌වාන, නගරෙ චොරඝාතකො;

    ‘‘Subhāsitaṃ suṇitvāna, nagare coraghātako;

    අනුලොමඛන්‌තිං ලද්‌ධාන, මොදතී තිදිවං ගතො’’ති.

    Anulomakhantiṃ laddhāna, modatī tidivaṃ gato’’ti.

    ‘‘භන්‌තෙ , අනුමොදනකථා නාම න බලවා, තෙන කතං අකුසලකම්‌මං මහන්‌තං, කථං එත්‌තකෙන විසෙසං නිබ්‌බත්‌තෙසී’’ති. සත්‌ථා ‘‘කිං, භික්‌ඛවෙ, ‘මයා දෙසිතධම්‌මස්‌ස අප්‌පං වා බහුං වා’ති මා පමාණං ගණ්‌හථ. එකවාචාපි හි අත්‌ථනිස්‌සිතා සෙය්‍යාවා’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    ‘‘Bhante , anumodanakathā nāma na balavā, tena kataṃ akusalakammaṃ mahantaṃ, kathaṃ ettakena visesaṃ nibbattesī’’ti. Satthā ‘‘kiṃ, bhikkhave, ‘mayā desitadhammassa appaṃ vā bahuṃ vā’ti mā pamāṇaṃ gaṇhatha. Ekavācāpi hi atthanissitā seyyāvā’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    100.

    100.

    ‘‘සහස්‌සමපි චෙ වාචා, අනත්‌ථපදසංහිතා;

    ‘‘Sahassamapi ce vācā, anatthapadasaṃhitā;

    එකං අත්‌ථපදං සෙය්‍යො, යං සුත්‌වා උපසම්‌මතී’’ති.

    Ekaṃ atthapadaṃ seyyo, yaṃ sutvā upasammatī’’ti.

    තත්‌ථ සහස්‌සමපීති පරිච්‌ඡෙදවචනං, එකං සහස්‌සං ද්‌වෙ සහස්‌සානීති එවං සහස්‌සෙන චෙපි පරිච්‌ඡින්‌නවාචා හොන්‌ති, තා ච පන අනත්‌ථපදසංහිතා ආකාසවණ්‌ණනාපබ්‌බතවණ්‌ණනාවනවණ්‌ණනාදීනි පකාසකෙහි අනිය්‍යානදීපකෙහි අනත්‌ථකෙහි පදෙහි සංහිතා යාව බහුකා හොති, තාව පාපිකා එවාති අත්‌ථො. එකං අත්‌ථපදන්‌ති යං පන ‘‘අයං කායො, අයං කායගතාසති, තිස්‌සො විජ්‌ජා අනුප්‌පත්‌තො, කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති එවරූපං එකං අත්‌ථපදං සුත්‌වා රාගාදිවූපසමෙන උපසම්‌මති, තං අත්‌ථසාධකං නිබ්‌බානප්‌පටිසංයුත්‌තං ඛන්‌ධධාතුආයතනඉන්‌ද්‍රියබලබොජ්‌ඣඞ්‌ගසතිපට්‌ඨානපරිදීපකං එකම්‌පි පදං සෙය්‍යොයෙවාති අත්‌ථො.

    Tattha sahassamapīti paricchedavacanaṃ, ekaṃ sahassaṃ dve sahassānīti evaṃ sahassena cepi paricchinnavācā honti, tā ca pana anatthapadasaṃhitā ākāsavaṇṇanāpabbatavaṇṇanāvanavaṇṇanādīni pakāsakehi aniyyānadīpakehi anatthakehi padehi saṃhitā yāva bahukā hoti, tāva pāpikā evāti attho. Ekaṃ atthapadanti yaṃ pana ‘‘ayaṃ kāyo, ayaṃ kāyagatāsati, tisso vijjā anuppatto, kataṃ buddhassa sāsana’’nti evarūpaṃ ekaṃ atthapadaṃ sutvā rāgādivūpasamena upasammati, taṃ atthasādhakaṃ nibbānappaṭisaṃyuttaṃ khandhadhātuāyatanaindriyabalabojjhaṅgasatipaṭṭhānaparidīpakaṃ ekampi padaṃ seyyoyevāti attho.

    දෙසනාවසානෙ බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    තම්‌බදාඨිකචොරඝාතකවත්‌ථු පඨමං.

    Tambadāṭhikacoraghātakavatthu paṭhamaṃ.

    2. බාහියදාරුචීරියත්‌ථෙරවත්‌ථු

    2. Bāhiyadārucīriyattheravatthu

    සහස්‌සමපි චෙ ගාථාති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො දාරුචීරියත්‌ථෙරං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Sahassamapi ce gāthāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto dārucīriyattheraṃ ārabbha kathesi.

    එකස්‌මිඤ්‌හි කාලෙ බහූ මනුස්‌සා නාවාය මහාසමුද්‌දං පක්‌ඛන්‌දිත්‌වා අන්‌තොමහාසමුද්‌දෙ භින්‌නාය නාවාය මච්‌ඡකච්‌ඡපභක්‌ඛා අහෙසුං. එකොවෙත්‌ථ එකං ඵලකං ගහෙත්‌වා වායමන්‌තො සුප්‌පාරකපට්‌ටනතීරං ඔක්‌කමි, තස්‌ස නිවාසනපාරුපනං නත්‌ථි. සො අඤ්‌ඤං කිඤ්‌චි අපස්‌සන්‌තො සුක්‌ඛකට්‌ඨදණ්‌ඩකෙ වාකෙහි පලිවෙඨෙත්‌වා නිවාසනපාරුපනං කත්‌වා දෙවකුලතො කපාලං ගහෙත්‌වා සුප්‌පාරකපට්‌ටනං අගමාසි, මනුස්‌සා තං දිස්‌වා යාගුභත්‌තාදීනි දත්‌වා ‘‘අයං එකො අරහා’’ති සම්‌භාවෙසුං. සො වත්‌ථෙසු උපනීතෙසු ‘‘සචාහං නිවාසෙස්‌සාමි වා පාරුපිස්‌සාමි වා, ලාභසක්‌කාරො මෙ පරිහායිස්‌සතී’’ති තානි වත්‌ථානි පටික්‌ඛිපිත්‌වා දාරුචීරානෙව පරිදහි. අථස්‌ස බහූහි ‘‘අරහා අරහා’’ති වුච්‌චමානස්‌ස එවං චෙතසො පරිවිතක්‌කො උදපාදි ‘‘යෙ ඛො කෙචි ලොකෙ අරහන්‌තො වා අරහත්‌තමග්‌ගං වා සමාපන්‌නා, අහං තෙසං අඤ්‌ඤතරො’’ති. අථස්‌ස පුරාණසාලොහිතා දෙවතා එවං චින්‌තෙසි.

    Ekasmiñhi kāle bahū manussā nāvāya mahāsamuddaṃ pakkhanditvā antomahāsamudde bhinnāya nāvāya macchakacchapabhakkhā ahesuṃ. Ekovettha ekaṃ phalakaṃ gahetvā vāyamanto suppārakapaṭṭanatīraṃ okkami, tassa nivāsanapārupanaṃ natthi. So aññaṃ kiñci apassanto sukkhakaṭṭhadaṇḍake vākehi paliveṭhetvā nivāsanapārupanaṃ katvā devakulato kapālaṃ gahetvā suppārakapaṭṭanaṃ agamāsi, manussā taṃ disvā yāgubhattādīni datvā ‘‘ayaṃ eko arahā’’ti sambhāvesuṃ. So vatthesu upanītesu ‘‘sacāhaṃ nivāsessāmi vā pārupissāmi vā, lābhasakkāro me parihāyissatī’’ti tāni vatthāni paṭikkhipitvā dārucīrāneva paridahi. Athassa bahūhi ‘‘arahā arahā’’ti vuccamānassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘ye kho keci loke arahanto vā arahattamaggaṃ vā samāpannā, ahaṃ tesaṃ aññataro’’ti. Athassa purāṇasālohitā devatā evaṃ cintesi.

    පුරාණසාලොහිතාති පුබ්‌බෙ එකතො කතසමණධම්‌මා. පුබ්‌බෙ කිර කස්‌සපදසබලස්‌ස සාසනෙ ඔසක්‌කමානෙ සාමණෙරාදීනං විප්‌පකාරං දිස්‌වා සත්‌ත භික්‌ඛූ සංවෙගප්‌පත්‌තා ‘‘යාව සාසනස්‌ස අන්‌තරධානං න හොති, තාව අත්‌තනො පතිට්‌ඨං කරිස්‌සාමා’’ති සුවණ්‌ණචෙතියං වන්‌දිත්‌වා අරඤ්‌ඤං පවිට්‌ඨා එකං පබ්‌බතං දිස්‌වා ‘‘ජීවිතෙ සාලයා නිවත්‌තන්‌තු. නිරාලයා ඉමං පබ්‌බතං අභිරුහන්‌තූ’’ති වත්‌වා නිස්‌සෙණිං බන්‌ධිත්‌වා සබ්‌බෙපි තං අභිරුය්‌හ නිස්‌සෙණිං පාතෙත්‌වා සමණධම්‌මං කරිංසු. තෙසු සඞ්‌ඝත්‌ථෙරො එකරත්‌තාතික්‌කමෙනෙව අරහත්‌තං පාපුණි. සො අනොතත්‌තදහෙ නාගලතාදන්‌තකට්‌ඨං ඛාදිත්‌වා උත්‌තරකුරුතො පිණ්‌ඩපාතං ආහරිත්‌වා තෙ භික්‌ඛූ ආහ – ‘‘ආවුසො, ඉමං දන්‌තකට්‌ඨං ඛාදිත්‌වා මුඛං ධොවිත්‌වා ඉමං පිණ්‌ඩපාතං පරිභුඤ්‌ජථා’’ති. කිං පන, භන්‌තෙ, අම්‌හෙහි එවං කතිකා කතා ‘‘යො පඨමං අරහත්‌තං පාපුණාති, තෙනාභතං පිණ්‌ඩපාතං අවසෙසා පරිභුඤ්‌ජිස්‌සන්‌තී’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’ති. ‘‘තෙන හි සචෙ මයම්‌පි තුම්‌හෙ විය විසෙසං නිබ්‌බත්‌තෙස්‌සාම, සයං ආහරිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිස්‌සාමා’’ති න ඉච්‌ඡිංසු. දුතියදිවසෙ දුතියත්‌ථෙරො අනාගාමිඵලං පාපුණි. සොපි තථෙව පිණ්‌ඩපාතං ආහරිත්‌වා ඉතරෙ නිමන්‌තෙසි. තෙ එවමාහංසු – ‘‘කිං පන, භන්‌තෙ, අම්‌හෙහි එවං කතිකා කතා ‘මහාථෙරෙන ආභතං පිණ්‌ඩපාතං අභුඤ්‌ජිත්‌වා අනුථෙරෙන ආභතං භුඤ්‌ජිස්‌සාමා’’’ති? ‘‘නො හෙතං, ආවුසො’’ති. ‘‘එවං සන්‌තෙ තුම්‌හෙ විය මයම්‌පි විසෙසං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා අත්‌තනො පුරිසකාරෙන භුඤ්‌ජිතුං සක්‌කොන්‌තා භුඤ්‌ජිස්‌සාමා’’ති න ඉච්‌ඡිංසු. තෙසු අරහත්‌තං පත්‌තො භික්‌ඛු පරිනිබ්‌බායි, අනාගාමී බ්‍රහ්‌මලොකෙ නිබ්‌බත්‌ති. ඉතරෙ පඤ්‌ච ථෙරා විසෙසං නිබ්‌බත්‌තෙතුං අසක්‌කොන්‌තා සුස්‌සිත්‌වා සත්‌තමෙ දිවසෙ කාලං කත්‌වා දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ තතො චවිත්‌වා තත්‌ථ තත්‌ථ කුලඝරෙසු නිබ්‌බත්‌තිංසු. තෙසු එකො පුක්‌කුසාති රාජා (ම. නි. 3.342) අහොසි, එකො කුමාරකස්‌සපො (ම. නි. 1.249), එකො දාරුචීරියො (උදා. 10), එකො දබ්‌බො මල්‌ලපුත්‌තො (පාරා. 380; උදා. 79) එකො සභියො පරිබ්‌බාජකොති (සු. නි. සභියසුත්‌තං). තත්‌ථ යො බ්‍රහ්‌මලොකෙ නිබ්‌බත්‌තො භික්‌ඛු තං සන්‌ධායෙතං වුත්‌තං ‘‘පුරාණසාලොහිතා දෙවතා’’ති.

    Purāṇasālohitāti pubbe ekato katasamaṇadhammā. Pubbe kira kassapadasabalassa sāsane osakkamāne sāmaṇerādīnaṃ vippakāraṃ disvā satta bhikkhū saṃvegappattā ‘‘yāva sāsanassa antaradhānaṃ na hoti, tāva attano patiṭṭhaṃ karissāmā’’ti suvaṇṇacetiyaṃ vanditvā araññaṃ paviṭṭhā ekaṃ pabbataṃ disvā ‘‘jīvite sālayā nivattantu. Nirālayā imaṃ pabbataṃ abhiruhantū’’ti vatvā nisseṇiṃ bandhitvā sabbepi taṃ abhiruyha nisseṇiṃ pātetvā samaṇadhammaṃ kariṃsu. Tesu saṅghatthero ekarattātikkameneva arahattaṃ pāpuṇi. So anotattadahe nāgalatādantakaṭṭhaṃ khāditvā uttarakuruto piṇḍapātaṃ āharitvā te bhikkhū āha – ‘‘āvuso, imaṃ dantakaṭṭhaṃ khāditvā mukhaṃ dhovitvā imaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjathā’’ti. Kiṃ pana, bhante, amhehi evaṃ katikā katā ‘‘yo paṭhamaṃ arahattaṃ pāpuṇāti, tenābhataṃ piṇḍapātaṃ avasesā paribhuñjissantī’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’ti. ‘‘Tena hi sace mayampi tumhe viya visesaṃ nibbattessāma, sayaṃ āharitvā paribhuñjissāmā’’ti na icchiṃsu. Dutiyadivase dutiyatthero anāgāmiphalaṃ pāpuṇi. Sopi tatheva piṇḍapātaṃ āharitvā itare nimantesi. Te evamāhaṃsu – ‘‘kiṃ pana, bhante, amhehi evaṃ katikā katā ‘mahātherena ābhataṃ piṇḍapātaṃ abhuñjitvā anutherena ābhataṃ bhuñjissāmā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, āvuso’’ti. ‘‘Evaṃ sante tumhe viya mayampi visesaṃ nibbattetvā attano purisakārena bhuñjituṃ sakkontā bhuñjissāmā’’ti na icchiṃsu. Tesu arahattaṃ patto bhikkhu parinibbāyi, anāgāmī brahmaloke nibbatti. Itare pañca therā visesaṃ nibbattetuṃ asakkontā sussitvā sattame divase kālaṃ katvā devaloke nibbattitvā imasmiṃ buddhuppāde tato cavitvā tattha tattha kulagharesu nibbattiṃsu. Tesu eko pukkusāti rājā (ma. ni. 3.342) ahosi, eko kumārakassapo (ma. ni. 1.249), eko dārucīriyo (udā. 10), eko dabbo mallaputto (pārā. 380; udā. 79) eko sabhiyo paribbājakoti (su. ni. sabhiyasuttaṃ). Tattha yo brahmaloke nibbatto bhikkhu taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘purāṇasālohitā devatā’’ti.

    තස්‌ස හි බ්‍රහ්‌මුනො එතදහොසි – ‘‘අයං මයා සද්‌ධිං නිස්‌සෙණිං බන්‌ධිත්‌වා පබ්‌බතං අභිරුහිත්‌වා සමණධම්‌මං අකාසි, ඉදානි ඉමං ලද්‌ධිං ගහෙත්‌වා විචරන්‌තො විනස්‌සෙය්‍ය, සංවෙජෙස්‌සාමි න’’න්‌ති. අථ නං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එවමාහ – ‘‘නෙව ඛො ත්‌වං, බාහිය, අරහා, නපි අරහත්‌තමග්‌ගං වා සමාපන්‌නො, සාපි තෙ පටිපදා නත්‌ථි, යාය ත්‌වං අරහා වා අස්‌ස අරහත්‌තමග්‌ගං වා සමාපන්‌නො’’ති. බාහියො ආකාසෙ ඨත්‌වා කථෙන්‌තං මහාබ්‍රහ්‌මානං ඔලොකෙත්‌වා චින්‌තෙසි – ‘‘අහො භාරියං කම්‌මං කතං, අහං ‘අරහන්‌තොම්‌හී’ති චින්‌තෙසිං, අයඤ්‌ච මං ‘න ත්‌වං අරහා, නපි අරහත්‌තමග්‌ගං වා සමාපන්‌නොසී’ති වදති, අත්‌ථි නු ඛො ලොකෙ අඤ්‌ඤො අරහා’’ති. අථ නං පුච්‌ඡි – ‘‘අත්‌ථි නු ඛො එතරහි දෙවතෙ ලොකෙ අරහා වා අරහත්‌තමග්‌ගං වා සමාපන්‌නො’’ති. අථස්‌ස දෙවතා ආචික්‌ඛි – ‘‘අත්‌ථි, බාහිය, උත්‌තරෙසු ජනපදෙසු සාවත්‌ථි නාම නගරං, තත්‌ථ සො භගවා එතරහි විහරති අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො. සො හි, බාහිය, භගවා අරහා චෙව අරහත්‌තත්‌ථාය ච ධම්‌මං දෙසෙතී’’ති.

    Tassa hi brahmuno etadahosi – ‘‘ayaṃ mayā saddhiṃ nisseṇiṃ bandhitvā pabbataṃ abhiruhitvā samaṇadhammaṃ akāsi, idāni imaṃ laddhiṃ gahetvā vicaranto vinasseyya, saṃvejessāmi na’’nti. Atha naṃ upasaṅkamitvā evamāha – ‘‘neva kho tvaṃ, bāhiya, arahā, napi arahattamaggaṃ vā samāpanno, sāpi te paṭipadā natthi, yāya tvaṃ arahā vā assa arahattamaggaṃ vā samāpanno’’ti. Bāhiyo ākāse ṭhatvā kathentaṃ mahābrahmānaṃ oloketvā cintesi – ‘‘aho bhāriyaṃ kammaṃ kataṃ, ahaṃ ‘arahantomhī’ti cintesiṃ, ayañca maṃ ‘na tvaṃ arahā, napi arahattamaggaṃ vā samāpannosī’ti vadati, atthi nu kho loke añño arahā’’ti. Atha naṃ pucchi – ‘‘atthi nu kho etarahi devate loke arahā vā arahattamaggaṃ vā samāpanno’’ti. Athassa devatā ācikkhi – ‘‘atthi, bāhiya, uttaresu janapadesu sāvatthi nāma nagaraṃ, tattha so bhagavā etarahi viharati arahaṃ sammāsambuddho. So hi, bāhiya, bhagavā arahā ceva arahattatthāya ca dhammaṃ desetī’’ti.

    බාහියො රත්‌තිභාගෙ දෙවතාය කථං සුත්‌වා සංවිග්‌ගමානසො තං ඛණංයෙව සුප්‌පාරකා නික්‌ඛමිත්‌වා එකරත්‌තිවාසෙන සාවත්‌ථිං අගමාසි, සබ්‌බං වීසයොජනසතිකං මග්‌ගං එකරත්‌තිවාසෙනෙව අගමාසි. ගච්‌ඡන්‌තො ච පන දෙවතානුභාවෙන ගතො. ‘‘බුද්‌ධානුභාවෙනා’’තිපි වදන්‌තියෙව. තස්‌මිං පන ඛණෙ සත්‌ථා සාවත්‌ථිං පිණ්‌ඩාය පවිට්‌ඨො හොති. සො භුත්‌තපාතරාසෙ කායආලසියවිමොචනත්‌ථං අබ්‌භොකාසෙ චඞ්‌කමන්‌තෙ සම්‌බහුලෙ භික්‌ඛූ ‘‘කහං එතරහි සත්‌ථා’’ති පුච්‌ඡි. භික්‌ඛූ ‘‘භගවා සාවත්‌ථිං පිණ්‌ඩාය පවිට්‌ඨො’’ති වත්‌වා තං පුච්‌ඡිංසු – ‘‘ත්‌වං පන කුතො ආගතොසී’’ති? ‘‘සුප්‌පාරකා ආගතොම්‌හී’’ති. ‘‘කදා නික්‌ඛන්‌තොසී’’ති? ‘‘හිය්‍යො සායං නික්‌ඛන්‌තොම්‌හී’’ති. ‘‘දූරතොසි ආගතො, නිසීද, තව පාදෙ ධොවිත්‌වා තෙලෙන මක්‌ඛෙත්‌වා ථොකං විස්‌සමාහි, ආගතකාලෙ සත්‌ථාරං දක්‌ඛිස්‌සසී’’ති. ‘‘අහං, භන්‌තෙ, සත්‌ථු වා අත්‌තනො වා ජීවිතන්‌තරායං න ජානාමි, එකරත්‌තෙනෙවම්‌හි කත්‌ථචි අට්‌ඨත්‌වා අනිසීදිත්‌වා වීසයොජනසතිකං මග්‌ගං ආගතො, සත්‌ථාරං පස්‌සිත්‌වාව විස්‌සමිස්‌සාමී’’ති. සො එවං වත්‌වා තරමානරූපො සාවත්‌ථිං පවිසිත්‌වා භගවන්‌තං අනොපමාය බුද්‌ධසිරියා පිණ්‌ඩාය චරන්‌තං දිස්‌වා ‘‘චිරස්‌සං වත මෙ ගොතමො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො දිට්‌ඨො’’ති දිට්‌ඨට්‌ඨානතො පට්‌ඨාය ඔනතසරීරො ගන්‌ත්‌වා අන්‌තරවීථියමෙව පඤ්‌චපතිට්‌ඨිතෙන වන්‌දිත්‌වා ගොප්‌ඵකෙසු දළ්‌හං ගහෙත්‌වා එවමාහ – ‘‘දෙසෙතු මෙ, භන්‌තෙ, භගවා ධම්‌මං, දෙසෙතු සුගතො ධම්‌මං, යං මමස්‌ස දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛායා’’ති. අථ නං සත්‌ථා ‘‘අකාලො ඛො තාව, බාහිය, අන්‌තරඝරං පවිට්‌ඨම්‌හා පිණ්‌ඩායා’’ති පටික්‌ඛිපි.

    Bāhiyo rattibhāge devatāya kathaṃ sutvā saṃviggamānaso taṃ khaṇaṃyeva suppārakā nikkhamitvā ekarattivāsena sāvatthiṃ agamāsi, sabbaṃ vīsayojanasatikaṃ maggaṃ ekarattivāseneva agamāsi. Gacchanto ca pana devatānubhāvena gato. ‘‘Buddhānubhāvenā’’tipi vadantiyeva. Tasmiṃ pana khaṇe satthā sāvatthiṃ piṇḍāya paviṭṭho hoti. So bhuttapātarāse kāyaālasiyavimocanatthaṃ abbhokāse caṅkamante sambahule bhikkhū ‘‘kahaṃ etarahi satthā’’ti pucchi. Bhikkhū ‘‘bhagavā sāvatthiṃ piṇḍāya paviṭṭho’’ti vatvā taṃ pucchiṃsu – ‘‘tvaṃ pana kuto āgatosī’’ti? ‘‘Suppārakā āgatomhī’’ti. ‘‘Kadā nikkhantosī’’ti? ‘‘Hiyyo sāyaṃ nikkhantomhī’’ti. ‘‘Dūratosi āgato, nisīda, tava pāde dhovitvā telena makkhetvā thokaṃ vissamāhi, āgatakāle satthāraṃ dakkhissasī’’ti. ‘‘Ahaṃ, bhante, satthu vā attano vā jīvitantarāyaṃ na jānāmi, ekarattenevamhi katthaci aṭṭhatvā anisīditvā vīsayojanasatikaṃ maggaṃ āgato, satthāraṃ passitvāva vissamissāmī’’ti. So evaṃ vatvā taramānarūpo sāvatthiṃ pavisitvā bhagavantaṃ anopamāya buddhasiriyā piṇḍāya carantaṃ disvā ‘‘cirassaṃ vata me gotamo sammāsambuddho diṭṭho’’ti diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya onatasarīro gantvā antaravīthiyameva pañcapatiṭṭhitena vanditvā gopphakesu daḷhaṃ gahetvā evamāha – ‘‘desetu me, bhante, bhagavā dhammaṃ, desetu sugato dhammaṃ, yaṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. Atha naṃ satthā ‘‘akālo kho tāva, bāhiya, antaragharaṃ paviṭṭhamhā piṇḍāyā’’ti paṭikkhipi.

    තං සුත්‌වා බාහියො, භන්‌තෙ, සංසාරෙ සංසරන්‌තෙන කබළීකාරාහාරො න අලද්‌ධපුබ්‌බො, තුම්‌හාකං වා මය්‌හං වා ජීවිතන්‌තරායං න ජානාමි, දෙසෙතු මෙ ධම්‌මන්‌ති. සත්‌ථා දුතියම්‌පි පටික්‌ඛිපියෙව. එවං කිරස්‌ස අහොසි – ‘‘ඉමස්‌ස මං දිට්‌ඨකාලතො පට්‌ඨාය සකලසරීරං පීතියා නිරන්‌තරං අජ්‌ඣොත්‌ථටං හොති, බලවපීතිවෙගො ධම්‌මං සුත්‌වාපි න සක්‌ඛිස්‌සති පටිවිජ්‌ඣිතුං, මජ්‌ඣත්‌තුපෙක්‌ඛාය තාව තිට්‌ඨතු, එකරත්‌තෙනෙව වීසයොජනසතිකං මග්‌ගං ආගතත්‌තා දරථොපිස්‌ස බලවා, සොපි තාව පටිප්‌පස්‌සම්‌භතූ’’ති. තස්‌මා ද්‌වික්‌ඛත්‌තුං පටික්‌ඛිපිත්‌වා තතියං යාචිතො අන්‌තරවීථියං ඨිතොව ‘‘තස්‌මාතිහ තෙ, බාහිය, එවං සික්‌ඛිතබ්‌බං ‘දිට්‌ඨෙ දිට්‌ඨමත්‌තං භවිස්‌සතී’’’තිආදිනා (උදා. 10) නයෙන ධම්‌මං දෙසෙසි. සො සත්‌ථු ධම්‌මං සුණන්‌තොයෙව සබ්‌බාසවෙ ඛෙපෙත්‌වා සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තං පාපුණි. තාවදෙව ච පන භගවන්‌තං පබ්‌බජ්‌ජං යාචි, ‘‘පරිපුණ්‌ණං තෙ පත්‌තචීවර’’න්‌ති පුට්‌ඨො ‘‘න පරිපුණ්‌ණ’’න්‌ති ආහ. අථ නං සත්‌ථා ‘‘තෙන හි පත්‌තචීවරං පරියෙසාහී’’ති වත්‌වා පක්‌කාමි.

    Taṃ sutvā bāhiyo, bhante, saṃsāre saṃsarantena kabaḷīkārāhāro na aladdhapubbo, tumhākaṃ vā mayhaṃ vā jīvitantarāyaṃ na jānāmi, desetu me dhammanti. Satthā dutiyampi paṭikkhipiyeva. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘imassa maṃ diṭṭhakālato paṭṭhāya sakalasarīraṃ pītiyā nirantaraṃ ajjhotthaṭaṃ hoti, balavapītivego dhammaṃ sutvāpi na sakkhissati paṭivijjhituṃ, majjhattupekkhāya tāva tiṭṭhatu, ekaratteneva vīsayojanasatikaṃ maggaṃ āgatattā darathopissa balavā, sopi tāva paṭippassambhatū’’ti. Tasmā dvikkhattuṃ paṭikkhipitvā tatiyaṃ yācito antaravīthiyaṃ ṭhitova ‘‘tasmātiha te, bāhiya, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissatī’’’tiādinā (udā. 10) nayena dhammaṃ desesi. So satthu dhammaṃ suṇantoyeva sabbāsave khepetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tāvadeva ca pana bhagavantaṃ pabbajjaṃ yāci, ‘‘paripuṇṇaṃ te pattacīvara’’nti puṭṭho ‘‘na paripuṇṇa’’nti āha. Atha naṃ satthā ‘‘tena hi pattacīvaraṃ pariyesāhī’’ti vatvā pakkāmi.

    ‘‘සො කිර වීසති වස්‌සසහස්‌සානි සමණධම්‌මං කරොන්‌තො ‘භික්‌ඛුනා නාම අත්‌තනා පච්‌චයෙ ලභිත්‌වා අඤ්‌ඤං අනොලොකෙත්‌වා සයමෙව පරිභුඤ්‌ජිතුං වට්‌ටතී’ති එකභික්‌ඛුස්‌සාපි පත්‌තෙන වා චීවරෙන වා සඞ්‌ගහං න අකාසි , තෙනස්‌ස ඉද්‌ධිමයපත්‌තචීවරං න උපජ්‌ජිස්‌සතී’’ති ඤත්‌වා එහිභික්‌ඛුභාවෙන පබ්‌බජ්‌ජං න අදාසි. තම්‌පි පත්‌තචීවරං පරියෙසමානමෙව එකා යක්‌ඛිනී ධෙනුරූපෙන ආගන්‌ත්‌වා උරම්‌හි පහරිත්‌වා ජීවිතක්‌ඛයං පාපෙසි. සත්‌ථා පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා කතභත්‌තකිච්‌චො සම්‌බහුලෙහි භික්‌ඛූහි සද්‌ධිං නික්‌ඛන්‌තො බාහියස්‌ස සරීරං සඞ්‌කාරට්‌ඨානෙ පතිතං දිස්‌වා භික්‌ඛූ ආණාපෙසි, ‘‘භික්‌ඛවෙ, එකස්‌මිං ගෙහද්‌වාරෙ ඨත්‌වා මඤ්‌චකං ආහරාපෙත්‌වා ඉමං සරීරං නගරතො නීහරිත්‌වා ඣාපෙත්‌වා ථූපං කරොථා’’ති. භික්‌ඛූ තථා කරිංසු, කත්‌වා ච පන විහාරං ගන්‌ත්‌වා සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා අත්‌තනා කතකිච්‌චං ආරොචෙත්‌වා තස්‌ස අභිසම්‌පරායං පුච්‌ඡිංසු. අථ නෙසං භගවා තස්‌ස පරිනිබ්‌බුතභාවං ආචික්‌ඛිත්‌වා ‘‘එතදග්‌ගං, භික්‌ඛවෙ, මම සාවකානං භික්‌ඛූනං ඛිප්‌පාභිඤ්‌ඤානං යදිදං බාහියො දාරුචීරියො’’ති (අ. නි. 1.216) එතදග්‌ගෙ ඨපෙසි. අථ නං භික්‌ඛූ පුච්‌ඡිංසු – ‘‘භන්‌තෙ, තුම්‌හෙ ‘බාහියො අරහත්‌තං පත්‌තො’ති වදෙථ, කදා සො අරහත්‌තං පත්‌තො’’ති? ‘‘මම ධම්‌මං සුතකාලෙ, භික්‌ඛවෙ’’ති. ‘‘කදා පනස්‌ස, භන්‌තෙ, තුම්‌හෙහි ධම්‌මො කථිතො’’ති? ‘‘පිණ්‌ඩාය චරන්‌තෙන අන්‌තරවීථියං ඨත්‌වා’’ති. ‘‘අප්‌පමත්‌තකො හි, භන්‌තෙ, තුම්‌හෙහි අන්‌තරවීථියං ඨත්‌වා කථිතධම්‌මො කථං සො තාවත්‌තකෙන විසෙසං නිබ්‌බත්‌තෙසී’’ති, අථ නෙ සත්‌ථා ‘‘කිං, භික්‌ඛවෙ, මම ධම්‌මං ‘අප්‌පං වා බහුං වා’ති මා පමාණං ගණ්‌හථ. අනෙකානිපි හි ගාථාසහස්‌සානි අනත්‌ථනිස්‌සිතානි න සෙය්‍යො, අත්‌ථනිස්‌සිතං පන එකම්‌පි ගාථාපදං සෙය්‍යො’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    ‘‘So kira vīsati vassasahassāni samaṇadhammaṃ karonto ‘bhikkhunā nāma attanā paccaye labhitvā aññaṃ anoloketvā sayameva paribhuñjituṃ vaṭṭatī’ti ekabhikkhussāpi pattena vā cīvarena vā saṅgahaṃ na akāsi , tenassa iddhimayapattacīvaraṃ na upajjissatī’’ti ñatvā ehibhikkhubhāvena pabbajjaṃ na adāsi. Tampi pattacīvaraṃ pariyesamānameva ekā yakkhinī dhenurūpena āgantvā uramhi paharitvā jīvitakkhayaṃ pāpesi. Satthā piṇḍāya caritvā katabhattakicco sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ nikkhanto bāhiyassa sarīraṃ saṅkāraṭṭhāne patitaṃ disvā bhikkhū āṇāpesi, ‘‘bhikkhave, ekasmiṃ gehadvāre ṭhatvā mañcakaṃ āharāpetvā imaṃ sarīraṃ nagarato nīharitvā jhāpetvā thūpaṃ karothā’’ti. Bhikkhū tathā kariṃsu, katvā ca pana vihāraṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā attanā katakiccaṃ ārocetvā tassa abhisamparāyaṃ pucchiṃsu. Atha nesaṃ bhagavā tassa parinibbutabhāvaṃ ācikkhitvā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ khippābhiññānaṃ yadidaṃ bāhiyo dārucīriyo’’ti (a. ni. 1.216) etadagge ṭhapesi. Atha naṃ bhikkhū pucchiṃsu – ‘‘bhante, tumhe ‘bāhiyo arahattaṃ patto’ti vadetha, kadā so arahattaṃ patto’’ti? ‘‘Mama dhammaṃ sutakāle, bhikkhave’’ti. ‘‘Kadā panassa, bhante, tumhehi dhammo kathito’’ti? ‘‘Piṇḍāya carantena antaravīthiyaṃ ṭhatvā’’ti. ‘‘Appamattako hi, bhante, tumhehi antaravīthiyaṃ ṭhatvā kathitadhammo kathaṃ so tāvattakena visesaṃ nibbattesī’’ti, atha ne satthā ‘‘kiṃ, bhikkhave, mama dhammaṃ ‘appaṃ vā bahuṃ vā’ti mā pamāṇaṃ gaṇhatha. Anekānipi hi gāthāsahassāni anatthanissitāni na seyyo, atthanissitaṃ pana ekampi gāthāpadaṃ seyyo’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    101.

    101.

    ‘‘සහස්‌සමපි චෙ ගාථා, අනත්‌ථපදසංහිතා;

    ‘‘Sahassamapi ce gāthā, anatthapadasaṃhitā;

    එකං ගාථාපදං සෙය්‍යො, යං සුත්‌වා උපසම්‌මතී’’ති.

    Ekaṃ gāthāpadaṃ seyyo, yaṃ sutvā upasammatī’’ti.

    තත්‌ථ එකං ගාථාපදං සෙය්‍යොති ‘‘අප්‌පමාදො අමතපදං…පෙ.… යථා මයා’’ති (ධ. ප. 21) එවරූපා එකා ගාථාපි සෙය්‍යොති අත්‌ථො. සෙසං පුරිමනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං.

    Tattha ekaṃ gāthāpadaṃ seyyoti ‘‘appamādo amatapadaṃ…pe… yathā mayā’’ti (dha. pa. 21) evarūpā ekā gāthāpi seyyoti attho. Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.

    දෙසනාවසානෙ බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    බාහියදාරුචීරියත්‌ථෙරවත්‌ථු දුතියං.

    Bāhiyadārucīriyattheravatthu dutiyaṃ.

    3. කුණ්‌ඩලකෙසිත්‌ථෙරීවත්‌ථු

    3. Kuṇḍalakesittherīvatthu

    යො ච ගාථාසතං භාසෙති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො කුණ්‌ඩලකෙසිං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yoca gāthāsataṃ bhāseti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto kuṇḍalakesiṃ ārabbha kathesi.

    රාජගහෙ කිර එකා සෙට්‌ඨිධීතා සොළසවස්‌සුද්‌දෙසිකා අභිරූපා අහොසි දස්‌සනීයා පාසාදිකා. තස්‌මිඤ්‌ච වයෙ ඨිතා නාරියො පුරිසජ්‌ඣාසයා හොන්‌ති පුරිසලොලා. අථ නං මාතාපිතරො සත්‌තභූමිකස්‌ස පාසාදස්‌ස උපරිමතලෙ සිරිගබ්‌භෙ නිවාසාපෙසුං. එකමෙවස්‌සා දාසිං පරිචාරිකං අදංසු. අථෙකං කුලපුත්‌තං චොරකම්‌මං කරොන්‌තං ගහෙත්‌වා පච්‌ඡාබාහං බන්‌ධිත්‌වා චතුක්‌කෙ චතුක්‌කෙ කසාහි පහරිත්‌වා ආඝාතනං නයිංසු. සෙට්‌ඨිධීතා මහාජනස්‌ස සද්‌දං සුත්‌වා ‘‘කිං නු ඛො එත’’න්‌ති පාසාදතලෙ ඨත්‌වා ඔලොකෙන්‌තී තං දිස්‌වා පටිබද්‌ධචිත්‌තා හුත්‌වා තං පත්‌ථයමානා ආහාරං පටික්‌ඛිපිත්‌වා මඤ්‌චකෙ නිපජ්‌ජි. අථ නං මාතා පුච්‌ඡි – ‘‘කිං ඉදං, අම්‌මා’’ති? ‘‘සචෙ එතං ‘චොරො’ති ගහෙත්‌වා නිය්‍යමානං පුරිසං ලභිස්‌සාමි, ජීවිස්‌සාමි. නො චෙ ලභිස්‌සාමි, ජීවිතං මෙ නත්‌ථි, ඉධෙව මරිස්‌සාමී’’ති. ‘‘අම්‌ම, මා එවං කරි, අම්‌හාකං ජාතියා ච ගොත්‌තෙන ච භොගෙන ච සදිසං අඤ්‌ඤං සාමිකං ලභිස්‌සසී’’ති. ‘‘මය්‌හං අඤ්‌ඤෙන කිච්‌චං නත්‌ථි, ඉමං අලභමානා මරිස්‌සාමී’’ති. මාතා ධීතරං සඤ්‌ඤාපෙතුං අසක්‌කොන්‌තී පිතුනො ආරොචෙසි. සොපි නං සඤ්‌ඤාපෙතුං අසක්‌කොන්‌තො ‘‘කිං සක්‌කා කාතු’’න්‌ති චින්‌තෙත්‌වා තං චොරං ගහෙත්‌වා ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස රාජපුරිසස්‌ස සහස්‌සභණ්‌ඩිකං පෙසෙසි – ‘‘ඉමං ගහෙත්‌වා එතං පුරිසං මය්‌හං දෙහී’’ති. සො ‘‘සාධූ’’ති කහාපණෙ ගහෙත්‌වා තං මුඤ්‌චිත්‌වා අඤ්‌ඤං මාරෙත්‌වා ‘‘මාරිතො, දෙව, චොරො’’ති රඤ්‌ඤො ආරොචෙසි. සෙට්‌ඨිපි තස්‌ස ධීතරං අදාසි.

    Rājagahe kira ekā seṭṭhidhītā soḷasavassuddesikā abhirūpā ahosi dassanīyā pāsādikā. Tasmiñca vaye ṭhitā nāriyo purisajjhāsayā honti purisalolā. Atha naṃ mātāpitaro sattabhūmikassa pāsādassa uparimatale sirigabbhe nivāsāpesuṃ. Ekamevassā dāsiṃ paricārikaṃ adaṃsu. Athekaṃ kulaputtaṃ corakammaṃ karontaṃ gahetvā pacchābāhaṃ bandhitvā catukke catukke kasāhi paharitvā āghātanaṃ nayiṃsu. Seṭṭhidhītā mahājanassa saddaṃ sutvā ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti pāsādatale ṭhatvā olokentī taṃ disvā paṭibaddhacittā hutvā taṃ patthayamānā āhāraṃ paṭikkhipitvā mañcake nipajji. Atha naṃ mātā pucchi – ‘‘kiṃ idaṃ, ammā’’ti? ‘‘Sace etaṃ ‘coro’ti gahetvā niyyamānaṃ purisaṃ labhissāmi, jīvissāmi. No ce labhissāmi, jīvitaṃ me natthi, idheva marissāmī’’ti. ‘‘Amma, mā evaṃ kari, amhākaṃ jātiyā ca gottena ca bhogena ca sadisaṃ aññaṃ sāmikaṃ labhissasī’’ti. ‘‘Mayhaṃ aññena kiccaṃ natthi, imaṃ alabhamānā marissāmī’’ti. Mātā dhītaraṃ saññāpetuṃ asakkontī pituno ārocesi. Sopi naṃ saññāpetuṃ asakkonto ‘‘kiṃ sakkā kātu’’nti cintetvā taṃ coraṃ gahetvā gacchantassa rājapurisassa sahassabhaṇḍikaṃ pesesi – ‘‘imaṃ gahetvā etaṃ purisaṃ mayhaṃ dehī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti kahāpaṇe gahetvā taṃ muñcitvā aññaṃ māretvā ‘‘mārito, deva, coro’’ti rañño ārocesi. Seṭṭhipi tassa dhītaraṃ adāsi.

    සා තතො පට්‌ඨාය ‘‘සාමිකං ආරාධෙස්‌සාමී’’ති සබ්‌බාභරණපටිමණ්‌ඩිතා සයමෙව තස්‌ස යාගුආදීනි සංවිදහති, චොරො කතිපාහච්‌චයෙන චින්‌තෙසි – ‘‘කදා නු ඛො ඉමං මාරෙත්‌වා එතිස්‌සා ආභරණානි ගහෙත්‌වා එකස්‌මිං සුරාගෙහෙ වික්‌කිණිත්‌වා ඛාදිතුං ලභිස්‌සාමී’’ති? සො ‘‘අත්‌ථෙකො උපායො’’ති චින්‌තෙත්‌වා ආහාරං පටික්‌ඛිපිත්‌වා මඤ්‌චකෙ නිපජ්‌ජි, අථ නං සා උපසඞ්‌කමිත්‌වා ‘‘කිං තෙ, සාමි, රුජ්‌ජතී’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘න කිඤ්‌චි මෙ, භද්‌දෙති, කච්‌චි පන මෙ මාතාපිතරො තුය්‌හං කුද්‌ධා’’ති? ‘‘න කුජ්‌ඣන්‌ති, භද්‌දෙ’’ති . අථ ‘‘කිං නාමෙත’’න්‌ති? ‘‘භද්‌දෙ, අහං තං දිවසං බන්‌ධිත්‌වා නිය්‍යමානො චොරපපාතෙ අධිවත්‌ථාය දෙවතාය බලිකම්‌මං පටිස්‌සුණිත්‌වා ජීවිතං ලභිං, ත්‌වම්‌පි මයා තස්‌සා එව ආනුභාවෙන ලද්‌ධා, ‘තං මෙ දෙවතාය බලිකම්‌මං ඨපිත’න්‌ති චින්‌තෙමි, භද්‌දෙ’’ති. ‘‘සාමි, මා චින්‌තයි, කරිස්‌සාමි බලිකම්‌මං, වදෙහි , කෙනත්‌ථො’’ති? ‘‘අප්‌පොදකමධුපායසෙන ච ලාජපඤ්‌චමකපුප්‌ඵෙහි චා’’ති. ‘‘සාධු, සාමි, අහං පටියාදෙස්‌සාමී’’ති සා සබ්‌බං බලිකම්‌මං පටියාදෙත්‌වා ‘‘එහි, සාමි, ගච්‌ඡාමා’’ති ආහ. ‘‘තෙන හි, භද්‌දෙ, තව ඤාතකෙ නිවත්‌තෙත්‌වා මහග්‌ඝානි වත්‌ථාභරණානි ගහෙත්‌වා අත්‌තානං අලඞ්‌කරොහි, හසන්‌තා කීළන්‌තා සුඛං ගමිස්‌සාමා’’ති. සා තථා අකාසි.

    Sā tato paṭṭhāya ‘‘sāmikaṃ ārādhessāmī’’ti sabbābharaṇapaṭimaṇḍitā sayameva tassa yāguādīni saṃvidahati, coro katipāhaccayena cintesi – ‘‘kadā nu kho imaṃ māretvā etissā ābharaṇāni gahetvā ekasmiṃ surāgehe vikkiṇitvā khādituṃ labhissāmī’’ti? So ‘‘attheko upāyo’’ti cintetvā āhāraṃ paṭikkhipitvā mañcake nipajji, atha naṃ sā upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ te, sāmi, rujjatī’’ti pucchi. ‘‘Na kiñci me, bhaddeti, kacci pana me mātāpitaro tuyhaṃ kuddhā’’ti? ‘‘Na kujjhanti, bhadde’’ti . Atha ‘‘kiṃ nāmeta’’nti? ‘‘Bhadde, ahaṃ taṃ divasaṃ bandhitvā niyyamāno corapapāte adhivatthāya devatāya balikammaṃ paṭissuṇitvā jīvitaṃ labhiṃ, tvampi mayā tassā eva ānubhāvena laddhā, ‘taṃ me devatāya balikammaṃ ṭhapita’nti cintemi, bhadde’’ti. ‘‘Sāmi, mā cintayi, karissāmi balikammaṃ, vadehi , kenattho’’ti? ‘‘Appodakamadhupāyasena ca lājapañcamakapupphehi cā’’ti. ‘‘Sādhu, sāmi, ahaṃ paṭiyādessāmī’’ti sā sabbaṃ balikammaṃ paṭiyādetvā ‘‘ehi, sāmi, gacchāmā’’ti āha. ‘‘Tena hi, bhadde, tava ñātake nivattetvā mahagghāni vatthābharaṇāni gahetvā attānaṃ alaṅkarohi, hasantā kīḷantā sukhaṃ gamissāmā’’ti. Sā tathā akāsi.

    අථ නං සො පබ්‌බතපාදං ගතකාලෙ ආහ – ‘‘භද්‌දෙ, ඉතො පරං උභොව ජනා ගමිස්‌සාම, සෙසජනං යානකෙන සද්‌ධිං නිවත්‌තාපෙත්‌වා බලිකම්‌මභාජනං සයං උක්‌ඛිපිත්‌වා ගණ්‌හාහී’’ති. සා තථා අකාසි. චොරො තං ගහෙත්‌වා චොරපපාතපබ්‌බතං අභිරුහි. තස්‌ස හි එකෙන පස්‌සෙන මනුස්‌සා අභිරුහන්‌ති, එකං පස්‌සං ඡින්‌නපපාතං. පබ්‌බතමත්‌ථකෙ ඨිතා තෙන පස්‌සෙන චොරෙ පාතෙන්‌ති. තෙ ඛණ්‌ඩාඛණ්‌ඩං හුත්‌වා භූමියං පතන්‌ති. තස්‌මා ‘‘චොරපපාතො’’ති වුච්‌චති. සා තස්‌ස පබ්‌බතස්‌ස මත්‌ථකෙ ඨත්‌වා ‘‘බලිකම්‌මං තෙ, සාමි, කරොහී’’ති ආහ. සො තුණ්‌හී අහොසි. පුන තාය ‘‘කස්‌මා, සාමි, තුණ්‌හීභූතොසී’’ති වුත්‌තෙ තං ආහ – ‘‘න මය්‌හං බලිකම්‌මෙනත්‌ථො, වඤ්‌චෙත්‌වා පන තං ආදාය ආගතොම්‌හී’’ති. ‘‘කිං කාරණා, සාමී’’ති? ‘‘තං මාරෙත්‌වා තව ආභරණානි ගහෙත්‌වා පලායනත්‌ථායා’’ති. සා මරණභයතජ්‌ජිතා ආහ – ‘‘සාමි, අහඤ්‌ච ආභරණානි ච තව සන්‌තකානෙව, කස්‌මා එවං වදෙසී’’ති? සො, ‘‘මා එවං කරොහී’’ති, පුනප්‌පුනං යාචියමානොපි ‘‘මාරෙමි එවා’’ති ආහ. ‘‘එවං සන්‌තෙ කිං තෙ මම මරණෙන? ඉමානි ආභරණානි ගහෙත්‌වා මය්‌හං ජීවිතං දෙහි, ඉතො පට්‌ඨාය මං ‘මතා’ති ධාරෙහි, දාසී වා තෙ හුත්‌වා කම්‌මං කරිස්‌සාමී’’ති වත්‌වා ඉමං ගාථමාහ –

    Atha naṃ so pabbatapādaṃ gatakāle āha – ‘‘bhadde, ito paraṃ ubhova janā gamissāma, sesajanaṃ yānakena saddhiṃ nivattāpetvā balikammabhājanaṃ sayaṃ ukkhipitvā gaṇhāhī’’ti. Sā tathā akāsi. Coro taṃ gahetvā corapapātapabbataṃ abhiruhi. Tassa hi ekena passena manussā abhiruhanti, ekaṃ passaṃ chinnapapātaṃ. Pabbatamatthake ṭhitā tena passena core pātenti. Te khaṇḍākhaṇḍaṃ hutvā bhūmiyaṃ patanti. Tasmā ‘‘corapapāto’’ti vuccati. Sā tassa pabbatassa matthake ṭhatvā ‘‘balikammaṃ te, sāmi, karohī’’ti āha. So tuṇhī ahosi. Puna tāya ‘‘kasmā, sāmi, tuṇhībhūtosī’’ti vutte taṃ āha – ‘‘na mayhaṃ balikammenattho, vañcetvā pana taṃ ādāya āgatomhī’’ti. ‘‘Kiṃ kāraṇā, sāmī’’ti? ‘‘Taṃ māretvā tava ābharaṇāni gahetvā palāyanatthāyā’’ti. Sā maraṇabhayatajjitā āha – ‘‘sāmi, ahañca ābharaṇāni ca tava santakāneva, kasmā evaṃ vadesī’’ti? So, ‘‘mā evaṃ karohī’’ti, punappunaṃ yāciyamānopi ‘‘māremi evā’’ti āha. ‘‘Evaṃ sante kiṃ te mama maraṇena? Imāni ābharaṇāni gahetvā mayhaṃ jīvitaṃ dehi, ito paṭṭhāya maṃ ‘matā’ti dhārehi, dāsī vā te hutvā kammaṃ karissāmī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘ඉදං සුවණ්‌ණකෙයූරං, මුත්‌තා වෙළුරියා බහූ;

    ‘‘Idaṃ suvaṇṇakeyūraṃ, muttā veḷuriyā bahū;

    සබ්‌බං හරස්‌සු භද්‌දන්‌තෙ, මං ච දාසීති සාවයා’’ති. (අප. ථෙරී 2.3.27);

    Sabbaṃ harassu bhaddante, maṃ ca dāsīti sāvayā’’ti. (apa. therī 2.3.27);

    තං සුත්‌වා චොරො ‘‘එවං කතෙ ත්‌වං ගන්‌ත්‌වා මාතාපිතූනං ආචික්‌ඛිස්‌සසි, මාරෙස්‌සාමියෙව, මා ත්‌වං බාළ්‌හං පරිදෙවසී’’ති වත්‌වා ඉමං ගාථමාහ –

    Taṃ sutvā coro ‘‘evaṃ kate tvaṃ gantvā mātāpitūnaṃ ācikkhissasi, māressāmiyeva, mā tvaṃ bāḷhaṃ paridevasī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘මා බාළ්‌හං පරිදෙවෙසි, ඛිප්‌පං බන්‌ධාහි භණ්‌ඩිකං;

    ‘‘Mā bāḷhaṃ paridevesi, khippaṃ bandhāhi bhaṇḍikaṃ;

    න තුය්‌හං ජීවිතං අත්‌ථි, සබ්‌බං ගණ්‌හාමි භණ්‌ඩක’’න්‌ති. –

    Na tuyhaṃ jīvitaṃ atthi, sabbaṃ gaṇhāmi bhaṇḍaka’’nti. –

    සා චින්‌තෙසි – ‘‘අහො ඉදං කම්‌මං භාරියං. පඤ්‌ඤා නාම න පචිත්‌වා ඛාදනත්‌ථාය කතා, අථ ඛො විචාරණත්‌ථාය කතා, ජානිස්‌සාමිස්‌ස කත්‌තබ්‌බ’’න්‌ති, අථ නං ආහ – ‘‘සාමි, යදා ත්‌වං ‘චොරො’ති ගහෙත්‌වා නීයසි, තදාහං මාතාපිතූනං ආචික්‌ඛිං, තෙ සහස්‌සං විස්‌සජ්‌ජෙත්‌වා තං ආහරාපෙත්‌වා ගෙහෙ කරිංසු. තතො පට්‌ඨාය අහං තුය්‌හං උපකාරිකා, අජ්‌ජ මෙ සුදිට්‌ඨං කත්‌වා අත්‌තානං වන්‌දිතුං දෙහී’’ති. සො ‘‘සාධු, භද්‌දෙ, සුදිට්‌ඨං කත්‌වා වන්‌දාහී’’ති වත්‌වා පබ්‌බතන්‌තෙ අට්‌ඨාසි. අථ නං සා තික්‌ඛත්‌තුං පදක්‌ඛිණං කත්‌වා චතූසු ඨානෙසු වන්‌දිත්‌වා, ‘‘සාමි, ඉදං තෙ පච්‌ඡිමදස්‌සනං, ඉදානි තුය්‌හං වා මම දස්‌සනං, මය්‌හං වා තව දස්‌සනං නත්‌ථී’’ති පුරතො ච පච්‌ඡතො ච ආලිඞ්‌ගිත්‌වා පමත්‌තං හුත්‌වා පබ්‌බතන්‌තෙ ඨිතං පිට්‌ඨිපස්‌සෙ ඨත්‌වා එකෙන හත්‌ථෙන ඛන්‌ධෙ ගහෙත්‌වා එකෙන පිට්‌ඨිකච්‌ඡාය ගහෙත්‌වා පබ්‌බතපපාතෙ ඛිපි. සො පබ්‌බතකුච්‌ඡියං පටිහතො ඛණ්‌ඩාඛණ්‌ඩිකං හුත්‌වා භූමියං පති. චොරපපාතමත්‌ථකෙ අධිවත්‌ථා දෙවතා තෙසං ද්‌වින්‌නම්‌පි කිරියං දිස්‌වා තස්‌සා ඉත්‌ථියා සාධුකාරං දත්‌වා ඉමං ගාථමාහ –

    Sā cintesi – ‘‘aho idaṃ kammaṃ bhāriyaṃ. Paññā nāma na pacitvā khādanatthāya katā, atha kho vicāraṇatthāya katā, jānissāmissa kattabba’’nti, atha naṃ āha – ‘‘sāmi, yadā tvaṃ ‘coro’ti gahetvā nīyasi, tadāhaṃ mātāpitūnaṃ ācikkhiṃ, te sahassaṃ vissajjetvā taṃ āharāpetvā gehe kariṃsu. Tato paṭṭhāya ahaṃ tuyhaṃ upakārikā, ajja me sudiṭṭhaṃ katvā attānaṃ vandituṃ dehī’’ti. So ‘‘sādhu, bhadde, sudiṭṭhaṃ katvā vandāhī’’ti vatvā pabbatante aṭṭhāsi. Atha naṃ sā tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā catūsu ṭhānesu vanditvā, ‘‘sāmi, idaṃ te pacchimadassanaṃ, idāni tuyhaṃ vā mama dassanaṃ, mayhaṃ vā tava dassanaṃ natthī’’ti purato ca pacchato ca āliṅgitvā pamattaṃ hutvā pabbatante ṭhitaṃ piṭṭhipasse ṭhatvā ekena hatthena khandhe gahetvā ekena piṭṭhikacchāya gahetvā pabbatapapāte khipi. So pabbatakucchiyaṃ paṭihato khaṇḍākhaṇḍikaṃ hutvā bhūmiyaṃ pati. Corapapātamatthake adhivatthā devatā tesaṃ dvinnampi kiriyaṃ disvā tassā itthiyā sādhukāraṃ datvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘න හි සබ්‌බෙසු ඨානෙසු, පුරිසො හොති පණ්‌ඩිතො;

    ‘‘Na hi sabbesu ṭhānesu, puriso hoti paṇḍito;

    ඉත්‌ථීපි පණ්‌ඩිතා හොති, තත්‌ථ තත්‌ථ විචක්‌ඛණා’’ති. (අප. ථෙරී 2.3.31);

    Itthīpi paṇḍitā hoti, tattha tattha vicakkhaṇā’’ti. (apa. therī 2.3.31);

    සාපි චොරං පපාතෙ ඛිපිත්‌වා චින්‌තෙසි – ‘‘සචාහං ගෙහං ගමිස්‌සාමි, ‘සාමිකො තෙ කුහි’න්‌ති පුච්‌ඡිස්‌සන්‌ති, සචාහං එවං පුට්‌ඨා ‘මාරිතො මෙ’ති වක්‌ඛාමි, ‘දුබ්‌බිනීතෙ සහස්‌සං දත්‌වා තං ආහරාපෙත්‌වා ඉදානි නං මාරෙසී’ති මං මුඛසත්‌තීහි විජ්‌ඣිස්‌සන්‌ති, ‘ආභරණත්‌ථාය සො මං මාරෙතුකාමො අහොසී’ති වුත්‌තෙපි න සද්‌දහිස්‌සන්‌ති, අලං මෙ ගෙහෙනා’’ති තත්‌ථෙවාභරණානි ඡඩ්‌ඩෙත්‌වා අරඤ්‌ඤං පවිසිත්‌වා අනුපුබ්‌බෙන විචරන්‌තී එකං පරිබ්‌බාජකානං අස්‌සමං පත්‌වා වන්‌දිත්‌වා ‘‘මය්‌හං, භන්‌තෙ, තුම්‌හාකං සන්‌තිකෙ පබ්‌බජ්‌ජං දෙථා’’ති ආහ. අථ නං පබ්‌බාජෙසුං. සා පබ්‌බජිත්‌වාව පුච්‌ඡි – ‘‘භන්‌තෙ, තුම්‌හාකං පබ්‌බජ්‌ජාය කිං උත්‌තම’’න්‌ති? ‘‘භද්‌දෙ, දසසු වා කසිණෙසු පරිකම්‌මං කත්‌වා ඣානං නිබ්‌බත්‌තෙතබ්‌බං , වාදසහස්‌සං වා උග්‌ගණ්‌හිතබ්‌බං, අයං අම්‌හාකං පබ්‌බජ්‌ජාය උත්‌තමත්‌ථො’’ති. ‘‘ඣානං තාව නිබ්‌බත්‌තෙතුං අහං න සක්‌ඛිස්‌සාමි, වාදසහස්‌සං පන උග්‌ගණ්‌හිස්‌සාමි, අය්‍යා’’ති. අථ නං තෙ වාදසහස්‌සං උග්‌ගණ්‌හාපෙත්‌වා ‘‘උග්‌ගහිතං තෙ සිප්‌පං, ඉදානි ත්‌වං ජම්‌බුදීපතලෙ විචරිත්‌වා අත්‌තනා සද්‌ධිං පඤ්‌හං කථෙතුං සමත්‌ථං ඔලොකෙහී’’ති තස්‌ස හත්‌ථෙ ජම්‌බුසාඛං දත්‌වා උය්‍යොජෙසුං – ‘‘ගච්‌ඡ, භද්‌දෙ, සචෙ කොචි ගිහිභූතො තයා සද්‌ධිං පඤ්‌හං කථෙතුං සක්‌කොති, තස්‌සෙව පාදපරිචාරිකා භවාහි, සචෙ පබ්‌බජිතො සක්‌කොති, තස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජාහී’’ති.

    Sāpi coraṃ papāte khipitvā cintesi – ‘‘sacāhaṃ gehaṃ gamissāmi, ‘sāmiko te kuhi’nti pucchissanti, sacāhaṃ evaṃ puṭṭhā ‘mārito me’ti vakkhāmi, ‘dubbinīte sahassaṃ datvā taṃ āharāpetvā idāni naṃ māresī’ti maṃ mukhasattīhi vijjhissanti, ‘ābharaṇatthāya so maṃ māretukāmo ahosī’ti vuttepi na saddahissanti, alaṃ me gehenā’’ti tatthevābharaṇāni chaḍḍetvā araññaṃ pavisitvā anupubbena vicarantī ekaṃ paribbājakānaṃ assamaṃ patvā vanditvā ‘‘mayhaṃ, bhante, tumhākaṃ santike pabbajjaṃ dethā’’ti āha. Atha naṃ pabbājesuṃ. Sā pabbajitvāva pucchi – ‘‘bhante, tumhākaṃ pabbajjāya kiṃ uttama’’nti? ‘‘Bhadde, dasasu vā kasiṇesu parikammaṃ katvā jhānaṃ nibbattetabbaṃ , vādasahassaṃ vā uggaṇhitabbaṃ, ayaṃ amhākaṃ pabbajjāya uttamattho’’ti. ‘‘Jhānaṃ tāva nibbattetuṃ ahaṃ na sakkhissāmi, vādasahassaṃ pana uggaṇhissāmi, ayyā’’ti. Atha naṃ te vādasahassaṃ uggaṇhāpetvā ‘‘uggahitaṃ te sippaṃ, idāni tvaṃ jambudīpatale vicaritvā attanā saddhiṃ pañhaṃ kathetuṃ samatthaṃ olokehī’’ti tassa hatthe jambusākhaṃ datvā uyyojesuṃ – ‘‘gaccha, bhadde, sace koci gihibhūto tayā saddhiṃ pañhaṃ kathetuṃ sakkoti, tasseva pādaparicārikā bhavāhi, sace pabbajito sakkoti, tassa santike pabbajāhī’’ti.

    සා නාමෙන ජම්‌බුපරිබ්‌බාජිකා නාම හුත්‌වා තතො නික්‌ඛමිත්‌වා දිට්‌ඨෙ දිට්‌ඨෙ පඤ්‌හං පුච්‌ඡන්‌තී විචරති. තාය සද්‌ධිං කථෙතුං සමත්‌ථො නාම නාහොසි. ‘‘ඉතො ජම්‌බුපරිබ්‌බාජිකා ආගච්‌ඡතී’’ති සුත්‌වාව මනුස්‌සා පලායන්‌ති. සා ගාමං වා නිගමං වා භික්‌ඛාය පවිසන්‌තී ගාමද්‌වාරෙ වාලුකරාසිං කත්‌වා තත්‌ථ ජම්‌බුසාඛං ඨපෙත්‌වා ‘‘මයා සද්‌ධිං කථෙතුං සමත්‌ථො ජම්‌බුසාඛං මද්‌දතූ’’ති වත්‌වා ගාමං පාවිසි. තං ඨානං උපසඞ්‌කමිතුං සමත්‌ථො නාම නාහොසි. සාපි මිලාතාය ජම්‌බුසාඛාය අඤ්‌ඤං ජම්‌බුසාඛං ගණ්‌හාති, ඉමිනා නීහාරෙන විචරන්‌තී සාවත්‌ථිං පත්‌වා ගාමද්‌වාරෙ වාලුකරාසිං කත්‌වා ජම්‌බුසාඛං ඨපෙත්‌වා වුත්‌තනයෙනෙව වත්‌වා භික්‌ඛාය පාවිසි. සම්‌බහුලා ගාමදාරකා ජම්‌බුසාඛං පරිවාරෙත්‌වා අට්‌ඨංසු. තදා සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරො පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා කතභත්‌තකිච්‌චො නගරා නික්‌ඛන්‌තො තෙ දාරකෙ ජම්‌බුසාඛං පරිවාරෙත්‌වා ඨිතෙ දිස්‌වා ‘‘කිං ඉද’’න්‌ති පුච්‌ඡි. දාරකා ථෙරස්‌ස තං පවත්‌තිං ආචික්‌ඛිංසු. ‘‘තෙන හි දාරකා ඉමං සාඛං මද්‌දථා’’ති. ‘‘භායාම, භන්‌තෙ’’ති . ‘‘අහං පඤ්‌හං කථෙස්‌සාමි, මද්‌දථ තුම්‌හෙ’’ති. තෙ ථෙරස්‌ස වචනෙන සඤ්‌ජාතුස්‌සාහා තථා කත්‌වා මද්‌දන්‌තා ජම්‌බුසාඛං උක්‌ඛිපිංසු. පරිබ්‌බාජිකා ආගන්‌ත්‌වා තෙ පරිභාසිත්‌වා ‘‘තුම්‌හෙහි සද්‌ධිං මම පඤ්‌හෙන කිච්‌චං නත්‌ථි, කස්‌මා මෙ සාඛං මද්‌දථා’’ති ආහ. ‘‘අය්‍යෙනම්‌හා මද්‌දාපිතා’’ති ආහංසු. ‘‘භන්‌තෙ, තුම්‌හෙහි මෙ සාඛා මද්‌දාපිතා’’ති? ‘‘ආම, භගිනී’’ති. ‘‘තෙන හි මයා සද්‌ධිං පඤ්‌හං කථෙථා’’ති. ‘‘සාධු කථෙස්‌සාමී’’ති.

    Sā nāmena jambuparibbājikā nāma hutvā tato nikkhamitvā diṭṭhe diṭṭhe pañhaṃ pucchantī vicarati. Tāya saddhiṃ kathetuṃ samattho nāma nāhosi. ‘‘Ito jambuparibbājikā āgacchatī’’ti sutvāva manussā palāyanti. Sā gāmaṃ vā nigamaṃ vā bhikkhāya pavisantī gāmadvāre vālukarāsiṃ katvā tattha jambusākhaṃ ṭhapetvā ‘‘mayā saddhiṃ kathetuṃ samattho jambusākhaṃ maddatū’’ti vatvā gāmaṃ pāvisi. Taṃ ṭhānaṃ upasaṅkamituṃ samattho nāma nāhosi. Sāpi milātāya jambusākhāya aññaṃ jambusākhaṃ gaṇhāti, iminā nīhārena vicarantī sāvatthiṃ patvā gāmadvāre vālukarāsiṃ katvā jambusākhaṃ ṭhapetvā vuttanayeneva vatvā bhikkhāya pāvisi. Sambahulā gāmadārakā jambusākhaṃ parivāretvā aṭṭhaṃsu. Tadā sāriputtatthero piṇḍāya caritvā katabhattakicco nagarā nikkhanto te dārake jambusākhaṃ parivāretvā ṭhite disvā ‘‘kiṃ ida’’nti pucchi. Dārakā therassa taṃ pavattiṃ ācikkhiṃsu. ‘‘Tena hi dārakā imaṃ sākhaṃ maddathā’’ti. ‘‘Bhāyāma, bhante’’ti . ‘‘Ahaṃ pañhaṃ kathessāmi, maddatha tumhe’’ti. Te therassa vacanena sañjātussāhā tathā katvā maddantā jambusākhaṃ ukkhipiṃsu. Paribbājikā āgantvā te paribhāsitvā ‘‘tumhehi saddhiṃ mama pañhena kiccaṃ natthi, kasmā me sākhaṃ maddathā’’ti āha. ‘‘Ayyenamhā maddāpitā’’ti āhaṃsu. ‘‘Bhante, tumhehi me sākhā maddāpitā’’ti? ‘‘Āma, bhaginī’’ti. ‘‘Tena hi mayā saddhiṃ pañhaṃ kathethā’’ti. ‘‘Sādhu kathessāmī’’ti.

    සා වඩ්‌ඪමානකච්‌ඡායාය පඤ්‌හං පුච්‌ඡිතුං ථෙරස්‌ස සන්‌තිකං අගමාසි, සකලනගරං සඞ්‌ඛුභි. ‘‘ද්‌වින්‌නං පණ්‌ඩිතානං කථං සුණිස්‌සාමා’’ති නාගරා තාය සද්‌ධිංයෙව ගන්‌ත්‌වා ථෙරං වන්‌දිත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. පරිබ්‌බාජිකා ථෙරං ආහ – ‘‘භන්‌තෙ, පුච්‌ඡාමි තෙ පඤ්‌හ’’න්‌ති. ‘‘පුච්‌ඡ, භගිනී’’ති. සා වාදසහස්‌සං පුච්‌ඡි, පුච්‌ඡිතං පුච්‌ඡිතං ථෙරො විස්‌සජ්‌ජෙසි. අථ නං ථෙරො ආහ – ‘‘එත්‌තකා එව තෙ පඤ්‌හා, අඤ්‌ඤෙපි අත්‌ථී’’ති? ‘‘එත්‌තකා එව, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘තයා බහූ පඤ්‌හා පුට්‌ඨා, මයම්‌පි එකං පුච්‌ඡාම, විස්‌සජ්‌ජිස්‌සසි නො’’ති? ‘‘ජානමානා විස්‌සජ්‌ජිස්‌සාමි පුච්‌ඡථ, භන්‌තෙ’’ති. ථෙරො ‘‘එකං නාම කි’’න්‌ති (ඛු. පා. 4.1) පඤ්‌හං පුච්‌ඡි. සා ‘‘එවං නාමෙස විස්‌සජ්‌ජෙතබ්‌බො’’ති අජානන්‌තී ‘‘කිං නාමෙතං, භන්‌තෙ’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘බුද්‌ධපඤ්‌හො නාම, භගිනී’’ති. ‘‘මය්‌හම්‌පි තං දෙථ, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘සචෙ මාදිසා භවිස්‌සසි, දස්‌සාමී’’ති. ‘‘තෙන හි මං පබ්‌බාජෙථා’’ති. ථෙරො භික්‌ඛුනීනං ආචික්‌ඛිත්‌වා පබ්‌බාජෙසි. සා පබ්‌බජිත්‌වා ලද්‌ධූපසම්‌පදා කුණ්‌ඩලකෙසිත්‌ථෙරී නාම හුත්‌වා කතිපාහච්‌චයෙනෙව සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තං පාපුණි.

    Sā vaḍḍhamānakacchāyāya pañhaṃ pucchituṃ therassa santikaṃ agamāsi, sakalanagaraṃ saṅkhubhi. ‘‘Dvinnaṃ paṇḍitānaṃ kathaṃ suṇissāmā’’ti nāgarā tāya saddhiṃyeva gantvā theraṃ vanditvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Paribbājikā theraṃ āha – ‘‘bhante, pucchāmi te pañha’’nti. ‘‘Puccha, bhaginī’’ti. Sā vādasahassaṃ pucchi, pucchitaṃ pucchitaṃ thero vissajjesi. Atha naṃ thero āha – ‘‘ettakā eva te pañhā, aññepi atthī’’ti? ‘‘Ettakā eva, bhante’’ti. ‘‘Tayā bahū pañhā puṭṭhā, mayampi ekaṃ pucchāma, vissajjissasi no’’ti? ‘‘Jānamānā vissajjissāmi pucchatha, bhante’’ti. Thero ‘‘ekaṃ nāma ki’’nti (khu. pā. 4.1) pañhaṃ pucchi. Sā ‘‘evaṃ nāmesa vissajjetabbo’’ti ajānantī ‘‘kiṃ nāmetaṃ, bhante’’ti pucchi. ‘‘Buddhapañho nāma, bhaginī’’ti. ‘‘Mayhampi taṃ detha, bhante’’ti. ‘‘Sace mādisā bhavissasi, dassāmī’’ti. ‘‘Tena hi maṃ pabbājethā’’ti. Thero bhikkhunīnaṃ ācikkhitvā pabbājesi. Sā pabbajitvā laddhūpasampadā kuṇḍalakesittherī nāma hutvā katipāhaccayeneva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.

    භික්‌ඛූ ධම්‌මසභායං කථං සමුට්‌ඨාපෙසුං – ‘‘කුණ්‌ඩලකෙසිත්‌ථෙරියා ධම්‌මස්‌සවනඤ්‌ච බහුං නත්‌ථි, පබ්‌බජිතකිච්‌චඤ්‌චස්‌සා මත්‌ථකං පත්‌තං, එකෙන කිර චොරෙන සද්‌ධිං මහාසඞ්‌ගාමං කත්‌වා ජිනිත්‌වා ආගතා’’ති. සත්‌ථා ආගන්‌ත්‌වා ‘‘කාය නුත්‌ථ, භික්‌ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්‌නිසින්‌නා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘ඉමාය නාමා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘භික්‌ඛවෙ, මයා දෙසිතධම්‌මං ‘අප්‌පං වා බහුං වා’ති පමාණං මා ගණ්‌හථ, අනත්‌ථකං පදසතම්‌පි සෙය්‍යො න හොති, ධම්‌මපදං පන එකම්‌පි සෙය්‍යොව. අවසෙසචොරෙ ජිනන්‌තස්‌ස ච ජයො නාම න හොති, අජ්‌ඣත්‌තිකකිලෙසචොරෙ ජිනන්‌තස්‌සෙව පන ජයො නාම හොතී’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමා ගාථා අභාසි –

    Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘kuṇḍalakesittheriyā dhammassavanañca bahuṃ natthi, pabbajitakiccañcassā matthakaṃ pattaṃ, ekena kira corena saddhiṃ mahāsaṅgāmaṃ katvā jinitvā āgatā’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, mayā desitadhammaṃ ‘appaṃ vā bahuṃ vā’ti pamāṇaṃ mā gaṇhatha, anatthakaṃ padasatampi seyyo na hoti, dhammapadaṃ pana ekampi seyyova. Avasesacore jinantassa ca jayo nāma na hoti, ajjhattikakilesacore jinantasseva pana jayo nāma hotī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –

    102.

    102.

    ‘‘යො ච ගාථාසතං භාසෙ, අනත්‌ථපදසංහිතා;

    ‘‘Yo ca gāthāsataṃ bhāse, anatthapadasaṃhitā;

    එකං ධම්‌මපදං සෙය්‍යො, යං සුත්‌වා උපසම්‌මති.

    Ekaṃ dhammapadaṃ seyyo, yaṃ sutvā upasammati.

    103.

    103.

    ‘‘යො සහස්‌සං සහස්‌සෙන, සඞ්‌ගාමෙ මානුසෙ ජිනෙ;

    ‘‘Yo sahassaṃ sahassena, saṅgāme mānuse jine;

    එකඤ්‌ච ජෙය්‍යමත්‌තානං, ස වෙ සඞ්‌ගාමජුත්‌තමො’’ති.

    Ekañca jeyyamattānaṃ, sa ve saṅgāmajuttamo’’ti.

    තත්‌ථ ගාථාසතන්‌ති යො ච පුග්‌ගලො සතපරිච්‌ඡෙදා බහූපි ගාථා භාසෙය්‍යාති අත්‌ථො. අනත්‌ථපදසංහිතාති ආකාසවණ්‌ණනාදිවසෙන අනත්‌ථකෙහි පදෙහි සංහිතා. ධම්‌මපදන්‌ති අත්‌ථසාධකං ඛන්‌ධාදිපටිසංයුත්‌තං, ‘‘චත්‌තාරිමානි පරිබ්‌බාජකා ධම්‌මපදානි. කතමානි චත්‌තාරි? අනභිජ්‌ඣා පරිබ්‌බාජකා ධම්‌මපදං, අබ්‍යාපාදො පරිබ්‌බාජකා ධම්‌මපදං, සම්‌මාසති පරිබ්‌බාජකා ධම්‌මපදං , සම්‌මාසමාධි පරිබ්‌බාජකා ධම්‌මපද’’න්‌ති (අ. නි. 4.30) එවං වුත්‌තෙසු චතූසු ධම්‌මපදෙසු එකම්‌පි ධම්‌මපදං සෙය්‍යො. යො සහස්‌සං සහස්‌සෙනාති යො එකො සඞ්‌ගාමයොධො සහස්‌සෙන ගුණිතං සහස්‌සං මානුසෙ එකස්‌මිං සඞ්‌ගාමෙ ජිනෙය්‍ය, දසමනුස්‌සසතසහස්‌සං ජිනිත්‌වා ජයං ආහරෙය්‍ය, අයම්‌පි සඞ්‌ගාමජිනතං උත්‌තමො පවරො නාම න හොති. එකඤ්‌ච ජෙය්‍යමත්‌තානන්‌ති යො රත්‌තිට්‌ඨානදිවාට්‌ඨානෙසු අජ්‌ඣත්‌තිකකම්‌මට්‌ඨානං සම්‌මසන්‌තො අත්‌තනො ලොභාදිකිලෙසජයෙන අත්‌තානං ජිනෙය්‍ය . ස වෙ සඞ්‌ගාමජුත්‌තමොති සො සඞ්‌ගාමජිනානං උත්‌තමො පවරො සඞ්‌ගාමසීසයොධොති.

    Tattha gāthāsatanti yo ca puggalo sataparicchedā bahūpi gāthā bhāseyyāti attho. Anatthapadasaṃhitāti ākāsavaṇṇanādivasena anatthakehi padehi saṃhitā. Dhammapadanti atthasādhakaṃ khandhādipaṭisaṃyuttaṃ, ‘‘cattārimāni paribbājakā dhammapadāni. Katamāni cattāri? Anabhijjhā paribbājakā dhammapadaṃ, abyāpādo paribbājakā dhammapadaṃ, sammāsati paribbājakā dhammapadaṃ , sammāsamādhi paribbājakā dhammapada’’nti (a. ni. 4.30) evaṃ vuttesu catūsu dhammapadesu ekampi dhammapadaṃ seyyo. Yo sahassaṃ sahassenāti yo eko saṅgāmayodho sahassena guṇitaṃ sahassaṃ mānuse ekasmiṃ saṅgāme jineyya, dasamanussasatasahassaṃ jinitvā jayaṃ āhareyya, ayampi saṅgāmajinataṃ uttamo pavaro nāma na hoti. Ekañca jeyyamattānanti yo rattiṭṭhānadivāṭṭhānesu ajjhattikakammaṭṭhānaṃ sammasanto attano lobhādikilesajayena attānaṃ jineyya . Sa ve saṅgāmajuttamoti so saṅgāmajinānaṃ uttamo pavaro saṅgāmasīsayodhoti.

    දෙසනාවසානෙ බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    කුණ්‌ඩලකෙසිත්‌ථෙරීවත්‌ථු තතියං.

    Kuṇḍalakesittherīvatthu tatiyaṃ.

    4. අනත්‌ථපුච්‌ඡකබ්‍රාහ්‌මණවත්‌ථු

    4. Anatthapucchakabrāhmaṇavatthu

    අත්‌තා හවෙති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො අනත්‌ථපුච්‌ඡකං බ්‍රාහ්‌මණං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Attā haveti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto anatthapucchakaṃ brāhmaṇaṃ ārabbha kathesi.

    සො කිර බ්‍රාහ්‌මණො ‘‘කිං නු ඛො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො අත්‌ථමෙව ජානාති, උදාහු අනත්‌ථම්‌පි, පුච්‌ඡිස්‌සාමි න’’න්‌ති සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා පුච්‌ඡි – ‘‘භන්‌තෙ, තුම්‌හෙ අත්‌ථමෙව ජානාථ මඤ්‌ඤෙ, නො අනත්‌ථ’’න්‌ති? ‘‘අත්‌ථඤ්‌චාහං, බ්‍රාහ්‌මණ, ජානාමි අනත්‌ථඤ්‌චා’’ති. ‘‘තෙන හි මෙ අනත්‌ථං කථෙථා’’ති. අථස්‌ස සත්‌ථා ඉමං ගාථමාහ –

    So kira brāhmaṇo ‘‘kiṃ nu kho sammāsambuddho atthameva jānāti, udāhu anatthampi, pucchissāmi na’’nti satthāraṃ upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘bhante, tumhe atthameva jānātha maññe, no anattha’’nti? ‘‘Atthañcāhaṃ, brāhmaṇa, jānāmi anatthañcā’’ti. ‘‘Tena hi me anatthaṃ kathethā’’ti. Athassa satthā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘උස්‌සූරසෙය්‍යං ආලස්‍යං, චණ්‌ඩික්‌කං දීඝසොණ්‌ඩියං;

    ‘‘Ussūraseyyaṃ ālasyaṃ, caṇḍikkaṃ dīghasoṇḍiyaṃ;

    එකස්‌සද්‌ධානගමනං පරදාරූපසෙවනං;

    Ekassaddhānagamanaṃ paradārūpasevanaṃ;

    එතං බ්‍රාහ්‌මණ සෙවස්‌සු, අනත්‌ථං තෙ භවිස්‌සතී’’ති.

    Etaṃ brāhmaṇa sevassu, anatthaṃ te bhavissatī’’ti.

    තං සුත්‌වා බ්‍රාහ්‌මණො සාධුකාරමදාසි ‘‘සාධු සාධු, ගණාචරිය, ගණජෙට්‌ඨක, තුම්‌හෙ අත්‌ථඤ්‌ච ජානාථ අනත්‌ථඤ්‌චා’’ති . ‘‘එවං ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, අත්‌ථානත්‌ථජානනකො නාම මයා සදිසො නත්‌ථී’’ති. අථස්‌ස සත්‌ථා අජ්‌ඣාසයං උපධාරෙත්‌වා, ‘‘බ්‍රාහ්‌මණ, කෙන කම්‌මෙන ජීවසී’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘ජූතකම්‌මෙන, භො ගොතමා’’ති. ‘‘කිං පන තෙ ජයො හොති පරාජයො’’ති . ‘‘ජයොපි හොති පරාජයොපී’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘බ්‍රාහ්‌මණ, අප්‌පමත්‌තකො එස, පරං ජිනන්‌තස්‌ස ජයො නාම න සෙය්‍යො. යො පන කිලෙසජයෙන අත්‌තානං ජිනාති, තස්‌ස ජයො සෙය්‍යො. න හි තං ජයං කොචි අපජයං කාතුං සක්‌කොතී’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමා ගාථා අභාසි –

    Taṃ sutvā brāhmaṇo sādhukāramadāsi ‘‘sādhu sādhu, gaṇācariya, gaṇajeṭṭhaka, tumhe atthañca jānātha anatthañcā’’ti . ‘‘Evaṃ kho, brāhmaṇa, atthānatthajānanako nāma mayā sadiso natthī’’ti. Athassa satthā ajjhāsayaṃ upadhāretvā, ‘‘brāhmaṇa, kena kammena jīvasī’’ti pucchi. ‘‘Jūtakammena, bho gotamā’’ti. ‘‘Kiṃ pana te jayo hoti parājayo’’ti . ‘‘Jayopi hoti parājayopī’’ti vutte, ‘‘brāhmaṇa, appamattako esa, paraṃ jinantassa jayo nāma na seyyo. Yo pana kilesajayena attānaṃ jināti, tassa jayo seyyo. Na hi taṃ jayaṃ koci apajayaṃ kātuṃ sakkotī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –

    104.

    104.

    ‘‘අත්‌තා හවෙ ජිතං සෙය්‍යො, යා චායං ඉතරා පජා;

    ‘‘Attā have jitaṃ seyyo, yā cāyaṃ itarā pajā;

    අත්‌තදන්‌තස්‌ස පොසස්‌ස, නිච්‌චං සඤ්‌ඤතචාරිනො.

    Attadantassa posassa, niccaṃ saññatacārino.

    105.

    105.

    ‘‘නෙව දෙවො න ගන්‌ධබ්‌බො, න මාරො සහ බ්‍රහ්‌මුනා;

    ‘‘Neva devo na gandhabbo, na māro saha brahmunā;

    ජිතං අපජිතං කයිරා, තථාරූපස්‌ස ජන්‌තුනො’’ති.

    Jitaṃ apajitaṃ kayirā, tathārūpassa jantuno’’ti.

    තත්‌ථ හවෙති නිපාතො. ජිතන්‌ති ලිඞ්‌ගවිපල්‌ලාසො, අත්‌තනො කිලෙසජයෙන අත්‌තා ජිතො සෙය්‍යොති අත්‌ථො. යා චායං ඉතරා පජාති යා පනායං අවසෙසා පජා ජූතෙන වා ධනහරණෙන වා සඞ්‌ගාමෙන වා බලාභිභවෙන වා ජිතා භවෙය්‍ය, තං ජිනන්‌තෙන යං ජිතං, න තං සෙය්‍යොති අත්‌ථො. කස්‌මා පන තදෙව ජිතං සෙය්‍යො, ඉදං න සෙය්‍යොති? යස්‌මා අත්‌තදන්‌තස්‌ස…පෙ.… තථාරූපස්‌ස ජන්‌තුනොති. ඉදං වුත්‌තං හොති – යස්‌මා හි ය්‌වායං නික්‌කිලෙසතාය අත්‌තදන්‌තො පොසො, තස්‌ස අත්‌තදන්‌තස්‌ස කායාදීහි නිච්‌චං සඤ්‌ඤතචාරිනො එවරූපස්‌ස ඉමෙහි කායසඤ්‌ඤමාදීහි සඤ්‌ඤතස්‌ස ජන්‌තුනො දෙවො වා ගන්‌ධබ්‌බො වා මාරො වා බ්‍රහ්‌මුනා සහ උට්‌ඨහිත්‌වා ‘‘අහමස්‌ස ජිතං අපජිතං කරිස්‌සාමි, මග්‌ගභාවනාය පහීනෙ කිලෙසෙ පුන උප්‌පාදෙස්‌සාමී’’ති ඝටෙන්‌තොපි වායමන්‌තොපි යථා ධනාදීහි පරාජිතො පක්‌ඛන්‌තරො හුත්‌වා ඉතරෙන ජිතං පුන ජිනන්‌තො අපජිතං කරෙය්‍ය, ‘‘එවං අපජිතං කාතුං නෙව සක්‌කුණෙය්‍යා’’ති.

    Tattha haveti nipāto. Jitanti liṅgavipallāso, attano kilesajayena attā jito seyyoti attho. Yā cāyaṃ itarā pajāti yā panāyaṃ avasesā pajā jūtena vā dhanaharaṇena vā saṅgāmena vā balābhibhavena vā jitā bhaveyya, taṃ jinantena yaṃ jitaṃ, na taṃ seyyoti attho. Kasmā pana tadeva jitaṃ seyyo, idaṃ na seyyoti? Yasmā attadantassa…pe… tathārūpassa jantunoti. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā hi yvāyaṃ nikkilesatāya attadanto poso, tassa attadantassa kāyādīhi niccaṃ saññatacārino evarūpassa imehi kāyasaññamādīhi saññatassa jantuno devogandhabbomārobrahmunā saha uṭṭhahitvā ‘‘ahamassa jitaṃ apajitaṃ karissāmi, maggabhāvanāya pahīne kilese puna uppādessāmī’’ti ghaṭentopi vāyamantopi yathā dhanādīhi parājito pakkhantaro hutvā itarena jitaṃ puna jinanto apajitaṃ kareyya, ‘‘evaṃ apajitaṃ kātuṃ neva sakkuṇeyyā’’ti.

    දෙසනාවසානෙ බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    අනත්‌ථපුච්‌ඡකබ්‍රාහ්‌මණවත්‌ථු චතුත්‌ථං.

    Anatthapucchakabrāhmaṇavatthu catutthaṃ.

    5. සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස මාතුලබ්‍රාහ්‌මණවත්‌ථු

    5. Sāriputtattherassa mātulabrāhmaṇavatthu

    මාසෙ මාසෙති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා වෙළුවනෙ විහරන්‌තො සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස මාතුලබ්‍රාහ්‌මණං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Māsemāseti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto sāriputtattherassa mātulabrāhmaṇaṃ ārabbha kathesi.

    ථෙරො කිර තස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ආහ – ‘‘කිං නු ඛො, බ්‍රාහ්‌මණ, කිඤ්‌චිදෙව කුසලං කරොසී’’ති? ‘‘කරොමි, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කිං කරොසී’’ති? ‘‘මාසෙ මාසෙ සහස්‌සපරිච්‌චාගෙන දානං දම්‌මී’’ති. ‘‘කස්‌ස දෙසී’’ති? ‘‘නිගණ්‌ඨානං, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කිං පත්‌ථයන්‌තො’’ති? ‘‘බ්‍රහ්‌මලොකං, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කිං පන බ්‍රහ්‌මලොකස්‌ස අයං මග්‌ගො’’ති? ‘‘ආම, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කො එවමාහා’’ති? ‘‘ආචරියෙහි මෙ කථිතං, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘නො ත්‌වං බ්‍රහ්‌මලොකස්‌ස මග්‌ගං ජානාසි, නාපි තෙ ආචරියා, සත්‌ථාව එකො ජානාති, එහි, බ්‍රාහ්‌මණ, බ්‍රහ්‌මලොකස්‌ස තෙ මග්‌ගං කථාපෙස්‌සාමී’’ති තං ආදාය සත්‌ථු සන්‌තිකං නෙත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, අයං බ්‍රාහ්‌මණො එවමාහා’’ති, ‘‘තං පවත්‌තිං ආරොචෙත්‌වා සාධු වතස්‌ස බ්‍රහ්‌මලොකස්‌ස මග්‌ගං කථෙථා’’ති. සත්‌ථා ‘‘එවං කිර, බ්‍රාහ්‌මණා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘ආම, භො ගොතමා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘බ්‍රාහ්‌මණ, තයා එවං දදමානෙන වස්‌සසතං දින්‌නදානතොපි මුහුත්‌තමත්‌තං පසන්‌නචිත්‌තෙන මම සාවකස්‌ස ඔලොකනං වා කටච්‌ඡුභික්‌ඛාමත්‌තදානං වා මහප්‌ඵලතර’’න්‌ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Thero kira tassa santikaṃ gantvā āha – ‘‘kiṃ nu kho, brāhmaṇa, kiñcideva kusalaṃ karosī’’ti? ‘‘Karomi, bhante’’ti. ‘‘Kiṃ karosī’’ti? ‘‘Māse māse sahassapariccāgena dānaṃ dammī’’ti. ‘‘Kassa desī’’ti? ‘‘Nigaṇṭhānaṃ, bhante’’ti. ‘‘Kiṃ patthayanto’’ti? ‘‘Brahmalokaṃ, bhante’’ti. ‘‘Kiṃ pana brahmalokassa ayaṃ maggo’’ti? ‘‘Āma, bhante’’ti. ‘‘Ko evamāhā’’ti? ‘‘Ācariyehi me kathitaṃ, bhante’’ti. ‘‘No tvaṃ brahmalokassa maggaṃ jānāsi, nāpi te ācariyā, satthāva eko jānāti, ehi, brāhmaṇa, brahmalokassa te maggaṃ kathāpessāmī’’ti taṃ ādāya satthu santikaṃ netvā, ‘‘bhante, ayaṃ brāhmaṇo evamāhā’’ti, ‘‘taṃ pavattiṃ ārocetvā sādhu vatassa brahmalokassa maggaṃ kathethā’’ti. Satthā ‘‘evaṃ kira, brāhmaṇā’’ti pucchitvā ‘‘āma, bho gotamā’’ti vutte, ‘‘brāhmaṇa, tayā evaṃ dadamānena vassasataṃ dinnadānatopi muhuttamattaṃ pasannacittena mama sāvakassa olokanaṃ vā kaṭacchubhikkhāmattadānaṃ vā mahapphalatara’’nti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    106.

    106.

    ‘‘මාසෙ මාසෙ සහස්‌සෙන, යො යජෙථ සතං සමං;

    ‘‘Māse māse sahassena, yo yajetha sataṃ samaṃ;

    එකඤ්‌ච භාවිතත්‌තානං, මුහුත්‌තමපි පූජයෙ;

    Ekañca bhāvitattānaṃ, muhuttamapi pūjaye;

    සායෙව පූජනා සෙය්‍යො, යඤ්‌චෙ වස්‌සසතං හුත’’න්‌ති.

    Sāyeva pūjanā seyyo, yañce vassasataṃ huta’’nti.

    තත්‌ථ සහස්‌සෙනාහි සහස්‌සපරිච්‌චාගෙන. යො යජෙථ සතං සමන්‌ති යො වස්‌සසතං මාසෙ මාසෙ සහස්‌සං පරිච්‌චජන්‌තො ලොකියමහාජනස්‌ස දානං දදෙය්‍ය, එකඤ්‌ච භාවිතත්‌තානන්‌ති යො පන එකං සීලාදිගුණවිසෙසෙන වඩ්‌ඪිතඅත්‌තානං හෙට්‌ඨිමකොටියා සොතාපන්‌නං, උපරිමකොටියා ඛීණාසවං ඝරද්‌වාරං සම්‌පත්‌තං කටච්‌ඡුභික්‌ඛාදානවසෙන වා යාපනමත්‌තආහාරදානවසෙන වා ථූලසාටකදානමත්‌තෙන වා පූජෙය්‍ය. යං ඉතරෙන වස්‌සසතං හුතං. තතො සායෙව පූජනා සෙය්‍යො. සෙට්‌ඨො උත්‌තමොති අත්‌ථොති.

    Tattha sahassenāhi sahassapariccāgena. Yo yajetha sataṃ samanti yo vassasataṃ māse māse sahassaṃ pariccajanto lokiyamahājanassa dānaṃ dadeyya, ekañca bhāvitattānanti yo pana ekaṃ sīlādiguṇavisesena vaḍḍhitaattānaṃ heṭṭhimakoṭiyā sotāpannaṃ, uparimakoṭiyā khīṇāsavaṃ gharadvāraṃ sampattaṃ kaṭacchubhikkhādānavasena vā yāpanamattaāhāradānavasena vā thūlasāṭakadānamattena vā pūjeyya. Yaṃ itarena vassasataṃ hutaṃ. Tato sāyeva pūjanā seyyo. Seṭṭho uttamoti atthoti.

    දෙසනාවසානෙ සො බ්‍රාහ්‌මණො සොතාපත්‌තිඵලං පත්‌තො, අඤ්‌ඤෙපි බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne so brāhmaṇo sotāpattiphalaṃ patto, aññepi bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස මාතුලබ්‍රාහ්‌මණවත්‌ථු පඤ්‌චමං.

    Sāriputtattherassa mātulabrāhmaṇavatthu pañcamaṃ.

    6. සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස භාගිනෙය්‍යවත්‌ථු

    6. Sāriputtattherassa bhāgineyyavatthu

    යො ච වස්‌සසතං ජන්‌තූති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා වෙළුවනෙ විහරන්‌තො සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස භාගිනෙය්‍යං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yoca vassasataṃ jantūti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto sāriputtattherassa bhāgineyyaṃ ārabbha kathesi.

    තම්‌පි හි ථෙරො උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආහ – ‘‘කිං, බ්‍රාහ්‌මණ, කුසලං කරොසී’’ති? ‘‘ආම, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කිං කරොසී’’ති? ‘‘මාසෙ මාසෙ එකං එකං පසුං ඝාතෙත්‌වා අග්‌ගිං පරිචරාමී’’ති. ‘‘කිමත්‌ථං එවං කරොසී’’ති? ‘‘බ්‍රහ්‌මලොකමග්‌ගො කිරෙසො’’ති. ‘‘කෙනෙවං කථිත’’න්‌ති? ‘‘ආචරියෙහි මෙ, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘නෙව ත්‌වං බ්‍රහ්‌මලොකස්‌ස මග්‌ගං ජානාසි, නාපි තෙ ආචරියා, එහි, සත්‌ථු සන්‌තිකං ගමිස්‌සාමා’’ති තං සත්‌ථු සන්‌තිකං නෙත්‌වා තං පවත්‌තිං ආරොචෙත්‌වා ‘‘ඉමස්‌ස, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මලොකස්‌ස මග්‌ගං කථෙථා’’ති ආහ. සත්‌ථා ‘‘එවං කිරා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘එවං, භො ගොතමා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘බ්‍රාහ්‌මණ, වස්‌සසතම්‌පි එවං අග්‌ගිං පරිචරන්‌තස්‌ස තව අග්‌ගිපාරිචරියා මම සාවකස්‌ස තඞ්‌ඛණමත්‌තං පූජම්‌පි න පාපුණාතී’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Tampi hi thero upasaṅkamitvā āha – ‘‘kiṃ, brāhmaṇa, kusalaṃ karosī’’ti? ‘‘Āma, bhante’’ti. ‘‘Kiṃ karosī’’ti? ‘‘Māse māse ekaṃ ekaṃ pasuṃ ghātetvā aggiṃ paricarāmī’’ti. ‘‘Kimatthaṃ evaṃ karosī’’ti? ‘‘Brahmalokamaggo kireso’’ti. ‘‘Kenevaṃ kathita’’nti? ‘‘Ācariyehi me, bhante’’ti. ‘‘Neva tvaṃ brahmalokassa maggaṃ jānāsi, nāpi te ācariyā, ehi, satthu santikaṃ gamissāmā’’ti taṃ satthu santikaṃ netvā taṃ pavattiṃ ārocetvā ‘‘imassa, bhante, brahmalokassa maggaṃ kathethā’’ti āha. Satthā ‘‘evaṃ kirā’’ti pucchitvā ‘‘evaṃ, bho gotamā’’ti vutte, ‘‘brāhmaṇa, vassasatampi evaṃ aggiṃ paricarantassa tava aggipāricariyā mama sāvakassa taṅkhaṇamattaṃ pūjampi na pāpuṇātī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    107.

    107.

    ‘‘යො ච වස්‌සසතං ජන්‌තු, අග්‌ගිං පරිචරෙ වනෙ;

    ‘‘Yo ca vassasataṃ jantu, aggiṃ paricare vane;

    එකඤ්‌ච භාවිතත්‌තානං, මුහුත්‌තමපි පූජයෙ;

    Ekañca bhāvitattānaṃ, muhuttamapi pūjaye;

    සායෙව පූජනා සෙය්‍යො, යඤ්‌චෙ වස්‌සසතං හුත’’න්‌ති.

    Sāyeva pūjanā seyyo, yañce vassasataṃ huta’’nti.

    තත්‌ථ ජන්‌තූති සත්‌තාධිවචනමෙතං. අග්‌ගිං පරිචරෙ වනෙති නිප්‌පපඤ්‌චභාවපත්‌ථනාය වනං පවිසිත්‌වාපි තත්‌ථ අග්‌ගිං පරිචරෙය්‍ය. සෙසං පුරිමසදිසමෙවාති.

    Tattha jantūti sattādhivacanametaṃ. Aggiṃ paricare vaneti nippapañcabhāvapatthanāya vanaṃ pavisitvāpi tattha aggiṃ paricareyya. Sesaṃ purimasadisamevāti.

    දෙසනාවසානෙ සො බ්‍රාහ්‌මණො සොතාපත්‌තිඵලං පාපුණි, අඤ්‌ඤෙපි බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne so brāhmaṇo sotāpattiphalaṃ pāpuṇi, aññepi bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස භාගිනෙය්‍යවත්‌ථු ඡට්‌ඨං.

    Sāriputtattherassa bhāgineyyavatthu chaṭṭhaṃ.

    7. සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස සහායකබ්‍රාහ්‌මණවත්‌ථු

    7. Sāriputtattherassa sahāyakabrāhmaṇavatthu

    යං කිඤ්‌චි යිට්‌ඨං වාති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා වෙළුවනෙ විහරන්‌තො සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස සහායකබ්‍රාහ්‌මණං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yaṃkiñci yiṭṭhaṃ vāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā veḷuvane viharanto sāriputtattherassa sahāyakabrāhmaṇaṃ ārabbha kathesi.

    තම්‌පි හි ථෙරො උපසඞ්‌කමිත්‌වා ‘‘කිං, බ්‍රාහ්‌මණ, කිඤ්‌චි කුසලං කරොසී’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘ආම, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කිං කරොසී’’ති? ‘‘යිට්‌ඨයාගං යජාමී’’ති. ‘‘තදා කිර තං යාගං මහාපරිච්‌චාගෙන යජ’’න්‌ති. ඉතො පරං ථෙරො පුරිමනයෙනෙව පුච්‌ඡිත්‌වා තං සත්‌ථු සන්‌තිකං නෙත්‌වා තං පවත්‌තිං ආරොචෙත්‌වා ‘‘ඉමස්‌ස, භන්‌තෙ, බ්‍රහ්‌මලොකස්‌ස මග්‌ගං කථෙථා’’ති ආහ. සත්‌ථා, ‘‘බ්‍රාහ්‌මණ, එවං කිරා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘එවං, භො ගොතමා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘බ්‍රාහ්‌මණ, තයා සංවච්‌ඡරං යිට්‌ඨයාගං යජන්‌තෙන ලොකියමහාජනස්‌ස දින්‌නදානං පසන්‌නචිත්‌තෙන මම සාවකානං වන්‌දන්‌තානං උප්‌පන්‌නකුසලචෙතනාය චතුභාගමත්‌තම්‌පි න අග්‌ඝතී’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Tampi hi thero upasaṅkamitvā ‘‘kiṃ, brāhmaṇa, kiñci kusalaṃ karosī’’ti pucchi. ‘‘Āma, bhante’’ti. ‘‘Kiṃ karosī’’ti? ‘‘Yiṭṭhayāgaṃ yajāmī’’ti. ‘‘Tadā kira taṃ yāgaṃ mahāpariccāgena yaja’’nti. Ito paraṃ thero purimanayeneva pucchitvā taṃ satthu santikaṃ netvā taṃ pavattiṃ ārocetvā ‘‘imassa, bhante, brahmalokassa maggaṃ kathethā’’ti āha. Satthā, ‘‘brāhmaṇa, evaṃ kirā’’ti pucchitvā ‘‘evaṃ, bho gotamā’’ti vutte, ‘‘brāhmaṇa, tayā saṃvaccharaṃ yiṭṭhayāgaṃ yajantena lokiyamahājanassa dinnadānaṃ pasannacittena mama sāvakānaṃ vandantānaṃ uppannakusalacetanāya catubhāgamattampi na agghatī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    108.

    108.

    ‘‘යං කිඤ්‌චි යිට්‌ඨං ව හුතං ව ලොකෙ,

    ‘‘Yaṃ kiñci yiṭṭhaṃ va hutaṃ va loke,

    සංවච්‌ඡරං යජෙථ පුඤ්‌ඤපෙක්‌ඛො;

    Saṃvaccharaṃ yajetha puññapekkho;

    සබ්‌බම්‌පි තං න චතුභාගමෙති,

    Sabbampi taṃ na catubhāgameti,

    අභිවාදනා උජ්‌ජුගතෙසු සෙය්‍යො’’ති.

    Abhivādanā ujjugatesu seyyo’’ti.

    තත්‌ථ යං කිඤ්‌චීති අනවසෙසපරියාදානවචනමෙතං. යිට්‌ඨන්‌ති යෙභුය්‍යෙන මඞ්‌ගලකිරියාදිවසෙසු දින්‌නදානං. හුතන්‌ති අභිසඞ්‌ඛරිත්‌වා කතං පාහුනදානඤ්‌චෙව, කම්‌මඤ්‌ච ඵලඤ්‌ච සද්‌දහිත්‌වා කතදානඤ්‌ච. සංවච්‌ඡරං යජෙථාති එකසංවච්‌ඡරං නිරන්‌තරමෙව වුත්‌තප්‌පකාරං දානං සකලචක්‌කවාළෙපි ලොකියමහාජනස්‌ස දදෙය්‍ය. පුඤ්‌ඤපෙක්‌ඛොති පුඤ්‌ඤං ඉච්‌ඡන්‌තො. උජ්‌ජුගතෙසූති හෙට්‌ඨිමකොටියා සොතාපන්‌නෙසු උපරිමකොටියා ඛීණාසවෙසු. ඉදං වුත්‌තං හොති – ‘‘එවරූපෙසු පසන්‌නචිත්‌තෙන සරීරං ඔනමිත්‌වා වන්‌දන්‌තස්‌ස කුසලචෙතනාය යං ඵලං, තතො චතුභාගම්‌පි සබ්‌බං තං දානං න අග්‌ඝති, තස්‌මා උජුගතෙසු අභිවාදනමෙව සෙය්‍යො’’ති.

    Tattha yaṃ kiñcīti anavasesapariyādānavacanametaṃ. Yiṭṭhanti yebhuyyena maṅgalakiriyādivasesu dinnadānaṃ. Hutanti abhisaṅkharitvā kataṃ pāhunadānañceva, kammañca phalañca saddahitvā katadānañca. Saṃvaccharaṃ yajethāti ekasaṃvaccharaṃ nirantarameva vuttappakāraṃ dānaṃ sakalacakkavāḷepi lokiyamahājanassa dadeyya. Puññapekkhoti puññaṃ icchanto. Ujjugatesūti heṭṭhimakoṭiyā sotāpannesu uparimakoṭiyā khīṇāsavesu. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘evarūpesu pasannacittena sarīraṃ onamitvā vandantassa kusalacetanāya yaṃ phalaṃ, tato catubhāgampi sabbaṃ taṃ dānaṃ na agghati, tasmā ujugatesu abhivādanameva seyyo’’ti.

    දෙසනාවසානෙ සො බ්‍රාහ්‌මණො සොතාපත්‌තිඵලං පත්‌තො, අඤ්‌ඤෙපි බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne so brāhmaṇo sotāpattiphalaṃ patto, aññepi bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස සහායකබ්‍රාහ්‌මණවත්‌ථු සත්‌තමං.

    Sāriputtattherassa sahāyakabrāhmaṇavatthu sattamaṃ.

    8. ආයුවඩ්‌ඪනකුමාරවත්‌ථු

    8. Āyuvaḍḍhanakumāravatthu

    අභිවාදනසීලිස්‌සාති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා දීඝලඞ්‌ඝිකං නිස්‌සාය අරඤ්‌ඤකුටියං විහරන්‌තො දීඝායුකුමාරං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Abhivādanasīlissāti imaṃ dhammadesanaṃ satthā dīghalaṅghikaṃ nissāya araññakuṭiyaṃ viharanto dīghāyukumāraṃ ārabbha kathesi.

    දීඝලඞ්‌ඝිකනගරවාසිනො කිර ද්‌වෙ බ්‍රාහ්‌මණා බාහිරකපබ්‌බජ්‌ජං පබ්‌බජිත්‌වා අට්‌ඨචත්‌තාලීස වස්‌සානි තපචරණං කරිංසු. තෙසු එකො ‘‘පවෙණි මෙ නස්‌සිස්‌සති, විබ්‌භමිස්‌සාමී’’ති චින්‌තෙත්‌වා අත්‌තනා කතං තපං පරෙසං වික්‌කිණිත්‌වා ගොසතෙන චෙව කහාපණසතෙන ච සද්‌ධිං භරියං ලභිත්‌වා කුටුම්‌බං සණ්‌ඨපෙසි. අථස්‌ස භරියා පුත්‌තං විජායි. ඉතරො පනස්‌ස සහායකො පවාසං ගන්‌ත්‌වා පුනදෙව තං නගරං පච්‌චාගමි. සො තස්‌ස ආගතභාවං සුත්‌වා පුත්‌තදාරං ආදාය සහායකස්‌ස දස්‌සනත්‌ථාය අගමාසි. ගන්‌ත්‌වා පුත්‌තං මාතු හත්‌ථෙ දත්‌වා සයං තාව වන්‌දි, මාතාපි පුත්‌තං පිතු හත්‌ථෙ දත්‌වා වන්‌දි. සො ‘‘දීඝායුකා හොථා’’ති ආහ, පුත්‌තෙ පන වන්‌දාපිතෙ තුණ්‌හී අහොසි. අථ නං ‘‘කස්‌මා, භන්‌තෙ, අම්‌හෙහි වන්‌දිතෙ ‘දීඝායුකා හොථා’ති වත්‌වා ඉමස්‌ස වන්‌දනකාලෙ කිඤ්‌චි න වදෙථා’’ති ආහ. ‘‘ඉමස්‌සෙකො අන්‌තරායො අත්‌ථි, බ්‍රාහ්‌මණා’’ති. ‘‘කිත්‌තකං ජීවිස්‌සති, භන්‌තෙ’’ති? ‘‘සත්‌තාහං, බ්‍රාහ්‌මණා’’ති. ‘‘පටිබාහනකාරණං අත්‌ථි, භන්‌තෙ’’ති? ‘‘නාහං පටිබාහනකාරණං ජානාමී’’ති. ‘‘කො පන ජානෙය්‍ය, භන්‌තෙ’’ති? ‘‘සමණො ගොතමො ජානෙය්‍ය, තස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා පුච්‌ඡාහී’’ති. ‘‘තත්‌ථ ගච්‌ඡන්‌තො තපපරිහානිතො භායාමී’’ති. ‘‘සචෙ තෙ පුත්‌තසිනෙහො අත්‌ථි, තපපරිහානිං අචින්‌තෙත්‌වා තස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා පුච්‌ඡාහී’’ති.

    Dīghalaṅghikanagaravāsino kira dve brāhmaṇā bāhirakapabbajjaṃ pabbajitvā aṭṭhacattālīsa vassāni tapacaraṇaṃ kariṃsu. Tesu eko ‘‘paveṇi me nassissati, vibbhamissāmī’’ti cintetvā attanā kataṃ tapaṃ paresaṃ vikkiṇitvā gosatena ceva kahāpaṇasatena ca saddhiṃ bhariyaṃ labhitvā kuṭumbaṃ saṇṭhapesi. Athassa bhariyā puttaṃ vijāyi. Itaro panassa sahāyako pavāsaṃ gantvā punadeva taṃ nagaraṃ paccāgami. So tassa āgatabhāvaṃ sutvā puttadāraṃ ādāya sahāyakassa dassanatthāya agamāsi. Gantvā puttaṃ mātu hatthe datvā sayaṃ tāva vandi, mātāpi puttaṃ pitu hatthe datvā vandi. So ‘‘dīghāyukā hothā’’ti āha, putte pana vandāpite tuṇhī ahosi. Atha naṃ ‘‘kasmā, bhante, amhehi vandite ‘dīghāyukā hothā’ti vatvā imassa vandanakāle kiñci na vadethā’’ti āha. ‘‘Imasseko antarāyo atthi, brāhmaṇā’’ti. ‘‘Kittakaṃ jīvissati, bhante’’ti? ‘‘Sattāhaṃ, brāhmaṇā’’ti. ‘‘Paṭibāhanakāraṇaṃ atthi, bhante’’ti? ‘‘Nāhaṃ paṭibāhanakāraṇaṃ jānāmī’’ti. ‘‘Ko pana jāneyya, bhante’’ti? ‘‘Samaṇo gotamo jāneyya, tassa santikaṃ gantvā pucchāhī’’ti. ‘‘Tattha gacchanto tapaparihānito bhāyāmī’’ti. ‘‘Sace te puttasineho atthi, tapaparihāniṃ acintetvā tassa santikaṃ gantvā pucchāhī’’ti.

    සො සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා සයං තාව වන්‌දි. සත්‌ථා ‘‘දීඝායුකො හොහී’’ති ආහ, පජාපතියා වන්‌දනකාලෙපි තස්‌සා තථෙව වත්‌වා පුත්‌තස්‌ස වන්‌දාපනකාලෙ තුණ්‌හී අහොසි. සො පුරිමනයෙනෙව සත්‌ථාරං පුච්‌ඡි, සත්‌ථාපි තථෙව බ්‍යාකාසි. සො කිර බ්‍රාහ්‌මණො සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණං අපටිවිජ්‌ඣිත්‌වාව අත්‌තනො මන්‌තං සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණෙන සංසන්‌දෙසි, පටිබාහනූපායං පන න ජානාති. බ්‍රාහ්‌මණො සත්‌ථාරං පුච්‌ඡි – ‘‘අත්‌ථි පන, භන්‌තෙ, පටිබාහනූපායො’’ති? ‘‘භවෙය්‍ය, බ්‍රාහ්‌මණා’’ති. ‘‘කිං භවෙය්‍යා’’ති? ‘‘සචෙ ත්‌වං අත්‌තනො ගෙහද්‌වාරෙ මණ්‌ඩපං කාරෙත්‌වා තස්‌ස මජ්‌ඣෙ පීඨිකං කාරෙත්‌වා තං පරික්‌ඛිපන්‌තො අට්‌ඨ වා සොළස වා ආසනානි පඤ්‌ඤාපෙත්‌වා තෙසු මම සාවකෙ නිසීදාපෙත්‌වා සත්‌තාහං නිරන්‌තරං පරිත්‌තං කාතුං සක්‌කුණෙය්‍යාසි, එවමස්‌ස අන්‌තරායො නස්‌සෙය්‍යා’’ති. ‘‘භො ගොතම, මයා මණ්‌ඩපාදීනි සක්‌කා කාතුං, තුම්‌හාකං පන සාවකෙ කථං ලච්‌ඡාමී’’ති? ‘‘තයා එත්‌තකෙ කතෙ අහං මම සාවකෙ පහිණිස්‌සාමී’’ති. ‘‘සාධු, භො ගොතමා’’ති සො අත්‌තනො ගෙහද්‌වාරෙ සබ්‌බං කිච්‌චං නිට්‌ඨාපෙත්‌වා සත්‌ථු සන්‌තිකං අගමාසි. සත්‌ථා භික්‌ඛූ පහිණි, තෙ ගන්‌ත්‌වා තත්‌ථ නිසීදිංසු, දාරකම්‌පි පීඨිකායං නිපජ්‌ජාපෙසුං, භික්‌ඛූ සත්‌තරත්‌තින්‌දිවං නිරන්‌තරං පරිත්‌තං භණිංසු, සත්‌තමෙ දිවසෙ සායං සත්‌ථා ආගච්‌ඡි. තස්‌මිං ආගතෙ සබ්‌බචක්‌කවාළදෙවතා සන්‌නිපතිංසු. එකො පන අවරුද්‌ධකො නාම යක්‌ඛො ද්‌වාදස සංවච්‌ඡරානි වෙස්‌සවණං උපට්‌ඨහිත්‌වා තස්‌ස සන්‌තිකා වරං ලභන්‌තො ‘‘ඉතො සත්‌තමෙ දිවසෙ ඉමං දාරකං ගණ්‌හෙය්‍යාසී’’ති ලභි. තස්‌මා සොපි ආගන්‌ත්‌වා අට්‌ඨාසි.

    So satthu santikaṃ gantvā sayaṃ tāva vandi. Satthā ‘‘dīghāyuko hohī’’ti āha, pajāpatiyā vandanakālepi tassā tatheva vatvā puttassa vandāpanakāle tuṇhī ahosi. So purimanayeneva satthāraṃ pucchi, satthāpi tatheva byākāsi. So kira brāhmaṇo sabbaññutaññāṇaṃ apaṭivijjhitvāva attano mantaṃ sabbaññutaññāṇena saṃsandesi, paṭibāhanūpāyaṃ pana na jānāti. Brāhmaṇo satthāraṃ pucchi – ‘‘atthi pana, bhante, paṭibāhanūpāyo’’ti? ‘‘Bhaveyya, brāhmaṇā’’ti. ‘‘Kiṃ bhaveyyā’’ti? ‘‘Sace tvaṃ attano gehadvāre maṇḍapaṃ kāretvā tassa majjhe pīṭhikaṃ kāretvā taṃ parikkhipanto aṭṭha vā soḷasa vā āsanāni paññāpetvā tesu mama sāvake nisīdāpetvā sattāhaṃ nirantaraṃ parittaṃ kātuṃ sakkuṇeyyāsi, evamassa antarāyo nasseyyā’’ti. ‘‘Bho gotama, mayā maṇḍapādīni sakkā kātuṃ, tumhākaṃ pana sāvake kathaṃ lacchāmī’’ti? ‘‘Tayā ettake kate ahaṃ mama sāvake pahiṇissāmī’’ti. ‘‘Sādhu, bho gotamā’’ti so attano gehadvāre sabbaṃ kiccaṃ niṭṭhāpetvā satthu santikaṃ agamāsi. Satthā bhikkhū pahiṇi, te gantvā tattha nisīdiṃsu, dārakampi pīṭhikāyaṃ nipajjāpesuṃ, bhikkhū sattarattindivaṃ nirantaraṃ parittaṃ bhaṇiṃsu, sattame divase sāyaṃ satthā āgacchi. Tasmiṃ āgate sabbacakkavāḷadevatā sannipatiṃsu. Eko pana avaruddhako nāma yakkho dvādasa saṃvaccharāni vessavaṇaṃ upaṭṭhahitvā tassa santikā varaṃ labhanto ‘‘ito sattame divase imaṃ dārakaṃ gaṇheyyāsī’’ti labhi. Tasmā sopi āgantvā aṭṭhāsi.

    සත්‌ථරි පන තත්‌ථ ගතෙ මහෙසක්‌ඛාසු දෙවතාසු සන්‌නිපතිතාසු අප්‌පෙසක්‌ඛා දෙවතා ඔසක්‌කිත්‌වා ඔසක්‌කිත්‌වා ඔකාසං අලභමානා ද්‌වාදස යොජනානි පටික්‌කමිංසු. අවරුද්‌ධකොපි තථෙව පටික්‌කමි, සත්‌ථාපි සබ්‌බරත්‌තිං පරිත්‌තමකාසි. සත්‌තාහෙ වීතිවත්‌තෙ අවරුද්‌ධකො දාරකං න ලභි. අට්‌ඨමෙ පන දිවසෙ අරුණෙ උග්‌ගතමත්‌තෙ දාරකං ආනෙත්‌වා සත්‌ථාරං වන්‌දාපෙසුං. සත්‌ථා ‘‘දීඝායුකො හොහී’’ති ආහ. ‘‘කීවචිරං පන, භො ගොතම, දාරකො ඨස්‌සතී’’ති? ‘‘වීසවස්‌සසතං, බ්‍රාහ්‌මණා’’ති. අථස්‌ස ‘‘ආයුවඩ්‌ඪනකුමාරො’’ති නාමං කරිංසු. සො වුද්‌ධිමන්‌වාය පඤ්‌චහි උපාසකසතෙහි පරිවුතො විචරි. අථෙකදිවසං ධම්‌මසභායං භික්‌ඛූ කථං සමුට්‌ඨාපෙසුං ‘‘පස්‌සථාවුසො, ආයුවඩ්‌ඪනකුමාරෙන කිර සත්‌තමෙ දිවසෙ මරිතබ්‌බං අභවිස්‌ස, සො ඉදානි වීසවස්‌සසතට්‌ඨායී හුත්‌වා පඤ්‌චහි උපාසකසතෙහි පරිවුතො විචරති, අත්‌ථි මඤ්‌ඤෙ ඉමෙසං සත්‌තානං ආයුවඩ්‌ඪනකාරණ’’න්‌ති. සත්‌ථා ආගන්‌ත්‌වා ‘‘කාය නුත්‌ථ, භික්‌ඛවෙ, එතරහි කථාය සන්‌නිසින්‌නා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘ඉමාය නාමා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘භික්‌ඛවෙ, න කෙවලං ආයුවඩ්‌ඪනමෙව, ඉමෙ පන සත්‌තා ගුණවන්‌තෙ වන්‌දන්‌තා අභිවාදෙන්‌තා චතූහි කාරණෙහි වඩ්‌ඪන්‌ති, පරිස්‌සයතො මුච්‌චන්‌ති, යාවතායුකමෙව තිට්‌ඨන්‌තී’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Satthari pana tattha gate mahesakkhāsu devatāsu sannipatitāsu appesakkhā devatā osakkitvā osakkitvā okāsaṃ alabhamānā dvādasa yojanāni paṭikkamiṃsu. Avaruddhakopi tatheva paṭikkami, satthāpi sabbarattiṃ parittamakāsi. Sattāhe vītivatte avaruddhako dārakaṃ na labhi. Aṭṭhame pana divase aruṇe uggatamatte dārakaṃ ānetvā satthāraṃ vandāpesuṃ. Satthā ‘‘dīghāyuko hohī’’ti āha. ‘‘Kīvaciraṃ pana, bho gotama, dārako ṭhassatī’’ti? ‘‘Vīsavassasataṃ, brāhmaṇā’’ti. Athassa ‘‘āyuvaḍḍhanakumāro’’ti nāmaṃ kariṃsu. So vuddhimanvāya pañcahi upāsakasatehi parivuto vicari. Athekadivasaṃ dhammasabhāyaṃ bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘passathāvuso, āyuvaḍḍhanakumārena kira sattame divase maritabbaṃ abhavissa, so idāni vīsavassasataṭṭhāyī hutvā pañcahi upāsakasatehi parivuto vicarati, atthi maññe imesaṃ sattānaṃ āyuvaḍḍhanakāraṇa’’nti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, na kevalaṃ āyuvaḍḍhanameva, ime pana sattā guṇavante vandantā abhivādentā catūhi kāraṇehi vaḍḍhanti, parissayato muccanti, yāvatāyukameva tiṭṭhantī’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    109.

    109.

    ‘‘අභිවාදනසීලිස්‌ස , නිච්‌චං වුඩ්‌ඪාපචායිනො;

    ‘‘Abhivādanasīlissa , niccaṃ vuḍḍhāpacāyino;

    චත්‌තාරො ධම්‌මා වඩ්‌ඪන්‌ති, ආයු වණ්‌ණො සුඛං බල’’න්‌ති.

    Cattāro dhammā vaḍḍhanti, āyu vaṇṇo sukhaṃ bala’’nti.

    තත්‌ථ අභිවාදනසීලිස්‌සාති වන්‌දනසීලිස්‌ස, අභිණ්‌හං වන්‌දනකිච්‌චපසුතස්‌සාති අත්‌ථො. වුඩ්‌ඪාපචායිනොති ගිහිස්‌ස වා තදහුපබ්‌බජිතෙ දහරසාමණෙරෙපි, පබ්‌බජිතස්‌ස වා පන පබ්‌බජ්‌ජාය වා උපසම්‌පදාය වා වුඩ්‌ඪතරෙ ගුණවුඩ්‌ඪෙ අපචායමානස්‌ස, අභිවාදනෙන වා නිච්‌චං පූජෙන්‌තස්‌සාති අත්‌ථො. චත්‌තාරො ධම්‌මා වඩ්‌ඪන්‌තීති ආයුම්‌හි වඩ්‌ඪමානෙ යත්‌තකං කාලං තං වඩ්‌ඪති, තත්‌තකං ඉතරෙපි වඩ්‌ඪන්‌තියෙව. යෙන හි පඤ්‌ඤාසවස්‌සආයුසංවත්‌තනිකං කුසලං කතං, පඤ්‌චවීසතිවස්‌සකාලෙ චස්‌ස ජීවිතන්‌තරායො උප්‌පජ්‌ජෙය්‍ය, සො අභිවාදනසීලතාය පටිප්‌පස්‌සම්‌භති, සො යාවතායුකමෙව තිට්‌ඨති, වණ්‌ණාදයොපිස්‌ස ආයුනාව සද්‌ධිං වඩ්‌ඪන්‌ති. ඉතො උත්‌තරිපි එසෙව නයො. අනන්‌තරායෙන පවත්‌තස්‌සායුනො වඩ්‌ඪනං නාම නත්‌ථි.

    Tattha abhivādanasīlissāti vandanasīlissa, abhiṇhaṃ vandanakiccapasutassāti attho. Vuḍḍhāpacāyinoti gihissa vā tadahupabbajite daharasāmaṇerepi, pabbajitassa vā pana pabbajjāya vā upasampadāya vā vuḍḍhatare guṇavuḍḍhe apacāyamānassa, abhivādanena vā niccaṃ pūjentassāti attho. Cattāro dhammā vaḍḍhantīti āyumhi vaḍḍhamāne yattakaṃ kālaṃ taṃ vaḍḍhati, tattakaṃ itarepi vaḍḍhantiyeva. Yena hi paññāsavassaāyusaṃvattanikaṃ kusalaṃ kataṃ, pañcavīsativassakāle cassa jīvitantarāyo uppajjeyya, so abhivādanasīlatāya paṭippassambhati, so yāvatāyukameva tiṭṭhati, vaṇṇādayopissa āyunāva saddhiṃ vaḍḍhanti. Ito uttaripi eseva nayo. Anantarāyena pavattassāyuno vaḍḍhanaṃ nāma natthi.

    දෙසනාවසානෙ ආයුවඩ්‌ඪනකුමාරො පඤ්‌චහි උපාසකසතෙහි සද්‌ධිං සොතාපත්‌තිඵලෙ පතිට්‌ඨහි, අඤ්‌ඤෙපි බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne āyuvaḍḍhanakumāro pañcahi upāsakasatehi saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhahi, aññepi bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    ආයුවඩ්‌ඪනකුමාරවත්‌ථු අට්‌ඨමං.

    Āyuvaḍḍhanakumāravatthu aṭṭhamaṃ.

    9. සංකිච්‌චසාමණෙරවත්‌ථු

    9. Saṃkiccasāmaṇeravatthu

    යො ච වස්‌සසතං ජීවෙති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො සංකිච්‌චසාමණෙරං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yoca vassasataṃ jīveti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto saṃkiccasāmaṇeraṃ ārabbha kathesi.

    සාවත්‌ථියං කිර තිංසමත්‌තා කුලපුත්‌තා සත්‌ථු ධම්‌මකථං සුත්‌වා සාසනෙ උරං දත්‌වා පබ්‌බජිංසු. තෙ උපසම්‌පදාය පඤ්‌චවස්‌සා හුත්‌වා සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ගන්‌ථධුරං විපස්‌සනාධුරන්‌ති ද්‌වෙ ධුරානීති සුත්‌වා ‘‘මයං මහල්‌ලකකාලෙ පබ්‌බජිතා’’ති ගන්‌ථධුරෙ උස්‌සාහං අකත්‌වා විපස්‌සනාධුරං පූරෙතුකාමා යාව අරහත්‌තා කම්‌මට්‌ඨානං කථාපෙත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, එකං අරඤ්‌ඤායතනං ගමිස්‌සාමා’’ති සත්‌ථාරං ආපුච්‌ඡිංසු. සත්‌ථා ‘‘කතරං ඨානං ගමිස්‌සථා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘අසුකං නාමා’’ති වුත්‌තෙ ‘‘තත්‌ථ තෙසං එකං විඝාසාදං නිස්‌සාය භයං උප්‌පජ්‌ජිස්‌සති, තඤ්‌ච පන සංකිච්‌චසාමණෙරෙ ගතෙ වූපසමිස්‌සති, අථ නෙසං පබ්‌බජිතකිච්‌චං පාරිපූරිං ගමිස්‌සතී’’ති අඤ්‌ඤාසි.

    Sāvatthiyaṃ kira tiṃsamattā kulaputtā satthu dhammakathaṃ sutvā sāsane uraṃ datvā pabbajiṃsu. Te upasampadāya pañcavassā hutvā satthāraṃ upasaṅkamitvā ganthadhuraṃ vipassanādhuranti dve dhurānīti sutvā ‘‘mayaṃ mahallakakāle pabbajitā’’ti ganthadhure ussāhaṃ akatvā vipassanādhuraṃ pūretukāmā yāva arahattā kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā, ‘‘bhante, ekaṃ araññāyatanaṃ gamissāmā’’ti satthāraṃ āpucchiṃsu. Satthā ‘‘kataraṃ ṭhānaṃ gamissathā’’ti pucchitvā ‘‘asukaṃ nāmā’’ti vutte ‘‘tattha tesaṃ ekaṃ vighāsādaṃ nissāya bhayaṃ uppajjissati, tañca pana saṃkiccasāmaṇere gate vūpasamissati, atha nesaṃ pabbajitakiccaṃ pāripūriṃ gamissatī’’ti aññāsi.

    සංකිච්‌චසාමණෙරො නාම සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස සාමණෙරො සත්‌තවස්‌සිකො ජාතියා. තස්‌ස කිර මාතා සාවත්‌ථියං අඩ්‌ඪකුලස්‌ස ධීතා. සා තස්‌මිං කුච්‌ඡිගතෙ එකෙන බ්‍යාධිනා තඞ්‌ඛණඤ්‌ඤෙව කාලමකාසි. තස්‌සා ඣාපියමානාය ඨපෙත්‌වා ගබ්‌භමංසං සෙසං ඣායි. අථස්‌සා ගබ්‌භමංසං චිතකතො ඔතාරෙත්‌වා ද්‌වීසු තීසු ඨානෙසු සූලෙහි විජ්‌ඣිංසු. සූලකොටි දාරකස්‌ස අක්‌ඛිකොටිං පහරි. එවං ගබ්‌භමංසං විජ්‌ඣිත්‌වා අඞ්‌ගාරරාසිම්‌හි ඛිපිත්‌වා අඞ්‌ගාරෙහෙව පටිච්‌ඡාදෙත්‌වා පක්‌කමිංසු. ගබ්‌භමංසං ඣායි, අඞ්‌ගාරමත්‌ථකෙ පන සුවණ්‌ණබිම්‌බසදිසො දාරකො පදුමගබ්‌භෙ නිපන්‌නො විය අහොසි. පච්‌ඡිමභවිකස්‌ස සත්‌තස්‌ස හි සිනෙරුනා ඔත්‌ථරියමානස්‌සපි අරහත්‌තං අප්‌පත්‌වා ජීවිතක්‌ඛයො නාම නත්‌ථි. පුනදිවසෙ ‘‘චිතකං නිබ්‌බාපෙස්‌සාමා’’ති ආගතා තථානිපන්‌නං දාරකං දිස්‌වා අච්‌ඡරියබ්‌භුතචිත්‌තජාතා ‘‘කථඤ්‌හි නාම එත්‌තකෙසු දාරූසු ඛීයමානෙසු සකලසරීරෙ ඣාපියමානෙ දාරකො න ඣායි, කිං නු ඛො භවිස්‌සතී’’ති දාරකං ආදාය අන්‌තොගාමං ගන්‌ත්‌වා නෙමිත්‌තකෙ පුච්‌ඡිංසු. නෙමිත්‌තකා ‘‘සචෙ අයං දාරකො අගාරං අජ්‌ඣාවස්‌සිස්‌සති, යාව සත්‌තමා කුලපරිවට්‌ටා ඤාතකා දුග්‌ගතා භවිස්‌සන්‌ති? සචෙ පබ්‌බජිස්‌සති, පඤ්‌චහි සමණසතෙහි පරිවුතො විචරිස්‌සතී’’ති ආහංසු. තස්‌ස සඞ්‌කුනා අක්‌ඛිකොටියා භින්‌නත්‌තා සංකිච්‌චන්‌ති නාමං කරිංසු. සො අපරෙන සමයෙන සංකිච්‌චොති පඤ්‌ඤායි. අථ නං ඤාතකා ‘‘හොතු, වඩ්‌ඪිතකාලෙ අම්‌හාකං අය්‍යස්‌ස සාරිපුත්‌තස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බාජෙස්‌සාමා’’ති පොසිංසු. සො සත්‌තවස්‌සිකකාලෙ ‘‘තව මාතුකුච්‌ඡියං වසනකාලෙ මාතා තෙ කාලමකාසි, තස්‌සා සරීරෙ ඣාපියමානෙපි ත්‌වං න ඣායී’’ති කුමාරකානං කථං සුත්‌වා ‘‘අහං කිර එවරූපා භයා මුත්‌තො, කිං මෙ ඝරාවාසෙන, පබ්‌බජිස්‌සාමී’’ති ඤාතකානං ආරොචෙසි. තෙ ‘‘සාධු, තාතා’’ති සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස සන්‌තිකං නෙත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, ඉමං පබ්‌බාජෙථා’’ති අදංසු. ථෙරො තචපඤ්‌චකකම්‌මට්‌ඨානං දත්‌වා පබ්‌බාජෙසි. සො ඛුරග්‌ගෙයෙව සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තං පාපුණි. අයං සංකිච්‌චසාමණෙරො නාම.

    Saṃkiccasāmaṇero nāma sāriputtattherassa sāmaṇero sattavassiko jātiyā. Tassa kira mātā sāvatthiyaṃ aḍḍhakulassa dhītā. Sā tasmiṃ kucchigate ekena byādhinā taṅkhaṇaññeva kālamakāsi. Tassā jhāpiyamānāya ṭhapetvā gabbhamaṃsaṃ sesaṃ jhāyi. Athassā gabbhamaṃsaṃ citakato otāretvā dvīsu tīsu ṭhānesu sūlehi vijjhiṃsu. Sūlakoṭi dārakassa akkhikoṭiṃ pahari. Evaṃ gabbhamaṃsaṃ vijjhitvā aṅgārarāsimhi khipitvā aṅgāreheva paṭicchādetvā pakkamiṃsu. Gabbhamaṃsaṃ jhāyi, aṅgāramatthake pana suvaṇṇabimbasadiso dārako padumagabbhe nipanno viya ahosi. Pacchimabhavikassa sattassa hi sinerunā otthariyamānassapi arahattaṃ appatvā jīvitakkhayo nāma natthi. Punadivase ‘‘citakaṃ nibbāpessāmā’’ti āgatā tathānipannaṃ dārakaṃ disvā acchariyabbhutacittajātā ‘‘kathañhi nāma ettakesu dārūsu khīyamānesu sakalasarīre jhāpiyamāne dārako na jhāyi, kiṃ nu kho bhavissatī’’ti dārakaṃ ādāya antogāmaṃ gantvā nemittake pucchiṃsu. Nemittakā ‘‘sace ayaṃ dārako agāraṃ ajjhāvassissati, yāva sattamā kulaparivaṭṭā ñātakā duggatā bhavissanti? Sace pabbajissati, pañcahi samaṇasatehi parivuto vicarissatī’’ti āhaṃsu. Tassa saṅkunā akkhikoṭiyā bhinnattā saṃkiccanti nāmaṃ kariṃsu. So aparena samayena saṃkiccoti paññāyi. Atha naṃ ñātakā ‘‘hotu, vaḍḍhitakāle amhākaṃ ayyassa sāriputtassa santike pabbājessāmā’’ti posiṃsu. So sattavassikakāle ‘‘tava mātukucchiyaṃ vasanakāle mātā te kālamakāsi, tassā sarīre jhāpiyamānepi tvaṃ na jhāyī’’ti kumārakānaṃ kathaṃ sutvā ‘‘ahaṃ kira evarūpā bhayā mutto, kiṃ me gharāvāsena, pabbajissāmī’’ti ñātakānaṃ ārocesi. Te ‘‘sādhu, tātā’’ti sāriputtattherassa santikaṃ netvā, ‘‘bhante, imaṃ pabbājethā’’ti adaṃsu. Thero tacapañcakakammaṭṭhānaṃ datvā pabbājesi. So khuraggeyeva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Ayaṃ saṃkiccasāmaṇero nāma.

    සත්‌ථා ‘‘එතස්‌මිං ගතෙ තං භයං වූපසමිස්‌සති, අථ නෙසං පබ්‌බජිතකිච්‌චං පාරිපූරිං ගමිස්‌සතී’’ති ඤත්‌වා, ‘‘භික්‌ඛවෙ, තුම්‌හාකං ජෙට්‌ඨභාතිකං සාරිපුත්‌තත්‌ථෙරං ඔලොකෙත්‌වා ගච්‌ඡථා’’ති ආහ. තෙ ‘‘සාධූ’’ති වත්‌වා ථෙරස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ‘‘කිං, ආවුසො’’ති වුත්‌තෙ මයං සත්‌ථු සන්‌තිකෙ කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා අරඤ්‌ඤං පවිසිතුකාමා හුත්‌වා ආපුච්‌ඡිම්‌හා, අථ නො සත්‌ථා එවමාහ – ‘‘තුම්‌හාකං ජෙට්‌ඨභාතිකං ඔලොකෙත්‌වා ගච්‌ඡථා’’ති? ‘‘තෙනම්‌හා ඉධාගතා’’ති. ථෙරො ‘‘සත්‌ථාරා ඉමෙ එකං කාරණං දිස්‌වා ඉධ පහිතා භවිස්‌සන්‌ති, කිං නු ඛො එත’’න්‌ති ආවජ්‌ජෙන්‌තො තමත්‌ථං ඤත්‌වා ආහ – ‘‘අත්‌ථි පන වො, ආවුසො, සාමණෙරො’’ති? ‘‘නත්‌ථි, ආවුසො’’ති. ‘‘සචෙ නත්‌ථි, ඉමං සංකිච්‌චසාමණෙරං ගහෙත්‌වා ගච්‌ඡථා’’ති. ‘‘අලං, ආවුසො, සාමණෙරං නිස්‌සාය නො පලිබොධො භවිස්‌සති, කිං අරඤ්‌ඤෙ වසන්‌තානං සාමණෙරෙනා’’ති? ‘‘නාවුසො , ඉමං නිස්‌සාය තුම්‌හාකං පලිබොධො, අපිච ඛො පන තුම්‌හෙ නිස්‌සාය ඉමස්‌ස පලිබොධො භවිස්‌සති. සත්‌ථාපි තුම්‌හෙ මම සන්‌තිකං පහිණන්‌තො තුම්‌හෙහි සද්‌ධිං සාමණෙරස්‌ස පහිණනං පච්‌චාසීසන්‌තො පහිණි, ඉමං ගහෙත්‌වා ගච්‌ඡථා’’ති. තෙ ‘‘සාධූ’’ති අධිවාසෙත්‌වා සාමණෙරෙන සද්‌ධිං එකතිංස ජනා ථෙරං අපලොකෙත්‌වා විහාරා නික්‌ඛම්‌ම චාරිකං චරන්‌තා වීසයොජනසතමත්‌ථකෙ එකං සහස්‌සකුලං ගාමං පාපුණිංසු.

    Satthā ‘‘etasmiṃ gate taṃ bhayaṃ vūpasamissati, atha nesaṃ pabbajitakiccaṃ pāripūriṃ gamissatī’’ti ñatvā, ‘‘bhikkhave, tumhākaṃ jeṭṭhabhātikaṃ sāriputtattheraṃ oloketvā gacchathā’’ti āha. Te ‘‘sādhū’’ti vatvā therassa santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ, āvuso’’ti vutte mayaṃ satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññaṃ pavisitukāmā hutvā āpucchimhā, atha no satthā evamāha – ‘‘tumhākaṃ jeṭṭhabhātikaṃ oloketvā gacchathā’’ti? ‘‘Tenamhā idhāgatā’’ti. Thero ‘‘satthārā ime ekaṃ kāraṇaṃ disvā idha pahitā bhavissanti, kiṃ nu kho eta’’nti āvajjento tamatthaṃ ñatvā āha – ‘‘atthi pana vo, āvuso, sāmaṇero’’ti? ‘‘Natthi, āvuso’’ti. ‘‘Sace natthi, imaṃ saṃkiccasāmaṇeraṃ gahetvā gacchathā’’ti. ‘‘Alaṃ, āvuso, sāmaṇeraṃ nissāya no palibodho bhavissati, kiṃ araññe vasantānaṃ sāmaṇerenā’’ti? ‘‘Nāvuso , imaṃ nissāya tumhākaṃ palibodho, apica kho pana tumhe nissāya imassa palibodho bhavissati. Satthāpi tumhe mama santikaṃ pahiṇanto tumhehi saddhiṃ sāmaṇerassa pahiṇanaṃ paccāsīsanto pahiṇi, imaṃ gahetvā gacchathā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti adhivāsetvā sāmaṇerena saddhiṃ ekatiṃsa janā theraṃ apaloketvā vihārā nikkhamma cārikaṃ carantā vīsayojanasatamatthake ekaṃ sahassakulaṃ gāmaṃ pāpuṇiṃsu.

    මනුස්‌සා තෙ දිස්‌වා පසන්‌නචිත්‌තා සක්‌කච්‌චං පරිවිසිත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, කත්‌ථ ගමිස්‌සථා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘යථාඵාසුකට්‌ඨානං, ආවුසො’’ති වුත්‌තෙ පාදමූලෙ නිපජ්‌ජිත්‌වා ‘‘මයං, භන්‌තෙ, අය්‍යෙසු ඉමං ඨානං නිස්‌සාය අන්‌තොවස්‌සං වසන්‌තෙසු පඤ්‌චසීලං සමාදාය උපොසථකම්‌මං කරිස්‌සාමා’’ති යාචිංසු. ථෙරා අධිවාසෙසුං. අථ නෙසං මනුස්‌සා රත්‌තිට්‌ඨානදිවාට්‌ඨානචඞ්‌කමනපණ්‌ණසාලායො සංවිදහිත්‌වා ‘‘අජ්‌ජ මයං, ස්‌වෙ මය’’න්‌ති උස්‌සාහප්‌පත්‌තා උපට්‌ඨානමකංසු. ථෙරා වස්‌සූපනායිකදිවසෙ කතිකවත්‌තං කරිංසු, ‘‘ආවුසො, අම්‌හෙහි ධරමානකබුද්‌ධස්‌ස සන්‌තිකෙ කම්‌මට්‌ඨානං ගහිතං, න ඛො පන සක්‌කා අඤ්‌ඤත්‍ර පටිපත්‌තිසම්‌පදාය බුද්‌ධෙ ආරාධෙතුං, අම්‌හාකඤ්‌ච අපායද්‌වාරානි විවටානෙව, තස්‌මා අඤ්‌ඤත්‍ර පාතො භික්‌ඛාචාරවෙලං, සායං ථෙරූපට්‌ඨානවෙලඤ්‌ච සෙසකාලෙ ද්‌වෙ එකට්‌ඨානෙ න භවිස්‌සාම, යස්‌ස අඵාසුකං භවිස්‌සති, තෙන ඝණ්‌ඩියා පහටාය තස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා භෙසජ්‌ජං කරිස්‌සාම, ඉතො අඤ්‌ඤස්‌මිං රත්‌තිභාගෙ වා දිවසභාගෙ වා අප්‌පමත්‌තා කම්‌මට්‌ඨානමනුයුඤ්‌ජිස්‌සාමා’’ති.

    Manussā te disvā pasannacittā sakkaccaṃ parivisitvā, ‘‘bhante, kattha gamissathā’’ti pucchitvā ‘‘yathāphāsukaṭṭhānaṃ, āvuso’’ti vutte pādamūle nipajjitvā ‘‘mayaṃ, bhante, ayyesu imaṃ ṭhānaṃ nissāya antovassaṃ vasantesu pañcasīlaṃ samādāya uposathakammaṃ karissāmā’’ti yāciṃsu. Therā adhivāsesuṃ. Atha nesaṃ manussā rattiṭṭhānadivāṭṭhānacaṅkamanapaṇṇasālāyo saṃvidahitvā ‘‘ajja mayaṃ, sve maya’’nti ussāhappattā upaṭṭhānamakaṃsu. Therā vassūpanāyikadivase katikavattaṃ kariṃsu, ‘‘āvuso, amhehi dharamānakabuddhassa santike kammaṭṭhānaṃ gahitaṃ, na kho pana sakkā aññatra paṭipattisampadāya buddhe ārādhetuṃ, amhākañca apāyadvārāni vivaṭāneva, tasmā aññatra pāto bhikkhācāravelaṃ, sāyaṃ therūpaṭṭhānavelañca sesakāle dve ekaṭṭhāne na bhavissāma, yassa aphāsukaṃ bhavissati, tena ghaṇḍiyā pahaṭāya tassa santikaṃ gantvā bhesajjaṃ karissāma, ito aññasmiṃ rattibhāge vā divasabhāge vā appamattā kammaṭṭhānamanuyuñjissāmā’’ti.

    තෙසු එවං කතිකං කත්‌වා විහරන්‌තෙසු එකො දුග්‌ගතපුරිසො ධීතරං උපනිස්‌සාය ජීවන්‌තො තස්‌මිං ඨානෙ දුබ්‌භික්‌ඛෙ උප්‌පන්‌නෙ අපරං ධීතරං උපනිස්‌සාය ජීවිතුකාමො මග්‌ගං පටිපජ්‌ජි. ථෙරාපි ගාමෙ පිණ්‌ඩාය චරිත්‌වා වසනට්‌ඨානං ආගච්‌ඡන්‌තා අන්‌තරාමග්‌ගෙ එකිස්‌සා නදියා න්‌හත්‌වා වාලුකපුලිනෙ නිසීදිත්‌වා භත්‌තකිච්‌චං කරිංසු. තස්‌මිං ඛණෙ සො පුරිසො තං ඨානං පත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. අථ නං ථෙරා ‘‘කහං ගච්‌ඡසී’’ති පුච්‌ඡිංසු. සො තමත්‌ථං ආරොචෙසි. ථෙරා තස්‌මිං කාරුඤ්‌ඤං උප්‌පාදෙත්‌වා, ‘‘උපාසක, අතිවිය ඡාතොසි, ගච්‌ඡ, පණ්‌ණං ආහර, එකමෙකං තෙ භත්‌තපිණ්‌ඩං දස්‌සාමා’’ති වත්‌වා තෙන පණ්‌ණෙ ආහටෙ අත්‌තනා අත්‌තනා භුඤ්‌ජනනියාමෙනෙව සූපබ්‍යඤ්‌ජනෙහි සන්‌නහිත්‌වා එකමෙකං පිණ්‌ඩං අදංසු. එතදෙව කිර වත්‌තං, යං භොජනකාලෙ ආගතස්‌ස භත්‌තං දදමානෙන භික්‌ඛුනා අග්‌ගභත්‌තං අදත්‌වා අත්‌තනා භුඤ්‌ජනනියාමෙනෙව ථොකං වා බහුං වා දාතබ්‌බං. තස්‌මා තෙපි තථා අදංසු. සො කතභත්‌තකිච්‌චො ථෙරෙ වන්‌දිත්‌වා පුච්‌ඡි – ‘‘කිං, භන්‌තෙ, අය්‍යා, කෙනචි නිමන්‌තිතා’’ති? ‘‘නත්‌ථි, උපාසක, නිමන්‌තනං, මනුස්‌සා දෙවසිකං එවරූපමෙව ආහාරං දෙන්‌තී’’ති. සො චින්‌තෙසි – ‘‘මයං නිච්‌චකාලං උට්‌ඨාය සමුට්‌ඨාය කම්‌මං කරොන්‌තාපි එවරූපං ආහාරං ලද්‌ධුං න සක්‌කොම, කිං මෙ අඤ්‌ඤත්‌ථ ගතෙන, ඉමෙසං සන්‌තිකෙයෙව ජීවිස්‌සාමී’’ති. අථ නෙ ආහ – ‘‘අහං වත්‌තපටිවත්‌තං කත්‌වා අය්‍යානං සන්‌තිකෙ වසිතුං ඉච්‌ඡාමී’’ති. ‘‘සාධු, උපාසකා’’ති. සො තෙහි සද්‌ධිං තෙසං වසනට්‌ඨානං ගන්‌ත්‌වා සාධුකං වත්‌තපටිවත්‌තං කරොන්‌තො භික්‌ඛූ අතිවිය ආරාධෙත්‌වා ද්‌වෙමාසච්‌චයෙන ධීතරං දට්‌ඨුකාමො හුත්‌වා ‘‘සචෙ, අය්‍යෙ, ආපුච්‌ඡිස්‌සාමි, න මං විස්‌සජ්‌ජිස්‌සන්‌ති, අනාපුච්‌ඡා ගමිස්‌සාමී’’ති තෙසං අනාචික්‌ඛිත්‌වාව නික්‌ඛමි. එත්‌තකමෙව කිරස්‌ස ඔළාරිකං ඛලිතං අහොසි, යං භික්‌ඛූනං අනාරොචෙත්‌වා පක්‌කාමි.

    Tesu evaṃ katikaṃ katvā viharantesu eko duggatapuriso dhītaraṃ upanissāya jīvanto tasmiṃ ṭhāne dubbhikkhe uppanne aparaṃ dhītaraṃ upanissāya jīvitukāmo maggaṃ paṭipajji. Therāpi gāme piṇḍāya caritvā vasanaṭṭhānaṃ āgacchantā antarāmagge ekissā nadiyā nhatvā vālukapuline nisīditvā bhattakiccaṃ kariṃsu. Tasmiṃ khaṇe so puriso taṃ ṭhānaṃ patvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha naṃ therā ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti pucchiṃsu. So tamatthaṃ ārocesi. Therā tasmiṃ kāruññaṃ uppādetvā, ‘‘upāsaka, ativiya chātosi, gaccha, paṇṇaṃ āhara, ekamekaṃ te bhattapiṇḍaṃ dassāmā’’ti vatvā tena paṇṇe āhaṭe attanā attanā bhuñjananiyāmeneva sūpabyañjanehi sannahitvā ekamekaṃ piṇḍaṃ adaṃsu. Etadeva kira vattaṃ, yaṃ bhojanakāle āgatassa bhattaṃ dadamānena bhikkhunā aggabhattaṃ adatvā attanā bhuñjananiyāmeneva thokaṃ vā bahuṃ vā dātabbaṃ. Tasmā tepi tathā adaṃsu. So katabhattakicco there vanditvā pucchi – ‘‘kiṃ, bhante, ayyā, kenaci nimantitā’’ti? ‘‘Natthi, upāsaka, nimantanaṃ, manussā devasikaṃ evarūpameva āhāraṃ dentī’’ti. So cintesi – ‘‘mayaṃ niccakālaṃ uṭṭhāya samuṭṭhāya kammaṃ karontāpi evarūpaṃ āhāraṃ laddhuṃ na sakkoma, kiṃ me aññattha gatena, imesaṃ santikeyeva jīvissāmī’’ti. Atha ne āha – ‘‘ahaṃ vattapaṭivattaṃ katvā ayyānaṃ santike vasituṃ icchāmī’’ti. ‘‘Sādhu, upāsakā’’ti. So tehi saddhiṃ tesaṃ vasanaṭṭhānaṃ gantvā sādhukaṃ vattapaṭivattaṃ karonto bhikkhū ativiya ārādhetvā dvemāsaccayena dhītaraṃ daṭṭhukāmo hutvā ‘‘sace, ayye, āpucchissāmi, na maṃ vissajjissanti, anāpucchā gamissāmī’’ti tesaṃ anācikkhitvāva nikkhami. Ettakameva kirassa oḷārikaṃ khalitaṃ ahosi, yaṃ bhikkhūnaṃ anārocetvā pakkāmi.

    තස්‌ස පන ගමනමග්‌ගෙ එකා අටවී අත්‌ථි. තත්‌ථ පඤ්‌චසතානං චොරානං ‘‘යො ඉමං අටවිං පවිසති, තං මාරෙත්‌වා තස්‌ස මංසලොහිතෙන තුය්‌හං බලිකම්‌මං කරිස්‌සාමා’’ති දෙවතාය ආයාචනං කත්‌වා වසන්‌තානං සත්‌තමො දිවසො හොති. තස්‌මා සත්‌තමෙ දිවසෙ චොරජෙට්‌ඨකො රුක්‌ඛං ආරුය්‌හ ඔලොකෙන්‌තො තං ආගච්‌ඡන්‌තං දිස්‌වා චොරානං සඤ්‌ඤමදාසි. තෙ තස්‌ස අටවිමජ්‌ඣං පවිට්‌ඨභාවං ඤත්‌වා පරික්‌ඛිපිත්‌වා තං ගණ්‌හිත්‌වා ගාළ්‌හබන්‌ධනං කත්‌වා අරණිසහිතෙන අග්‌ගිං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා දාරූනි සඞ්‌කඩ්‌ඪිත්‌වා මහන්‌තං අග්‌ගික්‌ඛන්‌ධං කත්‌වා සූලානි තච්‌ඡිංසු. සො තෙසං තං කිරියං දිස්‌වා, ‘‘සාමි, ඉමස්‌මිං ඨානෙ නෙව සූකරා, න මිගාදයො දිස්‌සන්‌ති, කිං කාරණා ඉදං කරොථා’’ති පුච්‌ඡි. ‘‘තං මාරෙත්‌වා තව මංසලොහිතෙන දෙවතාය බලිකම්‌මං කරිස්‌සාමා’’ති. සො මරණභයතජ්‌ජිතො භික්‌ඛූනං තං උපකාරං අචින්‌තෙත්‌වා කෙවලං අත්‌තනො ජීවිතමෙව රක්‌ඛමානො එවමාහ – ‘‘සාමි, අහං විඝාසාදො, උච්‌ඡිට්‌ඨභත්‌තං භුඤ්‌ජිත්‌වා වඩ්‌ඪිතො, විඝාසාදො නාම කාළකණ්‌ණිකො, අය්‍යා පන යතො තතො නික්‌ඛමිත්‌වා පබ්‌බජිතාපි ඛත්‌තියාව, අසුකස්‌මිං ඨානෙ එකතිංස භික්‌ඛූ වසන්‌ති, තෙ මාරෙත්‌වා බලිකම්‌මං කරොථ, අතිවිය වො දෙවතා තුස්‌සිස්‌සතී’’ති. තං සුත්‌වා චොරා ‘‘භද්‌දකං එස වදෙති, කිං ඉමිනා කාළකණ්‌ණිනා, ඛත්‌තියෙ මාරෙත්‌වා බලිකම්‌මං කරිස්‌සාමා’’ති චින්‌තෙත්‌වා ‘‘එහි, නෙසං වසනට්‌ඨානං දස්‌සෙහී’’ති තමෙව මග්‌ගදෙසකං කත්‌වා තං ඨානං පත්‌වා විහාරමජ්‌ඣෙ භික්‌ඛූ අදිස්‌වා ‘‘කහං භික්‌ඛූ’’ති නං පුච්‌ඡිංසු. සො ද්‌වෙ මාසෙ වසිතත්‌තා තෙසං කතිකවත්‌තං ජානන්‌තො එවමාහ – ‘‘අත්‌තනො දිවාට්‌ඨානරත්‌තිට්‌ඨානෙසු නිසින්‌නා, එතං ඝණ්‌ඩිං පහරථ, ඝණ්‌ඩිසද්‌දෙන සන්‌නිපතිස්‌සන්‌තී’’ති. චොරජෙට්‌ඨකො ඝණ්‌ඩිං පහරි.

    Tassa pana gamanamagge ekā aṭavī atthi. Tattha pañcasatānaṃ corānaṃ ‘‘yo imaṃ aṭaviṃ pavisati, taṃ māretvā tassa maṃsalohitena tuyhaṃ balikammaṃ karissāmā’’ti devatāya āyācanaṃ katvā vasantānaṃ sattamo divaso hoti. Tasmā sattame divase corajeṭṭhako rukkhaṃ āruyha olokento taṃ āgacchantaṃ disvā corānaṃ saññamadāsi. Te tassa aṭavimajjhaṃ paviṭṭhabhāvaṃ ñatvā parikkhipitvā taṃ gaṇhitvā gāḷhabandhanaṃ katvā araṇisahitena aggiṃ nibbattetvā dārūni saṅkaḍḍhitvā mahantaṃ aggikkhandhaṃ katvā sūlāni tacchiṃsu. So tesaṃ taṃ kiriyaṃ disvā, ‘‘sāmi, imasmiṃ ṭhāne neva sūkarā, na migādayo dissanti, kiṃ kāraṇā idaṃ karothā’’ti pucchi. ‘‘Taṃ māretvā tava maṃsalohitena devatāya balikammaṃ karissāmā’’ti. So maraṇabhayatajjito bhikkhūnaṃ taṃ upakāraṃ acintetvā kevalaṃ attano jīvitameva rakkhamāno evamāha – ‘‘sāmi, ahaṃ vighāsādo, ucchiṭṭhabhattaṃ bhuñjitvā vaḍḍhito, vighāsādo nāma kāḷakaṇṇiko, ayyā pana yato tato nikkhamitvā pabbajitāpi khattiyāva, asukasmiṃ ṭhāne ekatiṃsa bhikkhū vasanti, te māretvā balikammaṃ karotha, ativiya vo devatā tussissatī’’ti. Taṃ sutvā corā ‘‘bhaddakaṃ esa vadeti, kiṃ iminā kāḷakaṇṇinā, khattiye māretvā balikammaṃ karissāmā’’ti cintetvā ‘‘ehi, nesaṃ vasanaṭṭhānaṃ dassehī’’ti tameva maggadesakaṃ katvā taṃ ṭhānaṃ patvā vihāramajjhe bhikkhū adisvā ‘‘kahaṃ bhikkhū’’ti naṃ pucchiṃsu. So dve māse vasitattā tesaṃ katikavattaṃ jānanto evamāha – ‘‘attano divāṭṭhānarattiṭṭhānesu nisinnā, etaṃ ghaṇḍiṃ paharatha, ghaṇḍisaddena sannipatissantī’’ti. Corajeṭṭhako ghaṇḍiṃ pahari.

    භික්‌ඛූ ඝණ්‌ඩිසද්‌දං සුත්‌වා ‘‘අකාලෙ ඝණ්‌ඩි පහටා, කස්‌සචි අඵාසුකං භවිස්‌සතී’’ති ආගන්‌ත්‌වා විහාරමජ්‌ඣෙ පටිපාටියා පඤ්‌ඤත්‌තෙසු පාසාණඵලකෙසු නිසීදිංසු. සඞ්‌ඝත්‌ථෙරො චොරෙ ඔලොකෙත්‌වා පුච්‌ඡි – ‘‘උපාසකා කෙනායං ඝණ්‌ඩි පහටා’’ති? චොරජෙට්‌ඨකො ආහ – ‘‘මයා, භන්‌තෙ’’ති. ‘‘කිං කාරණා’’ති? ‘‘අම්‌හෙහි අටවිදෙවතාය ආයාචිතං අත්‌ථි, තස්‌සා බලිකම්‌මකරණත්‌ථාය එකං භික්‌ඛුං ගහෙත්‌වා ගමිස්‌සාමා’’ති. තං සුත්‌වා මහාථෙරො භික්‌ඛූ ආහ – ‘‘ආවුසො, භාතිකානං උප්‌පන්‌නකිච්‌චං නාම ජෙට්‌ඨභාතිකෙන නිත්‌ථරිතබ්‌බං, අහං අත්‌තනො ජීවිතං තුම්‌හාකං පරිච්‌චජිත්‌වා ඉමෙහි සද්‌ධිං ගමිස්‌සාමි, මා සබ්‌බෙසං අන්‌තරායො හොතු, අප්‌පමත්‌තා සමණධම්‌මං කරොථා’’ති. අනුථෙරො ආහ – ‘‘භන්‌තෙ, ජෙට්‌ඨභාතු කිච්‌චං නාම කනිට්‌ඨස්‌ස භාරො, අහං ගමිස්‌සාමි, තුම්‌හෙ අප්‌පමත්‌තා හොථා’’ති. ඉමිනා උපායෙන ‘‘අහමෙව අහමෙවා’’ති වත්‌වා පටිපාටියා තිංසපි ජනා උට්‌ඨහිංසු, එවං තෙ නෙව එකිස්‌සා මාතුයා පුත්‌තා, න එකස්‌ස පිතුනො, නාපි වීතරාගා, අථ ච පන අවසෙසානං අත්‌ථාය පටිපාටියා ජීවිතං පරිච්‌චජිංසු. තෙසු එකොපි ‘‘ත්‌වං යාහී’’ති වත්‌තුං සමත්‌ථො නාම නාහොසි.

    Bhikkhū ghaṇḍisaddaṃ sutvā ‘‘akāle ghaṇḍi pahaṭā, kassaci aphāsukaṃ bhavissatī’’ti āgantvā vihāramajjhe paṭipāṭiyā paññattesu pāsāṇaphalakesu nisīdiṃsu. Saṅghatthero core oloketvā pucchi – ‘‘upāsakā kenāyaṃ ghaṇḍi pahaṭā’’ti? Corajeṭṭhako āha – ‘‘mayā, bhante’’ti. ‘‘Kiṃ kāraṇā’’ti? ‘‘Amhehi aṭavidevatāya āyācitaṃ atthi, tassā balikammakaraṇatthāya ekaṃ bhikkhuṃ gahetvā gamissāmā’’ti. Taṃ sutvā mahāthero bhikkhū āha – ‘‘āvuso, bhātikānaṃ uppannakiccaṃ nāma jeṭṭhabhātikena nittharitabbaṃ, ahaṃ attano jīvitaṃ tumhākaṃ pariccajitvā imehi saddhiṃ gamissāmi, mā sabbesaṃ antarāyo hotu, appamattā samaṇadhammaṃ karothā’’ti. Anuthero āha – ‘‘bhante, jeṭṭhabhātu kiccaṃ nāma kaniṭṭhassa bhāro, ahaṃ gamissāmi, tumhe appamattā hothā’’ti. Iminā upāyena ‘‘ahameva ahamevā’’ti vatvā paṭipāṭiyā tiṃsapi janā uṭṭhahiṃsu, evaṃ te neva ekissā mātuyā puttā, na ekassa pituno, nāpi vītarāgā, atha ca pana avasesānaṃ atthāya paṭipāṭiyā jīvitaṃ pariccajiṃsu. Tesu ekopi ‘‘tvaṃ yāhī’’ti vattuṃ samattho nāma nāhosi.

    සංකිච්‌චසාමණෙරො තෙසං කථං සුත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, තුම්‌හෙ තිට්‌ඨථ , අහං තුම්‌හාකං ජීවිතං පරිච්‌චජිත්‌වා ගමිස්‌සාමී’’ති ආහ. තෙ ආහංසු – ‘‘ආවුසො, මයං සබ්‌බෙ එකතො මාරියමානාපි තං එකකං න විස්‌සජ්‌ජෙස්‌සාමා’’ති. ‘‘කිං කාරණා, භන්‌තෙ’’ති? ‘‘‘ආවුසො, ත්‌වං ධම්‌මසෙනාපතිසාරිපුත්‌තත්‌ථෙරස්‌ස සාමණෙරො, සචෙ තං විස්‌සජ්‌ජෙස්‌සාම, සාමණෙරං මෙ ආදාය ගන්‌ත්‌වා චොරානං නිය්‍යාදිංසූ’ති ථෙරො නො ගරහිස්‌සති, තං නින්‌දං නිත්‌ථරිතුං න සක්‌ඛිස්‌සාම, තෙන තං න විස්‌සජ්‌ජෙස්‌සාමා’’ති. ‘‘භන්‌තෙ, සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො තුම්‌හෙ මම උපජ්‌ඣායස්‌ස සන්‌තිකං පහිණන්‌තොපි, මම උපජ්‌ඣායො මං තුම්‌හෙහි සද්‌ධිං පහිණන්‌තොපි ඉදමෙව කාරණං දිස්‌වා පහිණි, තිට්‌ඨථ තුම්‌හෙ, අහමෙව ගමිස්‌සාමී’’ති සො තිංස භික්‌ඛූ වන්‌දිත්‌වා ‘‘සචෙ, භන්‌තෙ, මෙ දොසො අත්‌ථි, ඛමථා’’ති වත්‌වා නික්‌ඛමි. තදා භික්‌ඛූනං මහාසංවෙගො උප්‌පජ්‌ජි, අක්‌ඛීනි අස්‌සුපුණ්‌ණානි හදයමංසං පවෙධි. මහාථෙරො චොරෙ ආහ – ‘‘උපාසකා අයං දහරකො තුම්‌හෙ අග්‌ගිං කරොන්‌තෙ, සූලානි තච්‌ඡන්‌තෙ, පණ්‌ණානි අත්‌ථරන්‌තෙ දිස්‌වා භායිස්‌සති, ඉමං එකමන්‌තෙ ඨපෙත්‌වා තානි කිච්‌චානි කරෙය්‍යාථා’’ති. චොරා සාමණෙරං ආදාය ගන්‌ත්‌වා එකමන්‌තෙ ඨපෙත්‌වා සබ්‌බකිච්‌චානි කරිංසු.

    Saṃkiccasāmaṇero tesaṃ kathaṃ sutvā, ‘‘bhante, tumhe tiṭṭhatha , ahaṃ tumhākaṃ jīvitaṃ pariccajitvā gamissāmī’’ti āha. Te āhaṃsu – ‘‘āvuso, mayaṃ sabbe ekato māriyamānāpi taṃ ekakaṃ na vissajjessāmā’’ti. ‘‘Kiṃ kāraṇā, bhante’’ti? ‘‘‘Āvuso, tvaṃ dhammasenāpatisāriputtattherassa sāmaṇero, sace taṃ vissajjessāma, sāmaṇeraṃ me ādāya gantvā corānaṃ niyyādiṃsū’ti thero no garahissati, taṃ nindaṃ nittharituṃ na sakkhissāma, tena taṃ na vissajjessāmā’’ti. ‘‘Bhante, sammāsambuddho tumhe mama upajjhāyassa santikaṃ pahiṇantopi, mama upajjhāyo maṃ tumhehi saddhiṃ pahiṇantopi idameva kāraṇaṃ disvā pahiṇi, tiṭṭhatha tumhe, ahameva gamissāmī’’ti so tiṃsa bhikkhū vanditvā ‘‘sace, bhante, me doso atthi, khamathā’’ti vatvā nikkhami. Tadā bhikkhūnaṃ mahāsaṃvego uppajji, akkhīni assupuṇṇāni hadayamaṃsaṃ pavedhi. Mahāthero core āha – ‘‘upāsakā ayaṃ daharako tumhe aggiṃ karonte, sūlāni tacchante, paṇṇāni attharante disvā bhāyissati, imaṃ ekamante ṭhapetvā tāni kiccāni kareyyāthā’’ti. Corā sāmaṇeraṃ ādāya gantvā ekamante ṭhapetvā sabbakiccāni kariṃsu.

    කිච්‌චපරියොසානෙ චොරජෙට්‌ඨකො අසිං අබ්‌බාහිත්‌වා සාමණෙරං උපසඞ්‌කමි. සාමණෙරො නිසීදමානො ඣානං සමාපජ්‌ජිත්‌වාව නිසීදි. චොරජෙට්‌ඨකො අසිං පරිවත්‌තෙත්‌වා සාමණෙරස්‌ස ඛන්‌ධෙ පාතෙසි, අසි නමිත්‌වා ධාරාය ධාරං පහරි, සො ‘‘න සම්‌මා පහරි’’න්‌ති මඤ්‌ඤමානො පුන තං උජුකං කත්‌වා පහරි. අසි තාලපණ්‌ණං විය වෙඨයමානො ථරුමූලං අගමාසි. සාමණෙරඤ්‌හි තස්‌මිං කාලෙ සිනෙරුනා අවත්‌ථරන්‌තොපි මාරෙතුං සමත්‌ථො නාම නත්‌ථි, පගෙව අසිනා. තං පාටිහාරියං දිස්‌වා චොරජෙට්‌ඨකො චින්‌තෙසි – ‘‘පුබ්‌බෙ මෙ අසි සිලාථම්‌භං වා ඛදිරඛාණුං වා කළීරං විය ඡින්‌දති, ඉදානි එකවාරං නමි, එකවාරං තාලපත්‌තවෙඨකො විය ජාතො. අයං නාම අසි අචෙතනා හුත්‌වාපි ඉමස්‌ස ගුණං ජානාති, අහං සචෙතනොපි න ජානාමී’’ති. සො අසිං භූමියං ඛිපිත්‌වා තස්‌ස පාදමූලෙ උරෙන නිපජ්‌ජිත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, මයං ධනකාරණා අටවිං පවිට්‌ඨාම්‌හා, අම්‌හෙ දූරතොව දිස්‌වා සහස්‌සමත්‌තාපි මනුස්‌සා පවෙධන්‌ති, ද්‌වෙ තිස්‌සො කථා කථෙතුං න සක්‌කොන්‌ති. තව පන සන්‌තාසමත්‌තම්‌පි නත්‌ථි, උක්‌කාමුඛෙ සුවණ්‌ණං විය සුපුප්‌ඵිතකණිකාරං විය ච තෙ මුඛං විරොචති, කිං නු ඛො කාරණ’’න්‌ති පුච්‌ඡන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Kiccapariyosāne corajeṭṭhako asiṃ abbāhitvā sāmaṇeraṃ upasaṅkami. Sāmaṇero nisīdamāno jhānaṃ samāpajjitvāva nisīdi. Corajeṭṭhako asiṃ parivattetvā sāmaṇerassa khandhe pātesi, asi namitvā dhārāya dhāraṃ pahari, so ‘‘na sammā pahari’’nti maññamāno puna taṃ ujukaṃ katvā pahari. Asi tālapaṇṇaṃ viya veṭhayamāno tharumūlaṃ agamāsi. Sāmaṇerañhi tasmiṃ kāle sinerunā avattharantopi māretuṃ samattho nāma natthi, pageva asinā. Taṃ pāṭihāriyaṃ disvā corajeṭṭhako cintesi – ‘‘pubbe me asi silāthambhaṃ vā khadirakhāṇuṃ vā kaḷīraṃ viya chindati, idāni ekavāraṃ nami, ekavāraṃ tālapattaveṭhako viya jāto. Ayaṃ nāma asi acetanā hutvāpi imassa guṇaṃ jānāti, ahaṃ sacetanopi na jānāmī’’ti. So asiṃ bhūmiyaṃ khipitvā tassa pādamūle urena nipajjitvā, ‘‘bhante, mayaṃ dhanakāraṇā aṭaviṃ paviṭṭhāmhā, amhe dūratova disvā sahassamattāpi manussā pavedhanti, dve tisso kathā kathetuṃ na sakkonti. Tava pana santāsamattampi natthi, ukkāmukhe suvaṇṇaṃ viya supupphitakaṇikāraṃ viya ca te mukhaṃ virocati, kiṃ nu kho kāraṇa’’nti pucchanto imaṃ gāthamāha –

    ‘‘තස්‌ස තෙ නත්‌ථි භීතත්‌තං, භිය්‍යො වණ්‌ණො පසීදති;

    ‘‘Tassa te natthi bhītattaṃ, bhiyyo vaṇṇo pasīdati;

    කස්‌මා න පරිදෙවෙසි, එවරූපෙ මහබ්‌භයෙ’’ති. (ථෙරගා. 706);

    Kasmā na paridevesi, evarūpe mahabbhaye’’ti. (theragā. 706);

    සාමණෙරො ඣානා වුට්‌ඨාය තස්‌ස ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො, ‘‘ආවුසො ගාමණි, ඛීණාසවස්‌ස අත්‌තභාවො නාම සීසෙ ඨපිතභාරො විය හොති, සො තස්‌මිං භිජ්‌ජන්‌තෙ වා නස්‌සන්‌තෙ වා තුස්‌සතෙව, න භායතී’’ති වත්‌වා ඉමා ගාථා අභාසි –

    Sāmaṇero jhānā vuṭṭhāya tassa dhammaṃ desento, ‘‘āvuso gāmaṇi, khīṇāsavassa attabhāvo nāma sīse ṭhapitabhāro viya hoti, so tasmiṃ bhijjante vā nassante vā tussateva, na bhāyatī’’ti vatvā imā gāthā abhāsi –

    ‘‘නත්‌ථි චෙතසිකං දුක්‌ඛං, අනපෙක්‌ඛස්‌ස ගාමණි;

    ‘‘Natthi cetasikaṃ dukkhaṃ, anapekkhassa gāmaṇi;

    අතික්‌කන්‌තා භයා සබ්‌බෙ, ඛීණසංයොජනස්‌ස වෙ.

    Atikkantā bhayā sabbe, khīṇasaṃyojanassa ve.

    ‘‘ඛීණාය භවනෙත්‌තියා, දිට්‌ඨෙ ධම්‌මෙ යථාතථෙ;

    ‘‘Khīṇāya bhavanettiyā, diṭṭhe dhamme yathātathe;

    න භයං මරණෙ හොති, භාරනික්‌ඛෙපනෙ යථා’’ති. (ථෙරගා. 707-708);

    Na bhayaṃ maraṇe hoti, bhāranikkhepane yathā’’ti. (theragā. 707-708);

    සො තස්‌ස කථං සුත්‌වා පඤ්‌ච චොරසතානි ඔලොකෙත්‌වා ආහ – ‘‘තුම්‌හෙ කිං කරිස්‌සථා’’ති? ‘‘තුම්‌හෙ පන, සාමී’’ති. ‘‘මම තාව, භො, ‘එවරූපං පාටිහාරියං දිස්‌වා අගාරමජ්‌ඣෙ කම්‌මං නත්‌ථි, අය්‍යස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජිස්‌සාමී’ති. මයම්‌පි තථෙව කරිස්‌සාමා’’ති. ‘‘සාධු, තාතා’’ති තතො පඤ්‌චසතාපි චොරා සාමණෙරං වන්‌දිත්‌වා පබ්‌බජ්‌ජං යාචිංසු . සො තෙසං අසිධාරාහි එව කෙසෙ චෙව වත්‌ථදසා ච ඡින්‌දිත්‌වා තම්‌බමත්‌තිකාය රජිත්‌වා තානි කාසායානි අච්‌ඡාදාපෙත්‌වා දසසු සීලෙසු පතිට්‌ඨාපෙත්‌වා තෙ ආදාය ගච්‌ඡන්‌තො චින්‌තෙසි – ‘‘සචාහං ථෙරෙ අදිස්‌වාව ගමිස්‌සාමි, තෙ සමණධම්‌මං කාතුං න සක්‌ඛිස්‌සන්‌ති. චොරානඤ්‌හි මං ගහෙත්‌වා නික්‌ඛන්‌තකාලතො පට්‌ඨාය තෙසු එකොපි අස්‌සූනි සන්‌ධාරෙතුං නාසක්‌ඛි, ‘මාරිතො නු ඛො සාමණෙරො, නො’ති චින්‌තෙන්‌තානං කම්‌මට්‌ඨානං අභිමුඛං න භවිස්‌සති, තස්‌මා දිස්‌වාව නෙ ගමිස්‌සාමී’’ති. සො පඤ්‌චසතභික්‌ඛුපරිවාරො තත්‌ථ ගන්‌ත්‌වා අත්‌තනො දස්‌සනෙන පටිලද්‌ධඅස්‌සාසෙහි තෙහි ‘‘කිං, සප්‌පුරිස, සංකිච්‌ච, ලද්‌ධං තෙ ජීවිත’’න්‌ති වුත්‌තෙ, ‘‘ආම, භන්‌තෙ, ඉමෙ මං මාරෙතුකාමා හුත්‌වා මාරෙතුං අසක්‌කොන්‌තා මම ගුණෙ පසීදිත්‌වා ධම්‌මං සුත්‌වා පබ්‌බජිතා, අහං ‘තුම්‌හෙ දිස්‌වාව ගමිස්‌සාමී’ති ආගතො, අප්‌පමත්‌තා සමණධම්‌මං කරොථ, අහං සත්‌ථු සන්‌තිකං ගමිස්‌සාමී’’ති තෙ භික්‌ඛූ වන්‌දිත්‌වා ඉතරෙ ආදාය උපජ්‌ඣායස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ‘‘කිං සංකිච්‌ච, අන්‌තෙවාසිකා තෙ ලද්‌ධා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘ආම, භන්‌තෙ’’ති තං පවත්‌තිං ආරොචෙසි. ථෙරෙන ‘‘ගච්‌ඡ සංකිච්‌ච, සත්‌ථාරං පස්‌සාහී’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘සාධූ’’ති ථෙරං වන්‌දිත්‌වා තෙ ආදාය සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා සත්‌ථාරාපි ‘‘කිං සංකිච්‌ච, අන්‌තෙවාසිකා තෙ ලද්‌ධා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘ආම, භන්‌තෙ’’ති තං පවත්‌තිං ආරොචෙසි. සත්‌ථා ‘‘එවං කිර, භික්‌ඛවෙ’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා, ‘‘ආම, භන්‌තෙ’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘භික්‌ඛවෙ, තුම්‌හාකං චොරකම්‌මං කත්‌වා දුස්‌සීලෙ පතිට්‌ඨාය වස්‌සසතං ජීවනතො ඉදානි සීලෙ පතිට්‌ඨාය එකදිවසම්‌පි ජීවිතං සෙය්‍යො’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    So tassa kathaṃ sutvā pañca corasatāni oloketvā āha – ‘‘tumhe kiṃ karissathā’’ti? ‘‘Tumhe pana, sāmī’’ti. ‘‘Mama tāva, bho, ‘evarūpaṃ pāṭihāriyaṃ disvā agāramajjhe kammaṃ natthi, ayyassa santike pabbajissāmī’ti. Mayampi tatheva karissāmā’’ti. ‘‘Sādhu, tātā’’ti tato pañcasatāpi corā sāmaṇeraṃ vanditvā pabbajjaṃ yāciṃsu . So tesaṃ asidhārāhi eva kese ceva vatthadasā ca chinditvā tambamattikāya rajitvā tāni kāsāyāni acchādāpetvā dasasu sīlesu patiṭṭhāpetvā te ādāya gacchanto cintesi – ‘‘sacāhaṃ there adisvāva gamissāmi, te samaṇadhammaṃ kātuṃ na sakkhissanti. Corānañhi maṃ gahetvā nikkhantakālato paṭṭhāya tesu ekopi assūni sandhāretuṃ nāsakkhi, ‘mārito nu kho sāmaṇero, no’ti cintentānaṃ kammaṭṭhānaṃ abhimukhaṃ na bhavissati, tasmā disvāva ne gamissāmī’’ti. So pañcasatabhikkhuparivāro tattha gantvā attano dassanena paṭiladdhaassāsehi tehi ‘‘kiṃ, sappurisa, saṃkicca, laddhaṃ te jīvita’’nti vutte, ‘‘āma, bhante, ime maṃ māretukāmā hutvā māretuṃ asakkontā mama guṇe pasīditvā dhammaṃ sutvā pabbajitā, ahaṃ ‘tumhe disvāva gamissāmī’ti āgato, appamattā samaṇadhammaṃ karotha, ahaṃ satthu santikaṃ gamissāmī’’ti te bhikkhū vanditvā itare ādāya upajjhāyassa santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ saṃkicca, antevāsikā te laddhā’’ti vutte, ‘‘āma, bhante’’ti taṃ pavattiṃ ārocesi. Therena ‘‘gaccha saṃkicca, satthāraṃ passāhī’’ti vutte, ‘‘sādhū’’ti theraṃ vanditvā te ādāya satthu santikaṃ gantvā satthārāpi ‘‘kiṃ saṃkicca, antevāsikā te laddhā’’ti vutte, ‘‘āma, bhante’’ti taṃ pavattiṃ ārocesi. Satthā ‘‘evaṃ kira, bhikkhave’’ti pucchitvā, ‘‘āma, bhante’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, tumhākaṃ corakammaṃ katvā dussīle patiṭṭhāya vassasataṃ jīvanato idāni sīle patiṭṭhāya ekadivasampi jīvitaṃ seyyo’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    110.

    110.

    ‘‘යො ච වස්‌සසතං ජීවෙ, දුස්‌සීලො අසමාහිතො;

    ‘‘Yo ca vassasataṃ jīve, dussīlo asamāhito;

    එකාහං ජීවිතං සෙය්‍යො, සීලවන්‌තස්‌ස ඣායිනො’’ති.

    Ekāhaṃ jīvitaṃ seyyo, sīlavantassa jhāyino’’ti.

    තත්‌ථ දුස්‌සීලොති නිස්‌සීලො. සීලවන්‌තස්‌සාති දුස්‌සීලස්‌ස වස්‌සසතං ජීවනතො සීලවන්‌තස්‌ස ද්‌වීහි ඣානෙහි ඣායිනො එකදිවසම්‌පි එකමුහුත්‌තම්‌පි ජීවිතං සෙය්‍යො, උත්‌තමන්‌ති අත්‌ථො.

    Tattha dussīloti nissīlo. Sīlavantassāti dussīlassa vassasataṃ jīvanato sīlavantassa dvīhi jhānehi jhāyino ekadivasampi ekamuhuttampi jīvitaṃ seyyo, uttamanti attho.

    දෙසනාවසානෙ තෙ පඤ්‌චසතාපි භික්‌ඛූ සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තං පාපුණිංසු, සම්‌පත්‌තමහාජනස්‌සාපි සාත්‌ථිකා ධම්‌මදෙසනා අහොසීති.

    Desanāvasāne te pañcasatāpi bhikkhū saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇiṃsu, sampattamahājanassāpi sātthikā dhammadesanā ahosīti.

    අපරෙන සමයෙන සංකිච්‌චො උපසම්‌පදං ලභිත්‌වා දසවස්‌සො හුත්‌වා සාමණෙරං ගණ්‌හි. සො පන තස්‌සෙව භාගිනෙය්‍යො අධිමුත්‌තසාමණෙරො නාම. අථ නං ථෙරො පරිපුණ්‌ණවස්‌සකාලෙ ආමන්‌තෙත්‌වා ‘‘උපසම්‌පදං තෙ කරිස්‌සාමි, ගච්‌ඡ, ඤාතකානං සන්‌තිකෙ වස්‌සපරිමාණං පුච්‌ඡිත්‌වා එහී’’ති උය්‍යොජෙසි. සො මාතාපිතූනං සන්‌තිකං ගච්‌ඡන්‌තො අන්‌තරාමග්‌ගෙ පඤ්‌චසතෙහි චොරෙහි බලිකම්‌මත්‌ථාය මාරියමානො තෙසං ධම්‌මං දෙසෙත්‌වා පසන්‌නචිත්‌තෙහි තෙහි ‘‘න තෙ ඉමස්‌මිං ඨානෙ අම්‌හාකං අත්‌ථිභාවො කස්‌සචි ආරොචෙතබ්‌බො’’ති විස්‌සට්‌ඨො පටිපථෙ මාතාපිතරො ආගච්‌ඡන්‌තෙ දිස්‌වා තමෙව මග්‌ගං පටිපජ්‌ජන්‌තානම්‌පි තෙසං සච්‌චමනුරක්‌ඛන්‌තො නාරොචෙසි. තෙසං චොරෙහි විහෙඨියමානානං ‘‘ත්‌වම්‌පි චොරෙහි සද්‌ධිං එකතො හුත්‌වා මඤ්‌ඤෙ, අම්‌හාකං නාරොචෙසී’’ති පරිදෙවන්‌තානං සද්‌දං සුත්‌වා තෙ මාතාපිතූනම්‌පි අනාරොචිතභාවං ඤත්‌වා පසන්‌නචිත්‌තා පබ්‌බජ්‌ජං යාචිංසු. සොපි සංකිච්‌චසාමණෙරො විය තෙ සබ්‌බෙ පබ්‌බාජෙත්‌වා උපජ්‌ඣායස්‌ස සන්‌තිකං ආනෙත්‌වා තෙන සත්‌ථු සන්‌තිකං පෙසිතො ගන්‌ත්‌වා තං පවත්‌තිං ආරොචෙසි. සත්‌ථා ‘‘එවං කිර, භික්‌ඛවෙ’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා, ‘‘ආම, භන්‌තෙ’’ති වුත්‌තෙ පුරිමනයෙනෙව අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමමෙව ගාථමාහ –

    Aparena samayena saṃkicco upasampadaṃ labhitvā dasavasso hutvā sāmaṇeraṃ gaṇhi. So pana tasseva bhāgineyyo adhimuttasāmaṇero nāma. Atha naṃ thero paripuṇṇavassakāle āmantetvā ‘‘upasampadaṃ te karissāmi, gaccha, ñātakānaṃ santike vassaparimāṇaṃ pucchitvā ehī’’ti uyyojesi. So mātāpitūnaṃ santikaṃ gacchanto antarāmagge pañcasatehi corehi balikammatthāya māriyamāno tesaṃ dhammaṃ desetvā pasannacittehi tehi ‘‘na te imasmiṃ ṭhāne amhākaṃ atthibhāvo kassaci ārocetabbo’’ti vissaṭṭho paṭipathe mātāpitaro āgacchante disvā tameva maggaṃ paṭipajjantānampi tesaṃ saccamanurakkhanto nārocesi. Tesaṃ corehi viheṭhiyamānānaṃ ‘‘tvampi corehi saddhiṃ ekato hutvā maññe, amhākaṃ nārocesī’’ti paridevantānaṃ saddaṃ sutvā te mātāpitūnampi anārocitabhāvaṃ ñatvā pasannacittā pabbajjaṃ yāciṃsu. Sopi saṃkiccasāmaṇero viya te sabbe pabbājetvā upajjhāyassa santikaṃ ānetvā tena satthu santikaṃ pesito gantvā taṃ pavattiṃ ārocesi. Satthā ‘‘evaṃ kira, bhikkhave’’ti pucchitvā, ‘‘āma, bhante’’ti vutte purimanayeneva anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imameva gāthamāha –

    ‘‘යො ච වස්‌සසතං ජීවෙ, දුස්‌සීලො අසමාහිතො;

    ‘‘Yo ca vassasataṃ jīve, dussīlo asamāhito;

    එකාහං ජීවිතං සෙය්‍යො, සීලවන්‌තස්‌ස ඣායිනො’’ති.

    Ekāhaṃ jīvitaṃ seyyo, sīlavantassa jhāyino’’ti.

    ඉදම්‌පි අධිමුත්‌තසාමණෙරවත්‌ථු වුත්‌තනයමෙවාති.

    Idampi adhimuttasāmaṇeravatthu vuttanayamevāti.

    සංකිච්‌චසාමණෙරවත්‌ථු නවමං.

    Saṃkiccasāmaṇeravatthu navamaṃ.

    10. ඛාණුකොණ්‌ඩඤ්‌ඤත්‌ථෙරවත්‌ථු

    10. Khāṇukoṇḍaññattheravatthu

    යො ච වස්‌සසතං ජීවෙති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො ඛාණුකොණ්‌ඩඤ්‌ඤත්‌ථෙරං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yoca vassasataṃ jīveti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto khāṇukoṇḍaññattheraṃ ārabbha kathesi.

    සො කිර ථෙරො සත්‌ථු සන්‌තිකෙ කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා අරඤ්‌ඤෙ විහරන්‌තො අරහත්‌තං පත්‌වා ‘‘සත්‌ථු ආරොචෙස්‌සාමී’’ති තතො ආගච්‌ඡන්‌තො අන්‌තරාමග්‌ගෙ කිලන්‌තො මග්‌ගා ඔක්‌කම්‌ම එකස්‌මිං පිට්‌ඨිපාසාණෙ නිසින්‌නො ඣානං සමාපජ්‌ජි. අථෙකං ගාමං විලුම්‌පිත්‌වා පඤ්‌චසතා චොරා අත්‌තනො බලානුරූපෙන භණ්‌ඩිකං බන්‌ධිත්‌වා සීසෙනාදාය ගච්‌ඡන්‌තා දූරං ගන්‌ත්‌වා කිලන්‌තරූපා ‘‘දූරං ආගතාම්‌හ, ඉමස්‌මිං පිට්‌ඨිපාසාණෙ විස්‌සමිස්‌සාමා’’ති මග්‌ගා ඔක්‌කම්‌ම පිට්‌ඨිපාසාණස්‌ස සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා ථෙරං දිස්‌වාපි ‘‘ඛාණුකො අය’’න්‌ති සඤ්‌ඤිනො අහෙසුං. අථෙකො චොරො ථෙරස්‌ස සීසෙ භණ්‌ඩිකං ඨපෙසි, අපරොපි තං නිස්‌සාය භණ්‌ඩිකං ඨපෙසි. එවං පඤ්‌චසතාපි චොරා පඤ්‌චහි භණ්‌ඩිකසතෙහි ථෙරං පරික්‌ඛිපිත්‌වා සයම්‌පි නිසින්‌නා නිද්‌දායිත්‌වා අරුණුග්‌ගමනකාලෙ පබුජ්‌ඣිත්‌වා අත්‌තනො අත්‌තනො භණ්‌ඩිකං ගණ්‌හන්‌තා ථෙරං දිස්‌වා ‘‘අමනුස්‌සො’’ති සඤ්‌ඤාය පලායිතුං ආරභිංසු. අථ නෙ ථෙරො ආහ – ‘‘මා භායිත්‌ථ උපාසකා, පබ්‌බජිතො අහ’’න්‌ති. තෙ ථෙරස්‌ස පාදමූලෙ නිපජ්‌ජිත්‌වා ‘‘ඛමථ, භන්‌තෙ, මයං ඛාණුකසඤ්‌ඤිනො අහුම්‌හා’’ති ථෙරං ඛමාපෙත්‌වා චොරජෙට්‌ඨකෙන ‘‘අහං අය්‍යස්‌ස සන්‌තිකෙ පබ්‌බජිස්‌සාමී’’ති වුත්‌තෙ සෙසා ‘‘මයම්‌පි පබ්‌බජිස්‌සාමා’’ති වත්‌වා සබ්‌බෙපි එකච්‌ඡන්‌දා හුත්‌වා ථෙරං පබ්‌බජ්‌ජං යාචිංසු. ථෙරො සංකිච්‌චසාමණෙරො විය සබ්‌බෙපි තෙ පබ්‌බාජෙසි. තතො පට්‌ඨාය ඛාණුකොණ්‌ඩඤ්‌ඤොති පඤ්‌ඤායි. සො තෙහි භික්‌ඛූහි සද්‌ධිං සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා සත්‌ථාරා ‘‘කිං, කොණ්‌ඩඤ්‌ඤ, අන්‌තෙවාසිකා තෙ ලද්‌ධා’’ති වුත්‌තෙ තං පවත්‌තිං ආරොචෙසි. සත්‌ථා ‘‘එවං කිර, භික්‌ඛවෙ’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා, ‘‘ආම, භන්‌තෙ, න නො අඤ්‌ඤස්‌ස එවරූපො ආනුභාවො දිට්‌ඨපුබ්‌බො, තෙනම්‌හා පබ්‌බජිතා’’ති වුත්‌තෙ, ‘‘භික්‌ඛවෙ, එවරූපෙ දුප්‌පඤ්‌ඤකම්‌මෙ පතිට්‌ඨාය වස්‌සසතං ජීවනතො ඉදානි වො පඤ්‌ඤාසම්‌පදාය වත්‌තමානානං එකාහම්‌පි ජීවිතං සෙය්‍යො’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    So kira thero satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe viharanto arahattaṃ patvā ‘‘satthu ārocessāmī’’ti tato āgacchanto antarāmagge kilanto maggā okkamma ekasmiṃ piṭṭhipāsāṇe nisinno jhānaṃ samāpajji. Athekaṃ gāmaṃ vilumpitvā pañcasatā corā attano balānurūpena bhaṇḍikaṃ bandhitvā sīsenādāya gacchantā dūraṃ gantvā kilantarūpā ‘‘dūraṃ āgatāmha, imasmiṃ piṭṭhipāsāṇe vissamissāmā’’ti maggā okkamma piṭṭhipāsāṇassa santikaṃ gantvā theraṃ disvāpi ‘‘khāṇuko aya’’nti saññino ahesuṃ. Atheko coro therassa sīse bhaṇḍikaṃ ṭhapesi, aparopi taṃ nissāya bhaṇḍikaṃ ṭhapesi. Evaṃ pañcasatāpi corā pañcahi bhaṇḍikasatehi theraṃ parikkhipitvā sayampi nisinnā niddāyitvā aruṇuggamanakāle pabujjhitvā attano attano bhaṇḍikaṃ gaṇhantā theraṃ disvā ‘‘amanusso’’ti saññāya palāyituṃ ārabhiṃsu. Atha ne thero āha – ‘‘mā bhāyittha upāsakā, pabbajito aha’’nti. Te therassa pādamūle nipajjitvā ‘‘khamatha, bhante, mayaṃ khāṇukasaññino ahumhā’’ti theraṃ khamāpetvā corajeṭṭhakena ‘‘ahaṃ ayyassa santike pabbajissāmī’’ti vutte sesā ‘‘mayampi pabbajissāmā’’ti vatvā sabbepi ekacchandā hutvā theraṃ pabbajjaṃ yāciṃsu. Thero saṃkiccasāmaṇero viya sabbepi te pabbājesi. Tato paṭṭhāya khāṇukoṇḍaññoti paññāyi. So tehi bhikkhūhi saddhiṃ satthu santikaṃ gantvā satthārā ‘‘kiṃ, koṇḍañña, antevāsikā te laddhā’’ti vutte taṃ pavattiṃ ārocesi. Satthā ‘‘evaṃ kira, bhikkhave’’ti pucchitvā, ‘‘āma, bhante, na no aññassa evarūpo ānubhāvo diṭṭhapubbo, tenamhā pabbajitā’’ti vutte, ‘‘bhikkhave, evarūpe duppaññakamme patiṭṭhāya vassasataṃ jīvanato idāni vo paññāsampadāya vattamānānaṃ ekāhampi jīvitaṃ seyyo’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    111.

    111.

    ‘‘යො ච වස්‌සසතං ජීවෙ, දුප්‌පඤ්‌ඤො අසමාහිතො;

    ‘‘Yo ca vassasataṃ jīve, duppañño asamāhito;

    එකාහං ජීවිතං සෙය්‍යො, පඤ්‌ඤවන්‌තස්‌ස ඣායිනො’’ති.

    Ekāhaṃ jīvitaṃ seyyo, paññavantassa jhāyino’’ti.

    තත්‌ථ දුප්‌පඤ්‌ඤො නිප්‌පඤ්‌ඤො. පඤ්‌ඤවන්‌තස්‌සාති සප්‌පඤ්‌ඤස්‌ස. සෙසං පුරිමසදිසමෙවාති.

    Tattha duppañño nippañño. Paññavantassāti sappaññassa. Sesaṃ purimasadisamevāti.

    දෙසනාවසානෙ පඤ්‌චසතාපි තෙ භික්‌ඛූ සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තං පාපුණිංසු. සම්‌පත්‌තමහාජනස්‌සාපි සාත්‌ථිකා ධම්‌මදෙසනා අහොසීති.

    Desanāvasāne pañcasatāpi te bhikkhū saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Sampattamahājanassāpi sātthikā dhammadesanā ahosīti.

    ඛාණුකොණ්‌ඩඤ්‌ඤත්‌ථෙරවත්‌ථු දසමං.

    Khāṇukoṇḍaññattheravatthu dasamaṃ.

    11. සප්‌පදාසත්‌ථෙරවත්‌ථු

    11. Sappadāsattheravatthu

    යො ච වස්‌සසතං ජීවෙති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො සප්‌පදාසත්‌ථෙරං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yoca vassasataṃ jīveti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto sappadāsattheraṃ ārabbha kathesi.

    සාවත්‌ථියං කිරෙකො කුලපුත්‌තො සත්‌ථු ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා පබ්‌බජිත්‌වා ලද්‌ධූපසම්‌පදො අපරෙන සමයෙන උක්‌කණ්‌ඨිත්‌වා ‘‘මාදිසස්‌ස කුලපුත්‌තස්‌ස ගිහිභාවො නාම අයුත්‌තො, පබ්‌බජ්‌ජාය ඨත්‌වා මරණම්‌හි මෙ සෙය්‍යො’’ති චින්‌තෙත්‌වා අත්‌තනො මරණූපායං චින්‌තෙන්‌තො විචරති. අථෙකදිවසං පාතොව කතභත්‌තකිච්‌චා භික්‌ඛූ විහාරං ගන්‌ත්‌වා අග්‌ගිසාලාය සප්‌පං දිස්‌වා තං එකස්‌මිං කුටෙ පක්‌ඛිපිත්‌වා කුටං පිදහිත්‌වා ආදාය විහාරා නික්‌ඛමිංසු. උක්‌කණ්‌ඨිතභික්‌ඛුපි භත්‌තකිච්‌චං කත්‌වා ආගච්‌ඡන්‌තො තෙ භික්‌ඛූ දිස්‌වා ‘‘කිං ඉදං, ආවුසො’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘සප්‌පො, ආවුසො’’ති වුත්‌තෙ ඉමිනා ‘‘කිං කරිස්‌සථා’’ති? ‘‘ඡඩ්‌ඩෙස්‌සාම න’’න්‌ති. තෙසං වචනං සුත්‌වා ‘‘ඉමිනා අත්‌තානං ඩංසාපෙත්‌වා මරිස්‌සාමී’’ති ‘‘ආහරථ, අහං තං ඡඩ්‌ඩෙස්‌සාමී’’ති තෙසං හත්‌ථතො කුටං ගහෙත්‌වා එකස්‌මිං ඨානෙ නිසින්‌නො තෙන සප්‌පෙන අත්‌තානං ඩංසාපෙති, සප්‌පො ඩංසිතුං න ඉච්‌ඡති. සො කුටෙ හත්‌ථං ඔතාරෙත්‌වා ඉතො චිතො ච ආලොලෙති, ඝොරසප්‌පස්‌ස මුඛං විවරිත්‌වා අඞ්‌ගුලිං පක්‌ඛිපති, නෙව නං සප්‌පො ඩංසි. සො ‘‘නායං ආසීවිසො, ඝරසප්‌පො එසො’’ති තං පහාය විහාරං අගමාසි. අථ නං භික්‌ඛූ ‘‘ඡඩ්‌ඩිතො තෙ, ආවුසො, සප්‌පො’’ති ආහංසු. ‘‘න සො, ආවුසො, ඝොරසප්‌පො, ඝරසප්‌පො එසො’’ති. ‘‘ඝොරසප්‌පොයෙවාවුසො, මහන්‌තං ඵණං කත්‌වා සුසුයන්‌තො දුක්‌ඛෙන අම්‌හෙහි ගහිතො, කිං කාරණා එවං ත්‌වං වදෙසී’’ති ආහංසු. ‘‘අහං, ආවුසො, තෙන අත්‌තානං ඩංසාපෙන්‌තොපි මුඛෙ අඞ්‌ගුලිං පක්‌ඛිපෙන්‌තොපි තං ඩංසාපෙතුං නාසක්‌ඛි’’න්‌ති. තං සුත්‌වා භික්‌ඛූ තුණ්‌හී අහෙසුං.

    Sāvatthiyaṃ kireko kulaputto satthu dhammadesanaṃ sutvā pabbajitvā laddhūpasampado aparena samayena ukkaṇṭhitvā ‘‘mādisassa kulaputtassa gihibhāvo nāma ayutto, pabbajjāya ṭhatvā maraṇamhi me seyyo’’ti cintetvā attano maraṇūpāyaṃ cintento vicarati. Athekadivasaṃ pātova katabhattakiccā bhikkhū vihāraṃ gantvā aggisālāya sappaṃ disvā taṃ ekasmiṃ kuṭe pakkhipitvā kuṭaṃ pidahitvā ādāya vihārā nikkhamiṃsu. Ukkaṇṭhitabhikkhupi bhattakiccaṃ katvā āgacchanto te bhikkhū disvā ‘‘kiṃ idaṃ, āvuso’’ti pucchitvā ‘‘sappo, āvuso’’ti vutte iminā ‘‘kiṃ karissathā’’ti? ‘‘Chaḍḍessāma na’’nti. Tesaṃ vacanaṃ sutvā ‘‘iminā attānaṃ ḍaṃsāpetvā marissāmī’’ti ‘‘āharatha, ahaṃ taṃ chaḍḍessāmī’’ti tesaṃ hatthato kuṭaṃ gahetvā ekasmiṃ ṭhāne nisinno tena sappena attānaṃ ḍaṃsāpeti, sappo ḍaṃsituṃ na icchati. So kuṭe hatthaṃ otāretvā ito cito ca āloleti, ghorasappassa mukhaṃ vivaritvā aṅguliṃ pakkhipati, neva naṃ sappo ḍaṃsi. So ‘‘nāyaṃ āsīviso, gharasappo eso’’ti taṃ pahāya vihāraṃ agamāsi. Atha naṃ bhikkhū ‘‘chaḍḍito te, āvuso, sappo’’ti āhaṃsu. ‘‘Na so, āvuso, ghorasappo, gharasappo eso’’ti. ‘‘Ghorasappoyevāvuso, mahantaṃ phaṇaṃ katvā susuyanto dukkhena amhehi gahito, kiṃ kāraṇā evaṃ tvaṃ vadesī’’ti āhaṃsu. ‘‘Ahaṃ, āvuso, tena attānaṃ ḍaṃsāpentopi mukhe aṅguliṃ pakkhipentopi taṃ ḍaṃsāpetuṃ nāsakkhi’’nti. Taṃ sutvā bhikkhū tuṇhī ahesuṃ.

    අථෙකදිවසං න්‌හාපිතො ද්‌වෙ තයො ඛුරෙ ආදාය විහාරං ගන්‌ත්‌වා එකං භූමියං ඨපෙත්‌වා එකෙන භික්‌ඛූනං කෙසෙ ඔහාරෙති. සො භූමියං ඨපිතං ඛුරං ගහෙත්‌වා ‘‘ඉමිනා ගීවං ඡින්‌දිත්‌වා මරිස්‌සාමී’’ති එකස්‌මිං රුක්‌ඛෙ ගීවං උපනිධාය ඛුරධාරං ගලනාළියං කත්‌වා ඨිතො උපසම්‌පදාමාළතො පට්‌ඨාය අත්‌තනො සීලං ආවජ්‌ජෙන්‌තො විමලචන්‌දමණ්‌ඩලං විය සුධොතමණිඛන්‌ධමිව ච නිම්‌මලං සීලං අද්‌දස. තස්‌ස තං ඔලොකෙන්‌තස්‌ස සකලසරීරං ඵරන්‌තී පීති උප්‌පජ්‌ජි. සො පීතිං වික්‌ඛම්‌භෙත්‌වා විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙන්‌තො සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තං පත්‌වා ඛුරං ආදාය විහාරමජ්‌ඣං පාවිසි. අථ නං භික්‌ඛූ ‘‘කහං ගතොසි, ආවුසො’’ති පුච්‌ඡිංසු. ‘‘‘ඉමිනා ඛුරෙන ගලනාළිං ඡින්‌දිත්‌වා මරිස්‌සාමී’ති ගතොම්‌හි , ආවුසො’’ති. අථ ‘‘කස්‌මා න මතොසී’’ති? ඉදානිම්‌හි සත්‌ථං ආහරිතුං අභබ්‌බො ජාතො. අහඤ්‌හි ‘‘ඉමිනා ඛුරෙන ගලනාළිං ඡින්‌දිස්‌සාමී’’ති ඤාණඛුරෙන සබ්‌බකිලෙසෙ ඡින්‌දින්‌ති. භික්‌ඛූ ‘‘අයං අභූතෙන අඤ්‌ඤං බ්‍යාකරොතී’’ති භගවතො ආරොචෙසුං. භගවා තෙසං කථං සුත්‌වා ආහ – ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, ඛීණාසවා නාම සහත්‌ථා අත්‌තානං ජීවිතා වොරොපෙන්‌තී’’ති. භන්‌තෙ, තුම්‌හෙ ඉමං ‘‘ඛීණාසවො’’ති වදථ, එවං අරහත්‌තූපනිස්‌සයසම්‌පන්‌නො පනායං කස්‌මා උක්‌කණ්‌ඨති, කිමස්‌ස අරහත්‌තූපනිස්‌සයකාරණං ‘‘කස්‌මා සො සප්‌පො එතං න ඩංසතී’’ති? ‘‘භික්‌ඛවෙ, සො තාව සප්‌පො ඉමස්‌ස ඉතො තතියෙ අත්‌තභාවෙ දාසො අහොසි, සො අත්‌තනො සාමිකස්‌ස සරීරං ඩංසිතුං න විසහතී’’ති. එවං තාව නෙසං සත්‌ථා එකං කාරණං ආචික්‌ඛි. තතො පට්‌ඨාය ච සො භික්‌ඛු සප්‌පදාසො නාම ජාතො.

    Athekadivasaṃ nhāpito dve tayo khure ādāya vihāraṃ gantvā ekaṃ bhūmiyaṃ ṭhapetvā ekena bhikkhūnaṃ kese ohāreti. So bhūmiyaṃ ṭhapitaṃ khuraṃ gahetvā ‘‘iminā gīvaṃ chinditvā marissāmī’’ti ekasmiṃ rukkhe gīvaṃ upanidhāya khuradhāraṃ galanāḷiyaṃ katvā ṭhito upasampadāmāḷato paṭṭhāya attano sīlaṃ āvajjento vimalacandamaṇḍalaṃ viya sudhotamaṇikhandhamiva ca nimmalaṃ sīlaṃ addasa. Tassa taṃ olokentassa sakalasarīraṃ pharantī pīti uppajji. So pītiṃ vikkhambhetvā vipassanaṃ vaḍḍhento saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā khuraṃ ādāya vihāramajjhaṃ pāvisi. Atha naṃ bhikkhū ‘‘kahaṃ gatosi, āvuso’’ti pucchiṃsu. ‘‘‘Iminā khurena galanāḷiṃ chinditvā marissāmī’ti gatomhi , āvuso’’ti. Atha ‘‘kasmā na matosī’’ti? Idānimhi satthaṃ āharituṃ abhabbo jāto. Ahañhi ‘‘iminā khurena galanāḷiṃ chindissāmī’’ti ñāṇakhurena sabbakilese chindinti. Bhikkhū ‘‘ayaṃ abhūtena aññaṃ byākarotī’’ti bhagavato ārocesuṃ. Bhagavā tesaṃ kathaṃ sutvā āha – ‘‘na, bhikkhave, khīṇāsavā nāma sahatthā attānaṃ jīvitā voropentī’’ti. Bhante, tumhe imaṃ ‘‘khīṇāsavo’’ti vadatha, evaṃ arahattūpanissayasampanno panāyaṃ kasmā ukkaṇṭhati, kimassa arahattūpanissayakāraṇaṃ ‘‘kasmā so sappo etaṃ na ḍaṃsatī’’ti? ‘‘Bhikkhave, so tāva sappo imassa ito tatiye attabhāve dāso ahosi, so attano sāmikassa sarīraṃ ḍaṃsituṃ na visahatī’’ti. Evaṃ tāva nesaṃ satthā ekaṃ kāraṇaṃ ācikkhi. Tato paṭṭhāya ca so bhikkhu sappadāso nāma jāto.

    කස්‌සපසම්‌මාසම්‌බුද්‌ධකාලෙ කිරෙකො කුලපුත්‌තො සත්‌ථු ධම්‌මකථං සුත්‌වා උප්‌පන්‌නසංවෙගො පබ්‌බජිත්‌වා ලද්‌ධූපසම්‌පදො අපරෙන සමයෙන අනභිරතියා උප්‌පන්‌නාය එකස්‌ස සහායකස්‌ස භික්‌ඛුනො ආරොචෙසි. සො තස්‌ස අභිණ්‌හං ගිහිභාවෙ ආදීනවං කථෙසි. තං සුත්‌වා ඉතරො සාසනෙ අභිරමිත්‌වා පුබ්‌බෙ අනභිරතකාලෙ මලග්‌ගහිතෙ සමණපරික්‌ඛාරෙ එකස්‌මිං සොණ්‌ඩිතීරෙ නිම්‌මලෙ කරොන්‌තො නිසීදි. සහායකොපිස්‌ස සන්‌තිකෙයෙව නිසින්‌නො. අථ නං සො එවමාහ – ‘‘අහං, ආවුසො, උප්‌පබ්‌බජන්‌තො ඉමෙ පරික්‌ඛාරෙ තුය්‌හං දාතුකාමො අහොසි’’න්‌ති. සො ලොභං උප්‌පාදෙත්‌වා චින්‌තෙසි – ‘‘ඉමිනා මය්‌හං පබ්‌බජිතෙන වා උප්‌පබ්‌බජිතෙන වා කො අත්‌ථො, ඉදානි පරික්‌ඛාරෙ ගණ්‌හිස්‌සාමී’’ති. සො තතො පට්‌ඨාය ‘‘කිං දානාවුසො, අම්‌හාකං ජීවිතෙන, යෙ මයං කපාලහත්‌ථා පරකුලෙසු භික්‌ඛාය චරාම, පුත්‌තදාරෙහි සද්‌ධිං ආලාපසල්‌ලාපං න කරොමා’’තිආදීනි වදන්‌තො ගිහිභාවස්‌ස ගුණං කථෙසි. සො තස්‌ස කථං සුත්‌වා පුන උක්‌කණ්‌ඨිතො හුත්‌වා චින්‌තෙසි – ‘‘අයං මයා ‘උක්‌කණ්‌ඨිතොම්‌හී’ති වුත්‌තෙ පඨමං ගිහිභාවෙ ආදීනවං කථෙත්‌වා ඉදානි අභිණ්‌හං ගුණං කථෙති, ‘කිං නු ඛො කාරණ’’’න්‌ති චින්‌තෙන්‌තො ‘‘ඉමෙසු සමණපරික්‌ඛාරෙසු ලොභෙනා’’ති ඤත්‌වා සයමෙව අත්‌තනො චිත්‌තං නිවත්‌තෙසි. එවමස්‌ස කස්‌සපසම්‌මාසම්‌බුද්‌ධකාලෙ එකස්‌ස භික්‌ඛුනො උක්‌කණ්‌ඨාපිතත්‌තා ඉදානි අනභිරති උප්‌පන්‌නා. යො පන තෙනෙව තදා වීසති වස්‌සසහස්‌සානි සමණධම්‌මො කතො, ස්‌වස්‌ස එතරහි අරහත්‌තූපනිස්‌සයො ජාතොති.

    Kassapasammāsambuddhakāle kireko kulaputto satthu dhammakathaṃ sutvā uppannasaṃvego pabbajitvā laddhūpasampado aparena samayena anabhiratiyā uppannāya ekassa sahāyakassa bhikkhuno ārocesi. So tassa abhiṇhaṃ gihibhāve ādīnavaṃ kathesi. Taṃ sutvā itaro sāsane abhiramitvā pubbe anabhiratakāle malaggahite samaṇaparikkhāre ekasmiṃ soṇḍitīre nimmale karonto nisīdi. Sahāyakopissa santikeyeva nisinno. Atha naṃ so evamāha – ‘‘ahaṃ, āvuso, uppabbajanto ime parikkhāre tuyhaṃ dātukāmo ahosi’’nti. So lobhaṃ uppādetvā cintesi – ‘‘iminā mayhaṃ pabbajitena vā uppabbajitena vā ko attho, idāni parikkhāre gaṇhissāmī’’ti. So tato paṭṭhāya ‘‘kiṃ dānāvuso, amhākaṃ jīvitena, ye mayaṃ kapālahatthā parakulesu bhikkhāya carāma, puttadārehi saddhiṃ ālāpasallāpaṃ na karomā’’tiādīni vadanto gihibhāvassa guṇaṃ kathesi. So tassa kathaṃ sutvā puna ukkaṇṭhito hutvā cintesi – ‘‘ayaṃ mayā ‘ukkaṇṭhitomhī’ti vutte paṭhamaṃ gihibhāve ādīnavaṃ kathetvā idāni abhiṇhaṃ guṇaṃ katheti, ‘kiṃ nu kho kāraṇa’’’nti cintento ‘‘imesu samaṇaparikkhāresu lobhenā’’ti ñatvā sayameva attano cittaṃ nivattesi. Evamassa kassapasammāsambuddhakāle ekassa bhikkhuno ukkaṇṭhāpitattā idāni anabhirati uppannā. Yo pana teneva tadā vīsati vassasahassāni samaṇadhammo kato, svassa etarahi arahattūpanissayo jātoti.

    ඉමමත්‌ථං තෙ භික්‌ඛූ භගවතො සන්‌තිකා සුත්‌වා උත්‌තරිං පුච්‌ඡිංසු – ‘‘භන්‌තෙ, අයං කිර භික්‌ඛු ඛුරධාරං ගලනාළියං කත්‌වා ඨිතොව අරහත්‌තං පාපුණාති, උප්‌පජ්‌ජිස්‌සති නු ඛො එත්‌තකෙන ඛණෙන අරහත්‌තමග්‌ගො’’ති. ‘‘ආම, භික්‌ඛවෙ, ආරද්‌ධවීරියස්‌ස භික්‌ඛුනො පාදං උක්‌ඛිපිත්‌වා භූමියං ඨපෙන්‌තස්‌ස පාදෙ භූමියං අසම්‌පත්‌තෙයෙව අරහත්‌තමග්‌ගො උප්‌පජ්‌ජති. කුසීතස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස හි වස්‌සසතං ජීවනතො ආරද්‌ධවීරියස්‌ස ඛණමත්‌තම්‌පි ජීවිතං සෙය්‍යො’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ඉමං ගාථමාහ –

    Imamatthaṃ te bhikkhū bhagavato santikā sutvā uttariṃ pucchiṃsu – ‘‘bhante, ayaṃ kira bhikkhu khuradhāraṃ galanāḷiyaṃ katvā ṭhitova arahattaṃ pāpuṇāti, uppajjissati nu kho ettakena khaṇena arahattamaggo’’ti. ‘‘Āma, bhikkhave, āraddhavīriyassa bhikkhuno pādaṃ ukkhipitvā bhūmiyaṃ ṭhapentassa pāde bhūmiyaṃ asampatteyeva arahattamaggo uppajjati. Kusītassa puggalassa hi vassasataṃ jīvanato āraddhavīriyassa khaṇamattampi jīvitaṃ seyyo’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā imaṃ gāthamāha –

    112.

    112.

    ‘‘යො ච වස්‌සසතං ජීවෙ, කුසීතො හීනවීරියො;

    ‘‘Yo ca vassasataṃ jīve, kusīto hīnavīriyo;

    එකාහං ජීවිකං සෙය්‍යො, වීරියමාරභතො දළ්‌හ’’න්‌ති.

    Ekāhaṃ jīvikaṃ seyyo, vīriyamārabhato daḷha’’nti.

    තත්‌ථ කුසීතොති කාමවිතක්‌කාදීහි තීහි විතක්‌කෙහි වීතිනාමෙන්‌තො පුග්‌ගලො. හීනවීරියොති නිබ්‌බීරියො. වීරියමාරභතො දළ්‌හන්‌ති දුවිධජ්‌ඣානනිබ්‌බත්‌තනසමත්‌ථං ථිරං වීරියං ආරභන්‌තස්‌ස. සෙසං පුරිමසදිසමෙව.

    Tattha kusītoti kāmavitakkādīhi tīhi vitakkehi vītināmento puggalo. Hīnavīriyoti nibbīriyo. Vīriyamārabhato daḷhanti duvidhajjhānanibbattanasamatthaṃ thiraṃ vīriyaṃ ārabhantassa. Sesaṃ purimasadisameva.

    දෙසනාවසානෙ බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Desanāvasāne bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    සප්‌පදාසත්‌ථෙරවත්‌ථු එකාදසමං.

    Sappadāsattheravatthu ekādasamaṃ.

    12. පටාචාරාථෙරීවත්‌ථු

    12. Paṭācārātherīvatthu

    යො ච වස්‌සසතං ජීවෙති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො පටාචාරං ථෙරිං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yo ca vassasataṃ jīveti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto paṭācāraṃ theriṃ ārabbha kathesi.

    සා කිර සාවත්‌ථියං චත්‌තාලීසකොටිවිභවස්‌ස සෙට්‌ඨිනො ධීතා අහොසි අභිරූපා. තං සොළසවස්‌සුද්‌දෙසිකකාලෙ සත්‌තභූමිකස්‌ස පාසාදස්‌ස උපරිමතලෙ රක්‌ඛන්‌තා වසාපෙසුං. එවං සන්‌තෙපි සා එකෙන අත්‌තනො චූළූපට්‌ඨාකෙන සද්‌ධිං විප්‌පටිපජ්‌ජි . අථස්‌සා මාතාපිතරො සමජාතිකකුලෙ එකස්‌ස කුමාරස්‌ස පටිස්‌සුණිත්‌වා විවාහදිවසං ඨපෙසුං. තස්‌මිං උපකට්‌ඨෙ සා තං චූළූපට්‌ඨාකං ආහ – ‘‘මං කිර අසුකකුලස්‌ස නාම දස්‌සන්‌ති, මයි පතිකුලං ගතෙ මම පණ්‌ණාකාරං ගහෙත්‌වා ආගතොපි තත්‌ථ පවෙසනං න ලභිස්‌සසි, සචෙ තෙ මයි සිනෙහො අත්‌ථි, ඉදානෙව මං ගහෙත්‌වා යෙන වා තෙන වා පලායස්‌සූ’’ති. ‘‘සො සාධු, භද්‌දෙ’’ති. ‘‘තෙන හි අහං ස්‌වෙ පාතොව නගරද්‌වාරස්‌ස අසුකට්‌ඨානෙ නාම ඨස්‌සාමි, ත්‌වං එකෙන උපායෙන නික්‌ඛමිත්‌වා තත්‌ථ ආගච්‌ඡෙය්‍යාසී’’ති වත්‌වා දුතියදිවසෙ සඞ්‌කෙතට්‌ඨානෙ අට්‌ඨාසි. සාපි පාතොව කිලිට්‌ඨං වත්‌ථං නිවාසෙත්‌වා කෙසෙ වික්‌කිරිත්‌වා කුණ්‌ඩකෙන සරීරං මක්‌ඛිත්‌වා කුටං ආදාය දාසීහි සද්‌ධිං ගච්‌ඡන්‌තී විය ඝරා නික්‌ඛමිත්‌වා තං ඨානං අගමාසි. සො තං ආදාය දූරං ගන්‌ත්‌වා එකස්‌මිං ගාමෙ නිවාසං කප්‌පෙත්‌වා අරඤ්‌ඤෙ ඛෙත්‌තං කසිත්‌වා දාරුපණ්‌ණාදීනි ආහරති. ඉතරා කුටෙන උදකං ආහරිත්‌වා සහත්‌ථා කොට්‌ටනපචනාදීනි කරොන්‌තී අත්‌තනො පාපස්‌ස ඵලං අනුභොති. අථස්‌සා කුච්‌ඡියං ගබ්‌භො පතිට්‌ඨාසි. සා පරිපුණ්‌ණගබ්‌භා ‘‘ඉධ මෙ කොචි උපකාරකො නත්‌ථි, මාතාපිතරො නාම පුත්‌තෙසු මුදුහදයා හොන්‌ති, තෙසං සන්‌තිකං මං නෙහි, තත්‌ථ මෙ ගබ්‌භවුට්‌ඨානං භවිස්‌සතී’’ති සාමිකං යාචි. සො ‘‘කිං, භද්‌දෙ, කථෙසි, මං දිස්‌වා තව මාතාපිතරො විවිධා කම්‌මකාරණා කරෙය්‍යුං, න සක්‌කා මයා තත්‌ථ ගන්‌තු’’න්‌ති පටික්‌ඛිපි. සා පුනප්‌පුනං යාචිත්‌වාපි ගමනං අලභමානා තස්‌ස අරඤ්‌ඤං ගතකාලෙ පටිවිස්‌සකෙ ආමන්‌තෙත්‌වා ‘‘සචෙ සො ආගන්‌ත්‌වා මං අපස්‌සන්‌තො ‘කහං ගතා’ති පුච්‌ඡිස්‌සති, මම අත්‌තනො කුලඝරං ගතභාවං ආචික්‌ඛෙය්‍යාථා’’ති වත්‌වා ගෙහද්‌වාරං පිදහිත්‌වා පක්‌කාමි. සොපි ආගන්‌ත්‌වා තං අපස්‌සන්‌තො පටිවිස්‌සකෙ පුච්‌ඡිත්‌වා තං පවත්‌තිං සුත්‌වා ‘‘නිවත්‌තෙස්‌සාමි න’’න්‌ති අනුබන්‌ධිත්‌වා තං දිස්‌වා නානප්‌පකාරං යාචියමානොපි නිවත්‌තෙතුං නාසක්‌ඛි. අථස්‌සා එකස්‌මිං ඨානෙ කම්‌මජවාතා චලිංසු. සා එකං ගච්‌ඡන්‌තරං පවිසිත්‌වා, ‘‘සාමි, කම්‌මජවාතා මෙ චලිතා’’ති වත්‌වා භූමියං නිපජ්‌ජිත්‌වා සම්‌පරිවත්‌තමානා කිච්‌ඡෙන දාරකං විජායිත්‌වා ‘‘යස්‌සත්‌ථායාහං කුලඝරං ගච්‌ඡෙය්‍යං, සො අත්‌ථො නිප්‌ඵන්‌නො’’ති පුනදෙව තෙන සද්‌ධිං ගෙහං ආගන්‌ත්‌වා වාසං කප්‌පෙසි.

    Sā kira sāvatthiyaṃ cattālīsakoṭivibhavassa seṭṭhino dhītā ahosi abhirūpā. Taṃ soḷasavassuddesikakāle sattabhūmikassa pāsādassa uparimatale rakkhantā vasāpesuṃ. Evaṃ santepi sā ekena attano cūḷūpaṭṭhākena saddhiṃ vippaṭipajji . Athassā mātāpitaro samajātikakule ekassa kumārassa paṭissuṇitvā vivāhadivasaṃ ṭhapesuṃ. Tasmiṃ upakaṭṭhe sā taṃ cūḷūpaṭṭhākaṃ āha – ‘‘maṃ kira asukakulassa nāma dassanti, mayi patikulaṃ gate mama paṇṇākāraṃ gahetvā āgatopi tattha pavesanaṃ na labhissasi, sace te mayi sineho atthi, idāneva maṃ gahetvā yena vā tena vā palāyassū’’ti. ‘‘So sādhu, bhadde’’ti. ‘‘Tena hi ahaṃ sve pātova nagaradvārassa asukaṭṭhāne nāma ṭhassāmi, tvaṃ ekena upāyena nikkhamitvā tattha āgaccheyyāsī’’ti vatvā dutiyadivase saṅketaṭṭhāne aṭṭhāsi. Sāpi pātova kiliṭṭhaṃ vatthaṃ nivāsetvā kese vikkiritvā kuṇḍakena sarīraṃ makkhitvā kuṭaṃ ādāya dāsīhi saddhiṃ gacchantī viya gharā nikkhamitvā taṃ ṭhānaṃ agamāsi. So taṃ ādāya dūraṃ gantvā ekasmiṃ gāme nivāsaṃ kappetvā araññe khettaṃ kasitvā dārupaṇṇādīni āharati. Itarā kuṭena udakaṃ āharitvā sahatthā koṭṭanapacanādīni karontī attano pāpassa phalaṃ anubhoti. Athassā kucchiyaṃ gabbho patiṭṭhāsi. Sā paripuṇṇagabbhā ‘‘idha me koci upakārako natthi, mātāpitaro nāma puttesu muduhadayā honti, tesaṃ santikaṃ maṃ nehi, tattha me gabbhavuṭṭhānaṃ bhavissatī’’ti sāmikaṃ yāci. So ‘‘kiṃ, bhadde, kathesi, maṃ disvā tava mātāpitaro vividhā kammakāraṇā kareyyuṃ, na sakkā mayā tattha gantu’’nti paṭikkhipi. Sā punappunaṃ yācitvāpi gamanaṃ alabhamānā tassa araññaṃ gatakāle paṭivissake āmantetvā ‘‘sace so āgantvā maṃ apassanto ‘kahaṃ gatā’ti pucchissati, mama attano kulagharaṃ gatabhāvaṃ ācikkheyyāthā’’ti vatvā gehadvāraṃ pidahitvā pakkāmi. Sopi āgantvā taṃ apassanto paṭivissake pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘nivattessāmi na’’nti anubandhitvā taṃ disvā nānappakāraṃ yāciyamānopi nivattetuṃ nāsakkhi. Athassā ekasmiṃ ṭhāne kammajavātā caliṃsu. Sā ekaṃ gacchantaraṃ pavisitvā, ‘‘sāmi, kammajavātā me calitā’’ti vatvā bhūmiyaṃ nipajjitvā samparivattamānā kicchena dārakaṃ vijāyitvā ‘‘yassatthāyāhaṃ kulagharaṃ gaccheyyaṃ, so attho nipphanno’’ti punadeva tena saddhiṃ gehaṃ āgantvā vāsaṃ kappesi.

    තස්‌සා අපරෙන සමයෙන පුන ගබ්‌භො පතිට්‌ඨහි. සා පරිපුණ්‌ණගබ්‌භා හුත්‌වා පුරිමනයෙනෙව සාමිකං යාචිත්‌වා ගමනං අලභමානා පුත්‌තං අඞ්‌කෙනාදාය තථෙව පක්‌කමිත්‌වා තෙන අනුබන්‌ධිත්‌වා ‘‘තිට්‌ඨාහී’’ති වුත්‌තෙ නිවත්‌තිතුං න ඉච්‌ඡි. අථ නෙසං ගච්‌ඡන්‌තානං මහා අකාලමෙඝො උදපාදි සමන්‌තා විජ්‌ජුලතාහි ආදිත්‌තං විය මෙඝත්‌ථනිතෙහි, භිජ්‌ජමානං විය උදකධාරානිපාතනිරන්‌තරං නභං අහොසි. තස්‌මිං ඛණෙ තස්‌සා කම්‌මජවාතා චලිංසු. සා සාමිකං ආමන්‌තෙත්‌වා, ‘‘සාමි, කම්‌මජවාතා මෙ චලිතා, න සක්‌කොමි සන්‌ධාරෙතුං, අනොවස්‌සකට්‌ඨානං මෙ ජානාහී’’ති ආහ. සො හත්‌ථගතාය වාසියා ඉතො චිතො ච උපධාරෙන්‌තො එකස්‌මිං වම්‌මිකමත්‌ථකෙ ජාතං ගුම්‌බං දිස්‌වා ඡින්‌දිතුං ආරභි. අථ නං වම්‌මිකතො නික්‌ඛමිත්‌වා ඝොරවිසො ආසීවිසො ඩංසි. තඞ්‌ඛණඤ්‌ඤෙවස්‌ස සරීරං අන්‌තොසමුට්‌ඨිතාහි අග්‌ගිජාලාහි ඩය්‌හමානං විය නීලවණ්‌ණං හුත්‌වා තත්‌ථෙව පති. ඉතරාපි මහාදුක්‌ඛං අනුභවමානා තස්‌ස ආගමනං ඔලොකෙන්‌තීපි තං අදිස්‌වාව අපරම්‌පි පුත්‌තං විජායි. ද්‌වෙ දාරකා වාතවුට්‌ඨිවෙගං අසහමානා මහාවිරවං විරවන්‌ති. සා උභොපි තෙ උරන්‌තරෙ කත්‌වා ද්‌වීහි ජණ්‌ණුකෙහි චෙව හත්‌ථෙහි ච භූමියං උප්‌පීළෙත්‌වා තථා ඨිතාව රත්‌තිං වීතිනාමෙසි. සකලසරීරං නිල්‌ලොහිතං විය පණ්‌ඩුපලාසවණ්‌ණං අහොසි. සා උට්‌ඨිතෙ අරුණෙ මංසපෙසිවණ්‌ණං එකං පුත්‌තං අඞ්‌කෙනාදාය ඉතරං අඞ්‌ගුලියා ගහෙත්‌වා ‘‘එහි, තාත, පිතා තෙ ඉතො ගතො’’ති වත්‌වා සාමිකස්‌ස ගතමග්‌ගෙන ගච්‌ඡන්‌තී තං වම්‌මිකමත්‌ථකෙ කාලං කත්‌වා පතිතං නීලවණ්‌ණං ථද්‌ධසරීරං දිස්‌වා ‘‘මං නිස්‌සාය මම සාමිකො පන්‌ථෙ මතො’’ති රොදන්‌තී පරිදෙවන්‌තී පායාසි.

    Tassā aparena samayena puna gabbho patiṭṭhahi. Sā paripuṇṇagabbhā hutvā purimanayeneva sāmikaṃ yācitvā gamanaṃ alabhamānā puttaṃ aṅkenādāya tatheva pakkamitvā tena anubandhitvā ‘‘tiṭṭhāhī’’ti vutte nivattituṃ na icchi. Atha nesaṃ gacchantānaṃ mahā akālamegho udapādi samantā vijjulatāhi ādittaṃ viya meghatthanitehi, bhijjamānaṃ viya udakadhārānipātanirantaraṃ nabhaṃ ahosi. Tasmiṃ khaṇe tassā kammajavātā caliṃsu. Sā sāmikaṃ āmantetvā, ‘‘sāmi, kammajavātā me calitā, na sakkomi sandhāretuṃ, anovassakaṭṭhānaṃ me jānāhī’’ti āha. So hatthagatāya vāsiyā ito cito ca upadhārento ekasmiṃ vammikamatthake jātaṃ gumbaṃ disvā chindituṃ ārabhi. Atha naṃ vammikato nikkhamitvā ghoraviso āsīviso ḍaṃsi. Taṅkhaṇaññevassa sarīraṃ antosamuṭṭhitāhi aggijālāhi ḍayhamānaṃ viya nīlavaṇṇaṃ hutvā tattheva pati. Itarāpi mahādukkhaṃ anubhavamānā tassa āgamanaṃ olokentīpi taṃ adisvāva aparampi puttaṃ vijāyi. Dve dārakā vātavuṭṭhivegaṃ asahamānā mahāviravaṃ viravanti. Sā ubhopi te urantare katvā dvīhi jaṇṇukehi ceva hatthehi ca bhūmiyaṃ uppīḷetvā tathā ṭhitāva rattiṃ vītināmesi. Sakalasarīraṃ nillohitaṃ viya paṇḍupalāsavaṇṇaṃ ahosi. Sā uṭṭhite aruṇe maṃsapesivaṇṇaṃ ekaṃ puttaṃ aṅkenādāya itaraṃ aṅguliyā gahetvā ‘‘ehi, tāta, pitā te ito gato’’ti vatvā sāmikassa gatamaggena gacchantī taṃ vammikamatthake kālaṃ katvā patitaṃ nīlavaṇṇaṃ thaddhasarīraṃ disvā ‘‘maṃ nissāya mama sāmiko panthe mato’’ti rodantī paridevantī pāyāsi.

    සා සකලරත්‌තිං දෙවෙන වුට්‌ඨත්‌තා අචිරවතිං නදිං ජණ්‌ණුප්‌පමාණෙන කටිප්‌පමාණෙන ථනප්‌පමාණෙන උදකෙන පරිපුණ්‌ණං දිස්‌වා අත්‌තනො මන්‌දබුද්‌ධිතාය ද්‌වීහි දාරකෙහි සද්‌ධිං උදකං ඔතරිතුං අවිසහන්‌තී ජෙට්‌ඨපුත්‌තං ඔරිමතීරෙ ඨපෙත්‌වා ඉතරං ආදාය පරතීරං ගන්‌ත්‌වා සාඛාභඞ්‌ගං අත්‌ථරිත්‌වා නිපජ්‌ජාපෙත්‌වා ‘‘ඉතරස්‌ස සන්‌තිකං ගමිස්‌සාමී’’ති බාලපුත්‌තකං පහාය තරිතුං අසක්‌කොන්‌තී පුනප්‌පුනං නිවත්‌තිත්‌වා ඔලොකයමානා පායාසි. අථස්‌සා නදීමජ්‌ඣං ගතකාලෙ එකො සෙනො තං කුමාරං දිස්‌වා ‘‘මංසපෙසී’’ති සඤ්‌ඤාය ආකාසතො භස්‌සි. සා තං පුත්‌තස්‌සත්‌ථාය භස්‌සන්‌තං දිස්‌වා උභො හත්‌ථෙ උක්‌ඛිපිත්‌වා ‘‘සූසූ’’ති තික්‌ඛත්‌තුං මහාසද්‌දං නිච්‌ඡාරෙසි. සෙනො දූරභාවෙන තං අසුත්‌වාව කුමාරකං ගහෙත්‌වා වෙහාසං උප්‌පතිත්‌වා ගතො. ඔරිමතීරෙ ඨිතපුත්‌තො මාතරං නදීමජ්‌ඣෙ උභො හත්‌ථෙ උක්‌ඛිපිත්‌වා මහාසද්‌දං නිච්‌ඡාරයමානං දිස්‌වා ‘‘මං පක්‌කොසතී’’ති සඤ්‌ඤාය වෙගෙන උදකෙ පති. ඉතිස්‌සා බාලපුත්‌තං සෙනො හරි, ජෙට්‌ඨපුත්‌තො උදකෙන වූළ්‌හො.

    Sā sakalarattiṃ devena vuṭṭhattā aciravatiṃ nadiṃ jaṇṇuppamāṇena kaṭippamāṇena thanappamāṇena udakena paripuṇṇaṃ disvā attano mandabuddhitāya dvīhi dārakehi saddhiṃ udakaṃ otarituṃ avisahantī jeṭṭhaputtaṃ orimatīre ṭhapetvā itaraṃ ādāya paratīraṃ gantvā sākhābhaṅgaṃ attharitvā nipajjāpetvā ‘‘itarassa santikaṃ gamissāmī’’ti bālaputtakaṃ pahāya tarituṃ asakkontī punappunaṃ nivattitvā olokayamānā pāyāsi. Athassā nadīmajjhaṃ gatakāle eko seno taṃ kumāraṃ disvā ‘‘maṃsapesī’’ti saññāya ākāsato bhassi. Sā taṃ puttassatthāya bhassantaṃ disvā ubho hatthe ukkhipitvā ‘‘sūsū’’ti tikkhattuṃ mahāsaddaṃ nicchāresi. Seno dūrabhāvena taṃ asutvāva kumārakaṃ gahetvā vehāsaṃ uppatitvā gato. Orimatīre ṭhitaputto mātaraṃ nadīmajjhe ubho hatthe ukkhipitvā mahāsaddaṃ nicchārayamānaṃ disvā ‘‘maṃ pakkosatī’’ti saññāya vegena udake pati. Itissā bālaputtaṃ seno hari, jeṭṭhaputto udakena vūḷho.

    සා ‘‘එකො මෙ පුත්‌තො සෙනෙන ගහිතො, එකො උදකෙන වූළ්‌හො, පන්‌ථෙ මෙ පති මතො’’ති රොදන්‌තී පරිදෙවන්‌තී ගච්‌ඡමානා සාවත්‌ථිතො ආගච්‌ඡන්‌තං එකං පුරිසං දිස්‌වා පුච්‌ඡි – ‘‘කත්‌ථ වාසිකොසි, තාතා’’ති? ‘‘සාවත්‌ථිවාසිකොම්‌හි, අම්‌මා’’ති. ‘‘සාවත්‌ථිනගරෙ අසුකවීථියං එවරූපං අසුකකුලං නාම අත්‌ථි, ජානාසි, තාතා’’ති? ‘‘ජානාමි, අම්‌ම, තං පන මා පුච්‌ඡි, සචෙ අඤ්‌ඤං ජානාසි පුච්‌ඡා’’ති. ‘‘අඤ්‌ඤෙන මෙ කම්‌මං නත්‌ථි, තදෙව පුච්‌ඡාමි, තාතා’’ති. ‘‘අම්‌ම, ත්‌වං අත්‌තනො අනාචික්‌ඛිතුං න දෙසි, අජ්‌ජ තෙ සබ්‌බරත්‌තිං දෙවො වස්‌සන්‌තො දිට්‌ඨො’’ති. ‘‘දිට්‌ඨො මෙ, තාත, මය්‌හමෙවෙසො සබ්‌බරත්‌තිං වුට්‌ඨො, න අඤ්‌ඤස්‌ස. මය්‌හං පන වුට්‌ඨකාරණං පච්‌ඡා තෙ කථෙස්‌සාමි, එතස්‌මිං තාව මෙ සෙට්‌ඨිගෙහෙ පවත්‌තිං කථෙහී’’ති. ‘‘අම්‌ම, අජ්‌ජ රත්‌තිං සෙට්‌ඨිඤ්‌ච සෙට්‌ඨිභරියඤ්‌ච සෙට්‌ඨිපුත්‌තඤ්‌චාති තයොපි ජනෙ අවත්‌ථරමානං ගෙහං පති, තෙ එකචිතකස්‌මිං ඣායන්‌ති. එස ධූමො පඤ්‌ඤායති, අම්‌මා’’ති. සා තස්‌මිං ඛණෙ නිවත්‌ථවත්‌ථං පතමානං න සඤ්‌ජානි, උම්‌මත්‌තිකභාවං පත්‌වා යථාජාතාව රොදන්‌තී පරිදෙවන්‌තී –

    Sā ‘‘eko me putto senena gahito, eko udakena vūḷho, panthe me pati mato’’ti rodantī paridevantī gacchamānā sāvatthito āgacchantaṃ ekaṃ purisaṃ disvā pucchi – ‘‘kattha vāsikosi, tātā’’ti? ‘‘Sāvatthivāsikomhi, ammā’’ti. ‘‘Sāvatthinagare asukavīthiyaṃ evarūpaṃ asukakulaṃ nāma atthi, jānāsi, tātā’’ti? ‘‘Jānāmi, amma, taṃ pana mā pucchi, sace aññaṃ jānāsi pucchā’’ti. ‘‘Aññena me kammaṃ natthi, tadeva pucchāmi, tātā’’ti. ‘‘Amma, tvaṃ attano anācikkhituṃ na desi, ajja te sabbarattiṃ devo vassanto diṭṭho’’ti. ‘‘Diṭṭho me, tāta, mayhameveso sabbarattiṃ vuṭṭho, na aññassa. Mayhaṃ pana vuṭṭhakāraṇaṃ pacchā te kathessāmi, etasmiṃ tāva me seṭṭhigehe pavattiṃ kathehī’’ti. ‘‘Amma, ajja rattiṃ seṭṭhiñca seṭṭhibhariyañca seṭṭhiputtañcāti tayopi jane avattharamānaṃ gehaṃ pati, te ekacitakasmiṃ jhāyanti. Esa dhūmo paññāyati, ammā’’ti. Sā tasmiṃ khaṇe nivatthavatthaṃ patamānaṃ na sañjāni, ummattikabhāvaṃ patvā yathājātāva rodantī paridevantī –

    ‘‘උභො පුත්‌තා කාලකතා, පන්‌ථෙ මය්‌හං පතී මතො;

    ‘‘Ubho puttā kālakatā, panthe mayhaṃ patī mato;

    මාතා පිතා ච භාතා ච, එකචිතම්‌හි ඩය්‌හරෙ’’ති. (අප. ථෙරී 2.2.498) –

    Mātā pitā ca bhātā ca, ekacitamhi ḍayhare’’ti. (apa. therī 2.2.498) –

    විලපන්‌තී පරිබ්‌භමි. මනුස්‌සා තං දිස්‌වා ‘‘උම්‌මත්‌තිකා උම්‌මත්‌තිකා’’ති කචවරං ගහෙත්‌වා පංසුං ගහෙත්‌වා මත්‌ථකෙ ඔකිරන්‌තා ලෙඩ්‌ඩූහි පහරන්‌ති. සත්‌ථා ජෙතවනමහාවිහාරෙ අට්‌ඨපරිසමජ්‌ඣෙ නිසීදිත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො තං ආගච්‌ඡමානං අද්‌දස කප්‌පසතසහස්‌සං පූරිතපාරමිං අභිනීහාරසම්‌පන්‌නං.

    Vilapantī paribbhami. Manussā taṃ disvā ‘‘ummattikā ummattikā’’ti kacavaraṃ gahetvā paṃsuṃ gahetvā matthake okirantā leḍḍūhi paharanti. Satthā jetavanamahāvihāre aṭṭhaparisamajjhe nisīditvā dhammaṃ desento taṃ āgacchamānaṃ addasa kappasatasahassaṃ pūritapāramiṃ abhinīhārasampannaṃ.

    සා කිර පදුමුත්‌තරබුද්‌ධකාලෙ පදුමුත්‌තරසත්‌ථාරා එකං විනයධරත්‌ථෙරිං බාහාය ගහෙත්‌වා නන්‌දනවනෙ ඨපෙන්‌තං විය එතදග්‌ගට්‌ඨානෙ ඨපියමානං දිස්‌වා ‘‘අහම්‌පි තුම්‌හාදිසස්‌ස බුද්‌ධස්‌ස සන්‌තිකෙ විනයධරත්‌ථෙරීනං අග්‌ගට්‌ඨානං ලභෙය්‍ය’’න්‌ති අධිකාරං කත්‌වා පත්‌ථනං ඨපෙසි. පදුමුත්‌තරබුද්‌ධො අනාගතංසඤාණං පත්‌ථරිත්‌වා පත්‌ථනාය සමිජ්‌ඣනභාවං ඤත්‌වා ‘‘අනාගතෙ ගොතමබුද්‌ධස්‌ස නාම සාසනෙ අයං පටාචාරා නාමෙන විනයධරත්‌ථෙරීනං අග්‌ගා භවිස්‌සතී’’ති බ්‍යාකාසි. තං එවං පත්‌ථිතපත්‌ථනං අභිනීහාරසම්‌පන්‌නං සත්‌ථා දූරතොව ආගච්‌ඡන්‌තිං දිස්‌වා ‘‘ඉමිස්‌සා ඨපෙත්‌වා මං අඤ්‌ඤො අවස්‌සයො භවිතුං සමත්‌ථො නාම නත්‌ථී’’ති චින්‌තෙත්‌වා තං යථා විහාරාභිමුඛං ආගච්‌ඡති, එවං අකාසි. පරිසා තං දිස්‌වාව ‘‘ඉමිස්‌සා උම්‌මත්‌තිකාය ඉතො ආගන්‌තුං මා දදිත්‌ථා’’ති ආහ. සත්‌ථා ‘‘අපෙථ, මා නං වාරයිත්‌ථා’’ති වත්‌වා අවිදූරට්‌ඨානං ආගතකාලෙ ‘‘සතිං පටිලභ භගිනී’’ති ආහ. සා තං ඛණංයෙව බුද්‌ධානුභාවෙන සතිං පටිලභි. තස්‌මිංකාලෙ නිවත්‌ථවත්‌ථස්‌ස පතිතභාවං සල්‌ලක්‌ඛෙත්‌වා හිරොත්‌තප්‌පං පච්‌චුපට්‌ඨාපෙත්‌වා උක්‌කුටිකං නිසීදි. අථස්‌සා එකො පුරිසො උත්‌තරසාටකං ඛිපි. සා තං නිවාසෙත්‌වා සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා සුවණ්‌ණවණ්‌ණෙසු පාදෙසු පඤ්‌චපතිට්‌ඨිතෙන වන්‌දිත්‌වා, ‘‘භන්‌තෙ, අවස්‌සයො මෙ හොථ, පතිට්‌ඨා මෙ හොථ. එකඤ්‌හි මෙ පුත්‌තං සෙනො ගණ්‌හි, එකො උදකෙන වූළ්‌හො, පන්‌ථෙ මෙ පති මතො, මාතාපිතරො චෙව මෙ භාතා ච ගෙහෙන අවත්‌ථටා එකචිතකස්‌මිං ඣායන්‌තී’’ති.

    Sā kira padumuttarabuddhakāle padumuttarasatthārā ekaṃ vinayadharattheriṃ bāhāya gahetvā nandanavane ṭhapentaṃ viya etadaggaṭṭhāne ṭhapiyamānaṃ disvā ‘‘ahampi tumhādisassa buddhassa santike vinayadharattherīnaṃ aggaṭṭhānaṃ labheyya’’nti adhikāraṃ katvā patthanaṃ ṭhapesi. Padumuttarabuddho anāgataṃsañāṇaṃ pattharitvā patthanāya samijjhanabhāvaṃ ñatvā ‘‘anāgate gotamabuddhassa nāma sāsane ayaṃ paṭācārā nāmena vinayadharattherīnaṃ aggā bhavissatī’’ti byākāsi. Taṃ evaṃ patthitapatthanaṃ abhinīhārasampannaṃ satthā dūratova āgacchantiṃ disvā ‘‘imissā ṭhapetvā maṃ añño avassayo bhavituṃ samattho nāma natthī’’ti cintetvā taṃ yathā vihārābhimukhaṃ āgacchati, evaṃ akāsi. Parisā taṃ disvāva ‘‘imissā ummattikāya ito āgantuṃ mā daditthā’’ti āha. Satthā ‘‘apetha, mā naṃ vārayitthā’’ti vatvā avidūraṭṭhānaṃ āgatakāle ‘‘satiṃ paṭilabha bhaginī’’ti āha. Sā taṃ khaṇaṃyeva buddhānubhāvena satiṃ paṭilabhi. Tasmiṃkāle nivatthavatthassa patitabhāvaṃ sallakkhetvā hirottappaṃ paccupaṭṭhāpetvā ukkuṭikaṃ nisīdi. Athassā eko puriso uttarasāṭakaṃ khipi. Sā taṃ nivāsetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā suvaṇṇavaṇṇesu pādesu pañcapatiṭṭhitena vanditvā, ‘‘bhante, avassayo me hotha, patiṭṭhā me hotha. Ekañhi me puttaṃ seno gaṇhi, eko udakena vūḷho, panthe me pati mato, mātāpitaro ceva me bhātā ca gehena avatthaṭā ekacitakasmiṃ jhāyantī’’ti.

    සත්‌ථා තස්‌සා වචනං සුත්‌වා ‘‘පටාචාරෙ, මා චින්‌තයි, තව තාණං සරණං අවස්‌සයො භවිතුං සමත්‌ථස්‌සෙව සන්‌තිකං ආගතාසි. යථා හි තව ඉදානි එකො පුත්‌තකො සෙනෙන ගහිතො, එකො උදකෙන වූළ්‌හො, පන්‌ථෙ පති මතො, මාතාපිතරො චෙව භාතා ච ගෙහෙන අවත්‌ථටා; එවමෙව ඉමස්‌මිං සංසාරෙ පුත්‌තාදීනං මතකාලෙ තව රොදන්‌තියා පග්‌ඝරිතඅස්‌සු චතුන්‌නං මහාසමුද්‌දානං උදකතො බහුතර’’න්‌ති වත්‌වා ඉමං ගාථමාහ –

    Satthā tassā vacanaṃ sutvā ‘‘paṭācāre, mā cintayi, tava tāṇaṃ saraṇaṃ avassayo bhavituṃ samatthasseva santikaṃ āgatāsi. Yathā hi tava idāni eko puttako senena gahito, eko udakena vūḷho, panthe pati mato, mātāpitaro ceva bhātā ca gehena avatthaṭā; evameva imasmiṃ saṃsāre puttādīnaṃ matakāle tava rodantiyā paggharitaassu catunnaṃ mahāsamuddānaṃ udakato bahutara’’nti vatvā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘චතූසු සමුද්‌දෙසු ජලං පරිත්‌තකං,

    ‘‘Catūsu samuddesu jalaṃ parittakaṃ,

    තතො බහුං අස්‌සුජලං අනප්‌පකං;

    Tato bahuṃ assujalaṃ anappakaṃ;

    දුක්‌ඛෙන ඵුට්‌ඨස්‌ස නරස්‌ස සොචනා,

    Dukkhena phuṭṭhassa narassa socanā,

    කිං කාරණා අම්‌ම තුවං පමජ්‌ජසී’’ති.

    Kiṃ kāraṇā amma tuvaṃ pamajjasī’’ti.

    එවං සත්‌ථරි අනමතග්‌ගපරියායං කථෙන්‌තෙ තස්‌ස සරීරෙ සොකො තනුත්‌තං අගමාසි. අථ නං තනුභූතසොකං ඤත්‌වා පුන සත්‌ථා ආමන්‌තෙත්‌වා ‘‘පටාචාරෙ පුත්‌තාදයො නාම පරලොකං ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස තාණං වා ලෙණං වා සරණං වා භවිතුං න සක්‌කොන්‌ති, තස්‌මා විජ්‌ජමානාපි තෙ න සන්‌තියෙව, පණ්‌ඩිතෙන පන සීලං විසොධෙත්‌වා අත්‌තනො නිබ්‌බානගාමිමග්‌ගං ඛිප්‌පමෙව සොධෙතුං වට්‌ටතී’’ති වත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමා ගාථා අභාසි –

    Evaṃ satthari anamataggapariyāyaṃ kathente tassa sarīre soko tanuttaṃ agamāsi. Atha naṃ tanubhūtasokaṃ ñatvā puna satthā āmantetvā ‘‘paṭācāre puttādayo nāma paralokaṃ gacchantassa tāṇaṃ vā leṇaṃ vā saraṇaṃ vā bhavituṃ na sakkonti, tasmā vijjamānāpi te na santiyeva, paṇḍitena pana sīlaṃ visodhetvā attano nibbānagāmimaggaṃ khippameva sodhetuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā dhammaṃ desento imā gāthā abhāsi –

    ‘‘න සන්‌ති පුත්‌තා තාණාය, න පිතා නාපි බන්‌ධවා;

    ‘‘Na santi puttā tāṇāya, na pitā nāpi bandhavā;

    අන්‌තකෙනාධිපන්‌නස්‌ස, නත්‌ථි ඤාතීසු තාණතා. (ධ. ප. 288; අප. ථෙරී 2.2.501);

    Antakenādhipannassa, natthi ñātīsu tāṇatā. (dha. pa. 288; apa. therī 2.2.501);

    ‘‘එතමත්‌ථවස්‌සං ඤත්‌වා, පණ්‌ඩිතො සීලසංවුතො;

    ‘‘Etamatthavassaṃ ñatvā, paṇḍito sīlasaṃvuto;

    නිබ්‌බානගමනං මග්‌ගං, ඛිප්‌පමෙව විසොධයෙ’’ති. (ධ. ප. 289);

    Nibbānagamanaṃ maggaṃ, khippameva visodhaye’’ti. (dha. pa. 289);

    දෙසනාවසානෙ පටාචාරා මහාපථවියං පංසුපරිමාණෙ කිලෙසෙ ඣාපෙත්‌වා සොතාපත්‌තිඵලෙ පතිට්‌ඨහි, අඤ්‌ඤෙපි බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති. සා පන සොතාපන්‌නා හුත්‌වා සත්‌ථාරං පබ්‌බජ්‌ජං යාචි. සත්‌ථා තං භික්‌ඛුනීනං සන්‌තිකං පහිණිත්‌වා පබ්‌බාජෙසි. සා ලද්‌ධූපසම්‌පදා පටිතාචාරත්‌තා පටාචාරාත්‌වෙව පඤ්‌ඤායි. සා එකදිවසං කුටෙන උදකං ආදාය පාදෙ ධොවන්‌තී උදකං ආසිඤ්‌චි, තං ථොකං ගන්‌ත්‌වා පච්‌ඡිජ්‌ජි. දුතියවාරෙ ආසිත්‌තං තතො දූරතරං අගමාසි. තතියවාරෙ ආසිත්‌තං තතොපි දූරතරන්‌ති. සා තදෙව ආරම්‌මණං ගහෙත්‌වා තයො වයෙ පරිච්‌ඡින්‌දිත්‌වා ‘‘මයා පඨමං ආසිත්‌තං උදකං විය ඉමෙ සත්‌තා පඨමවයෙපි මරන්‌ති, තතො දූරතරං ගතං දුතියවාරෙ ආසිත්‌තං උදකං විය මජ්‌ඣිමවයෙපි මරන්‌ති, තතොපි දූරතරං ගතං තතියවාරෙ ආසිත්‌තං උදකං විය පච්‌ඡිමවයෙපි මරන්‌තියෙවා’’ති චින්‌තෙසි. සත්‌ථා ගන්‌ධකුටියං නිසින්‌නොව ඔභාසං ඵරිත්‌වා තස්‌සා සම්‌මුඛෙ ඨත්‌වා කථෙන්‌තො විය ‘‘එවමෙතං පටාචාරෙ, පඤ්‌චන්‌නම්‌පි ඛන්‌ධානං උදයබ්‌බයං අපස්‌සන්‌තස්‌ස වස්‌සසතං ජීවනතො තෙසං උදයබ්‌බයං පස්‌සන්‌තස්‌ස එකාහම්‌පි එකක්‌ඛණම්‌පි ජීවිතං සෙය්‍යො’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ගාථමාහ –

    Desanāvasāne paṭācārā mahāpathaviyaṃ paṃsuparimāṇe kilese jhāpetvā sotāpattiphale patiṭṭhahi, aññepi bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti. Sā pana sotāpannā hutvā satthāraṃ pabbajjaṃ yāci. Satthā taṃ bhikkhunīnaṃ santikaṃ pahiṇitvā pabbājesi. Sā laddhūpasampadā paṭitācārattā paṭācārātveva paññāyi. Sā ekadivasaṃ kuṭena udakaṃ ādāya pāde dhovantī udakaṃ āsiñci, taṃ thokaṃ gantvā pacchijji. Dutiyavāre āsittaṃ tato dūrataraṃ agamāsi. Tatiyavāre āsittaṃ tatopi dūrataranti. Sā tadeva ārammaṇaṃ gahetvā tayo vaye paricchinditvā ‘‘mayā paṭhamaṃ āsittaṃ udakaṃ viya ime sattā paṭhamavayepi maranti, tato dūrataraṃ gataṃ dutiyavāre āsittaṃ udakaṃ viya majjhimavayepi maranti, tatopi dūrataraṃ gataṃ tatiyavāre āsittaṃ udakaṃ viya pacchimavayepi marantiyevā’’ti cintesi. Satthā gandhakuṭiyaṃ nisinnova obhāsaṃ pharitvā tassā sammukhe ṭhatvā kathento viya ‘‘evametaṃ paṭācāre, pañcannampi khandhānaṃ udayabbayaṃ apassantassa vassasataṃ jīvanato tesaṃ udayabbayaṃ passantassa ekāhampi ekakkhaṇampi jīvitaṃ seyyo’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento gāthamāha –

    113.

    113.

    ‘‘යො ච වස්‌සසතං ජීවෙ, අපස්‌සං උදයබ්‌බයං;

    ‘‘Yo ca vassasataṃ jīve, apassaṃ udayabbayaṃ;

    එකාහං ජීවිතං සෙය්‍යො, පස්‌සතො උදයබ්‌බය’’න්‌ති.

    Ekāhaṃ jīvitaṃ seyyo, passato udayabbaya’’nti.

    තත්‌ථ අපස්‌සං උදයබ්‌බයන්‌ති පඤ්‌චන්‌නං ඛන්‌ධානං පඤ්‌චවීසතියා ලක්‌ඛණෙහි උදයඤ්‌ච වයඤ්‌ච අපස්‌සන්‌තො. පස්‌සතො උදයබ්‌බයන්‌ති තෙසං උදයඤ්‌ච වයඤ්‌ච පස්‌සන්‌තස්‌ස. ඉතරස්‌ස ජීවනතො එකාහම්‌පි ජීවිතං සෙය්‍යොති.

    Tattha apassaṃ udayabbayanti pañcannaṃ khandhānaṃ pañcavīsatiyā lakkhaṇehi udayañca vayañca apassanto. Passato udayabbayanti tesaṃ udayañca vayañca passantassa. Itarassa jīvanato ekāhampi jīvitaṃ seyyoti.

    දෙසනාවසානෙ පටාචාරා සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තං පාපුණි.

    Desanāvasāne paṭācārā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi.

    පටාචාරාථෙරීවත්‌ථු ද්‌වාදසමං.

    Paṭācārātherīvatthu dvādasamaṃ.

    13. කිසාගොතමීවත්‌ථු

    13. Kisāgotamīvatthu

    යො ච වස්‌සසතං ජීවෙති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො කිසාගොතමිං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yoca vassasataṃ jīveti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto kisāgotamiṃ ārabbha kathesi.

    සාවත්‌ථියං කිරෙකස්‌ස සෙට්‌ඨිස්‌ස ගෙහෙ චත්‌තාලීසකොටිධනං අඞ්‌ගාරා එව හුත්‌වා අට්‌ඨාසි. සෙට්‌ඨි තං දිස්‌වා උප්‌පන්‌නසොකො ආහාරං පටික්‌ඛිපිත්‌වා මඤ්‌චකෙ නිපජ්‌ජි. තස්‌සෙකො සහායකො ගෙහං ගන්‌ත්‌වා, ‘‘සම්‌ම, කස්‌මා සොචසී’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා තං පවත්‌තිං සුත්‌වා, ‘‘සම්‌ම, මා සොචි, අහං එකං උපායං ජානාමි, තං කරොහී’’ති. ‘‘කිං කරොමි, සම්‌මා’’ති? අත්‌තනො ආපණෙ කිලඤ්‌ජං පසාරෙත්‌වා තත්‌ථ තෙ අඞ්‌ගාරෙ රාසිං කත්‌වා වික්‌කිණන්‌තො විය නිසීද, ආගතාගතෙසු මනුස්‌සෙසු යෙ එවං වදන්‌ති – ‘‘සෙසජනා වත්‌ථතෙලමධුඵාණිතාදීනි වික්‌කිණන්‌ති, ත්‌වං පන අඞ්‌ගාරෙ වික්‌කිණන්‌තො නිසින්‌නො’’ති. තෙ වදෙය්‍යාසි – ‘‘අත්‌තනො සන්‌තකං අවික්‌කිණන්‌තො කිං කරොමී’’ති? යො පන තං එවං වදති ‘‘සෙසජනා වත්‌ථතෙලමධුඵාණිතාදීනි වික්‌කිණන්‌ති, ත්‌වං පන හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණං වික්‌කිණන්‌තො නිසින්‌නො’’ති. තං වදෙය්‍යාසි ‘‘කහං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණ’’න්‌ති. ‘‘ඉද’’න්‌ති ච වුත්‌තෙ ‘‘ආහර, තාව න’’න්‌ති හත්‌ථෙහි පටිච්‌ඡෙය්‍යාසි. එවං දින්‌නං තව හත්‌ථෙ හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණං භවිස්‌සති. සා පන සචෙ කුමාරිකා හොති, තව ගෙහෙ පුත්‌තස්‌ස නං ආහරිත්‌වා චත්‌තාලීසකොටිධනං තස්‌සා නිය්‍යාදෙත්‌වා තාය දින්‌නං වලඤ්‌ජෙය්‍යාසි. සචෙ කුමාරකො හොති, තව ගෙහෙ වයප්‌පත්‌තං ධීතරං තස්‌ස දත්‌වා චත්‌තාලීසකොටිධනං නිය්‍යාදෙත්‌වා තෙන දින්‌නං වලඤ්‌ජෙය්‍යාසීති. සො ‘‘භද්‌දකො උපායො’’ති අත්‌තනො ආපණෙ අඞ්‌ගාරෙ රාසිං කත්‌වා වික්‌කිණන්‌තො විය නිසීදි. යෙ පන නං එවමාහංසු – ‘‘සෙසජනා වත්‌ථතෙලමධුඵාණිතාදීනි වික්‌කිණන්‌ති, කිං පන ත්‌වං අඞ්‌ගාරෙ වික්‌කිණන්‌තො නිසින්‌නො’’ති? තෙසං ‘‘අත්‌තනො සන්‌තකං අවික්‌කිණන්‌තො කිං කරොමී’’ති පටිවචනං අදාසි. අථෙකා ගොතමී නාම කුමාරිකා කිසසරීරතාය කිසාගොතමීති පඤ්‌ඤායමානා පරිජිණ්‌ණකුලස්‌ස ධීතා අත්‌තනො එකෙන කිච්‌චෙන ආපණද්‌වාරං ගන්‌ත්‌වා තං සෙට්‌ඨිං දිස්‌වා එවමාහ – ‘‘කිං, තාත, සෙසජනා වත්‌ථතෙලමධුඵාණිතාදීනි වික්‌කිණන්‌ති, ත්‌වං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණං වික්‌කිණන්‌තො නිසින්‌නො’’ති? ‘‘කහං, අම්‌ම, හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණ’’න්‌ති ? ‘‘නනු ‘ත්‌වං තදෙව ගහෙත්‌වා නිසින්‌නොසී’ති, ආහර, තාව නං, අම්‌මා’’ති. සා හත්‌ථපූරං ගහෙත්‌වා තස්‌ස හත්‌ථෙසු ඨපෙසි, තං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණමෙව අහොසි.

    Sāvatthiyaṃ kirekassa seṭṭhissa gehe cattālīsakoṭidhanaṃ aṅgārā eva hutvā aṭṭhāsi. Seṭṭhi taṃ disvā uppannasoko āhāraṃ paṭikkhipitvā mañcake nipajji. Tasseko sahāyako gehaṃ gantvā, ‘‘samma, kasmā socasī’’ti pucchitvā taṃ pavattiṃ sutvā, ‘‘samma, mā soci, ahaṃ ekaṃ upāyaṃ jānāmi, taṃ karohī’’ti. ‘‘Kiṃ karomi, sammā’’ti? Attano āpaṇe kilañjaṃ pasāretvā tattha te aṅgāre rāsiṃ katvā vikkiṇanto viya nisīda, āgatāgatesu manussesu ye evaṃ vadanti – ‘‘sesajanā vatthatelamadhuphāṇitādīni vikkiṇanti, tvaṃ pana aṅgāre vikkiṇanto nisinno’’ti. Te vadeyyāsi – ‘‘attano santakaṃ avikkiṇanto kiṃ karomī’’ti? Yo pana taṃ evaṃ vadati ‘‘sesajanā vatthatelamadhuphāṇitādīni vikkiṇanti, tvaṃ pana hiraññasuvaṇṇaṃ vikkiṇanto nisinno’’ti. Taṃ vadeyyāsi ‘‘kahaṃ hiraññasuvaṇṇa’’nti. ‘‘Ida’’nti ca vutte ‘‘āhara, tāva na’’nti hatthehi paṭiccheyyāsi. Evaṃ dinnaṃ tava hatthe hiraññasuvaṇṇaṃ bhavissati. Sā pana sace kumārikā hoti, tava gehe puttassa naṃ āharitvā cattālīsakoṭidhanaṃ tassā niyyādetvā tāya dinnaṃ valañjeyyāsi. Sace kumārako hoti, tava gehe vayappattaṃ dhītaraṃ tassa datvā cattālīsakoṭidhanaṃ niyyādetvā tena dinnaṃ valañjeyyāsīti. So ‘‘bhaddako upāyo’’ti attano āpaṇe aṅgāre rāsiṃ katvā vikkiṇanto viya nisīdi. Ye pana naṃ evamāhaṃsu – ‘‘sesajanā vatthatelamadhuphāṇitādīni vikkiṇanti, kiṃ pana tvaṃ aṅgāre vikkiṇanto nisinno’’ti? Tesaṃ ‘‘attano santakaṃ avikkiṇanto kiṃ karomī’’ti paṭivacanaṃ adāsi. Athekā gotamī nāma kumārikā kisasarīratāya kisāgotamīti paññāyamānā parijiṇṇakulassa dhītā attano ekena kiccena āpaṇadvāraṃ gantvā taṃ seṭṭhiṃ disvā evamāha – ‘‘kiṃ, tāta, sesajanā vatthatelamadhuphāṇitādīni vikkiṇanti, tvaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ vikkiṇanto nisinno’’ti? ‘‘Kahaṃ, amma, hiraññasuvaṇṇa’’nti ? ‘‘Nanu ‘tvaṃ tadeva gahetvā nisinnosī’ti, āhara, tāva naṃ, ammā’’ti. Sā hatthapūraṃ gahetvā tassa hatthesu ṭhapesi, taṃ hiraññasuvaṇṇameva ahosi.

    අථ නං සෙට්‌ඨි ‘‘කතරං තෙ, අම්‌ම, ගෙහ’’න්‌ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘අසුකං නාමා’’ති වුත්‌තෙ තස්‌සා අස්‌සාමිකභාවං ඤත්‌වා ධනං පටිසාමෙත්‌වා තං අත්‌තනො පුත්‌තස්‌ස ආනෙත්‌වා චත්‌තාලීසකොටිධනං පටිච්‌ඡාපෙසි. සබ්‌බං හිරඤ්‌ඤසුවණ්‌ණමෙව අහොසි. තස්‌සා අපරෙන සමයෙන ගබ්‌භො පතිට්‌ඨහි. සා දසමාසච්‌චයෙන පුත්‌තං විජායි. සො පදසා ගමනකාලෙ කාලමකාසි. සා අදිට්‌ඨපුබ්‌බමරණතාය තං ඣාපෙතුං නීහරන්‌තෙ වාරෙත්‌වා ‘‘පුත්‌තස්‌ස මෙ භෙසජ්‌ජං පුච්‌ඡිස්‌සාමී’’ති මතකළෙවරං අඞ්‌කෙනාදාය ‘‘අපි නු මෙ පුත්‌තස්‌ස භෙසජ්‌ජං ජානාථා’’ති පුච්‌ඡන්‌තී ඝරපටිපාටියා විචරති. අථ නං මනුස්‌සා, ‘‘අම්‌ම, ත්‌වං උම්‌මත්‌තිකා ජාතා, මතකපුත්‌තස්‌ස භෙසජ්‌ජං පුච්‌ඡන්‌තී විචරසී’’ති වදන්‌ති. සා ‘‘අවස්‌සං මම පුත්‌තස්‌ස භෙසජ්‌ජං ජානනකං ලභිස්‌සාමී’’ති මඤ්‌ඤමානා විචරති. අථ නං එකො පණ්‌ඩිතපුරිසො දිස්‌වා, ‘‘අයං මම ධීතා පඨමං පුත්‌තකං විජාතා භවිස්‌සති අදිට්‌ඨපුබ්‌බමරණා, මයා ඉමිස්‌සා අවස්‌සයෙන භවිතුං වට්‌ටතී’’ති චින්‌තෙත්‌වා ආහ – ‘‘අම්‌ම, අහං භෙසජ්‌ජං න ජානාමි, භෙසජ්‌ජජානනකං පන ජානාමී’’ති. ‘‘කො ජානාති, තාතා’’ති? ‘‘සත්‌ථා, අම්‌ම, ජානාති, ගච්‌ඡ, තං පුච්‌ඡාහී’’ති. සා ‘‘ගමිස්‌සාමි, තාත, පුච්‌ඡිස්‌සාමි, තාතා’’ති වත්‌වා සත්‌ථාරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා වන්‌දිත්‌වා එකමන්‌තං ඨිතා පුච්‌ඡි – ‘‘තුම්‌හෙ කිර මෙ පුත්‌තස්‌ස භෙසජ්‌ජං ජානාථ, භන්‌තෙ’’ති? ‘‘ආම, ජානාමී’’ති. ‘‘කිං ලද්‌ධුං වට්‌ටතී’’ති? ‘‘අච්‌ඡරග්‌ගහණමත්‌තෙ සිද්‌ධත්‌ථකෙ ලද්‌ධුං වට්‌ටතී’’ති. ‘‘ලභිස්‌සාමි, භන්‌තෙ’’. ‘‘කස්‌ස පන ගෙහෙ ලද්‌ධුං වට්‌ටතී’’ති? ‘‘යස්‌ස ගෙහෙ පුත්‌තො වා ධීතා වා න කොචි මතපුබ්‌බො’’ති. සා ‘‘සාධු, භන්‌තෙ’’ති සත්‌ථාරං වන්‌දිත්‌වා මතපුත්‌තකං අඞ්‌කෙනාදාය අන්‌තොගාමං පවිසිත්‌වා පඨමගෙහස්‌ස ද්‌වාරෙ ඨත්‌වා ‘‘අත්‌ථි නු ඛො ඉමස්‌මිං ගෙහෙ සිද්‌ධත්‌ථකො, පුත්‌තස්‌ස කිර මෙ භෙසජ්‌ජං එත’’න්‌ති වත්‌වා ‘‘අත්‌ථී’’ති වුත්‌තෙ තෙන හි දෙථාති. තෙහි ආහරිත්‌වා සිද්‌ධත්‌ථකෙසු දිය්‍යමානෙසු ‘‘ඉමස්‌මිං ගෙහෙ පුත්‌තො වා ධීතා වා මතපුබ්‌බො කොචි නත්‌ථි, අම්‌මා’’ති පුච්‌ඡිත්‌වා ‘‘කිං වදෙසි, අම්‌ම? ජීවමානා හි කතිපයා, මතකා එව බහුකා’’ති වුත්‌තෙ ‘‘තෙන හි ගණ්‌හථ වො සිද්‌ධත්‌ථකෙ, නෙතං මම පුත්‌තස්‌ස භෙසජ්‌ජ’’න්‌ති පටිඅදාසි.

    Atha naṃ seṭṭhi ‘‘kataraṃ te, amma, geha’’nti pucchitvā ‘‘asukaṃ nāmā’’ti vutte tassā assāmikabhāvaṃ ñatvā dhanaṃ paṭisāmetvā taṃ attano puttassa ānetvā cattālīsakoṭidhanaṃ paṭicchāpesi. Sabbaṃ hiraññasuvaṇṇameva ahosi. Tassā aparena samayena gabbho patiṭṭhahi. Sā dasamāsaccayena puttaṃ vijāyi. So padasā gamanakāle kālamakāsi. Sā adiṭṭhapubbamaraṇatāya taṃ jhāpetuṃ nīharante vāretvā ‘‘puttassa me bhesajjaṃ pucchissāmī’’ti matakaḷevaraṃ aṅkenādāya ‘‘api nu me puttassa bhesajjaṃ jānāthā’’ti pucchantī gharapaṭipāṭiyā vicarati. Atha naṃ manussā, ‘‘amma, tvaṃ ummattikā jātā, matakaputtassa bhesajjaṃ pucchantī vicarasī’’ti vadanti. Sā ‘‘avassaṃ mama puttassa bhesajjaṃ jānanakaṃ labhissāmī’’ti maññamānā vicarati. Atha naṃ eko paṇḍitapuriso disvā, ‘‘ayaṃ mama dhītā paṭhamaṃ puttakaṃ vijātā bhavissati adiṭṭhapubbamaraṇā, mayā imissā avassayena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā āha – ‘‘amma, ahaṃ bhesajjaṃ na jānāmi, bhesajjajānanakaṃ pana jānāmī’’ti. ‘‘Ko jānāti, tātā’’ti? ‘‘Satthā, amma, jānāti, gaccha, taṃ pucchāhī’’ti. Sā ‘‘gamissāmi, tāta, pucchissāmi, tātā’’ti vatvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ ṭhitā pucchi – ‘‘tumhe kira me puttassa bhesajjaṃ jānātha, bhante’’ti? ‘‘Āma, jānāmī’’ti. ‘‘Kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Accharaggahaṇamatte siddhatthake laddhuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Labhissāmi, bhante’’. ‘‘Kassa pana gehe laddhuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Yassa gehe putto vā dhītā vā na koci matapubbo’’ti. Sā ‘‘sādhu, bhante’’ti satthāraṃ vanditvā mataputtakaṃ aṅkenādāya antogāmaṃ pavisitvā paṭhamagehassa dvāre ṭhatvā ‘‘atthi nu kho imasmiṃ gehe siddhatthako, puttassa kira me bhesajjaṃ eta’’nti vatvā ‘‘atthī’’ti vutte tena hi dethāti. Tehi āharitvā siddhatthakesu diyyamānesu ‘‘imasmiṃ gehe putto vā dhītā vā matapubbo koci natthi, ammā’’ti pucchitvā ‘‘kiṃ vadesi, amma? Jīvamānā hi katipayā, matakā eva bahukā’’ti vutte ‘‘tena hi gaṇhatha vo siddhatthake, netaṃ mama puttassa bhesajja’’nti paṭiadāsi.

    සා ඉමිනා නීයාමෙන ආදිතො පට්‌ඨාය නං පුච්‌ඡන්‌තී විචරි. සා එකගෙහෙපි සිද්‌ධත්‌ථකෙ අගහෙත්‌වා සායන්‌හසමයෙ චින්‌තෙසි – ‘‘අහො භාරියං කම්‌මං, අහං ‘මමෙව පුත්‌තො මතො’ති සඤ්‌ඤමකාසිං, සකලගාමෙපි පන ජීවන්‌තෙහි මතකාව බහුතරා’’ති. තස්‌සා එවං චින්‌තයමානාය පුත්‌තසිනෙහං මුදුකහදයං ථද්‌ධභාවං අගමාසි. සා පුත්‌තං අරඤ්‌ඤෙ ඡඩ්‌ඩෙත්‌වා සත්‌ථු සන්‌තිකං ගන්‌ත්‌වා වන්‌දිත්‌වා එකමන්‌තං අට්‌ඨාසි. අථ නං සත්‌ථා ‘‘ලද්‌ධා තෙ එකච්‌ඡරමත්‌තා සිද්‌ධත්‌ථකා’’ති ආහ. ‘‘න ලද්‌ධා, භන්‌තෙ, සකලගාමෙ ජීවන්‌තෙහි මතකාව බහුතරා’’ති. අථ නං සත්‌ථා ‘‘ත්‌වං ‘මමෙව පුත්‌තො මතො’ති සල්‌ලක්‌ඛෙසි, ධුවධම්‌මො එස සත්‌තානං. මච්‌චුරාජා හි සබ්‌බසත්‌තෙ අපරිපුණ්‌ණජ්‌ඣාසයෙ එව මහොඝො විය පරිකඩ්‌ඪමානොයෙව අපායසමුද්‌දෙ පක්‌ඛිපතී’’ති වත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Sā iminā nīyāmena ādito paṭṭhāya naṃ pucchantī vicari. Sā ekagehepi siddhatthake agahetvā sāyanhasamaye cintesi – ‘‘aho bhāriyaṃ kammaṃ, ahaṃ ‘mameva putto mato’ti saññamakāsiṃ, sakalagāmepi pana jīvantehi matakāva bahutarā’’ti. Tassā evaṃ cintayamānāya puttasinehaṃ mudukahadayaṃ thaddhabhāvaṃ agamāsi. Sā puttaṃ araññe chaḍḍetvā satthu santikaṃ gantvā vanditvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Atha naṃ satthā ‘‘laddhā te ekaccharamattā siddhatthakā’’ti āha. ‘‘Na laddhā, bhante, sakalagāme jīvantehi matakāva bahutarā’’ti. Atha naṃ satthā ‘‘tvaṃ ‘mameva putto mato’ti sallakkhesi, dhuvadhammo esa sattānaṃ. Maccurājā hi sabbasatte aparipuṇṇajjhāsaye eva mahogho viya parikaḍḍhamānoyeva apāyasamudde pakkhipatī’’ti vatvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    ‘‘තං පුත්‌තපසුසම්‌මත්‌තං, බ්‍යාසත්‌තමනසං නරං;

    ‘‘Taṃ puttapasusammattaṃ, byāsattamanasaṃ naraṃ;

    සුත්‌තං ගාමං මහොඝොව, මච්‌චු ආදාය ගච්‌ඡතී’’ති. (ධ. ප. 287);

    Suttaṃ gāmaṃ mahoghova, maccu ādāya gacchatī’’ti. (dha. pa. 287);

    ගාථාපරියොසානෙ කිසාගොතමී සොතාපත්‌තිඵලෙ පතිට්‌ඨහි, අඤ්‌ඤෙපි බහූ සොතාපත්‌තිඵලාදීනි පාපුණිංසූති.

    Gāthāpariyosāne kisāgotamī sotāpattiphale patiṭṭhahi, aññepi bahū sotāpattiphalādīni pāpuṇiṃsūti.

    සා පන සත්‌ථාරං පබ්‌බජ්‌ජං යාචි, සත්‌ථා තං භික්‌ඛුනීනං සන්‌තිකං පෙසෙත්‌වා පබ්‌බාජෙසි. සා ලද්‌ධූපසම්‌පදා කිසාගොතමී ථෙරීති පඤ්‌ඤායි. සා එකදිවසං උපොසථාගාරෙ වාරං පත්‌වා දීපං ජාලෙත්‌වා නිසින්‌නා දීපජාලා උප්‌පජ්‌ජන්‌තියො ච භිජ්‌ජන්‌තියො ච දිස්‌වා ‘‘එවමෙව ඉමෙ සත්‌තා උප්‌පජ්‌ජන්‌ති චෙව නිරුජ්‌ඣන්‌ති ච, නිබ්‌බානප්‌පත්‌තා එව න පඤ්‌ඤායන්‌තී’’ති ආරම්‌මණං අග්‌ගහෙසි. සත්‌ථා ගන්‌ධකුටියං නිසින්‌නොව ඔභාසං ඵරිත්‌වා තස්‌සා සම්‌මුඛෙ නිසීදිත්‌වා කථෙන්‌තො විය ‘‘එවමෙව, ගොතමි, ඉමෙ සත්‌තා දීපජාලා විය උප්‌පජ්‌ජන්‌ති චෙව නිරුජ්‌ඣන්‌ති ච, නිබ්‌බානප්‌පත්‌තා එව න පඤ්‌ඤායන්‌ති, එවං නිබ්‌බානං අපස්‌සන්‌තානං වස්‌සසතං ජීවනතො නිබ්‌බානං පස්‌සන්‌තස්‌ස ඛණමත්‌තම්‌පි ජීවිතං සෙය්‍යො’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Sā pana satthāraṃ pabbajjaṃ yāci, satthā taṃ bhikkhunīnaṃ santikaṃ pesetvā pabbājesi. Sā laddhūpasampadā kisāgotamī therīti paññāyi. Sā ekadivasaṃ uposathāgāre vāraṃ patvā dīpaṃ jāletvā nisinnā dīpajālā uppajjantiyo ca bhijjantiyo ca disvā ‘‘evameva ime sattā uppajjanti ceva nirujjhanti ca, nibbānappattā eva na paññāyantī’’ti ārammaṇaṃ aggahesi. Satthā gandhakuṭiyaṃ nisinnova obhāsaṃ pharitvā tassā sammukhe nisīditvā kathento viya ‘‘evameva, gotami, ime sattā dīpajālā viya uppajjanti ceva nirujjhanti ca, nibbānappattā eva na paññāyanti, evaṃ nibbānaṃ apassantānaṃ vassasataṃ jīvanato nibbānaṃ passantassa khaṇamattampi jīvitaṃ seyyo’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    114.

    114.

    ‘‘යො ච වස්‌සසතං ජීවෙ, අපස්‌සං අමතං පදං;

    ‘‘Yo ca vassasataṃ jīve, apassaṃ amataṃ padaṃ;

    එකාහං ජීවිතං සෙය්‍යො, පස්‌සතො අමතං පද’’න්‌ති.

    Ekāhaṃ jīvitaṃ seyyo, passato amataṃ pada’’nti.

    තත්‌ථ අමතං පදන්‌ති මරණවිරහිතකොට්‌ඨාසං, අමතමහානිබ්‌බානන්‌ති අත්‌ථො. සෙසං පුරිමසදිසමෙව.

    Tattha amataṃ padanti maraṇavirahitakoṭṭhāsaṃ, amatamahānibbānanti attho. Sesaṃ purimasadisameva.

    දෙසනාවසානෙ කිසාගොතමී යථානිසින්‌නාව සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තෙ පතිට්‌ඨහීති.

    Desanāvasāne kisāgotamī yathānisinnāva saha paṭisambhidāhi arahatte patiṭṭhahīti.

    කිසාගොතමීවත්‌ථු තෙරසමං.

    Kisāgotamīvatthu terasamaṃ.

    14. බහුපුත්‌තිකත්‌ථෙරීවත්‌ථු

    14. Bahuputtikattherīvatthu

    යො ච වස්‌සසතං ජීවෙති ඉමං ධම්‌මදෙසනං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො බහුපුත්‌තිකං ථෙරිං ආරබ්‌භ කථෙසි.

    Yoca vassasataṃ jīveti imaṃ dhammadesanaṃ satthā jetavane viharanto bahuputtikaṃ theriṃ ārabbha kathesi.

    සාවත්‌ථියං කිරෙකස්‌මිං කුලෙ සත්‌ත පුත්‌තා සත්‌ත ච ධීතරො අහෙසුං. තෙ සබ්‌බෙපි වයප්‌පත්‌තා ගෙහෙ පතිට්‌ඨහිත්‌වා අත්‌තනො ධම්‌මතාය සුඛප්‌පත්‌තා අහෙසුං. තෙසං අපරෙන සමයෙන පිතා කාලමකාසි. මහාඋපාසිකා සාමිකෙ නට්‌ඨෙපි න තාව කුටුම්‌බං විභජති. අථ නං පුත්‌තා ආහංසු – ‘‘අම්‌ම, අම්‌හාකං පිතරි නට්‌ඨෙ තුය්‌හං කො අත්‌ථො කුටුම්‌බෙන, කිං මයං තං උපට්‌ඨාතුං න සක්‌කොමා’’ති. සා තෙසං කථං සුත්‌වා තුණ්‌හී හුත්‌වා පුනප්‌පුනං තෙහි වුච්‌චමානා ‘‘පුත්‌තා මං පටිජග්‌ගිස්‌සන්‌ති, කිං මෙ විසුං කුටුම්‌බෙනා’’ති සබ්‌බං සාපතෙය්‍යං මජ්‌ඣෙ භින්‌දිත්‌වා අදාසි. අථ නං කතිපාහච්‌චයෙන ජෙට්‌ඨපුත්‌තස්‌ස භරියා ‘‘අහො අම්‌හාකං, අය්‍යා, ‘ජෙට්‌ඨපුත්‌තො මෙ’ති ද්‌වෙ කොට්‌ඨාසෙ දත්‌වා විය ඉමමෙව ගෙහං ආගච්‌ඡතී’’ති ආහ. සෙසපුත්‌තානං භරියාපි එවමෙව වදිංසු. ජෙට්‌ඨධීතරං ආදිං කත්‌වා තාසං ගෙහං ගතකාලෙපි නං එවමෙව වදිංසු. සා අවමානප්‌පත්‌තා හුත්‌වා ‘‘කිං ඉමෙසං සන්‌තිකෙ වුට්‌ඨෙන, භික්‌ඛුනී හුත්‌වා ජීවිස්‌සාමී’’ති භික්‌ඛුනීඋපස්‌සයං ගන්‌ත්‌වා පබ්‌බජ්‌ජං යාචි. තා නං පබ්‌බාජෙසුං. සා ලද්‌ධූපසම්‌පදා හුත්‌වා බහුපුත්‌තිකත්‌ථෙරීති පඤ්‌ඤායි. සා ‘‘අහං මහල්‌ලකකාලෙ පබ්‌බජිතා, අප්‌පමත්‌තාය මෙ භවිතබ්‌බ’’න්‌ති භික්‌ඛුනීනං වත්‌තපටිවත්‌තං කරොන්‌තී ‘‘සබ්‌බරත්‌තිං සමණධම්‌මං කරිස්‌සාමී’’ති හෙට්‌ඨාපාසාදෙ එකං ථම්‌භං හත්‌ථෙන ගහෙත්‌වා තං ආවිඤ්‌ඡමානාව සමණධම්‌මං කරොති, චඞ්‌කමමානාපි ‘‘අන්‌ධකාරට්‌ඨානෙ මෙ රුක්‌ඛෙ වා කත්‌ථචි වා සීසං පටිහඤ්‌ඤෙය්‍යා’’ති තං රුක්‌ඛං හත්‌ථෙන ගහෙත්‌වා තං ආවිඤ්‌ඡමානාව සමණධම්‌මං කරොති, ‘‘සත්‌ථාරා දෙසිතධම්‌මමෙව කරිස්‌සාමී’’ති ධම්‌මං ආවජ්‌ජෙත්‌වා ධම්‌මං අනුස්‌සරමානාව සමණධම්‌මං කරොති. අථ සත්‌ථා ගන්‌ධකුටියං නිසින්‌නොව ඔභාසං ඵරිත්‌වා සම්‌මුඛෙ නිසින්‌නො විය තාය සද්‌ධිං කථෙන්‌තො ‘‘බහුපුත්‌තිකෙ මයා දෙසිතං ධම්‌මං අනාවජ්‌ජෙන්‌තස්‌ස අපස්‌සන්‌තස්‌ස වස්‌සසතං ජීවනතො මයා දෙසිතං ධම්‌මං පස්‌සන්‌තස්‌ස මුහුත්‌තම්‌පි ජීවිතං සෙය්‍යො’’ති වත්‌වා අනුසන්‌ධිං ඝටෙත්‌වා ධම්‌මං දෙසෙන්‌තො ඉමං ගාථමාහ –

    Sāvatthiyaṃ kirekasmiṃ kule satta puttā satta ca dhītaro ahesuṃ. Te sabbepi vayappattā gehe patiṭṭhahitvā attano dhammatāya sukhappattā ahesuṃ. Tesaṃ aparena samayena pitā kālamakāsi. Mahāupāsikā sāmike naṭṭhepi na tāva kuṭumbaṃ vibhajati. Atha naṃ puttā āhaṃsu – ‘‘amma, amhākaṃ pitari naṭṭhe tuyhaṃ ko attho kuṭumbena, kiṃ mayaṃ taṃ upaṭṭhātuṃ na sakkomā’’ti. Sā tesaṃ kathaṃ sutvā tuṇhī hutvā punappunaṃ tehi vuccamānā ‘‘puttā maṃ paṭijaggissanti, kiṃ me visuṃ kuṭumbenā’’ti sabbaṃ sāpateyyaṃ majjhe bhinditvā adāsi. Atha naṃ katipāhaccayena jeṭṭhaputtassa bhariyā ‘‘aho amhākaṃ, ayyā, ‘jeṭṭhaputto me’ti dve koṭṭhāse datvā viya imameva gehaṃ āgacchatī’’ti āha. Sesaputtānaṃ bhariyāpi evameva vadiṃsu. Jeṭṭhadhītaraṃ ādiṃ katvā tāsaṃ gehaṃ gatakālepi naṃ evameva vadiṃsu. Sā avamānappattā hutvā ‘‘kiṃ imesaṃ santike vuṭṭhena, bhikkhunī hutvā jīvissāmī’’ti bhikkhunīupassayaṃ gantvā pabbajjaṃ yāci. Tā naṃ pabbājesuṃ. Sā laddhūpasampadā hutvā bahuputtikattherīti paññāyi. Sā ‘‘ahaṃ mahallakakāle pabbajitā, appamattāya me bhavitabba’’nti bhikkhunīnaṃ vattapaṭivattaṃ karontī ‘‘sabbarattiṃ samaṇadhammaṃ karissāmī’’ti heṭṭhāpāsāde ekaṃ thambhaṃ hatthena gahetvā taṃ āviñchamānāva samaṇadhammaṃ karoti, caṅkamamānāpi ‘‘andhakāraṭṭhāne me rukkhe vā katthaci vā sīsaṃ paṭihaññeyyā’’ti taṃ rukkhaṃ hatthena gahetvā taṃ āviñchamānāva samaṇadhammaṃ karoti, ‘‘satthārā desitadhammameva karissāmī’’ti dhammaṃ āvajjetvā dhammaṃ anussaramānāva samaṇadhammaṃ karoti. Atha satthā gandhakuṭiyaṃ nisinnova obhāsaṃ pharitvā sammukhe nisinno viya tāya saddhiṃ kathento ‘‘bahuputtike mayā desitaṃ dhammaṃ anāvajjentassa apassantassa vassasataṃ jīvanato mayā desitaṃ dhammaṃ passantassa muhuttampi jīvitaṃ seyyo’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā dhammaṃ desento imaṃ gāthamāha –

    115.

    115.

    ‘‘යො ච වස්‌සසතං ජීවෙ, අපස්‌සං ධම්‌මමුත්‌තමං;

    ‘‘Yo ca vassasataṃ jīve, apassaṃ dhammamuttamaṃ;

    එකාහං ජීවිතං සෙය්‍යො, පස්‌සතො ධම්‌මමුත්‌තම’’න්‌ති.

    Ekāhaṃ jīvitaṃ seyyo, passato dhammamuttama’’nti.

    තත්‌ථ ධම්‌මමුත්‌තමන්‌ති නවවිධං ලොකුත්‌තරධම්‌මං. සො හි උත්‌තමො ධම්‌මො නාම. යො හි තං න පස්‌සති, තස්‌ස වස්‌සසතම්‌පි ජීවනතො තං ධම්‌මං පස්‌සන්‌තස්‌ස පටිවිජ්‌ඣන්‌තස්‌ස එකාහම්‌පි එකක්‌ඛණම්‌පි ජීවිතං සෙය්‍යොති.

    Tattha dhammamuttamanti navavidhaṃ lokuttaradhammaṃ. So hi uttamo dhammo nāma. Yo hi taṃ na passati, tassa vassasatampi jīvanato taṃ dhammaṃ passantassa paṭivijjhantassa ekāhampi ekakkhaṇampi jīvitaṃ seyyoti.

    ගාථාපරියොසානෙ බහුපුත්‌තිකත්‌ථෙරී සහ පටිසම්‌භිදාහි අරහත්‌තෙ පතිට්‌ඨහීති.

    Gāthāpariyosāne bahuputtikattherī saha paṭisambhidāhi arahatte patiṭṭhahīti.

    බහුපුත්‌තිකත්‌ථෙරීවත්‌ථු චුද්‌දසමං.

    Bahuputtikattherīvatthu cuddasamaṃ.

    සහස්‌සවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Sahassavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    අට්‌ඨමො වග්‌ගො.

    Aṭṭhamo vaggo.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ධම්‌මපදපාළි • Dhammapadapāḷi / 8. සහස්‌සවග්‌ගො • 8. Sahassavaggo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact