| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
9. තණ්‌හාසුත්‌තවණ්‌ණනා
9. Taṇhāsuttavaṇṇanā
58. නවමෙ තණ්‌හායනට්‌ඨෙන තණ්‌හා, රූපාදිවිසයං තසතීති වා තණ්‌හා. ඉදානි තං විභජිත්‌වා දස්‌සෙතුං ‘‘කාමතණ්‌හා’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ පඤ්‌චකාමගුණිකො රාගො කාමතණ්‌හා. රූපාරූපභවෙසු ඡන්‌දරාගො ඣානනිකන්‌ති සස්‌සතදිට්‌ඨිසහගතො රාගො භවවසෙන පත්‌ථනා ච භවතණ්‌හා. උච්‌ඡෙදදිට්‌ඨිසහගතො රාගො විභවතණ්‌හා. අපිච පච්‌ඡිමතණ්‌හාද්‌වයං ඨපෙත්‌වා සෙසා සබ්‌බාපි තණ්‌හා කාමතණ්‌හා එව. යථාහ –
58. Navame taṇhāyanaṭṭhena taṇhā, rūpādivisayaṃ tasatīti vā taṇhā. Idāni taṃ vibhajitvā dassetuṃ ‘‘kāmataṇhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha pañcakāmaguṇiko rāgo kāmataṇhā. Rūpārūpabhavesu chandarāgo jhānanikanti sassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavavasena patthanā ca bhavataṇhā. Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo vibhavataṇhā. Apica pacchimataṇhādvayaṃ ṭhapetvā sesā sabbāpi taṇhā kāmataṇhā eva. Yathāha –
‘‘තත්‌ථ කතමා භවතණ්‌හා? සස්‌සතදිට්‌ඨිසහගතො රාගො සාරාගො චිත්‌තස්‌ස සාරාගො – අයං වුච්‌චති භවතණ්‌හා. තත්‌ථ කතමා විභවතණ්‌හා? උච්‌ඡෙදදිට්‌ඨිසහගතො රාගො සාරාගො චිත්‌තස්‌ස සාරාගො, අයං වුච්‌චති විභවතණ්‌හා . අවසෙසා තණ්‌හා කාමතණ්‌හා’’ති (විභ. 916).
‘‘Tattha katamā bhavataṇhā? Sassatadiṭṭhisahagato rāgo sārāgo cittassa sārāgo – ayaṃ vuccati bhavataṇhā. Tattha katamā vibhavataṇhā? Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo sārāgo cittassa sārāgo, ayaṃ vuccati vibhavataṇhā . Avasesā taṇhā kāmataṇhā’’ti (vibha. 916).
ඉමා ච තිස්‌සො තණ්‌හා රූපතණ්‌හා…පෙ.… ධම්‌මතණ්‌හාති විසයභෙදතො පච්‌චෙකං ඡබ්‌බිධාති කත්‌වා අට්‌ඨාරස හොන්‌ති. තා අජ්‌ඣත්‌තරූපාදීසු අට්‌ඨාරස, බහිද්‌ධාරූපාදීසු අට්‌ඨාරසාති ඡත්‌තිංස, ඉති අතීතා ඡත්‌තිංස, අනාගතා ඡත්‌තිංස, පච්‌චුප්‌පන්‌නා ඡත්‌තිංසාති විභාගතො අට්‌ඨසතං හොන්‌ති. පුන සඞ්‌ගහෙ කරියමානෙ කාලභෙදං අනාමසිත්‌වා ගය්‌හමානා ඡත්‌තිංසෙව හොන්‌ති, රූපාදීනං අජ්‌ඣත්‌තිකබාහිරවිභාගෙ අකරියමානෙ අට්‌ඨාරසෙව, රූපාදිආරම්‌මණවිභාගමත්‌තෙ ගය්‌හමානෙ ඡළෙව, ආරම්‌මණවිභාගම්‌පි අකත්‌වා ගය්‌හමානා තිස්‌සොයෙව හොන්‌තීති.
Imā ca tisso taṇhā rūpataṇhā…pe… dhammataṇhāti visayabhedato paccekaṃ chabbidhāti katvā aṭṭhārasa honti. Tā ajjhattarūpādīsu aṭṭhārasa, bahiddhārūpādīsu aṭṭhārasāti chattiṃsa, iti atītā chattiṃsa, anāgatā chattiṃsa, paccuppannā chattiṃsāti vibhāgato aṭṭhasataṃ honti. Puna saṅgahe kariyamāne kālabhedaṃ anāmasitvā gayhamānā chattiṃseva honti, rūpādīnaṃ ajjhattikabāhiravibhāge akariyamāne aṭṭhāraseva, rūpādiārammaṇavibhāgamatte gayhamāne chaḷeva, ārammaṇavibhāgampi akatvā gayhamānā tissoyeva hontīti.
ගාථාසු තණ්‌හායොගෙනාති තණ්‌හාසඞ්‌ඛාතෙන යොගෙන, කාමයොගෙන, භවයොගෙන ච. සංයුත්‌තාති සම්‌බන්‌ධා, භවාදීසු සංයොජිතා වා. තෙනෙවාහ ‘‘රත්‌තචිත්‌තා භවාභවෙ’’ති. ඛුද්‌දකෙ චෙව මහන්‌තෙ ච භවෙ ලග්‌ගචිත්‌තාති අත්‌ථො. අථ වා භවොති සස්‌සතදිට්‌ඨි, අභවොති උච්‌ඡෙදදිට්‌ඨි. තස්‌මා භවාභවෙ සස්‌සතුච්‌ඡෙදදිට්‌ඨීසු සත්‌තවිසත්‌තචිත්‌තාති. එතෙන භවතණ්‌හා, විභවතණ්‌හා ච දස්‌සිතා. ඉමස්‌මිං පක්‌ඛෙ ‘‘තණ්‌හායොගෙනා’’ති ඉමිනා කාමතණ්‌හාව දස්‌සිතාති වෙදිතබ්‌බා. තෙ යොගයුත්‌තා මාරස්‌සාති තෙ එවංභූතා පුග්‌ගලා මාරස්‌ස පාසසඞ්‌ඛාතෙන යොගෙන යුත්‌තා බද්‌ධා. රාගො හි මාරයොගො මාරපාසොති වුච්‌චති. යථාහ –
Gāthāsu taṇhāyogenāti taṇhāsaṅkhātena yogena, kāmayogena, bhavayogena ca. Saṃyuttāti sambandhā, bhavādīsu saṃyojitā vā. Tenevāha ‘‘rattacittā bhavābhave’’ti. Khuddake ceva mahante ca bhave laggacittāti attho. Atha vā bhavoti sassatadiṭṭhi, abhavoti ucchedadiṭṭhi. Tasmā bhavābhave sassatucchedadiṭṭhīsu sattavisattacittāti. Etena bhavataṇhā, vibhavataṇhā ca dassitā. Imasmiṃ pakkhe ‘‘taṇhāyogenā’’ti iminā kāmataṇhāva dassitāti veditabbā. Te yogayuttā mārassāti te evaṃbhūtā puggalā mārassa pāsasaṅkhātena yogena yuttā baddhā. Rāgo hi mārayogo mārapāsoti vuccati. Yathāha –
‘‘අන්‌තලික්‌ඛචරො පාසො, ය්‌වායං චරති මානසො;
‘‘Antalikkhacaro pāso, yvāyaṃ carati mānaso;
තෙන තං බාධයිස්‌සාමි, න මෙ සමණ මොක්‌ඛසී’’ති. (සං. නි. 1.151; මහාව. 33);
Tena taṃ bādhayissāmi, na me samaṇa mokkhasī’’ti. (saṃ. ni. 1.151; mahāva. 33);
චතූහි යොගෙහි අනුපද්‌දුතත්‌තා යොගක්‌ඛෙමං, නිබ්‌බානං අරහත්‌තඤ්‌ච, තස්‌ස අනධිගමෙන අයොගක්‌ඛෙමිනො. උපරූපරි කිලෙසාභිසඞ්‌ඛාරානං ජනනතො ජනා, පාණිනො. රූපාදීසු සත්‌තා විසත්‌තාති සත්‌තා.
Catūhi yogehi anupaddutattā yogakkhemaṃ, nibbānaṃ arahattañca, tassa anadhigamena ayogakkhemino. Uparūpari kilesābhisaṅkhārānaṃ jananato janā, pāṇino. Rūpādīsu sattā visattāti sattā.
‘‘ඛන්‌ධානඤ්‌ච පටිපාටි, ධාතුආයතනාන ච;
‘‘Khandhānañca paṭipāṭi, dhātuāyatanāna ca;
අබ්‌බොච්‌ඡින්‌නං වත්‌තමානා, සංසාරොති පවුච්‌චතී’’ති. –
Abbocchinnaṃ vattamānā, saṃsāroti pavuccatī’’ti. –
එවං වුත්‌තං ඛන්‌ධාදීනං අපරාපරුප්‌පත්‌තිසඞ්‌ඛාතං සංසාරං ගච්‌ඡන්‌ති, තතො න මුච්‌චන්‌ති. කස්‌මා? තණ්‌හායොගයුත්‌තත්‌තා . ජාතිමරණගාමිනො පුනප්‌පුනං ජනනමරණස්‌සෙව උපගමනසීලාති. එත්‌තාවතා වට්‌ටං දස්‌සෙත්‌වා ඉදානි විවට්‌ටං දස්‌සෙතුං ‘‘යෙ ච තණ්‌හං පහන්‌ත්‌වානා’’ති ගාථමාහ. සා හෙට්‌ඨා වුත්‌තනයත්‌තා සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යාව.
Evaṃ vuttaṃ khandhādīnaṃ aparāparuppattisaṅkhātaṃ saṃsāraṃ gacchanti, tato na muccanti. Kasmā? Taṇhāyogayuttattā . Jātimaraṇagāmino punappunaṃ jananamaraṇasseva upagamanasīlāti. Ettāvatā vaṭṭaṃ dassetvā idāni vivaṭṭaṃ dassetuṃ ‘‘ye ca taṇhaṃ pahantvānā’’ti gāthamāha. Sā heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyāva.
නවමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 9. තණ්‌හාසුත්‌තං • 9. Taṇhāsuttaṃ
