| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi |
១៤. សារិបុត្តមោគ្គល្លាន បព្ពជ្ជាកថា
14. Sāriputtamoggallāna pabbajjākathā
៦០. ‘‘តេតិ សារិបុត្តមោគ្គល្លានា។ អគមំសុ កិរាតិ យោជនា។ តត្រាតិ គិរគ្គសមជ្ជេ។ អថាតិ បរិវិតក្កនានន្តរំ។ តស្សាតិ សញ្ចយស្ស។ បារន្តិ បរតីរំ។ ឯត្ថាតិ តុម្ហាកំ វាទេ។ ឥទន្តិ អយំ វាទោ ឯត្តកោយេវាតិ អត្ថោ។ យោតិ យោ កោចិ។ ត្វញ្ច អហញ្ច អម្ហេ, តេសុ។ នាមតុម្ហសង្ខាតេសុ ហិ តីសុ សទ្ទេសុ ឯកសេសេន កត្តព្ពេសុ បច្ឆិមស្សេវ ឯកសេសោ កាតព្ពោ។ តេនាតិ កតិកករណហេតុនា។
60.‘‘Teti sāriputtamoggallānā. Agamaṃsu kirāti yojanā. Tatrāti giraggasamajje. Athāti parivitakkanānantaraṃ. Tassāti sañcayassa. Pāranti paratīraṃ. Etthāti tumhākaṃ vāde. Idanti ayaṃ vādo ettakoyevāti attho. Yoti yo koci. Tvañca ahañca amhe, tesu. Nāmatumhasaṅkhātesu hi tīsu saddesu ekasesena kattabbesu pacchimasseva ekaseso kātabbo. Tenāti katikakaraṇahetunā.
សំខេបេន វុត្តំ វិត្ថារេន ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ឥទំ ហី’’តិអាទិ។ អត្ថីកេហីតិ អមតេន អត្ថិកេហិ។ ឧបញ្ញាតំ មគ្គន្តិ អមតស្ស មគ្គោ ឧបគន្ត្វា ញាតោ។ ញាតោ ចេវ ឧបគតោ ចាតិ សហ ឧបសគ្គេន បទំ បរិវត្តិត្វា អត្ថំ កថេន្តោ ឧបសគ្គត្ថោ ច ធាតុត្ថោ ច វិសុំយេវ ហោតីតិ ញាបេតិ។ អត្ថិកេហិ អម្ហេហិ ឧបញ្ញាតំ និព្ពានំ មគ្គំ មគ្គន្តោ អនុពន្ធេយ្យន្តិ វា ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘អថ វា’’តិអាទិ។ មគ្គផលបច្ចវេក្ខណញាណេហិ ឧបគន្ត្វា ញាតព្ពន្តិ ឧបញ្ញាតំ និព្ពានំ។ មគ្គធាថុយា អន្វេសនត្ថំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘បរិយេសន្តោ’’តិ។
Saṃkhepena vuttaṃ vitthārena dassento āha ‘‘idaṃ hī’’tiādi. Atthīkehīti amatena atthikehi. Upaññātaṃ magganti amatassa maggo upagantvā ñāto. Ñāto ceva upagato cāti saha upasaggena padaṃ parivattitvā atthaṃ kathento upasaggattho ca dhātuttho ca visuṃyeva hotīti ñāpeti. Atthikehi amhehi upaññātaṃ nibbānaṃ maggaṃ magganto anubandheyyanti vā dassento āha ‘‘atha vā’’tiādi. Maggaphalapaccavekkhaṇañāṇehi upagantvā ñātabbanti upaññātaṃ nibbānaṃ. Maggadhāthuyā anvesanatthaṃ dassento āha ‘‘pariyesanto’’ti.
សារិបុត្តោបិ បញ្ហំ បុច្ឆីតិ សម្ពន្ធោ។ កមណ្ឌលុតោតិ កុណ្ឌិកតោ។ អត្តនោ ច បរេសញ្ច អកថនេន អន្តរេ វិវរំ បដិសន្ទហតីតិ បដិសន្ធារោ, តំ។ ឯត្ថាតិ ‘‘ន ត្យាហំ សក្កោមី’’តិបទេ។ អធិប្បាយោ ឯវំ វេទិតព្ពោតិ យោជនា។ ឯត្តកន្តិ ឯត្តកំ បញ្ហំ។ ឥមស្សាតិ បរិព្ពាជកស្ស។ អវិសយភាវន្តិ អត្តនោ អវិសយភាវំ។
Sāriputtopi pañhaṃ pucchīti sambandho. Kamaṇḍalutoti kuṇḍikato. Attano ca paresañca akathanena antare vivaraṃ paṭisandahatīti paṭisandhāro, taṃ. Etthāti ‘‘na tyāhaṃ sakkomī’’tipade. Adhippāyo evaṃ veditabboti yojanā. Ettakanti ettakaṃ pañhaṃ. Imassāti paribbājakassa. Avisayabhāvanti attano avisayabhāvaṃ.
ហេតុំ បដិច្ច ភវន្តីតិ ហេតុប្បភវាតិ វចនត្ថេន បញ្ចក្ខន្ធា ហេតុប្បភវា នាមាតិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘ហេតុប្បភវា នាម បញ្ចក្ខន្ធា’’តិ។ តេនាតិ ‘‘យេ ធម្មា ហេតុប្បភវា’’តិ បទេន។ អស្សាតិ សារិបុត្តបរិព្ពាជកស្ស។ ‘‘តេសំ ហេតុ នាម សមុទយសច្ច’’ន្តិ ឥមិនា ហិនោតិ ឯតស្មា ផលន្តិ ហេតូតិ វចនត្ថេន សមុទយសច្ចំ ហេតុ នាមាតិ ទស្សេតិ។ តញ្ចាតិ សមុទយសច្ចញ្ច។ តេសន្តិ ឯត្ថ តសទ្ទស្ស វិសយំ ទស្សេតុំ វុត្តំ ‘‘ឧភិន្នម្បិ សច្ចាន’’ន្តិ។ អបវត្តិវសេន និរុជ្ឈតិ ឯត្ថាតិ និរោធោ។ តញ្ចាតិ និរោធញ្ច។ តេនាតិ ‘‘តេសញ្ច យោ និរោធោ’’តិបទេន។ អស្សាតិ សារិបុត្តបរិព្ពាជកស្ស។ ឯត្ថាតិ ឥមិស្សំ គាថាយំ, ចតូសុ សច្ចេសុ វា។ នយតោតិ នានន្តរិកនយតោ, អវិនាភាវនយតោ វា, នេត្តិទេសនាហារនយតោ វា។ តមេវត្ថំ បាកដំ ករោន្តោ អាហ ‘‘និរោធេ ហី’’តិអាទិ។ ឯកទេសសរូបេកសេសនយេន វា មគ្គសច្ចំ គហេតព្ពន្តិ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘អថ វា’’តិអាទិ។ និរោធោ ច និរោធូបាយោ ច និរោធោតិ ឯកទេសសរូបេកសេសោ កាតព្ពោ។ តេសញ្ចាតិ ឯត្ថ អវុត្តសម្បិណ្ឌនត្ថេន ចសទ្ទេន មគ្គសច្ចំ គហេតព្ពន្តិបិ វទន្តិ។ អយំ នយោ អដ្ឋកថាយំ ន វុត្តោ។ តមេវត្ថន្តិ ចតុសច្ចសង្ខាតំ តមេវត្ថំ។ បដិបាទេន្តោតិ និគមេន្តោ។
Hetuṃ paṭicca bhavantīti hetuppabhavāti vacanatthena pañcakkhandhā hetuppabhavā nāmāti dassento āha ‘‘hetuppabhavā nāma pañcakkhandhā’’ti. Tenāti ‘‘ye dhammā hetuppabhavā’’ti padena. Assāti sāriputtaparibbājakassa. ‘‘Tesaṃ hetu nāma samudayasacca’’nti iminā hinoti etasmā phalanti hetūti vacanatthena samudayasaccaṃ hetu nāmāti dasseti. Tañcāti samudayasaccañca. Tesanti ettha tasaddassa visayaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘ubhinnampi saccāna’’nti. Apavattivasena nirujjhati etthāti nirodho. Tañcāti nirodhañca. Tenāti ‘‘tesañca yo nirodho’’tipadena. Assāti sāriputtaparibbājakassa. Etthāti imissaṃ gāthāyaṃ, catūsu saccesu vā. Nayatoti nānantarikanayato, avinābhāvanayato vā, nettidesanāhāranayato vā. Tamevatthaṃ pākaṭaṃ karonto āha ‘‘nirodhe hī’’tiādi. Ekadesasarūpekasesanayena vā maggasaccaṃ gahetabbanti dassento āha ‘‘atha vā’’tiādi. Nirodho ca nirodhūpāyo ca nirodhoti ekadesasarūpekaseso kātabbo. Tesañcāti ettha avuttasampiṇḍanatthena casaddena maggasaccaṃ gahetabbantipi vadanti. Ayaṃ nayo aṭṭhakathāyaṃ na vutto. Tamevatthanti catusaccasaṅkhātaṃ tamevatthaṃ. Paṭipādentoti nigamento.
‘‘សចេបី’’តិ ឥមិនា យទីតិ បទស្សត្ថំ វណ្ណេតិ។ ‘‘ឯត្តកមេវា’’តិ ឥមិនា តាវទេវាតិ បទស្សត្ថំ វណ្ណេតិ។ ‘‘ឥតោ ឧត្តរិ នត្ថី’’តិ ឥមិនា ឯវការស្ស ផលំ ទស្សេតិ។ ឥតោតិ សោតាបត្តិផលតោ។ ‘‘ឥទំ…បេ.… បត្តព្ព’’ន្តិ ឥមិនា ‘‘ឯត្តកមេវា’’តិ បទស្ស អត្ថសរូបំ ទស្សេតិ។ ‘‘ឯសោ ឯវ ធម្មោ’’តិ ឥមិនា ‘‘ឯសេវ ធម្មោ’’តិបទស្ស អត្ថំ វណ្ណេតិ។ បច្ចព្យត្ថាតិ បតិអវបុព្ពោ ឥធាតុ បដិវិទ្ធត្ថោតិ អាហ ‘‘បដិវិទ្ធត្ថា’’តិ។ តុម្ហេហីតិ អស្សជិត្ថេរំ សន្ធាយាហ។ ឥមិនា ‘‘បច្ចព្យត្ថា’’តិ ឯត្ថ ហិយ្យត្តនីបរស្សបទមជ្ឈិមបុរិសពហុវចនត្ថវិភត្តិំ ទីបេតិ។ កប្បនហុតេហីតិ កប្បានំ នហុតេហិ, កោដិបកោដិសតសហស្សានំ សតេហិ នហុតេហីតិ អត្ថោ។ អព្ភតីតន្តិ អភិអតីតំ។ អម្ហេហិ អទិដ្ឋមេវ ហុត្វា អតិក្កមាបិតន្តិ អត្ថោ។
‘‘Sacepī’’ti iminā yadīti padassatthaṃ vaṇṇeti. ‘‘Ettakamevā’’ti iminā tāvadevāti padassatthaṃ vaṇṇeti. ‘‘Ito uttari natthī’’ti iminā evakārassa phalaṃ dasseti. Itoti sotāpattiphalato. ‘‘Idaṃ…pe… pattabba’’nti iminā ‘‘ettakamevā’’ti padassa atthasarūpaṃ dasseti. ‘‘Eso eva dhammo’’ti iminā ‘‘eseva dhammo’’tipadassa atthaṃ vaṇṇeti. Paccabyatthāti patiavapubbo idhātu paṭividdhatthoti āha ‘‘paṭividdhatthā’’ti. Tumhehīti assajittheraṃ sandhāyāha. Iminā ‘‘paccabyatthā’’ti ettha hiyyattanīparassapadamajjhimapurisabahuvacanatthavibhattiṃ dīpeti. Kappanahutehīti kappānaṃ nahutehi, koṭipakoṭisatasahassānaṃ satehi nahutehīti attho. Abbhatītanti abhiatītaṃ. Amhehi adiṭṭhameva hutvā atikkamāpitanti attho.
៦២. អារម្មណភូតស្ស និព្ពានស្ស គម្ភីរត្តា អារម្មណិកភូតំ ញាណម្បិ គម្ភីរមេវាធិប្បេតន្តិ អាហ ‘‘គម្ភីរស្ស ច ញាណស្សា’’តិ។ យថា ហិ សណ្ហវត្ថស្ស សិព្ពនត្ថាយ សណ្ហសូចិ អធិប្បេតាតិ។ ឧបធីនំ សម្មា ខយដ្ឋេន និព្ពានំ ឧបធិសង្ខយំ នាមាតិ អាហ ‘‘ឧបធិសង្ខយេតិ និព្ពានេ’’តិ។ តទារម្មណាយាតិ តំនិព្ពានារម្មណាយ។ វិមុត្តិយាតិ ផលវិមុត្តិយា។ សាវកបារមីញាណេតិ អគ្គសាវកបារមីញាណេ។ តេសូតិ សារិបុត្តមោគ្គល្លានេសុ។ អឌ្ឍមាសេន អរហត្តេ បតិដ្ឋិតោតិ សម្ពន្ធោ។
62. Ārammaṇabhūtassa nibbānassa gambhīrattā ārammaṇikabhūtaṃ ñāṇampi gambhīramevādhippetanti āha ‘‘gambhīrassa ca ñāṇassā’’ti. Yathā hi saṇhavatthassa sibbanatthāya saṇhasūci adhippetāti. Upadhīnaṃ sammā khayaṭṭhena nibbānaṃ upadhisaṅkhayaṃ nāmāti āha ‘‘upadhisaṅkhayeti nibbāne’’ti. Tadārammaṇāyāti taṃnibbānārammaṇāya. Vimuttiyāti phalavimuttiyā. Sāvakapāramīñāṇeti aggasāvakapāramīñāṇe. Tesūti sāriputtamoggallānesu. Aḍḍhamāsena arahatte patiṭṭhitoti sambandho.
អតីតេតិ កប្បសតសហស្សាធិកេ អសង្ខ្យេយ្យមត្ថកេ។ តស្សាតិ ពុទ្ធស្ស សន្តិកេ អគ្គសាវកភាវំ បត្ថេសីតិ យោជនា។ អស្សមេតិ មុនីនំ ឋានេ។ តញ្ហិ អា កោធំ, អា ភុសោ វា រាគាទយោ សមេន្តិ ឯត្ថាតិ អស្សមោតិ វុច្ចតិ, តស្មិំ។ បត្ថយិត្វា ច បេសេសីតិ សម្ពន្ធោ។ តត្ថាតិ នីលុប្បលមណ្ឌបេ។ តេសូតិ តាបសសេដ្ឋីសុ។
Atīteti kappasatasahassādhike asaṅkhyeyyamatthake. Tassāti buddhassa santike aggasāvakabhāvaṃ patthesīti yojanā. Assameti munīnaṃ ṭhāne. Tañhi ā kodhaṃ, ā bhuso vā rāgādayo samenti etthāti assamoti vuccati, tasmiṃ. Patthayitvā ca pesesīti sambandho. Tatthāti nīluppalamaṇḍape. Tesūti tāpasaseṭṭhīsu.
៦៣. យេសន្តិ កុលានំ។ ‘‘វិធវភាវាយា’’តិ ឥមិនា វិធវាយ ភាវោ វេធព្យន្តិ វចនត្ថំ ទស្សេតិ។ វិធវាតិ ច បតិសុញ្ញា។ សា ហិ ធវេន វិគតាតិ ‘‘វិធវា’’តិ ច, វិគតោ ធវោ ឥមិស្សាតិ ‘‘វិធវា’’តិ ច វុច្ចតិ។ ឧភយេនាបីតិ បុត្តបព្ពជ្ជបតិបព្ពជ្ជសង្ខាតេន ទុវិធេនបិ។
63.Yesanti kulānaṃ. ‘‘Vidhavabhāvāyā’’ti iminā vidhavāya bhāvo vedhabyanti vacanatthaṃ dasseti. Vidhavāti ca patisuññā. Sā hi dhavena vigatāti ‘‘vidhavā’’ti ca, vigato dhavo imissāti ‘‘vidhavā’’ti ca vuccati. Ubhayenāpīti puttapabbajjapatipabbajjasaṅkhātena duvidhenapi.
សញ្ចយានីតិ ឯត្ថ និស្សយូបចារេន និស្សយេ និស្សិតូបចារោ ហោតីតិ អាហ ‘‘សញ្ចយស្ស អន្តេវាសិកានី’’តិ។ អថ វា ណបច្ចយោ តស្សេទមត្ថេ ហោតីតិ អាហ ‘‘សញ្ចយស្ស អន្តេវាសិកានី’’តិ។ ‘‘មគធាន’’ន្តិ ពហុវចនវសេន វុត្តត្តា ជនបទស្ស នាមន្តិ អាហ ‘‘មគធានំ ជនបទស្សា’’តិ។ គិរិព្ពជន្តិ ឯត្ថ វជោ វិយាតិ វជោ, គិរិ។ វជសទិសោ គិរិ ឯត្ថាតិ គិរិព្ពជំ បទហេដ្ឋុបរិយវសេន, នគរំ។ ‘‘មហាវីរិយវន្តោ’’តិ ឥមិនា មហន្តោ វីរោ ឯតេសំ តថាគតានន្តិ មហាវីរាតិ វចនត្ថំ ទស្សេតិ។ ធម្មេន នយមានានំ កា ឧសូយា វិជានតន្តិ ឯត្ថ កច្ចាយននយេន (កច្ចាយនេ ២៧៧ សុត្តេ) ឧសូយបយោគេ សម្បទានំ ហោតីតិ អាសង្កា ភវេយ្យាតិ អាហ ‘‘ភុម្មត្ថេ សាមិវចនំ, ឧបយោគត្ថេ វា’’តិ។ វិជានន្តានន្តិ វិជានន្តេសុ តថាគតេសុ, វិជានន្តេ វា។
Sañcayānīti ettha nissayūpacārena nissaye nissitūpacāro hotīti āha ‘‘sañcayassa antevāsikānī’’ti. Atha vā ṇapaccayo tassedamatthe hotīti āha ‘‘sañcayassa antevāsikānī’’ti. ‘‘Magadhāna’’nti bahuvacanavasena vuttattā janapadassa nāmanti āha ‘‘magadhānaṃ janapadassā’’ti. Giribbajanti ettha vajo viyāti vajo, giri. Vajasadiso giri etthāti giribbajaṃ padaheṭṭhupariyavasena, nagaraṃ. ‘‘Mahāvīriyavanto’’ti iminā mahanto vīro etesaṃ tathāgatānanti mahāvīrāti vacanatthaṃ dasseti. Dhammena nayamānānaṃ kā usūyā vijānatanti ettha kaccāyananayena (kaccāyane 277 sutte) usūyapayoge sampadānaṃ hotīti āsaṅkā bhaveyyāti āha ‘‘bhummatthe sāmivacanaṃ, upayogatthe vā’’ti. Vijānantānanti vijānantesu tathāgatesu, vijānante vā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / វិនយបិដក • Vinayapiṭaka / មហាវគ្គបាឡិ • Mahāvaggapāḷi / ១៤. សារិបុត្តមោគ្គល្លានបព្ពជ្ជាកថា • 14. Sāriputtamoggallānapabbajjākathā
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / មហាវគ្គ-អដ្ឋកថា • Mahāvagga-aṭṭhakathā / សារិបុត្តមោគ្គល្លានបព្ពជ្ជាកថា • Sāriputtamoggallānapabbajjākathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā / សារិបុត្តមោគ្គល្លានបព្ពជ្ជាកថាវណ្ណនា • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / សារិបុត្តមោគ្គល្លានបព្ពជ្ជាកថាវណ្ណនា • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / សារិបុត្តមោគ្គល្លានបព្ពជ្ជាកថាវណ្ណនា • Sāriputtamoggallānapabbajjākathāvaṇṇanā
