Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    5. සාමඤ්‌ඤකානිත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    5. Sāmaññakānittheragāthāvaṇṇanā

    සුඛං සුඛත්‌ථොති ආයස්‌මතො සාමඤ්‌ඤකානිත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? සො කිර පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො හුත්‌වා තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ කුසලං උපචිනන්‌තො ඉතො එකනවුතෙ කප්‌පෙ විපස්‌සිස්‌ස භගවතො කාලෙ මනුස්‌සයොනියං නිබ්‌බත්‌තො විපස්‌සිං භගවන්‌තං දිස්‌වා පසන්‌නමානසො එකං මඤ්‌චං අදාසි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ අඤ්‌ඤතරස්‌ස පරිබ්‌බාජකස්‌ස පුත්‌තො හුත්‌වා නිබ්‌බත්‌ති. සාමඤ්‌ඤකානීතිස්‌ස නාමං අහොසි. සො විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො සත්‌ථු යමකපාටිහාරියං දිස්‌වා පසන්‌නමානසො සාසනෙ පබ්‌බජිත්‌වා චරියානුකූලං කම්‌මට්‌ඨානං ගහෙත්‌වා ඣානං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා ඣානං පාදකං කත්‌වා විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.36.30-33) –

    Sukhaṃsukhatthoti āyasmato sāmaññakānittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro hutvā tattha tattha bhave kusalaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle manussayoniyaṃ nibbatto vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso ekaṃ mañcaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aññatarassa paribbājakassa putto hutvā nibbatti. Sāmaññakānītissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā pasannamānaso sāsane pabbajitvā cariyānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā jhānaṃ nibbattetvā jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.36.30-33) –

    ‘‘විපස්‌සිනො භගවතො, ලොකජෙට්‌ඨස්‌ස තාදිනො;

    ‘‘Vipassino bhagavato, lokajeṭṭhassa tādino;

    එකං මඤ්‌චං මයා දින්‌නං, පසන්‌නෙන සපාණිනා.

    Ekaṃ mañcaṃ mayā dinnaṃ, pasannena sapāṇinā.

    ‘‘හත්‌ථියානං අස්‌සයානං, දිබ්‌බයානං සමජ්‌ඣගං;

    ‘‘Hatthiyānaṃ assayānaṃ, dibbayānaṃ samajjhagaṃ;

    තෙන මඤ්‌චක දානෙන, පත්‌තොම්‌හි ආසවක්‌ඛයං.

    Tena mañcaka dānena, pattomhi āsavakkhayaṃ.

    ‘‘එකනවුතිතො කප්‌පෙ, යං මඤ්‌චමදදිං තදා;

    ‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ mañcamadadiṃ tadā;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, මඤ්‌චදානස්‌සිදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, mañcadānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ථෙරස්‌ස පන ගිහිසහායකො කාතියානො නාම පරිබ්‌බාජකො බුද්‌ධුප්‌පාදතො පට්‌ඨාය තිත්‌ථියානං හතලාභසක්‌කාරතාය ඝාසච්‌ඡාදනමත්‌තම්‌පි අලභන්‌තො ආජීවකාපකතො ථෙරං උපසඞ්‌කමිත්‌වා ‘‘තුම්‌හෙ සාකියපුත්‌තියා නාම මහාලාභග්‌ගයසග්‌ගප්‌පත්‌තා සුඛෙන ජීවථ, මයං පන දුක්‌ඛිතා කිච්‌ඡජීවිකා, කථං නු ඛො පටිපජ්‌ජමානස්‌ස දිට්‌ඨධම්‌මිකඤ්‌චෙව සම්‌පරායිකඤ්‌ච සුඛං සම්‌පජ්‌ජතී’’ති පුච්‌ඡි. අථස්‌ස ථෙරො ‘‘නිප්‌පරියායතො සුඛං නාම ලොකුත්‌තරසුඛමෙව, තඤ්‌ච තදනුරූපං පටිපත්‌තිං පටිපජ්‌ජන්‌තස්‌සෙවා’’ති අත්‌තනා තස්‌ස අධිගතභාවං පරියායෙන විභාවෙන්‌තො ‘‘සුඛං සුඛත්‌ථො ලභතෙ තදාචර’’න්‌ති ගාථං අභාසි.

    Therassa pana gihisahāyako kātiyāno nāma paribbājako buddhuppādato paṭṭhāya titthiyānaṃ hatalābhasakkāratāya ghāsacchādanamattampi alabhanto ājīvakāpakato theraṃ upasaṅkamitvā ‘‘tumhe sākiyaputtiyā nāma mahālābhaggayasaggappattā sukhena jīvatha, mayaṃ pana dukkhitā kicchajīvikā, kathaṃ nu kho paṭipajjamānassa diṭṭhadhammikañceva samparāyikañca sukhaṃ sampajjatī’’ti pucchi. Athassa thero ‘‘nippariyāyato sukhaṃ nāma lokuttarasukhameva, tañca tadanurūpaṃ paṭipattiṃ paṭipajjantassevā’’ti attanā tassa adhigatabhāvaṃ pariyāyena vibhāvento ‘‘sukhaṃ sukhattho labhate tadācara’’nti gāthaṃ abhāsi.

    35. තත්‌ථ සුඛන්‌ති නිරාමිසං සුඛං ඉධාධිප්‌පෙතං. තඤ්‌ච ඵලසමාපත්‌ති චෙව නිබ්‌බානඤ්‌ච. තථා හි ‘‘අයං සමාධි පච්‌චුප්‌පන්‌නසුඛො චෙව ආයතිඤ්‌ච සුඛවිපාකො’’ (දී. නි. 3.355; අ. නි. 5.27; විභ. 804) ‘‘නිබ්‌බානං පරමං සුඛ’’න්‌ති (ධ. ප. 203-204) ච වුත්‌තං. සුඛත්‌ථොති සුඛප්‌පයොජනො, යථාවුත්‌තෙන සුඛෙන අත්‌ථිකො. ලභතෙති පාපුණාති, අත්‌ථිකස්‌සෙවෙදං සුඛං, න ඉතරස්‌ස. කො පන අත්‌ථිකොති ආහ ‘‘තදාචර’’න්‌ති තදත්‌ථං ආචරන්‌තො, යාය පටිපත්‌තියා තං පටිපත්‌තිං පටිපජ්‌ජන්‌තොති අත්‌ථො. න කෙවලං තදාචරං සුඛමෙව ලභතෙ, අථ ඛො කිත්‌තිඤ්‌ච පප්‌පොති ‘‘ඉතිපි සීලවා සුපරිසුද්‌ධකායවචීකම්‌මන්‌තො සුපරිසුද්‌ධාජීවො ඣායී ඣානයුත්‌තො’’තිආදිනා කිත්‌තිං පරම්‌මුඛා පත්‌ථටයසතං පාපුණාති. යසස්‌ස වඩ්‌ඪතීති සම්‌මුඛෙ ගුණාභිත්‌ථවසඞ්‌ඛාතො පරිවාරසම්‌පදාසඞ්‌ඛාතො ච යසො අස්‌ස පරිබ්‍රූහති. ඉදානි ‘‘තදාචර’’න්‌ති සාමඤ්‌ඤතො වුත්‌තමත්‌ථං සරූපතො දස්‌සෙන්‌තො – ‘‘යො අරියමට්‌ඨඞ්‌ගිකමඤ්‌ජසං උජුං, භාවෙති මග්‌ගං අමතස්‌ස පත්‌තියා’’ති ආහ. තස්‌සත්‌ථො යො පුග්‌ගලො කිලෙසෙහි ආරකත්‌තා පරිසුද්‌ධට්‌ඨෙන පටිපජ්‌ජන්‌තානං අරියභාවකරණට්‌ඨෙන අරියං, සම්‌මාදිට්‌ඨිආදිඅට්‌ඨඞ්‌ගසමුදායතාය අට්‌ඨඞ්‌ගිකං, අන්‌තද්‌වයරහිතමජ්‌ඣිමපටිපත්‌තිභාවතො අකුටිලට්‌ඨෙන අඤ්‌ජසං, කායවඞ්‌කාදිප්‌පහානතො උජුං, නිබ්‌බානත්‌ථිකෙහි මග්‌ගනියට්‌ඨෙන කිලෙසෙ මාරෙන්‌තො ගමනට්‌ඨෙන ච ‘‘මග්‌ග’’න්‌ති ලද්‌ධනාමං දුක්‌ඛනිරොධගාමිනිපටිපදං අමතස්‌ස අසඞ්‌ඛතාය ධාතුයා පත්‌තියා අධිගමාය භාවෙති අත්‌තනො සන්‌තානෙ උප්‌පාදෙති වඩ්‌ඪෙති ච, සො නිප්‌පරියායෙන ‘‘සුඛත්‌ථො තදාචර’’න්‌ති වුච්‌චති, තස්‌මා යථාවුත්‌තං සුඛං ලභති. තං සුත්‌වා පරිබ්‌බාජකො පසන්‌නමානසො පබ්‌බජිත්‌වා සම්‌මා පටිපජ්‌ජන්‌තො නචිරස්‌සෙව විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි. ඉදමෙව ථෙරස්‌ස අඤ්‌ඤාබ්‍යාකරණං අහොසි.

    35. Tattha sukhanti nirāmisaṃ sukhaṃ idhādhippetaṃ. Tañca phalasamāpatti ceva nibbānañca. Tathā hi ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ (dī. ni. 3.355; a. ni. 5.27; vibha. 804) ‘‘nibbānaṃ paramaṃ sukha’’nti (dha. pa. 203-204) ca vuttaṃ. Sukhatthoti sukhappayojano, yathāvuttena sukhena atthiko. Labhateti pāpuṇāti, atthikassevedaṃ sukhaṃ, na itarassa. Ko pana atthikoti āha ‘‘tadācara’’nti tadatthaṃ ācaranto, yāya paṭipattiyā taṃ paṭipattiṃ paṭipajjantoti attho. Na kevalaṃ tadācaraṃ sukhameva labhate, atha kho kittiñca pappoti ‘‘itipi sīlavā suparisuddhakāyavacīkammanto suparisuddhājīvo jhāyī jhānayutto’’tiādinā kittiṃ parammukhā patthaṭayasataṃ pāpuṇāti. Yasassa vaḍḍhatīti sammukhe guṇābhitthavasaṅkhāto parivārasampadāsaṅkhāto ca yaso assa paribrūhati. Idāni ‘‘tadācara’’nti sāmaññato vuttamatthaṃ sarūpato dassento – ‘‘yo ariyamaṭṭhaṅgikamañjasaṃ ujuṃ, bhāveti maggaṃ amatassa pattiyā’’ti āha. Tassattho yo puggalo kilesehi ārakattā parisuddhaṭṭhena paṭipajjantānaṃ ariyabhāvakaraṇaṭṭhena ariyaṃ, sammādiṭṭhiādiaṭṭhaṅgasamudāyatāya aṭṭhaṅgikaṃ, antadvayarahitamajjhimapaṭipattibhāvato akuṭilaṭṭhena añjasaṃ, kāyavaṅkādippahānato ujuṃ, nibbānatthikehi magganiyaṭṭhena kilese mārento gamanaṭṭhena ca ‘‘magga’’nti laddhanāmaṃ dukkhanirodhagāminipaṭipadaṃ amatassa asaṅkhatāya dhātuyā pattiyā adhigamāya bhāveti attano santāne uppādeti vaḍḍheti ca, so nippariyāyena ‘‘sukhattho tadācara’’nti vuccati, tasmā yathāvuttaṃ sukhaṃ labhati. Taṃ sutvā paribbājako pasannamānaso pabbajitvā sammā paṭipajjanto nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Idameva therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.

    සාමඤ්‌ඤකානිත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Sāmaññakānittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 5. සාමඤ්‌ඤකානිත්‌ථෙරගාථා • 5. Sāmaññakānittheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact