| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
3. පණාමිතවග්‌ගො
3. Paṇāmitavaggo
1. සෙට්‌ඨධම්‌මපඤ්‌හො
1. Seṭṭhadhammapañho
1. ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, භාසිතම්‌පෙතං භගවතා ‘ධම්‌මො හි, වාසෙට්‌ඨ, සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායෙ චා’ති. පුන ච ‘උපාසකො ගිහී සොතාපන්‌නො පිහිතාපායො දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තො විඤ්‌ඤාතසාසනො භික්‌ඛුං වා සාමණෙරං වා පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙති පච්‌චුට්‌ඨෙතී’ති. යදි, භන්‌තෙ නාගසෙන, භගවතා භණිතං ‘ධම්‌මො හි, වාසෙට්‌ඨ, සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායෙ චා’ති, තෙන හි ‘උපාසකො ගිහී සොතාපන්‌නො පිහිතාපායො දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තො විඤ්‌ඤාතසාසනො භික්‌ඛුං වා සාමණෙරං වා පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙති පච්‌චුට්‌ඨෙතී’ති යං වචනං, තං මිච්‌ඡා. යදි ‘උපාසකො ගිහී සොතාපන්‌නො පිහිතාපායො දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තො විඤ්‌ඤාතසාසනො භික්‌ඛුං වා සාමණෙරං වා පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙති පච්‌චුට්‌ඨෙති’, තෙන හි ‘ධම්‌මො හි, වාසෙට්‌ඨ, සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායෙ චාති තම්‌පි වචනං මිච්‌ඡා. අයම්‌පි උභතො කොටිකො පඤ්‌හො තවානුප්‌පත්‌තො, සො තයා නිබ්‌බාහිතබ්‌බො’’ති.
1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti. Puna ca ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭhetī’ti. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti, tena hi ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭhetī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭheti’, tena hi ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cāti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘භාසිතම්‌පෙතං, මහාරාජ, භගවතා ‘ධම්‌මො හි, වාසෙට්‌ඨ, සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායෙ චා’ති, ‘උපාසකො ච ගිහී සොතාපන්‌නො පිහිතාපායො දිට්‌ඨිප්‌පත්‌තො විඤ්‌ඤාතසාසනො භික්‌ඛුං වා සාමණෙරං වා පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙති පච්‌චුට්‌ඨෙති’. තත්‌ථ පන කාරණං අත්‌ථි. කතමං තං කාරණං?
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti, ‘upāsako ca gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭheti’. Tattha pana kāraṇaṃ atthi. Katamaṃ taṃ kāraṇaṃ?
‘‘වීසති ඛො පනිමෙ, මහාරාජ, සමණස්‌ස සමණකරණා ධම්‌මා ද්‌වෙ ච ලිඞ්‌ගානි, යෙහි සමණො අභිවාදනපච්‌චුට්‌ඨානසමානනපූජනාරහො හොති. කතමෙ වීසති සමණස්‌ස සමණකරණා ධම්‌මා ද්‌වෙ ච ලිඞ්‌ගානි? සෙට්‌ඨො 1 ධම්‌මාරාමො, අග්‌ගො නියමො, චාරො විහාරො සංයමො සංවරො ඛන්‌ති සොරච්‌චං එකත්‌තචරියා එකත්‌තාභිරති පටිසල්‌ලානං හිරිඔත්‌තප්‌පං වීරියං අප්‌පමාදො සික්‌ඛාසමාදානං 2 උද්‌දෙසො පරිපුච්‌ඡා සීලාදිඅභිරති නිරාලයතා සික්‌ඛාපදපාරිපූරිතා, කාසාවධාරණං , භණ්‌ඩුභාවො . ඉමෙ ඛො , මහාරාජ, වීසති සමණස්‌ස සමණකරණා ධම්‌මා ද්‌වෙ ච ලිඞ්‌ගානි. එතෙ ගුණෙ භික්‌ඛු සමාදාය වත්‌තති, සො තෙසං ධම්‌මානං අනූනත්‌තා පරිපුණ්‌ණත්‌තා සම්‌පන්‌නත්‌තා සමන්‌නාගතත්‌තා අසෙක්‌ඛභූමිං අරහන්‌තභූමිං ඔක්‌කමති, සෙට්‌ඨං භූමන්‌තරං ඔක්‌කමති, අරහත්‌තාසන්‌නගතොති අරහති උපාසකො සොතාපන්‌නො භික්‌ඛුං පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙතුං පච්‌චුට්‌ඨාතුං.
‘‘Vīsati kho panime, mahārāja, samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni, yehi samaṇo abhivādanapaccuṭṭhānasamānanapūjanāraho hoti. Katame vīsati samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni? Seṭṭho 3 dhammārāmo, aggo niyamo, cāro vihāro saṃyamo saṃvaro khanti soraccaṃ ekattacariyā ekattābhirati paṭisallānaṃ hiriottappaṃ vīriyaṃ appamādo sikkhāsamādānaṃ 4 uddeso paripucchā sīlādiabhirati nirālayatā sikkhāpadapāripūritā, kāsāvadhāraṇaṃ , bhaṇḍubhāvo . Ime kho , mahārāja, vīsati samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni. Ete guṇe bhikkhu samādāya vattati, so tesaṃ dhammānaṃ anūnattā paripuṇṇattā sampannattā samannāgatattā asekkhabhūmiṃ arahantabhūmiṃ okkamati, seṭṭhaṃ bhūmantaraṃ okkamati, arahattāsannagatoti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘ඛීණාසවෙහි සො සාමඤ්‌ඤං උපගතො, නත්‌ථි මෙ සො සමයො’ති 5 අරහති උපාසකො සොතාපන්‌නො භික්‌ඛුං පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙතුං පච්‌චුට්‌ඨාතුං.
‘‘‘Khīṇāsavehi so sāmaññaṃ upagato, natthi me so samayo’ti 6 arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘අග්‌ගපරිසං සො උපගතො, නාහං තං ඨානං උපගතො’ති අරහති උපාසකො සොතාපන්‌නො භික්‌ඛුං පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙතුං පච්‌චුට්‌ඨාතුං.
‘‘‘Aggaparisaṃ so upagato, nāhaṃ taṃ ṭhānaṃ upagato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘ලභති සො පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසං සොතුං, නාහං තං ලභාමි සොතු’න්‌ති අරහති උපාසකො සොතාපන්‌නො භික්‌ඛුං පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙතුං පච්‌චුට්‌ඨාතුං.
‘‘‘Labhati so pātimokkhuddesaṃ sotuṃ, nāhaṃ taṃ labhāmi sotu’nti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘සො අඤ්‌ඤෙ පබ්‌බාජෙති උපසම්‌පාදෙති ජිනසාසනං වඩ්‌ඪෙති, අහමෙතං න ලභාමි කාතු’න්‌ති අරහති උපාසකො සොතාපන්‌නො භික්‌ඛුං පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙතුං පච්‌චුට්‌ඨාතුං.
‘‘‘So aññe pabbājeti upasampādeti jinasāsanaṃ vaḍḍheti, ahametaṃ na labhāmi kātu’nti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘අප්‌පමාණෙසු සො සික්‌ඛාපදෙසු සමත්‌තකාරී, නාහං තෙසු වත්‌තාමී’ති අරහති උපාසකො සොතාපන්‌නො භික්‌ඛුං පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙතුං පච්‌චුට්‌ඨාතුං.
‘‘‘Appamāṇesu so sikkhāpadesu samattakārī, nāhaṃ tesu vattāmī’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘උපගතො සො සමණලිඞ්‌ගං, බුද්‌ධාධිප්‌පායෙ ඨිතො, තෙනාහං ලිඞ්‌ගෙන දූරමපගතො’ති අරහති උපාසකො සොතාපන්‌නො භික්‌ඛුං පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙතුං පච්‌චුට්‌ඨාතුං.
‘‘‘Upagato so samaṇaliṅgaṃ, buddhādhippāye ṭhito, tenāhaṃ liṅgena dūramapagato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘‘පරූළ්‌හකච්‌ඡලොමො සො අනඤ්‌ජිතඅමණ්‌ඩිතො අනුලිත්‌තසීලගන්‌ධො, අහං පන මණ්‌ඩනවිභූසනාභිරතො’ති අරහති උපාසකො සොතාපන්‌නො භික්‌ඛුං පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙතුං පච්‌චුට්‌ඨාතුං.
‘‘‘Parūḷhakacchalomo so anañjitaamaṇḍito anulittasīlagandho, ahaṃ pana maṇḍanavibhūsanābhirato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘අපි ච, මහාරාජ, ‘යෙ තෙ වීසති සමණකරණා ධම්‌මා ද්‌වෙ ච ලිඞ්‌ගානි, සබ්‌බෙපෙතෙ ධම්‌මා භික්‌ඛුස්‌ස සංවිජ්‌ජන්‌ති, සො යෙව තෙ ධම්‌මෙ ධාරෙති, අඤ්‌ඤෙපි තත්‌ථ සික්‌ඛාපෙති, සො මෙ ආගමො සික්‌ඛාපනඤ්‌ච නත්‌ථී’ති අරහති උපාසකො සොතාපන්‌නො භික්‌ඛුං පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙතුං පච්‌චුට්‌ඨාතුං .
‘‘Api ca, mahārāja, ‘ye te vīsati samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni, sabbepete dhammā bhikkhussa saṃvijjanti, so yeva te dhamme dhāreti, aññepi tattha sikkhāpeti, so me āgamo sikkhāpanañca natthī’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ .
‘‘යථා, මහාරාජ, රාජකුමාරො පුරොහිතස්‌ස සන්‌තිකෙ විජ්‌ජං අධීයති, ඛත්‌තියධම්‌මං සික්‌ඛති, සො අපරෙන සමයෙන අභිසිත්‌තො ආචරියං අභිවාදෙති පච්‌චුට්‌ඨෙති ‘සික්‌ඛාපකො මෙ අය’න්‌ති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, ‘භික්‌ඛු සික්‌ඛාපකො වංසධරො’ති අරහති උපාසකො සොතාපන්‌නො භික්‌ඛුං පුථුජ්‌ජනං අභිවාදෙතුං පච්‌චුට්‌ඨාතුං.
‘‘Yathā, mahārāja, rājakumāro purohitassa santike vijjaṃ adhīyati, khattiyadhammaṃ sikkhati, so aparena samayena abhisitto ācariyaṃ abhivādeti paccuṭṭheti ‘sikkhāpako me aya’nti, evameva kho, mahārāja, ‘bhikkhu sikkhāpako vaṃsadharo’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.
‘‘අපි ච, මහාරාජ, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන ජානාහි භික්‌ඛුභූමියා මහන්‌තතං අසමවිපුලභාවං. යදි, මහාරාජ, උපාසකො සොතාපන්‌නො අරහත්‌තං සච්‌ඡිකරොති, ද්‌වෙව තස්‌ස ගතියො භවන්‌ති අනඤ්‌ඤා තස්‌මිං යෙව දිවසෙ පරිනිබ්‌බායෙය්‍ය වා, භික්‌ඛුභාවං වා උපගච්‌ඡෙය්‍ය. අචලා හි සා, මහාරාජ, පබ්‌බජ්‌ජා, මහතී අච්‌චුග්‌ගතා, යදිදං භික්‌ඛුභූමී’’ති. ‘‘ඤාණගතො, භන්‌තෙ නාගසෙන, පඤ්‌හො සුනිබ්‌බෙඨිතො බලවතා අතිබුද්‌ධිනා තයා, න යිමං පඤ්‌හං සමත්‌ථො අඤ්‌ඤො එවං විනිවෙඨෙතුං අඤ්‌ඤත්‍ර තවාදිසෙන බුද්‌ධිමතා’’ති.
‘‘Api ca, mahārāja, imināpetaṃ pariyāyena jānāhi bhikkhubhūmiyā mahantataṃ asamavipulabhāvaṃ. Yadi, mahārāja, upāsako sotāpanno arahattaṃ sacchikaroti, dveva tassa gatiyo bhavanti anaññā tasmiṃ yeva divase parinibbāyeyya vā, bhikkhubhāvaṃ vā upagaccheyya. Acalā hi sā, mahārāja, pabbajjā, mahatī accuggatā, yadidaṃ bhikkhubhūmī’’ti. ‘‘Ñāṇagato, bhante nāgasena, pañho sunibbeṭhito balavatā atibuddhinā tayā, na yimaṃ pañhaṃ samattho añño evaṃ viniveṭhetuṃ aññatra tavādisena buddhimatā’’ti.
සෙට්‌ඨධම්‌මපඤ්‌හො පඨමො.
Seṭṭhadhammapañho paṭhamo.
Footnotes:
