Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi

    7. අරූපධම්‌මවවත්‌තනවග්‌ගො

    7. Arūpadhammavavattanavaggo

    1. සතිඋප්‌පජ්‌ජනපඤ්‌හො

    1. Satiuppajjanapañho

    1. රාජා ආහ ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, කතිහාකාරෙහි සති උප්‌පජ්‌ජතී’’ති? ‘‘සත්‌තරසහාකාරෙහි, මහාරාජ, සති උප්‌පජ්‌ජතී’’ති. ‘‘කතමෙහි සත්‌තරසහාකාරෙහී’’ති? ‘‘අභිජානතොපි, මහාරාජ, සති උප්‌පජ්‌ජති, කටුමිකායපි සති උප්‌පජ්‌ජති, ඔළාරිකවිඤ්‌ඤාණතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, හිතවිඤ්‌ඤාණතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, අහිතවිඤ්‌ඤාණතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, සභාගනිමිත්‌තතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, විසභාගනිමිත්‌තතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, කථාභිඤ්‌ඤාණතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, ලක්‌ඛණතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, සාරණතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, මුද්‌දාතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, ගණනාතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, ධාරණතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, භාවනතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, පොත්‌ථකනිබන්‌ධනතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, උපනික්‌ඛෙපතොපි සති උප්‌පජ්‌ජති, අනුභූතතොපි සති උප්‌පජ්‌ජතීති.

    1. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, katihākārehi sati uppajjatī’’ti? ‘‘Sattarasahākārehi, mahārāja, sati uppajjatī’’ti. ‘‘Katamehi sattarasahākārehī’’ti? ‘‘Abhijānatopi, mahārāja, sati uppajjati, kaṭumikāyapi sati uppajjati, oḷārikaviññāṇatopi sati uppajjati, hitaviññāṇatopi sati uppajjati, ahitaviññāṇatopi sati uppajjati, sabhāganimittatopi sati uppajjati, visabhāganimittatopi sati uppajjati, kathābhiññāṇatopi sati uppajjati, lakkhaṇatopi sati uppajjati, sāraṇatopi sati uppajjati, muddātopi sati uppajjati, gaṇanātopi sati uppajjati, dhāraṇatopi sati uppajjati, bhāvanatopi sati uppajjati, potthakanibandhanatopi sati uppajjati, upanikkhepatopi sati uppajjati, anubhūtatopi sati uppajjatīti.

    ‘‘කථං අභිජානතො සති උප්‌පජ්‌ජති? යථා, මහාරාජ, ආයස්‌මා ච ආනන්‌දො ඛුජ්‌ජුත්‌තරා ච උපාසිකා, යෙ වා පන අඤ්‌ඤෙපි කෙචි ජාතිස්‌සරා ජාතිං සරන්‌ති, එවං අභිජානතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ abhijānato sati uppajjati? Yathā, mahārāja, āyasmā ca ānando khujjuttarā ca upāsikā, ye vā pana aññepi keci jātissarā jātiṃ saranti, evaṃ abhijānato sati uppajjati.

    ‘‘කථං කටුමිකාය සති උප්‌පජ්‌ජති? යො පකතියා මුට්‌ඨස්‌සතිකො, පරෙ ච තං සරාපනත්‌ථං නිබන්‌ධන්‌ති, එවං කටුමිකාය සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ kaṭumikāya sati uppajjati? Yo pakatiyā muṭṭhassatiko, pare ca taṃ sarāpanatthaṃ nibandhanti, evaṃ kaṭumikāya sati uppajjati.

    ‘‘කථං ඔළාරිකවිඤ්‌ඤාණතො සති උප්‌පජ්‌ජති? යදා රජ්‌ජෙ වා අභිසිත්‌තො හොති, සොතාපත්‌තිඵලං වා පත්‌තො හොති, එවං ඔළාරිකවිඤ්‌ඤාණතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ oḷārikaviññāṇato sati uppajjati? Yadā rajje vā abhisitto hoti, sotāpattiphalaṃ vā patto hoti, evaṃ oḷārikaviññāṇato sati uppajjati.

    ‘‘කථං හිතවිඤ්‌ඤාණතො සති උප්‌පජ්‌ජති? යම්‌හි සුඛාපිතො, ‘අමුකස්‌මිං එවං සුඛාපිතො’ති සරති, එවං හිතවිඤ්‌ඤාණතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ hitaviññāṇato sati uppajjati? Yamhi sukhāpito, ‘amukasmiṃ evaṃ sukhāpito’ti sarati, evaṃ hitaviññāṇato sati uppajjati.

    ‘‘කථං අහිතවිඤ්‌ඤාණතො සති උප්‌පජ්‌ජති? යම්‌හි දුක්‌ඛාපිතො, ‘අමුකස්‌මිං එවං දුක්‌ඛාපිතො’ති සරති, එවං අහිතවිඤ්‌ඤාණතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ ahitaviññāṇato sati uppajjati? Yamhi dukkhāpito, ‘amukasmiṃ evaṃ dukkhāpito’ti sarati, evaṃ ahitaviññāṇato sati uppajjati.

    ‘‘කථං සභාගනිමිත්‌තතො සති උප්‌පජ්‌ජති? සදිසං පුග්‌ගලං දිස්‌වා මාතරං වා පිතරං වා භාතරං වා භගිනිං වා සරති, ඔට්‌ඨං වා ගොණං වා ගද්‍රභං වා දිස්‌වා අඤ්‌ඤං තාදිසං ඔට්‌ඨං වා ගොණං වා ගද්‍රභං වා සරති, එවං සභාගනිමිත්‌තතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ sabhāganimittato sati uppajjati? Sadisaṃ puggalaṃ disvā mātaraṃ vā pitaraṃ vā bhātaraṃ vā bhaginiṃ vā sarati, oṭṭhaṃ vā goṇaṃ vā gadrabhaṃ vā disvā aññaṃ tādisaṃ oṭṭhaṃ vā goṇaṃ vā gadrabhaṃ vā sarati, evaṃ sabhāganimittato sati uppajjati.

    ‘‘කථං විසභාගනිමත්‌තතො සති උප්‌පජ්‌ජති? අසුකස්‌ස නාම වණ්‌ණො එදිසො, සද්‌දො එදිසො, ගන්‌ධො එදිසො, රසො එදිසො, ඵොට්‌ඨබ්‌බො එදිසොති සරති, එවම්‌පි විසභාගනිමිත්‌තතොපි ංසති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ visabhāganimattato sati uppajjati? Asukassa nāma vaṇṇo ediso, saddo ediso, gandho ediso, raso ediso, phoṭṭhabbo edisoti sarati, evampi visabhāganimittatopi ṃsati uppajjati.

    ‘‘කථං කථාභිඤ්‌ඤාණතො සති උප්‌පජ්‌ජති? යො පකතියා මුට්‌ඨස්‌සතිකො හොති, තං පරෙ සරාපෙන්‌ති, තෙන සො සරති, එවං කථාභිඤ්‌ඤාණතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ kathābhiññāṇato sati uppajjati? Yo pakatiyā muṭṭhassatiko hoti, taṃ pare sarāpenti, tena so sarati, evaṃ kathābhiññāṇato sati uppajjati.

    ‘‘කථං ලක්‌ඛණතො සති උප්‌පජ්‌ජති? යො පකතියා බලීබද්‌දානං අඞ්‌ගෙන ජානාති, ලක්‌ඛණෙන ජානාති, එවං ලක්‌ඛණතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ lakkhaṇato sati uppajjati? Yo pakatiyā balībaddānaṃ aṅgena jānāti, lakkhaṇena jānāti, evaṃ lakkhaṇato sati uppajjati.

    ‘‘කථං සාරණතො සති උප්‌පජ්‌ජති? යො පකතියා මුට්‌ඨස්‌සතිකො හොති, යො තං ‘සරාහි භො, සරාහි භො’ති පුනප්‌පුනං සරාපෙති, එවං සාරණතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ sāraṇato sati uppajjati? Yo pakatiyā muṭṭhassatiko hoti, yo taṃ ‘sarāhi bho, sarāhi bho’ti punappunaṃ sarāpeti, evaṃ sāraṇato sati uppajjati.

    ‘‘කථං මුද්‌දාතො සති උප්‌පජ්‌ජති? ලිපියා සික්‌ඛිතත්‌තා ජානාති ‘ඉමස්‌ස අක්‌ඛරස්‌ස අනන්‌තරං ඉමං අක්‌ඛරං කාතබ්‌බ’න්‌ති එවං මුද්‌දාතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ muddāto sati uppajjati? Lipiyā sikkhitattā jānāti ‘imassa akkharassa anantaraṃ imaṃ akkharaṃ kātabba’nti evaṃ muddāto sati uppajjati.

    ‘‘කථං ගණනාතො සති උප්‌පජ්‌ජති? ගණනාය සික්‌ඛිතත්‌තා ගණකා බහුම්‌පි ගණෙන්‌ති, එවං ගණනාතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ gaṇanāto sati uppajjati? Gaṇanāya sikkhitattā gaṇakā bahumpi gaṇenti, evaṃ gaṇanāto sati uppajjati.

    ‘‘කථං ධාරණතො සති උප්‌පජ්‌ජති? ධාරණාය සික්‌ඛිතත්‌තා ධාරණකා බහුම්‌පි ධාරෙන්‌ති , එවං ධාරණතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ dhāraṇato sati uppajjati? Dhāraṇāya sikkhitattā dhāraṇakā bahumpi dhārenti , evaṃ dhāraṇato sati uppajjati.

    ‘‘කථං භාවනාතො සති උප්‌පජ්‌ජති? ඉධ භික්‌ඛු අනෙකවිහිතං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරති, සෙය්‍යථීදං, එකම්‌පි ජාතිං ද්‌වෙපි ජාතියො…පෙ.… ඉති සාකාරං සඋද්‌දෙසං පුබ්‌බෙනිවාසං අනුස්‌සරති, එවං භාවනාතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ bhāvanāto sati uppajjati? Idha bhikkhu anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathīdaṃ, ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, evaṃ bhāvanāto sati uppajjati.

    ‘‘කථං පොත්‌ථකනිබන්‌ධනතො සති උප්‌පජ්‌ජති? රාජානො අනුසාසනියං අස්‌සරන්‌තා 1 එතං පොත්‌ථකං ආහරථාති, තෙන පොත්‌ථකෙන අනුස්‌සරන්‌ති, එවං පොත්‌ථකනිබන්‌ධනතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ potthakanibandhanato sati uppajjati? Rājāno anusāsaniyaṃ assarantā 2 etaṃ potthakaṃ āharathāti, tena potthakena anussaranti, evaṃ potthakanibandhanato sati uppajjati.

    ‘‘කථං උපනික්‌ඛෙපතො සති උප්‌පජ්‌ජති? උපනික්‌ඛිත්‌තං භණ්‌ඩං දිස්‌වා සරති, එවං උපනික්‌ඛෙපතො සති උප්‌පජ්‌ජති.

    ‘‘Kathaṃ upanikkhepato sati uppajjati? Upanikkhittaṃ bhaṇḍaṃ disvā sarati, evaṃ upanikkhepato sati uppajjati.

    ‘‘කථං අනුභූතතො සති උප්‌පජ්‌ජති? දිට්‌ඨත්‌තා රූපං සරති, සුතත්‌තා සද්‌දං සරති, ඝායිතත්‌තා ගන්‌ධං සරති, සායිතත්‌තා රසං සරති, ඵුට්‌ඨත්‌තා ඵොට්‌ඨබ්‌බං සරති, විඤ්‌ඤාතත්‌තා ධම්‌මං සරති, එවං අනුභූතතො සති උප්‌පජ්‌ජති. ඉමෙහි ඛො, මහාරාජ, සත්‌තරසහාකාරෙහි සති උප්‌පජ්‌ජතී’’ති.

    ‘‘Kathaṃ anubhūtato sati uppajjati? Diṭṭhattā rūpaṃ sarati, sutattā saddaṃ sarati, ghāyitattā gandhaṃ sarati, sāyitattā rasaṃ sarati, phuṭṭhattā phoṭṭhabbaṃ sarati, viññātattā dhammaṃ sarati, evaṃ anubhūtato sati uppajjati. Imehi kho, mahārāja, sattarasahākārehi sati uppajjatī’’ti.

    ‘‘කල්‌ලොසි, භන්‌තෙ නාගසෙනා’’ති.

    ‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.

    සතිඋප්‌පජ්‌ජනපඤ්‌හො පඨමො.

    Satiuppajjanapañho paṭhamo.







    Footnotes:
    1. අනුස්‌සරන්‌තා (සබ්‌බත්‌ථ)
    2. anussarantā (sabbattha)

    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact