| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විනයවිනිච්‌ඡය-ටීකා • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
සඞ්‌ඝාදිසෙසකථාවණ්‌ණනා
Saṅghādisesakathāvaṇṇanā
2011. එවං භික්‌ඛුනිවිභඞ්‌ගෙ ආගතං පාරාජිකවිනිච්‌ඡයං වත්‌වා ඉදානි තදනන්‌තරුද්‌දිට්‌ඨං සඞ්‌ඝාදිසෙසවිනිච්‌ඡයං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘යා පන භික්‌ඛුනී’’තිආදි. උස්‌සයවාදාති කොධුස්‌සයමානුස්‌සයවසෙන විවදමානා. තතොයෙව අට්‌ටං කරොති සීලෙනාති අට්‌ටකාරී. එත්‌ථ ච ‘‘අට්‌ටො’’ති වොහාරිකවිනිච්‌ඡයො වුච්‌චති, යං පබ්‌බජිතා ‘‘අධිකරණ’’න්‌තිපි වදන්‌ති. සබ්‌බත්‌ථ වත්‌තබ්‌බෙ මුඛමස්‌සා අත්‌ථීති මුඛරී, බහුභාණීති අත්‌ථො. යෙන කෙනචි නරෙන සද්‌ධින්‌ති ‘‘ගහපතිනා වා ගහපතිපුත්‌තෙන වා’’තිආදිනා (පාචි. 679) දස්‌සිතෙන යෙන කෙනචි මනුස්‌සෙන සද්‌ධිං. ඉධාති ඉමස්‌මිං සාසනෙ. කිරාති පදපූරණෙ, අනුස්‌සවනෙ වා.
2011. Evaṃ bhikkhunivibhaṅge āgataṃ pārājikavinicchayaṃ vatvā idāni tadanantaruddiṭṭhaṃ saṅghādisesavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘yā pana bhikkhunī’’tiādi. Ussayavādāti kodhussayamānussayavasena vivadamānā. Tatoyeva aṭṭaṃ karoti sīlenāti aṭṭakārī. Ettha ca ‘‘aṭṭo’’ti vohārikavinicchayo vuccati, yaṃ pabbajitā ‘‘adhikaraṇa’’ntipi vadanti. Sabbattha vattabbe mukhamassā atthīti mukharī, bahubhāṇīti attho. Yena kenaci narena saddhinti ‘‘gahapatinā vā gahapatiputtena vā’’tiādinā (pāci. 679) dassitena yena kenaci manussena saddhiṃ. Idhāti imasmiṃ sāsane. Kirāti padapūraṇe, anussavane vā.
2012. සක්‌ඛිං වාති පච්‌චක්‌ඛතො ජානනකං වා. අට්‌ටං කාතුං ගච්‌ඡන්‌තියා පදෙ පදෙ තථා දුක්‌කටන්‌ති යොජනා.
2012.Sakkhiṃvāti paccakkhato jānanakaṃ vā. Aṭṭaṃ kātuṃ gacchantiyā pade pade tathā dukkaṭanti yojanā.
2013. වොහාරිකෙති විනිච්‌ඡයාමච්‌චෙ.
2013.Vohāriketi vinicchayāmacce.
2014. අනන්‌තරන්‌ති තස්‌ස වචනානන්‌තරං.
2014.Anantaranti tassa vacanānantaraṃ.
2015. ඉතරොති අට්‌ටකාරකො. පුබ්‌බසදිසොව විනිච්‌ඡයොති පඨමාරොචනෙ දුක්‌කටං, දුතියාරොචනෙ ථුල්‌ලච්‌චයන්‌ති වුත්‌තං හොති.
2015.Itaroti aṭṭakārako. Pubbasadisova vinicchayoti paṭhamārocane dukkaṭaṃ, dutiyārocane thullaccayanti vuttaṃ hoti.
2016. ‘‘තව, මමාපි ච කථං තුවමෙව ආරොචෙහී’’ති ඉතරෙන වුත්‌තා භික්‌ඛුනීති යොජනා. යථාකාමන්‌ති තස්‌සා ච අත්‌තනො ච වචනෙ යං පඨමං වත්‌තුමිච්‌ඡති, තං ඉච්‌ඡානුරූපං ආරොචෙතු.
2016. ‘‘Tava, mamāpi ca kathaṃ tuvameva ārocehī’’ti itarena vuttā bhikkhunīti yojanā. Yathākāmanti tassā ca attano ca vacane yaṃ paṭhamaṃ vattumicchati, taṃ icchānurūpaṃ ārocetu.
2018-9. උභින්‌නම්‌පි යථා තථා ආරොචිතකථං සුත්‌වාති යොජනා. යථා තථාති පුබ්‌බෙ වුත්‌තනයෙන කෙනචි පකාරෙන. තෙහීති වොහාරිකෙහි. අට්‌ටෙ පන ච නිට්‌ඨිතෙති අට්‌ටකාරකෙසු එකස්‌මිං පක්‌ඛෙ පරාජිතෙ. යථාහ ‘‘පරාජිතෙ අට්‌ටකාරකෙ අට්‌ටපරියොසානං නාම හොතී’’ති. අට්‌ටස්‌ස පරියොසානෙති එත්‌ථ ‘‘තස්‌සා’’ති සෙසො. තස්‌ස අට්‌ටස්‌ස පරියොසානෙති යොජනා.
2018-9. Ubhinnampi yathā tathā ārocitakathaṃ sutvāti yojanā. Yathā tathāti pubbe vuttanayena kenaci pakārena. Tehīti vohārikehi. Aṭṭe pana ca niṭṭhiteti aṭṭakārakesu ekasmiṃ pakkhe parājite. Yathāha ‘‘parājite aṭṭakārake aṭṭapariyosānaṃ nāma hotī’’ti. Aṭṭassa pariyosāneti ettha ‘‘tassā’’ti seso. Tassa aṭṭassa pariyosāneti yojanā.
2020-23. අනාපත්‌තිවිසයං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘දූතං වාපී’’තිආදි. පච්‌චත්‌ථිකමනුස්‌සෙහි දූතං වාපි පහිණිත්‌වා සයම්‌පි වා ආගන්‌ත්‌වා යා පන ආකඩ්‌ඪීයතීති යොජනා. අඤ්‌ඤෙහීති ගාමදාරකාදීහි අඤ්‌ඤෙහි. කිඤ්‌චි පරං අනොදිස්‌සාති යොජනා. ඉමිස්‌සා ඔදිස්‌ස වුත්‌තෙ තෙහි ගහිතදණ්‌ඩෙ තස්‌සා ච ගීවාති සූචිතං හොති. යා රක්‌ඛං යාචති , තත්‌ථ තස්‌මිං රක්‌ඛායාචනෙ තස්‌සා අනාපත්‌ති පකාසිතාති යොජනා. අඤ්‌ඤතො සුත්‌වාති යොජනා. උම්‌මත්‌තිකාදීනන්‌ති එත්‌ථ ආදි-සද්‌දෙන ආදිකම්‌මිකා ගහිතා.
2020-23. Anāpattivisayaṃ dassetumāha ‘‘dūtaṃ vāpī’’tiādi. Paccatthikamanussehi dūtaṃ vāpi pahiṇitvā sayampi vā āgantvā yā pana ākaḍḍhīyatīti yojanā. Aññehīti gāmadārakādīhi aññehi. Kiñci paraṃ anodissāti yojanā. Imissā odissa vutte tehi gahitadaṇḍe tassā ca gīvāti sūcitaṃ hoti. Yā rakkhaṃ yācati , tattha tasmiṃ rakkhāyācane tassā anāpatti pakāsitāti yojanā. Aññato sutvāti yojanā. Ummattikādīnanti ettha ādi-saddena ādikammikā gahitā.
සමුට්‌ඨානං කථිනෙන තුල්‍යන්‌ති යොජනා. සෙසං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘සකිරියං ඉද’’න්‌ති. ඉදං සික්‌ඛාපදං. කිරියාය සහ වත්‌තතීති සකිරියං අට්‌ටකරණෙන ආපජ්‌ජනතො. ‘‘සමුට්‌ඨාන’’න්‌ති ඉමිනා ච සමුට්‌ඨානාදිවිනිච්‌ඡයො උපලක්‌ඛිතොති දට්‌ඨබ්‌බො.
Samuṭṭhānaṃ kathinena tulyanti yojanā. Sesaṃ dassetumāha ‘‘sakiriyaṃ ida’’nti. Idaṃ sikkhāpadaṃ. Kiriyāya saha vattatīti sakiriyaṃ aṭṭakaraṇena āpajjanato. ‘‘Samuṭṭhāna’’nti iminā ca samuṭṭhānādivinicchayo upalakkhitoti daṭṭhabbo.
අට්‌ටකාරිකාකථාවණ්‌ණනා.
Aṭṭakārikākathāvaṇṇanā.
2024-5. ජානන්‌තීති ‘‘සාමං වා ජානාති, අඤ්‌ඤෙ වා තස්‌සා ආරොචෙන්‌තී’’ති (පාචි. 684) වුත්‌තනයෙන ජානන්‌තී. චොරින්‌ති යාය පඤ්‌චමාසග්‌ඝනකතො පට්‌ඨාය යං කිඤ්‌චි පරසන්‌තකං අවහරිතං, අයං චොරී නාම. වජ්‌ඣං විදිතන්‌ති ‘‘තෙන කම්‌මෙන වධාරහා අය’’න්‌ති එවං විදිතං. සඞ්‌ඝන්‌ති භික්‌ඛුනිසඞ්‌ඝං. අනපලොකෙත්‌වාති අනාපුච්‌ඡා. රාජානං වාති රඤ්‌ඤා අනුසාසිතබ්‌බට්‌ඨානෙ තං රාජානං වා. යථාහ ‘‘රාජා නාම යත්‌ථ රාජා අනුසාසති, රාජා අපලොකෙතබ්‌බො’’ති. ගණමෙව වාති ‘‘තුම්‌හෙව තත්‌ථ අනුසාසථා’’ති රාජූහි දින්‌නං ගාමනිගමමල්‌ලගණාදිකං ගණං වා. මල්‌ලගණං නාම පානීයට්‌ඨපනපොක්‌ඛරණිඛණනාදිපුඤ්‌ඤකම්‌මනියුත්‌තො ජනසමූහො. එතෙනෙව එවමෙව දින්‌නගාමවරා පූගා ච සෙනියො ච සඞ්‌ගහිතා. වුට්‌ඨාපෙය්‍යාති උපසම්‌පාදෙය්‍ය. කප්‌පන්‌ති ච වක්‌ඛමානලක්‌ඛණං කප්‌පං. සා චොරිවුට්‌ඨාපනන්‌ති සම්‌බන්‌ධො. උපජ්‌ඣායා හුත්‌වා යා චොරිං උපසම්‌පාදෙති, සා භික්‌ඛුනීති අත්‌ථො. උපජ්‌ඣායස්‌ස භික්‌ඛුස්‌ස දුක්‌කටං.
2024-5.Jānantīti ‘‘sāmaṃ vā jānāti, aññe vā tassā ārocentī’’ti (pāci. 684) vuttanayena jānantī. Corinti yāya pañcamāsagghanakato paṭṭhāya yaṃ kiñci parasantakaṃ avaharitaṃ, ayaṃ corī nāma. Vajjhaṃ viditanti ‘‘tena kammena vadhārahā aya’’nti evaṃ viditaṃ. Saṅghanti bhikkhunisaṅghaṃ. Anapaloketvāti anāpucchā. Rājānaṃ vāti raññā anusāsitabbaṭṭhāne taṃ rājānaṃ vā. Yathāha ‘‘rājā nāma yattha rājā anusāsati, rājā apaloketabbo’’ti. Gaṇameva vāti ‘‘tumheva tattha anusāsathā’’ti rājūhi dinnaṃ gāmanigamamallagaṇādikaṃ gaṇaṃ vā. Mallagaṇaṃ nāma pānīyaṭṭhapanapokkharaṇikhaṇanādipuññakammaniyutto janasamūho. Eteneva evameva dinnagāmavarā pūgā ca seniyo ca saṅgahitā. Vuṭṭhāpeyyāti upasampādeyya. Kappanti ca vakkhamānalakkhaṇaṃ kappaṃ. Sā corivuṭṭhāpananti sambandho. Upajjhāyā hutvā yā coriṃ upasampādeti, sā bhikkhunīti attho. Upajjhāyassa bhikkhussa dukkaṭaṃ.
2026. පඤ්‌චමාසග්‌ඝනන්‌ති එත්‌ථ පඤ්‌චමාසඤ්‌ච පඤ්‌චමාසග්‌ඝනකඤ්‌ච පඤ්‌චමාසග්‌ඝනන්‌ති එකදෙසසරූපෙකසෙසනයෙන පඤ්‌චමාසස්‌සාපි ගහණං. අතිරෙකග්‌ඝනං වාපීති එත්‌ථාපි එසෙව නයො.
2026.Pañcamāsagghananti ettha pañcamāsañca pañcamāsagghanakañca pañcamāsagghananti ekadesasarūpekasesanayena pañcamāsassāpi gahaṇaṃ. Atirekagghanaṃ vāpīti etthāpi eseva nayo.
2027. පබ්‌බජිතං පුබ්‌බං යාය සා පබ්‌බජිතපුබ්‌බා. වුත්‌තප්‌පකාරං චොරකම්‌මං කත්‌වාපි තිත්‌ථායතනාදීසු යා පඨමං පබ්‌බජිතාති අත්‌ථො.
2027. Pabbajitaṃ pubbaṃ yāya sā pabbajitapubbā. Vuttappakāraṃ corakammaṃ katvāpi titthāyatanādīsu yā paṭhamaṃ pabbajitāti attho.
2028-30. ඉදානි පුබ්‌බපයොගදුක්‌කටාදිආපත්‌තිවිභාගං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘වුට්‌ඨාපෙති ච යා චොරි’’න්‌තිආදි. ඉධ ‘‘උපජ්‌ඣායා හුත්‌වා’’ති සෙසො. ඉදං කප්‌පං ඨපෙත්‌වාති යොජනා. සීමං සම්‌මන්‌නති චාති අභිනවං සීමං සම්‌මන්‌නති, බන්‌ධතීති වුත්‌තං හොති. අස්‌සාති භවෙය්‍ය. ‘‘දුක්‌කට’’න්‌ති ඉමිනා ච ‘‘ථුල්‌ලච්‌චයං ද්‌වය’’න්‌ති ඉමිනා ච යොජෙතබ්‌බං.
2028-30. Idāni pubbapayogadukkaṭādiāpattivibhāgaṃ dassetumāha ‘‘vuṭṭhāpeti ca yā cori’’ntiādi. Idha ‘‘upajjhāyā hutvā’’ti seso. Idaṃ kappaṃ ṭhapetvāti yojanā. Sīmaṃ sammannati cāti abhinavaṃ sīmaṃ sammannati, bandhatīti vuttaṃ hoti. Assāti bhaveyya. ‘‘Dukkaṭa’’nti iminā ca ‘‘thullaccayaṃ dvaya’’nti iminā ca yojetabbaṃ.
කම්‌මන්‌තෙති උපසම්‌පදකම්‌මස්‌ස පරියොසානෙ, තතියාය කම්‌මවාචාය ය්‍යකාරප්‌පත්‌තායාති වුත්‌තං හොති.
Kammanteti upasampadakammassa pariyosāne, tatiyāya kammavācāya yyakārappattāyāti vuttaṃ hoti.
2031. අජානන්‌තීති චොරිං අජානන්‌තී. (ඉදං සික්‌ඛාපදං.)
2031.Ajānantīti coriṃ ajānantī. (Idaṃ sikkhāpadaṃ.)
2032. චොරිවුට්‌ඨාපනං නාමාති ඉදං සික්‌ඛාපදං චොරිවුට්‌ඨාපනසමුට්‌ඨානං නාම. වාචචිත්‌තතොති ඛණ්‌ඩසීමං අගන්‌ත්‌වා කරොන්‌තියා වාචාචිත්‌තෙහි. කායවාචාදිතො චෙවාති ගන්‌ත්‌වා කරොන්‌තියා කායවාචාචිත්‌තතො ච සමුට්‌ඨාති. යථාහ ‘‘කෙනචිදෙව කරණීයෙන පක්‌කන්‌තාසු භික්‌ඛුනීසු අගන්‌ත්‌වා ඛණ්‌ඩසීමං වා නදිං වා යථානිසින්‌නට්‌ඨානෙයෙව අත්‌තනො නිස්‌සිතකපරිසාය සද්‌ධිං වුට්‌ඨාපෙන්‌තියා වාචාචිත්‌තතො සමුට්‌ඨාති, ඛණ්‌ඩසීමං වා නදිං වා ගන්‌ත්‌වා වුට්‌ඨාපෙන්‌තියා කායවාචාචිත්‌තතො සමුට්‌ඨාතී’’ති (පාචි. අට්‌ඨ. 683). ක්‍රියාක්‍රියන්‌ති අනාපුච්‌ඡාවුට්‌ඨාපනවසෙන කිරියාකිරියං.
2032.Corivuṭṭhāpanaṃ nāmāti idaṃ sikkhāpadaṃ corivuṭṭhāpanasamuṭṭhānaṃ nāma. Vācacittatoti khaṇḍasīmaṃ agantvā karontiyā vācācittehi. Kāyavācādito cevāti gantvā karontiyā kāyavācācittato ca samuṭṭhāti. Yathāha ‘‘kenacideva karaṇīyena pakkantāsu bhikkhunīsu agantvā khaṇḍasīmaṃ vā nadiṃ vā yathānisinnaṭṭhāneyeva attano nissitakaparisāya saddhiṃ vuṭṭhāpentiyā vācācittato samuṭṭhāti, khaṇḍasīmaṃ vā nadiṃ vā gantvā vuṭṭhāpentiyā kāyavācācittato samuṭṭhātī’’ti (pāci. aṭṭha. 683). Kriyākriyanti anāpucchāvuṭṭhāpanavasena kiriyākiriyaṃ.
චොරිවුට්‌ඨාපනකථාවණ්‌ණනා.
Corivuṭṭhāpanakathāvaṇṇanā.
2033-4. ගාමන්‌තරන්‌ති අඤ්‌ඤං ගාමං. යා එකා සචෙ ගච්‌ඡෙය්‍යාති සම්‌බන්‌ධො. නදීපාරන්‌ති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. නදියා පාරං නදීපාරං. ‘‘එකා වා’’ති උපරිපි යොජෙතබ්‌බං. ඔහීයෙය්‍යාති විනා භවෙය්‍ය. ඉධ ‘‘අරඤ්‌ඤෙ’’ති සෙසො. අරඤ්‌ඤලක්‌ඛණං ‘‘ඉන්‌දඛීල’’ඉච්‌චාදිනා වක්‌ඛති. ‘‘එකා වා රත්‌තිං විප්‌පවසෙය්‍ය, එකා වා ගණම්‌හා ඔහීයෙය්‍යා’’ති සික්‌ඛාපදක්‌කමො, එවං සන්‌තෙපි ගාථාබන්‌ධවසෙන ‘‘රත්‌තිං විප්‌පවසෙය්‍යා’’ති අන්‌තෙ වුත්‌තං . තෙනෙව විභාගවිනිච්‌ඡයෙ දෙසනාරුළ්‌හක්‌කමෙනෙව ‘‘පුරෙරුණොදයායෙවා’’තිආදිං වක්‌ඛති. සා පඨමාපත්‌තිකං ගරුකං ධම්‌මං ආපන්‌නා සියාති යොජනා. පඨමං ආපත්‌ති එතස්‌සාති පඨමාපත්‌තිකො, වීතික්‌කමක්‌ඛණෙයෙව ආපජ්‌ජිතබ්‌බොති අත්‌ථො. ‘‘ගරුකං ධම්‌ම’’න්‌ති ඉමිනා සම්‌බන්‌ධො. සකගාමා නික්‌ඛමන්‌තියාති භික්‌ඛුනියා අත්‌තනො වසනගාමතො නික්‌ඛමන්‌තියා.
2033-4.Gāmantaranti aññaṃ gāmaṃ. Yā ekā sace gaccheyyāti sambandho. Nadīpāranti etthāpi eseva nayo. Nadiyā pāraṃ nadīpāraṃ. ‘‘Ekā vā’’ti uparipi yojetabbaṃ. Ohīyeyyāti vinā bhaveyya. Idha ‘‘araññe’’ti seso. Araññalakkhaṇaṃ ‘‘indakhīla’’iccādinā vakkhati. ‘‘Ekā vā rattiṃ vippavaseyya, ekā vā gaṇamhā ohīyeyyā’’ti sikkhāpadakkamo, evaṃ santepi gāthābandhavasena ‘‘rattiṃ vippavaseyyā’’ti ante vuttaṃ . Teneva vibhāgavinicchaye desanāruḷhakkameneva ‘‘pureruṇodayāyevā’’tiādiṃ vakkhati. Sā paṭhamāpattikaṃ garukaṃ dhammaṃ āpannā siyāti yojanā. Paṭhamaṃ āpatti etassāti paṭhamāpattiko, vītikkamakkhaṇeyeva āpajjitabboti attho. ‘‘Garukaṃ dhamma’’nti iminā sambandho. Sakagāmā nikkhamantiyāti bhikkhuniyā attano vasanagāmato nikkhamantiyā.
2035. තතො සකගාමතො.
2035.Tato sakagāmato.
2036-7. එකෙන පදවාරෙන ඉතරස්‌ස ගාමස්‌ස පරික්‌ඛෙපෙ අතික්‌කන්‌තෙ, උපචාරොක්‌කමෙ වා ථුල්‌ලච්‌චයන්‌ති යොජනා. අතික්‌කන්‌තෙ ඔක්‌කන්‌තෙති එත්‌ථ ‘‘පරික්‌ඛෙපෙ උපචාරෙ’’ති අධිකාරතො ලබ්‌භති.
2036-7. Ekena padavārena itarassa gāmassa parikkhepe atikkante, upacārokkame vā thullaccayanti yojanā. Atikkante okkanteti ettha ‘‘parikkhepe upacāre’’ti adhikārato labbhati.
2038-9. නික්‌ඛමිත්‌වාති අත්‌තනො පවිට්‌ඨගාමතො නික්‌ඛමිත්‌වා. අයමෙව නයොති ‘‘එකෙන පදවාරෙන ථුල්‌ලච්‌චයං, දුතියෙන ගරුකාපත්‌තී’’ති අයං නයො.
2038-9.Nikkhamitvāti attano paviṭṭhagāmato nikkhamitvā. Ayameva nayoti ‘‘ekena padavārena thullaccayaṃ, dutiyena garukāpattī’’ti ayaṃ nayo.
වතිච්‌ඡිද්‌දෙන වා ඛණ්‌ඩපාකාරෙන වාති යොජනා. ‘‘තථා’’ති ඉමිනා ‘‘පාකාරෙනා’’ති එත්‌ථාපි වා-සද්‌දස්‌ස සම්‌බන්‌ධනීයතං දස්‌සෙති. ‘‘භික්‌ඛුවිහාරස්‌ස භූමි තාසමකප්‌පියා’’ති වක්‌ඛමානත්‌තා විහාරස්‌ස භූමින්‌ති භික්‌ඛුනිවිහාරභූමි ගහිතා. ‘‘කප්‌පියන්‌ති පවිට්‌ඨත්‌තා’’ති ඉමිනා වක්‌ඛමානස්‌ස කාරණං දස්‌සෙති. කොචි දොසොති ථුල්‌ලච්‌චයසඞ්‌ඝාදිසෙසො වුච්‌චමානො යො කොචි දොසො.
Vaticchiddena vā khaṇḍapākārena vāti yojanā. ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘pākārenā’’ti etthāpi vā-saddassa sambandhanīyataṃ dasseti. ‘‘Bhikkhuvihārassa bhūmi tāsamakappiyā’’ti vakkhamānattā vihārassa bhūminti bhikkhunivihārabhūmi gahitā. ‘‘Kappiyanti paviṭṭhattā’’ti iminā vakkhamānassa kāraṇaṃ dasseti. Koci dosoti thullaccayasaṅghādiseso vuccamāno yo koci doso.
2040. තාසන්‌ති භික්‌ඛුනීනං. ‘‘අකප්‌පියා’’ති ඉමිනා තත්‌ථාපි පවිට්‌ඨාය ගාමන්‌තරපච්‌චයා ආපත්‌තිසම්‌භවමාහ.
2040.Tāsanti bhikkhunīnaṃ. ‘‘Akappiyā’’ti iminā tatthāpi paviṭṭhāya gāmantarapaccayā āpattisambhavamāha.
2041. ‘‘පඨමං පාදං අතික්‌කාමෙන්‌තියා’’ති (පාචි. 692) වුත්‌තත්‌තා ‘‘හත්‌ථි…පෙ.… අනාපත්‌ති සියාපත්‌ති, පදසා ගමනෙ පනා’’ති වුත්‌තං.
2041. ‘‘Paṭhamaṃ pādaṃ atikkāmentiyā’’ti (pāci. 692) vuttattā ‘‘hatthi…pe… anāpatti siyāpatti, padasā gamane panā’’ti vuttaṃ.
2042. ‘‘යං කිඤ්‌චි…පෙ.… ආපත්‌ති පවිසන්‌තියා’’ති වුත්‌තස්‌සෙවත්‌ථස්‌ස උපසංහාරත්‌තා න පුනරුත්‌තිදොසො.
2042.‘‘Yaṃ kiñci…pe… āpatti pavisantiyā’’ti vuttassevatthassa upasaṃhārattā na punaruttidoso.
2043-4. ලක්‌ඛණෙනුපපන්‌නායාති ‘‘නදී නාම තිමණ්‌ඩලං පටිච්‌ඡාදෙත්‌වා යත්‌ථ කත්‌ථචි උත්‌තරන්‌තියා භික්‌ඛුනියා අන්‌තරවාසකො තෙමියතී’’ති (පාචි. 692) වුත්‌තලක්‌ඛණෙන සමන්‌නාගතාය නදියා. යා පාරං තීරං ගච්‌ඡතීති යොජනා.
2043-4.Lakkhaṇenupapannāyāti ‘‘nadī nāma timaṇḍalaṃ paṭicchādetvā yattha katthaci uttarantiyā bhikkhuniyā antaravāsako temiyatī’’ti (pāci. 692) vuttalakkhaṇena samannāgatāya nadiyā. Yā pāraṃ tīraṃ gacchatīti yojanā.
පඨමං පාදං උද්‌ධරිත්‌වාන තීරෙ ඨපෙන්‌තියාති ‘‘ඉදානි පදවාරෙන අතික්‌කමතී’’ති වත්‌තබ්‌බකාලෙ පඨමං පාදං උක්‌ඛිපිත්‌වා පරතීරෙ ඨපෙන්‌තියා. ‘‘දුතියපාදුද්‌ධාරෙ සඞ්‌ඝාදිසෙසො’’ති (පාචි. අට්‌ඨ. 692) අට්‌ඨකථාවචනතො ‘‘අතික්‌කමෙ’’ති ඉමිනා උද්‌ධාරො ගහිතො.
Paṭhamaṃ pādaṃ uddharitvāna tīre ṭhapentiyāti ‘‘idāni padavārena atikkamatī’’ti vattabbakāle paṭhamaṃ pādaṃ ukkhipitvā paratīre ṭhapentiyā. ‘‘Dutiyapāduddhāre saṅghādiseso’’ti (pāci. aṭṭha. 692) aṭṭhakathāvacanato ‘‘atikkame’’ti iminā uddhāro gahito.
2045. අන්‌තරනදියන්‌ති නදිවෙමජ්‌ඣෙ. භණ්‌ඩිත්‌වාති කලහං කත්‌වා. ඔරිමං තීරන්‌ති ආගතදිසාය තීරං. තථා පඨමෙ ථුල්‌ලච්‌චයං , දුතියෙ ගරු හොතීති අත්‌ථො. ඉමිනා සකලෙන වචනෙන ‘‘ඉතරිස්‌සා පන අයං පක්‌කන්‌තට්‌ඨානෙ ඨිතා හොති, තස්‌මා පරතීරං ගච්‌ඡන්‌තියාපි අනාපත්‌තී’’ති අට්‌ඨකථාපි උල්‌ලිඞ්‌ගිතා.
2045.Antaranadiyanti nadivemajjhe. Bhaṇḍitvāti kalahaṃ katvā. Orimaṃ tīranti āgatadisāya tīraṃ. Tathā paṭhame thullaccayaṃ , dutiye garu hotīti attho. Iminā sakalena vacanena ‘‘itarissā pana ayaṃ pakkantaṭṭhāne ṭhitā hoti, tasmā paratīraṃ gacchantiyāpi anāpattī’’ti aṭṭhakathāpi ulliṅgitā.
2046. රජ්‌ජුයාති වල්‌ලිආදිකාය යාය කායචි රජ්‌ජුයා.
2046.Rajjuyāti valliādikāya yāya kāyaci rajjuyā.
2047. පිවිතුන්‌ති එත්‌ථ ‘‘පානීය’’න්‌ති පකරණතො ලබ්‌භති. අවුත්‌තසමුච්‌චයත්‌ථෙන අපි-සද්‌දෙන භණ්‌ඩධොවනාදිං සඞ්‌ගණ්‌හාති. අථාති වාක්‍යාරම්‌භෙ නිපාතො. ‘‘නහානාදිකිච්‌චං සම්‌පාදෙත්‌වා ඔරිමමෙව තීරං ආගමිස්‌සාමී’’ති ආලයස්‌ස විජ්‌ජමානත්‌තා ආහ ‘‘වට්‌ටතී’’ති.
2047.Pivitunti ettha ‘‘pānīya’’nti pakaraṇato labbhati. Avuttasamuccayatthena api-saddena bhaṇḍadhovanādiṃ saṅgaṇhāti. Athāti vākyārambhe nipāto. ‘‘Nahānādikiccaṃ sampādetvā orimameva tīraṃ āgamissāmī’’ti ālayassa vijjamānattā āha ‘‘vaṭṭatī’’ti.
2048. පදසානදිං ඔතරිත්‌වානාති යොජනා. සෙතුං ආරොහිත්‌වා තථා පදසා උත්‌තරන්‌තියා අනාපත්‌තීති යොජනා.
2048. Padasānadiṃ otaritvānāti yojanā. Setuṃ ārohitvā tathā padasā uttarantiyā anāpattīti yojanā.
2049. ගන්‌ත්‌වානාති එත්‌ථ ‘‘නදි’’න්‌ති සෙසො. උත්‌තරණකාලෙ පදසා යාතීති යොජනා.
2049.Gantvānāti ettha ‘‘nadi’’nti seso. Uttaraṇakāle padasā yātīti yojanā.
2050. වෙගෙනාති එකෙනෙව වෙගෙන, අන්‌තරා අනිවත්‌තිත්‌වාති අත්‌ථො.
2050.Vegenāti ekeneva vegena, antarā anivattitvāti attho.
2051. ‘‘නිසීදිත්‌වා’’ති ඉදං ‘‘ඛන්‌ධෙ වා’’තිආදීහිපි යොජෙතබ්‌බං. ඛන්‌ධාදයො චෙත්‌ථ සභාගානමෙව ගහෙතබ්‌බා. හත්‌ථසඞ්‌ඝාතනෙ වාති උභොහි බද්‌ධහත්‌ථවලයෙ වා.
2051.‘‘Nisīditvā’’ti idaṃ ‘‘khandhe vā’’tiādīhipi yojetabbaṃ. Khandhādayo cettha sabhāgānameva gahetabbā. Hatthasaṅghātane vāti ubhohi baddhahatthavalaye vā.
2052-3. පාසන්‌ති හත්‌ථපාසං. ‘‘ආභොගං විනා’’ති ඉමිනා ‘‘ගමිස්‌සාමී’’ති ආභොගෙ කතෙ අජානන්‌තියා අරුණෙ උට්‌ඨිතෙපි අනාපත්‌තීති දීපිතං හොති. යථාහ ‘‘සචෙ සජ්‌ඣායං වා සවනං වා අඤ්‌ඤං වා කිඤ්‌චි කම්‌මං කුරුමානා ‘පුරෙඅරුණෙයෙව දුතියිකාය සන්‌තිකං ගමිස්‌සාමී’ති ආභොගං කරොති, අජානන්‌තියා එව චස්‌සා අරුණො උග්‌ගච්‌ඡති, අනාපත්‌තී’’ති (පාචි. අට්‌ඨ. 692). නානාගබ්‌භෙ වත්‌තබ්‌බමෙව නත්‌ථීති දස්‌සෙතුමාහ ‘‘එකගබ්‌භෙපි වා’’ති. එකගබ්‌භෙපි වා දුතියිකාය හත්‌ථපාසං අතික්‌කම්‌ම අරුණං උට්‌ඨපෙන්‌තියා භික්‌ඛුනියා ආපත්‌ති සියාති යොජනා.
2052-3.Pāsanti hatthapāsaṃ. ‘‘Ābhogaṃ vinā’’ti iminā ‘‘gamissāmī’’ti ābhoge kate ajānantiyā aruṇe uṭṭhitepi anāpattīti dīpitaṃ hoti. Yathāha ‘‘sace sajjhāyaṃ vā savanaṃ vā aññaṃ vā kiñci kammaṃ kurumānā ‘purearuṇeyeva dutiyikāya santikaṃ gamissāmī’ti ābhogaṃ karoti, ajānantiyā eva cassā aruṇo uggacchati, anāpattī’’ti (pāci. aṭṭha. 692). Nānāgabbhe vattabbameva natthīti dassetumāha ‘‘ekagabbhepi vā’’ti. Ekagabbhepi vā dutiyikāya hatthapāsaṃ atikkamma aruṇaṃ uṭṭhapentiyā bhikkhuniyā āpatti siyāti yojanā.
2054. දුතියාපාසන්‌ති දුතියිකාය හත්‌ථපාසං. ‘‘ගමිස්‌සාමී’’ති ආභොගං කත්‌වා ගච්‌ඡන්‌තියා සචෙ අරුණං උට්‌ඨෙති, න දොසොති යොජනා.
2054.Dutiyāpāsanti dutiyikāya hatthapāsaṃ. ‘‘Gamissāmī’’ti ābhogaṃ katvā gacchantiyā sace aruṇaṃ uṭṭheti, na dosoti yojanā.
2055-6. අඤ්‌ඤත්‌ථ පඤ්‌චධනුසතිකස්‌ස (පාරා. 654) පච්‌ඡිමස්‌ස ආරඤ්‌ඤකසෙනාසනස්‌ස වුත්‌තත්‌තා තතො නිවත්‌තෙතුමාහ ‘‘ඉන්‌දඛීලමතික්‌කම්‌මා’’තිආදි. එත්‌ථාති ඉමස්‌මිං සික්‌ඛාපදෙ. දීපිතන්‌ති අට්‌ඨකථාය ‘‘අරඤ්‌ඤෙති එත්‌ථ නික්‌ඛමිත්‌වා බහි ඉන්‌දඛීලා සබ්‌බමෙතං අරඤ්‌ඤ’’න්‌ති (පාචි. අට්‌ඨ. 692) එවං වුත්‌තලක්‌ඛණමෙව අරඤ්‌ඤං දස්‌සිතන්‌ති අත්‌ථො.
2055-6. Aññattha pañcadhanusatikassa (pārā. 654) pacchimassa āraññakasenāsanassa vuttattā tato nivattetumāha ‘‘indakhīlamatikkammā’’tiādi. Etthāti imasmiṃ sikkhāpade. Dīpitanti aṭṭhakathāya ‘‘araññeti ettha nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ arañña’’nti (pāci. aṭṭha. 692) evaṃ vuttalakkhaṇameva araññaṃ dassitanti attho.
දුතියිකාය දස්‌සනූපචාරං විජහන්‌තියා තස්‌සාති යොජනා. ‘‘ජහිතෙ’’ති ඉදං අපෙක්‌ඛිත්‌වා ‘‘උපචාරෙ’’ති විභත්‌තිවිපරිණාමො කාතබ්‌බො.
Dutiyikāya dassanūpacāraṃ vijahantiyā tassāti yojanā. ‘‘Jahite’’ti idaṃ apekkhitvā ‘‘upacāre’’ti vibhattivipariṇāmo kātabbo.
2057. සාණිපාකාරපාකාරතරුඅන්‌තරිතෙ ඨානෙ අසති දස්‌සනූපචාරෙ සතිපි සවනූපචාරෙ ආපත්‌ති හොතීති යොජනා.
2057.Sāṇipākārapākārataruantarite ṭhāne asati dassanūpacāre satipi savanūpacāre āpatti hotīti yojanā.
2058-60. එත්‌ථ කථන්‌ති යත්‌ථ දූරෙපි දස්‌සනං හොති, එවරූපෙ අජ්‌ඣොකාසෙ ආපත්‌තිනියමො කථං කාතබ්‌බොති අත්‌ථො. අනෙකෙසු ඨානෙසු ‘‘සවනූපචාරාතික්‌කමෙ’’ති වුච්‌චමානත්‌තා තත්‌ථ ලක්‌ඛණං ඨපෙතුමාහ ‘‘මග්‌ග…පෙ.… එවරූපකෙ’’ති. එත්‌ථ ‘‘ඨානෙ’’ති සෙසො. කූජන්‌තියාති යථාවණ්‌ණවවත්‌ථානං න හොති, එවං අබ්‍යත්‌තසද්‌දං කරොන්‌තියා.
2058-60.Ettha kathanti yattha dūrepi dassanaṃ hoti, evarūpe ajjhokāse āpattiniyamo kathaṃ kātabboti attho. Anekesu ṭhānesu ‘‘savanūpacārātikkame’’ti vuccamānattā tattha lakkhaṇaṃ ṭhapetumāha ‘‘magga…pe… evarūpake’’ti. Ettha ‘‘ṭhāne’’ti seso. Kūjantiyāti yathāvaṇṇavavatthānaṃ na hoti, evaṃ abyattasaddaṃ karontiyā.
එවරූපකෙ ඨානෙ ධම්‌මස්‌සවනාරොචනෙ විය ච මග්‌ගමූළ්‌හස්‌ස සද්‌දෙන විය ච ‘‘අය්‍යෙ’’ති කූජන්‌තියා තස්‌සා සද්‌දස්‌ස සවනාතික්‌කමෙ භික්‌ඛුනියා ගරුකා ආපත්‌ති හොතීති යොජනා. ‘‘භික්‌ඛුනියා ගරුකා හොතී’’ති ඉදං ‘‘දුතියිකං න පාපුණිස්‌සාමී’’ති නිරුස්‌සාහවසෙන වෙදිතබ්‌බං. තෙනෙව වක්‌ඛති ‘‘ඔහීයිත්‌වාථ ගච්‌ඡන්‌තී’’තිආදි. එත්‌ථාති ‘‘ගණම්‌හා ඔහීයෙය්‍යා’’ති ඉමස්‌මිං.
Evarūpake ṭhāne dhammassavanārocane viya ca maggamūḷhassa saddena viya ca ‘‘ayye’’ti kūjantiyā tassā saddassa savanātikkame bhikkhuniyā garukā āpatti hotīti yojanā. ‘‘Bhikkhuniyā garukā hotī’’ti idaṃ ‘‘dutiyikaṃ na pāpuṇissāmī’’ti nirussāhavasena veditabbaṃ. Teneva vakkhati ‘‘ohīyitvātha gacchantī’’tiādi. Etthāti ‘‘gaṇamhā ohīyeyyā’’ti imasmiṃ.
2061. අථ ගච්‌ඡන්‌තී ඔහීයිත්‌වාති යොජනා. ‘‘ඉදානි අහං පාපුණිස්‌සාමි’’ ඉති එවං සඋස්‌සාහා අනුබන්‌ධති, වට්‌ටති, දුතියොපචාරාතික්‌කමෙපි අනාපත්‌තීති වුත්‌තං හොති.
2061. Atha gacchantī ohīyitvāti yojanā. ‘‘Idāni ahaṃ pāpuṇissāmi’’ iti evaṃ saussāhā anubandhati, vaṭṭati, dutiyopacārātikkamepi anāpattīti vuttaṃ hoti.
2062. ‘‘ගච්‌ඡතු අයං’’ ඉති උස්‌සාහස්‌සච්‌ඡෙදං කත්‌වා ඔහීනා චෙ, තස්‌සා ආපත්‌තීති අජ්‌ඣාහාරයොජනා.
2062. ‘‘Gacchatu ayaṃ’’ iti ussāhassacchedaṃ katvā ohīnā ce, tassā āpattīti ajjhāhārayojanā.
2063. ඉතරාපීති ගන්‌තුං සමත්‌ථාපි. ඔහීයතු අයන්‌ති චාති නිරුස්‌සාහප්‌පකාරො සන්‌දස්‌සිතො. වුත්‌තත්‌ථමෙව සමත්‌ථයිතුමාහ ‘‘සඋස්‌සාහා න හොති චෙ’’ති.
2063.Itarāpīti gantuṃ samatthāpi. Ohīyatu ayanti cāti nirussāhappakāro sandassito. Vuttatthameva samatthayitumāha ‘‘saussāhā na hoti ce’’ti.
2064-5. පුරිමා එකකං මග්‌ගං යාතීති යොජනා. එකමෙව එකකං. තස්‌මාති යස්‌මා එකිස්‌සා ඉතරා පක්‌කන්‌තට්‌ඨානෙ තිට්‌ඨති, තස්‌මා. තත්‌ථාති තස්‌මිං ගණම්‌හාඔහීයනෙ. පි-සද්‌දො එවකාරත්‌ථො. අනාපත්‌ති එව පකාසිතාති යොජනා.
2064-5. Purimā ekakaṃ maggaṃ yātīti yojanā. Ekameva ekakaṃ. Tasmāti yasmā ekissā itarā pakkantaṭṭhāne tiṭṭhati, tasmā. Tatthāti tasmiṃ gaṇamhāohīyane. Pi-saddo evakārattho. Anāpatti eva pakāsitāti yojanā.
2066-7. ගාමන්‌තරගතායාති ගාමසීමගතාය. ‘‘නදියා’’ති ඉමිනා සම්‌බන්‌ධො. ආපත්‌තියොචතස්‌සොපීති රත්‌තිවිප්‌පවාස ගාමන්‌තරගමන නදිපාරගමන ගණම්‌හාඔහීයන සඞ්‌ඛාතා චතස්‌සො සඞ්‌ඝාදිසෙසාපත්‌තියො. ගණම්‌හාඔහීයනමූලකාපත්‌තියා ගාමතො බහි ආපජ්‌ජිතබ්‌බත්‌තෙපි ගාමන්‌තරොක්‌කමනමූලකාපත්‌තියා අන්‌තොගාමෙ ආපජ්‌ජිතබ්‌බත්‌තෙපි එකක්‌ඛණෙති ගාමූපචාරං සන්‌ධායාහ.
2066-7.Gāmantaragatāyāti gāmasīmagatāya. ‘‘Nadiyā’’ti iminā sambandho. Āpattiyocatassopīti rattivippavāsa gāmantaragamana nadipāragamana gaṇamhāohīyana saṅkhātā catasso saṅghādisesāpattiyo. Gaṇamhāohīyanamūlakāpattiyā gāmato bahi āpajjitabbattepi gāmantarokkamanamūlakāpattiyā antogāme āpajjitabbattepi ekakkhaṇeti gāmūpacāraṃ sandhāyāha.
2068-9. යා සද්‌ධිං යාතා දුතියිකා, සා ච පක්‌කන්‌තා වා සචෙ හොති, විබ්‌භන්‌තා වා හොති, පෙතානං ලොකං යාතා වා හොති, කාලකතා වා හොතීති අධිප්‌පායො, පක්‌ඛසඞ්‌කන්‌තා වා හොති, තිත්‌ථායතනසඞ්‌කන්‌තා වා හොතීති අධිප්‌පායො, නට්‌ඨා වා හොති, පාරාජිකාපන්‌නා වා හොතීති අධිප්‌පායො. එවරූපෙ කාලෙ ගාමන්‌තරොක්‌කමනාදීනි…පෙ.… අනාපත්‌තීති ඤාතබ්‌බන්‌ති යොජනා. උම්‌මත්‌තිකායපි එවං චත්‌තාරිපි කරොන්‌තියා අනාපත්‌තීති යොජනා.
2068-9. Yā saddhiṃ yātā dutiyikā, sā ca pakkantā vā sace hoti, vibbhantā vā hoti, petānaṃ lokaṃ yātā vā hoti, kālakatā vā hotīti adhippāyo, pakkhasaṅkantā vā hoti, titthāyatanasaṅkantā vā hotīti adhippāyo, naṭṭhā vā hoti, pārājikāpannā vā hotīti adhippāyo. Evarūpe kāle gāmantarokkamanādīni…pe… anāpattīti ñātabbanti yojanā. Ummattikāyapi evaṃ cattāripi karontiyā anāpattīti yojanā.
2070. ‘‘අගාමකෙ අරඤ්‌ඤෙ’’ති ඉදං ගාමාභාවෙන වුත්‌තං, න විඤ්‌ඣාටවිසදිසතාය.
2070.‘‘Agāmake araññe’’ti idaṃ gāmābhāvena vuttaṃ, na viñjhāṭavisadisatāya.
2071. ගාමභාවතො නදිපාරගමනගණම්‌හාඔහීයනාපත්‌ති න සම්‌භවති, තස්‌සාපි සකගාමත්‌තා ගාමන්‌තරගමනමූලිකාපත්‌ති ච දිවසභාගත්‌තා රත්‌තිවිප්‌පවාසමූලිකාපත්‌ති ච න සම්‌භවතීති ආහ ‘‘සකගාමෙ…පෙ.… න විජ්‌ජරෙ’’ති. යථාකාමන්‌ති යථිච්‌ඡිතං, දුතියිකාය අසන්‌තියාපීති අත්‌ථො.
2071. Gāmabhāvato nadipāragamanagaṇamhāohīyanāpatti na sambhavati, tassāpi sakagāmattā gāmantaragamanamūlikāpatti ca divasabhāgattā rattivippavāsamūlikāpatti ca na sambhavatīti āha ‘‘sakagāme…pe… na vijjare’’ti. Yathākāmanti yathicchitaṃ, dutiyikāya asantiyāpīti attho.
2072. සමුට්‌ඨානාදයො පඨමන්‌තිමවත්‌ථුනා තුල්‍යාති යොජනා.
2072. Samuṭṭhānādayo paṭhamantimavatthunā tulyāti yojanā.
ගාමන්‌තරගමනකථාවණ්‌ණනා.
Gāmantaragamanakathāvaṇṇanā.
2073. සීමාසම්‌මුතියා චෙවාති ‘‘සමග්‌ගෙන සඞ්‌ඝෙන ධම්‌මෙන විනයෙන උක්‌ඛිත්‌තං භික්‌ඛුනිං කාරකසඞ්‌ඝං අනාපුච්‌ඡා තස්‌සෙව කාරකසඞ්‌ඝස්‌ස ඡන්‌දං අජානිත්‌වා ඔසාරෙස්‌සාමී’’ති නවසීමාසම්‌මන්‌නනෙ ච. ද්‌වීහි කම්‌මවාචාහි දුවෙ ථුල්‌ලච්‌චයා හොන්‌තීති යොජනා.
2073.Sīmāsammutiyā cevāti ‘‘samaggena saṅghena dhammena vinayena ukkhittaṃ bhikkhuniṃ kārakasaṅghaṃ anāpucchā tasseva kārakasaṅghassa chandaṃ ajānitvā osāressāmī’’ti navasīmāsammannane ca. Dvīhi kammavācāhi duve thullaccayā hontīti yojanā.
2074. කම්‌මස්‌ස පරියොසානෙති ඔසාරණකම්‌මස්‌ස අවසානෙ. තිකසඞ්‌ඝාදිසෙසන්‌ති ‘‘ධම්‌මකම්‌මෙ ධම්‌මකම්‌මසඤ්‌ඤා ඔසාරෙති, ආපත්‌ති සඞ්‌ඝාදිසෙසස්‌ස. ධම්‌මකම්‌මෙ වෙමතිකා, ධම්‌මකම්‌මෙ අධම්‌මකම්‌මසඤ්‌ඤා ඔසාරෙති, ආපත්‌ති සඞ්‌ඝාදිසෙසස්‌සා’’ති (පාචි. 697) තිකසඞ්‌ඝාදිසෙසං වුත්‌තං. කම්‌මන්‌ති ච උක්‌ඛෙපනීයකම්‌මං. අධම්‌මෙ තිකදුක්‌කටන්‌ති ‘‘අධම්‌මකම්‌මෙ ධම්‌මකම්‌මසඤ්‌ඤා ඔසාරෙති, ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌ස. අධම්‌මකම්‌මෙ වෙමතිකා, අධම්‌මකම්‌මසඤ්‌ඤා ඔසාරෙති, ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌සා’’ති තිකදුක්‌කටං වුත්‌තං.
2074.Kammassapariyosāneti osāraṇakammassa avasāne. Tikasaṅghādisesanti ‘‘dhammakamme dhammakammasaññā osāreti, āpatti saṅghādisesassa. Dhammakamme vematikā, dhammakamme adhammakammasaññā osāreti, āpatti saṅghādisesassā’’ti (pāci. 697) tikasaṅghādisesaṃ vuttaṃ. Kammanti ca ukkhepanīyakammaṃ. Adhamme tikadukkaṭanti ‘‘adhammakamme dhammakammasaññā osāreti, āpatti dukkaṭassa. Adhammakamme vematikā, adhammakammasaññā osāreti, āpatti dukkaṭassā’’ti tikadukkaṭaṃ vuttaṃ.
2075. ගණස්‌සාති තස්‌සෙව කාරකගණස්‌ස. වත්‌තෙ වා පන වත්‌තන්‌තින්‌ති තෙචත්‌තාලීසප්‌පභෙදෙ නෙත්‌තාරවත්‌තෙ වත්‌තමානං. තෙචත්‌තාලීසප්‌පභෙදං පන වත්‌තක්‌ඛන්‌ධකෙ (චූළව. 376) ආවි භවිස්‌සති. නෙත්‌තාරවත්‌තෙති කම්‌මතො නිත්‌ථරණස්‌ස හෙතුභූතෙ වත්‌තෙ.
2075.Gaṇassāti tasseva kārakagaṇassa. Vatte vā pana vattantinti tecattālīsappabhede nettāravatte vattamānaṃ. Tecattālīsappabhedaṃ pana vattakkhandhake (cūḷava. 376) āvi bhavissati. Nettāravatteti kammato nittharaṇassa hetubhūte vatte.
2077. ඔසාරණං ක්‍රියං. අනාපුච්‌ඡනං අක්‍රියං.
2077. Osāraṇaṃ kriyaṃ. Anāpucchanaṃ akriyaṃ.
චතුත්‌ථං.
Catutthaṃ.
2078-9. අවස්‌සුතාති මෙථුනරාගෙන තින්‌තා. එවමුපරිපි. ‘‘මනුස්‌සපුග්‌ගලස්‌සා’’ති ඉමිනා යක්‌ඛාදීනං පටික්‌ඛෙපො. ‘‘උදකෙ…පෙ.… දුක්‌කට’’න්‌ති වක්‌ඛමානත්‌තා ආමිසන්‌ති අඤ්‌ඤත්‍ර දන්‌තපොනා අජ්‌ඣොහරණීයස්‌ස ගහණං. පයොගතොති පයොගගණනාය.
2078-9.Avassutāti methunarāgena tintā. Evamuparipi. ‘‘Manussapuggalassā’’ti iminā yakkhādīnaṃ paṭikkhepo. ‘‘Udake…pe… dukkaṭa’’nti vakkhamānattā āmisanti aññatra dantaponā ajjhoharaṇīyassa gahaṇaṃ. Payogatoti payogagaṇanāya.
2080. එකතොවස්‌සුතෙති පුමිත්‌ථියා සාමඤ්‌ඤෙන පුල්‌ලිඞ්‌ගනිද්‌දෙසො. කථමෙතං විඤ්‌ඤායතීති? ‘‘එකතොඅවස්‌සුතෙති එත්‌ථ භික්‌ඛුනියා අවස්‌සුතභාවො දට්‌ඨබ්‌බොති මහාපච්‌චරියං වුත්‌තං. මහාඅට්‌ඨකථායං පනෙතං න වුත්‌තං, තං පාළියා සමෙතී’’ති (පාචි. අට්‌ඨ. 701) වුත්‌තත්‌තා විඤ්‌ඤායති. එත්‌ථ ච එතං න වුත්‌තන්‌ති ‘‘භික්‌ඛුනියා අවස්‌සුතභාවො දට්‌ඨබ්‌බො’’ති එතං නියමනං න වුත්‌තං. තන්‌ති තං නියමෙත්‌වා අවචනං. පාළියා සමෙතීති ‘‘එකතොඅවස්‌සුතෙ’’ති (පාචි. 701-702) අවිසෙසෙත්‌වා වුත්‌තපාළියා, ‘‘අනවස්‌සුතොති ජානන්‌තී පටිග්‌ගණ්‌හාතී’’ති (පාචි. 703) ඉමාය ච පාළියා සමෙති. යදි හි පුග්‌ගලස්‌ස අවස්‌සුතභාවො නප්‌පමාණං, කිං ‘‘අනවස්‌සුතොති ජානන්‌තී’’ති ඉමිනා වචනෙන. ‘‘අනාපත්‌ති උභො අනවස්‌සුතා හොන්‌ති, අනවස්‌සුතා පටිග්‌ගණ්‌හාතී’’ති එත්‌තකමෙව වත්‌තබ්‌බං සියා. අජ්‌ඣොහාරපයොගෙසු බහූසු ථුල්‌ලච්‌චයචයො ථුල්‌ලච්‌චයානං සමූහො සියා, පයොගගණනාය බහූනි ථුල්‌ලච්‌චයානි හොන්‌තීති අධිප්‌පායො.
2080.Ekatovassuteti pumitthiyā sāmaññena pulliṅganiddeso. Kathametaṃ viññāyatīti? ‘‘Ekatoavassuteti ettha bhikkhuniyā avassutabhāvo daṭṭhabboti mahāpaccariyaṃ vuttaṃ. Mahāaṭṭhakathāyaṃ panetaṃ na vuttaṃ, taṃ pāḷiyā sametī’’ti (pāci. aṭṭha. 701) vuttattā viññāyati. Ettha ca etaṃ na vuttanti ‘‘bhikkhuniyā avassutabhāvo daṭṭhabbo’’ti etaṃ niyamanaṃ na vuttaṃ. Tanti taṃ niyametvā avacanaṃ. Pāḷiyā sametīti ‘‘ekatoavassute’’ti (pāci. 701-702) avisesetvā vuttapāḷiyā, ‘‘anavassutoti jānantī paṭiggaṇhātī’’ti (pāci. 703) imāya ca pāḷiyā sameti. Yadi hi puggalassa avassutabhāvo nappamāṇaṃ, kiṃ ‘‘anavassutoti jānantī’’ti iminā vacanena. ‘‘Anāpatti ubho anavassutā honti, anavassutā paṭiggaṇhātī’’ti ettakameva vattabbaṃ siyā. Ajjhohārapayogesu bahūsu thullaccayacayo thullaccayānaṃ samūho siyā, payogagaṇanāya bahūni thullaccayāni hontīti adhippāyo.
2081. සම්‌භවෙ, බ්‍යභිචාරෙ ච විසෙසනං සාත්‌ථකං භවතීති ‘‘මනුස්‌සවිග්‌ගහාන’’න්‌ති ඉදං විසෙසනං යක්‌ඛපෙතතිරච්‌ඡානපදෙහි යොජෙතබ්‌බං. උභතොඅවස්‌සුතෙ සති මනුස්‌සවිග්‌ගහානං යක්‌ඛපෙතතිරච්‌ඡානානං හත්‌ථතො ච පණ්‌ඩකානං හත්‌ථතො ච තථාති යොජනා. තථා-සද්‌දෙනෙත්‌ථ ‘‘යං කිඤ්‌චි ආමිසං පටිග්‌ගණ්‌හාති, දුක්‌කටං. අජ්‌ඣොහාරපයොගෙසු ථුල්‌ලච්‌චයචයො සියා’’ති යථාවුත්‌තමතිදිසති.
2081. Sambhave, byabhicāre ca visesanaṃ sātthakaṃ bhavatīti ‘‘manussaviggahāna’’nti idaṃ visesanaṃ yakkhapetatiracchānapadehi yojetabbaṃ. Ubhatoavassute sati manussaviggahānaṃ yakkhapetatiracchānānaṃ hatthato ca paṇḍakānaṃ hatthato ca tathāti yojanā. Tathā-saddenettha ‘‘yaṃ kiñci āmisaṃ paṭiggaṇhāti, dukkaṭaṃ. Ajjhohārapayogesu thullaccayacayo siyā’’ti yathāvuttamatidisati.
2082. එත්‌ථාති ඉමෙසු යක්‌ඛාදීසු. එකතොඅවස්‌සුතෙ සති ආමිසං පටිග්‌ගණ්‌හන්‌තියා දුක්‌කටං. සබ්‌බත්‌ථාති සබ්‌බෙසු මනුස්‌සාමනුස්‌සෙසු එකතො, උභතො වා අනවස්‌සුතෙසු. උදකෙ දන්‌තකට්‌ඨකෙති උදකස්‌ස, දන්‌තකට්‌ඨස්‌ස ච ගහණෙ. පරිභොගෙ චාති පටිග්‌ගහණෙ චෙව පරිභොගෙ ච.
2082.Etthāti imesu yakkhādīsu. Ekatoavassute sati āmisaṃ paṭiggaṇhantiyā dukkaṭaṃ. Sabbatthāti sabbesu manussāmanussesu ekato, ubhato vā anavassutesu. Udake dantakaṭṭhaketi udakassa, dantakaṭṭhassa ca gahaṇe. Paribhoge cāti paṭiggahaṇe ceva paribhoge ca.
2083-4. උභයාවස්‌සුතාභාවෙති භික්‌ඛුනියා, පුග්‌ගලස්‌ස ච උභින්‌නං අවස්‌සුතත්‌තෙ අසති යදි ආමිසං පටිග්‌ගණ්‌හාති , න දොසොති යොජනා. අයං පුරිසපුග්‌ගලො. න ච අවස්‌සුතොති නෙව අවස්‌සුතොති ඤත්‌වා. යා පන ආමිසං පටිග්‌ගණ්‌හාති, තස්‌සා ච උම්‌මත්‌තිකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති පකාසිතාති යොජනා. ‘‘යා ගණ්‌හාති, තස්‌සා අනාපත්‌තී’’ති වුත්‌තෙපි පරිභුඤ්‌ජන්‌තියාව අනාපත්‌තිභාවො දට්‌ඨබ්‌බො.
2083-4.Ubhayāvassutābhāveti bhikkhuniyā, puggalassa ca ubhinnaṃ avassutatte asati yadi āmisaṃ paṭiggaṇhāti , na dosoti yojanā. Ayaṃ purisapuggalo. Na ca avassutoti neva avassutoti ñatvā. Yā pana āmisaṃ paṭiggaṇhāti, tassā ca ummattikādīnañca anāpatti pakāsitāti yojanā. ‘‘Yā gaṇhāti, tassā anāpattī’’ti vuttepi paribhuñjantiyāva anāpattibhāvo daṭṭhabbo.
පඤ්‌චමං.
Pañcamaṃ.
2085. උය්‍යොජනෙති ‘‘කිං තෙ අය්‍යෙ එසො පුරිසපුග්‌ගලො කරිස්‌සති අවස්‌සුතො වා අනවස්‌සුතො වා, යතො ත්‌වං අනවස්‌සුතා, ඉඞ්‌ඝ අය්‍යෙ යං තෙ එසො පුරිසපුග්‌ගලො දෙති ඛාදනීයං වා භොජනීයං වා, තං ත්‌වං සහත්‌ථා පටිග්‌ගහෙත්‌වා ඛාද වා භුඤ්‌ජ වා’’ති (පාචි. 705) වුත්‌තනයෙන නියොජනෙ. එකිස්‌සාති උය්‍යොජිකාය. ඉතරිස්‌සාති උය්‍යොජිතාය. පටිග්‌ගහෙති අවස්‌සුතස්‌ස හත්‌ථතො ආමිසපටිග්‌ගහණෙ. දුක්‌කටානි චාති උය්‍යොජිකාය දුක්‌කටානි. භොගෙසූති උය්‍යොජිතාය තථා පටිග්‌ගහිතස්‌ස ආමිසස්‌ස පරිභොගෙසු. ථුල්‌ලච්‌චයගණො සියාති උය්‍යොජිකාය ථුල්‌ලච්‌චයසමූහො සියාති අත්‌ථො.
2085.Uyyojaneti ‘‘kiṃ te ayye eso purisapuggalo karissati avassuto vā anavassuto vā, yato tvaṃ anavassutā, iṅgha ayye yaṃ te eso purisapuggalo deti khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā, taṃ tvaṃ sahatthā paṭiggahetvā khāda vā bhuñja vā’’ti (pāci. 705) vuttanayena niyojane. Ekissāti uyyojikāya. Itarissāti uyyojitāya. Paṭiggaheti avassutassa hatthato āmisapaṭiggahaṇe. Dukkaṭāni cāti uyyojikāya dukkaṭāni. Bhogesūti uyyojitāya tathā paṭiggahitassa āmisassa paribhogesu. Thullaccayagaṇo siyāti uyyojikāya thullaccayasamūho siyāti attho.
2086-7. භොජනස්‌සාවසානස්‌මින්‌ති උය්‍යොජිතාය භොජනපරියන්‌තෙ. සඞ්‌ඝාදිසෙසතාති උය්‍යොජිකාය සඞ්‌ඝාදිසෙසාපත්‌ති හොති.
2086-7.Bhojanassāvasānasminti uyyojitāya bhojanapariyante. Saṅghādisesatāti uyyojikāya saṅghādisesāpatti hoti.
යක්‌ඛාදීනන්‌ති එත්‌ථ ආදි-සද්‌දෙන පෙතපණ්‌ඩකතිරච්‌ඡානගතා ගහිතා. තථෙව පුරිසස්‌ස චාති අවස්‌සුතස්‌ස මනුස්‌සපුරිසස්‌ස. ‘‘ගහණෙ උය්‍යොජනෙ’’ති පදච්‌ඡෙදො. ගහණෙති උය්‍යොජිතාය ගහණෙ. උය්‍යොජනෙති උය්‍යොජිකාය අත්‌තනො උය්‍යොජනෙ. තෙසන්‌ති උදකදන්‌තපොනානං. පරිභොගෙති උය්‍යොජිතාය පරිභුඤ්‌ජනෙ. දුක්‌කටං පරිකිත්‌තිතන්‌ති උය්‍යොජිකාය දුක්‌කටං වුත්‌තං.
Yakkhādīnanti ettha ādi-saddena petapaṇḍakatiracchānagatā gahitā. Tatheva purisassa cāti avassutassa manussapurisassa. ‘‘Gahaṇe uyyojane’’ti padacchedo. Gahaṇeti uyyojitāya gahaṇe. Uyyojaneti uyyojikāya attano uyyojane. Tesanti udakadantaponānaṃ. Paribhogeti uyyojitāya paribhuñjane. Dukkaṭaṃ parikittitanti uyyojikāya dukkaṭaṃ vuttaṃ.
2088. සෙසස්‌සාති උදකදන්‌තපොනතො අඤ්‌ඤස්‌ස පරිභුඤ්‌ජිතබ්‌බාමිසස්‌ස. ‘‘ගහණුය්‍යොජනෙ’’තිආදි වුත්‌තනයමෙව.
2088.Sesassāti udakadantaponato aññassa paribhuñjitabbāmisassa. ‘‘Gahaṇuyyojane’’tiādi vuttanayameva.
2089-90. යා පන භික්‌ඛුනී ‘‘අනවස්‌සුතො’’ති ඤත්‌වා උය්‍යොජෙති, ‘‘කුපිතා වා න පටිග්‌ගණ්‌හතී’’ති උය්‍යොජෙති, ‘‘කුලානුද්‌දයතා වාපි න පටිග්‌ගණ්‌හතී’’ති උය්‍යොජෙති, තස්‌සා ච උම්‌මත්‌තිකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති පකාසිතාති යොජනා. යථාහ ‘‘අනාපත්‌ති ‘අනවස්‌සුතො’ති ජානන්‌තී උය්‍යොජෙති, ‘කුපිතා න පටිග්‌ගණ්‌හතී’ති උය්‍යොජෙති, ‘කුලානුද්‌දයතාය න පටිග්‌ගණ්‌හතී’ති උය්‍යොජෙතී’’තිආදි (පාචි. 708).
2089-90.Yā pana bhikkhunī ‘‘anavassuto’’ti ñatvā uyyojeti, ‘‘kupitā vā na paṭiggaṇhatī’’ti uyyojeti, ‘‘kulānuddayatā vāpi na paṭiggaṇhatī’’ti uyyojeti, tassā ca ummattikādīnañca anāpatti pakāsitāti yojanā. Yathāha ‘‘anāpatti ‘anavassuto’ti jānantī uyyojeti, ‘kupitā na paṭiggaṇhatī’ti uyyojeti, ‘kulānuddayatāya na paṭiggaṇhatī’ti uyyojetī’’tiādi (pāci. 708).
ඡට්‌ඨං.
Chaṭṭhaṃ.
2091. සත්‌තමන්‌ති ‘‘යා පන භික්‌ඛුනී කුපිතා අනත්‌තමනා එවං වදෙය්‍ය බුද්‌ධං පච්‌චක්‌ඛාමී’’තිආදිනයප්‌පවත්‌තං (පාචි. 710) සත්‌තමසික්‌ඛාපදඤ්‌ච. අට්‌ඨමන්‌ති ‘‘යා පන භික්‌ඛුනී කිස්‌මිඤ්‌චිදෙව අධිකරණෙ පච්‌චාකතා’’තිආදිනයප්‌පවත්‌තං (පාචි. 716) අට්‌ඨමසික්‌ඛාපදඤ්‌ච.
2091.Sattamanti ‘‘yā pana bhikkhunī kupitā anattamanā evaṃ vadeyya buddhaṃ paccakkhāmī’’tiādinayappavattaṃ (pāci. 710) sattamasikkhāpadañca. Aṭṭhamanti ‘‘yā pana bhikkhunī kismiñcideva adhikaraṇe paccākatā’’tiādinayappavattaṃ (pāci. 716) aṭṭhamasikkhāpadañca.
සත්‌තමට්‌ඨමානි.
Sattamaṭṭhamāni.
2092. නවමෙති ‘‘භික්‌ඛුනියො පනෙව සංසට්‌ඨා විහරන්‌තී’’තිආදිසික්‌ඛාපදෙ (පාචි. 722) ච. දසමෙති ‘‘යා පන භික්‌ඛුනී එවං වදෙය්‍ය සංසට්‌ඨාව අය්‍යෙ තුම්‌හෙ විහරථ, මා තුම්‌හෙ නානා විහරිත්‌ථා’’තිආදිසික්‌ඛාපදෙ (පාචි. 728) ච.
2092.Navameti ‘‘bhikkhuniyo paneva saṃsaṭṭhā viharantī’’tiādisikkhāpade (pāci. 722) ca. Dasameti ‘‘yā pana bhikkhunī evaṃ vadeyya saṃsaṭṭhāva ayye tumhe viharatha, mā tumhe nānā viharitthā’’tiādisikkhāpade (pāci. 728) ca.
නවමදසමානි.
Navamadasamāni.
2093. තෙන මහාවිභඞ්‌ගාගතෙන දුට්‌ඨදොසද්‌වයෙන ච තත්‌ථෙව ආගතෙන තෙන සඤ්‌චරිත්‌තසික්‌ඛාපදෙන චාති ඉමෙහි තීහි සද්‌ධිං ඉධාගතානි ඡ සික්‌ඛාපදානීති එවං නව පඨමාපත්‌තිකා . ඉතො භික්‌ඛුනිවිභඞ්‌ගතො චත්‌තාරි යාවතතියකානි තතො මහාවිභඞ්‌ගතො චත්‌තාරි යාවතතියකානීති එවං අට්‌ඨ යාවතතියකානි, පුරිමානි නව චාති සත්‌තරස සඞ්‌ඝාදිසෙසසික්‌ඛාපදානි මයා චෙත්‌ථ දස්‌සිතානීති අධිප්‌පායො.
2093. Tena mahāvibhaṅgāgatena duṭṭhadosadvayena ca tattheva āgatena tena sañcarittasikkhāpadena cāti imehi tīhi saddhiṃ idhāgatāni cha sikkhāpadānīti evaṃ nava paṭhamāpattikā . Ito bhikkhunivibhaṅgato cattāri yāvatatiyakāni tato mahāvibhaṅgato cattāri yāvatatiyakānīti evaṃ aṭṭha yāvatatiyakāni, purimāni nava cāti sattarasa saṅghādisesasikkhāpadāni mayā cettha dassitānīti adhippāyo.
ඉති විනයත්‌ථසාරසන්‌දීපනියා විනයවිනිච්‌ඡයවණ්‌ණනාය
Iti vinayatthasārasandīpaniyā vinayavinicchayavaṇṇanāya
සඞ්‌ඝාදිසෙසකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Saṅghādisesakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
