Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    7. තිස්‌සත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    7. Tissattheragāthāvaṇṇanā

    බහූ සපත්‌තෙ ලභතීති ආයස්‌මතො තිස්‌සත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ විවට්‌ටූපනිස්‌සයං පුඤ්‌ඤං උපචිනන්‌තො පියදස්‌සිස්‌ස භගවතො කාලෙ බ්‍රාහ්‌මණකුලෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා විඤ්‌ඤුතං පත්‌තො සිප්‌පෙසු නිප්‌ඵත්‌තිං ගන්‌ත්‌වා කාමෙසු ආදීනවං දිස්‌වා ඝරාවාසං පහාය තාපසපබ්‌බජ්‌ජං පබ්‌බජිත්‌වා අරඤ්‌ඤායතනෙ සාලවනෙ අස්‌සමං කාරෙත්‌වා වසති. භගවා තස්‌ස අනුග්‌ගණ්‌හනත්‌ථං අස්‌සමස්‌ස අවිදූරෙ සාලවනෙ නිරොධං සමාපජ්‌ජිත්‌වා නිසීදි. සො අස්‌සමතො නික්‌ඛමිත්‌වා ඵලාඵලත්‌ථාය ගච්‌ඡන්‌තො භගවන්‌තං දිස්‌වා පසන්‌නමානසො චත්‌තාරො දණ්‌ඩෙ ඨපෙත්‌වා භගවතො උපරි පුප්‌ඵිතාහි සාලසාඛාහි සාඛාමණ්‌ඩපං කත්‌වා සත්‌තාහං නවනවෙහි සාලපුප්‌ඵෙහි භගවන්‌තං පූජෙන්‌තො අට්‌ඨාසි බුද්‌ධාරම්‌මණං පීතිං අවිජහන්‌තො. සත්‌ථා සත්‌තාහස්‌ස අච්‌චයෙන නිරොධතො වුට්‌ඨහිත්‌වා භික්‌ඛුසඞ්‌ඝං චින්‌තෙසි. තාවදෙව සතසහස්‌සමත්‌තා ඛීණාසවා සත්‌ථාරං පරිවාරෙසුං. භගවා තස්‌ස භාවිනිං සම්‌පත්‌තිං විභාවෙන්‌තො අනුමොදනං වත්‌වා පක්‌කාමි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවලොකෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා අපරාපරං සුගතීසුයෙව සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ රාජගහෙ බ්‍රාහ්‌මණකුලෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා තිස්‌සොති ලද්‌ධනාමො වයප්‌පත්‌තො තිණ්‌ණං වෙදානං පාරගූ හුත්‌වා පඤ්‌චමත්‌තානි මාණවකසතානි මන්‌තෙ වාචෙන්‌තො ලාභග්‌ගයසග්‌ගප්‌පත්‌තො හුත්‌වා සත්‌ථු රාජගහගමනෙ බුද්‌ධානුභාවං දිස්‌වා පටිලද්‌ධසද්‌ධො පබ්‌බජිත්‌වා විපස්‌සනං පට්‌ඨපෙත්‌වා නචිරස්‌සෙව අරහත්‌තං පාපුණි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.49.190-220) –

    Bahūsapatte labhatīti āyasmato tissattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinanto piyadassissa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto sippesu nipphattiṃ gantvā kāmesu ādīnavaṃ disvā gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā araññāyatane sālavane assamaṃ kāretvā vasati. Bhagavā tassa anuggaṇhanatthaṃ assamassa avidūre sālavane nirodhaṃ samāpajjitvā nisīdi. So assamato nikkhamitvā phalāphalatthāya gacchanto bhagavantaṃ disvā pasannamānaso cattāro daṇḍe ṭhapetvā bhagavato upari pupphitāhi sālasākhāhi sākhāmaṇḍapaṃ katvā sattāhaṃ navanavehi sālapupphehi bhagavantaṃ pūjento aṭṭhāsi buddhārammaṇaṃ pītiṃ avijahanto. Satthā sattāhassa accayena nirodhato vuṭṭhahitvā bhikkhusaṅghaṃ cintesi. Tāvadeva satasahassamattā khīṇāsavā satthāraṃ parivāresuṃ. Bhagavā tassa bhāviniṃ sampattiṃ vibhāvento anumodanaṃ vatvā pakkāmi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇakule nibbattitvā tissoti laddhanāmo vayappatto tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā pañcamattāni māṇavakasatāni mante vācento lābhaggayasaggappatto hutvā satthu rājagahagamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.190-220) –

    ‘‘අජ්‌ඣොගාහෙත්‌වා සාලවනං, සුකතො අස්‌සමො මම;

    ‘‘Ajjhogāhetvā sālavanaṃ, sukato assamo mama;

    සාලපුප්‌ඵෙහි සඤ්‌ඡන්‌නො, වසාමි විපිනෙ තදා.

    Sālapupphehi sañchanno, vasāmi vipine tadā.

    ‘‘පියදස්‌සී ච භගවා, සයම්‌භූ අග්‌ගපුග්‌ගලො;

    ‘‘Piyadassī ca bhagavā, sayambhū aggapuggalo;

    විවෙකකාමො සම්‌බුද්‌ධො, සාලවනමුපාගමි.

    Vivekakāmo sambuddho, sālavanamupāgami.

    ‘‘අස්‌සමා අභිනික්‌ඛම්‌ම, පවනං අගමාසහං;

    ‘‘Assamā abhinikkhamma, pavanaṃ agamāsahaṃ;

    මූලඵලං ගවෙසන්‌තො, ආහිණ්‌ඩාමි වනෙ තදා.

    Mūlaphalaṃ gavesanto, āhiṇḍāmi vane tadā.

    ‘‘තත්‌ථද්‌දසාසිං සම්‌බුද්‌ධං, පියදස්‌සිං මහායසං;

    ‘‘Tatthaddasāsiṃ sambuddhaṃ, piyadassiṃ mahāyasaṃ;

    සුනිසින්‌නං සමාපන්‌නං, විරොචන්‌තං මහාවනෙ.

    Sunisinnaṃ samāpannaṃ, virocantaṃ mahāvane.

    ‘‘චතුදණ්‌ඩෙ ඨපෙත්‌වාන, බුද්‌ධස්‌ස උපරී අහං;

    ‘‘Catudaṇḍe ṭhapetvāna, buddhassa uparī ahaṃ;

    මණ්‌ඩපං සුකතං කත්‌වා, සාලපුප්‌ඵෙහි ඡාදයිං.

    Maṇḍapaṃ sukataṃ katvā, sālapupphehi chādayiṃ.

    ‘‘සත්‌තාහං ධාරයිත්‌වාන, මණ්‌ඩපං සාලඡාදිතං;

    ‘‘Sattāhaṃ dhārayitvāna, maṇḍapaṃ sālachāditaṃ;

    තත්‌ථ චිත්‌තං පසාදෙත්‌වා, බුද්‌ධසෙට්‌ඨමවන්‌දහං.

    Tattha cittaṃ pasādetvā, buddhaseṭṭhamavandahaṃ.

    ‘‘භගවා තම්‌හි සමයෙ, වුට්‌ඨහිත්‌වා සමාධිතො;

    ‘‘Bhagavā tamhi samaye, vuṭṭhahitvā samādhito;

    යුගමත්‌තං පෙක්‌ඛමානො, නිසීදි පුරිසුත්‌තමො.

    Yugamattaṃ pekkhamāno, nisīdi purisuttamo.

    ‘‘සාවකො වරුණො නාම, පියදස්‌සිස්‌ස සත්‌ථුනො;

    ‘‘Sāvako varuṇo nāma, piyadassissa satthuno;

    වසීසතසහස්‌සෙහි, උපගච්‌ඡි විනායකං.

    Vasīsatasahassehi, upagacchi vināyakaṃ.

    ‘‘පියදස්‌සී ච භගවා, ලොකජෙට්‌ඨො නරාසභො;

    ‘‘Piyadassī ca bhagavā, lokajeṭṭho narāsabho;

    භික්‌ඛුසඞ්‌ඝෙ නිසීදිත්‌වාන, සිතං පාතුකරී ජිනො.

    Bhikkhusaṅghe nisīditvāna, sitaṃ pātukarī jino.

    ‘‘අනුරුද්‌ධො උපට්‌ඨාකො, පියදස්‌සිස්‌ස සත්‌ථුනො;

    ‘‘Anuruddho upaṭṭhāko, piyadassissa satthuno;

    එකංසං චීවරං කත්‌වා, අපුච්‌ඡිත්‌ථ මහාමුනිං.

    Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā, apucchittha mahāmuniṃ.

    ‘‘කො නු ඛො භගවා හෙතු, සිතකම්‌මස්‌ස සත්‌ථුනො;

    ‘‘Ko nu kho bhagavā hetu, sitakammassa satthuno;

    කාරණෙ විජ්‌ජමානම්‌හි, සත්‌ථා පාතුකරෙ සිතං.

    Kāraṇe vijjamānamhi, satthā pātukare sitaṃ.

    ‘‘සත්‌තාහං සාලච්‌ඡදනං, යො මෙ ධාරෙසි මාණවො;

    ‘‘Sattāhaṃ sālacchadanaṃ, yo me dhāresi māṇavo;

    තස්‌ස කම්‌මං සරිත්‌වාන, සිතං පාතුකරිං අහං.

    Tassa kammaṃ saritvāna, sitaṃ pātukariṃ ahaṃ.

    ‘‘අනොකාසං න පස්‌සාමි, යත්‌ථ පුඤ්‌ඤං විපච්‌චති;

    ‘‘Anokāsaṃ na passāmi, yattha puññaṃ vipaccati;

    දෙවලොකෙ මනුස්‌සෙ වා, ඔකාසොව න සම්‌මති.

    Devaloke manusse vā, okāsova na sammati.

    ‘‘දෙවලොකෙ වසන්‌තස්‌ස, පුඤ්‌ඤකම්‌මසමඞ්‌ගිනො;

    ‘‘Devaloke vasantassa, puññakammasamaṅgino;

    යාවතා පරිසා තස්‌ස, සාලච්‌ඡන්‌නා භවිස්‌සති.

    Yāvatā parisā tassa, sālacchannā bhavissati.

    ‘‘තත්‌ථ දිබ්‌බෙහි නච්‌චෙහි, ගීතෙහි වාදිතෙහි ච;

    ‘‘Tattha dibbehi naccehi, gītehi vāditehi ca;

    රමිස්‌සති සදා සන්‌තො, පුඤ්‌ඤකම්‌මසමාහිතො.

    Ramissati sadā santo, puññakammasamāhito.

    ‘‘යාවතා පරිසා තස්‌ස, ගන්‌ධගන්‌ධී භවිස්‌සති;

    ‘‘Yāvatā parisā tassa, gandhagandhī bhavissati;

    සාලස්‌ස පුප්‌ඵවස්‌සො ච, පවස්‌සිස්‌සති තාවදෙ.

    Sālassa pupphavasso ca, pavassissati tāvade.

    ‘‘තතො චුතොයං මනුජො, මානුසං ආගමිස්‌සති;

    ‘‘Tato cutoyaṃ manujo, mānusaṃ āgamissati;

    ඉධාපි සාලච්‌ඡදනං, සබ්‌බකාලං ධරිස්‌සති.

    Idhāpi sālacchadanaṃ, sabbakālaṃ dharissati.

    ‘‘ඉධ නච්‌චඤ්‌ච ගීතඤ්‌ච, සම්‌මතාළසමාහිතං;

    ‘‘Idha naccañca gītañca, sammatāḷasamāhitaṃ;

    පරිවාරෙස්‌සන්‌ති මං නිච්‌චං, බුද්‌ධපූජායිදං ඵලං.

    Parivāressanti maṃ niccaṃ, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘උග්‌ගච්‌ඡන්‌තෙ ච සූරියෙ, සාලවස්‌සං පවස්‌සති;

    ‘‘Uggacchante ca sūriye, sālavassaṃ pavassati;

    පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන සංයුත්‌තං, වස්‌සතෙ සබ්‌බකාලිකං.

    Puññakammena saṃyuttaṃ, vassate sabbakālikaṃ.

    ‘‘අට්‌ඨාරසෙ කප්‌පසතෙ, ඔක්‌කාකකුලසම්‌භවො;

    ‘‘Aṭṭhārase kappasate, okkākakulasambhavo;

    ගොතමො නාම ගොත්‌තෙන, සත්‌ථා ලොකෙ භවිස්‌සති.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘තස්‌ස ධම්‌මෙසු දායාදො, ඔරසො ධම්‌මනිම්‌මිතො;

    ‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;

    සබ්‌බාසවෙ පරිඤ්‌ඤාය, නිබ්‌බායිස්‌සතිනාසවො.

    Sabbāsave pariññāya, nibbāyissatināsavo.

    ‘‘ධම්‌මං අභිසමෙන්‌තස්‌ස, සාලච්‌ඡන්‌නං භවිස්‌සති;

    ‘‘Dhammaṃ abhisamentassa, sālacchannaṃ bhavissati;

    චිතකෙ ඣායමානස්‌ස, ඡදනං තත්‌ථ හෙස්‌සති.

    Citake jhāyamānassa, chadanaṃ tattha hessati.

    ‘‘විපාකං කිත්‌තයිත්‌වාන, පියදස්‌සී මහාමුනි;

    ‘‘Vipākaṃ kittayitvāna, piyadassī mahāmuni;

    පරිසාය ධම්‌මං දෙසෙසි, තප්‌පෙන්‌තො ධම්‌මවුට්‌ඨියා.

    Parisāya dhammaṃ desesi, tappento dhammavuṭṭhiyā.

    ‘‘තිංසකප්‌පානි දෙවෙසු, දෙවරජ්‌ජමකාරයිං;

    ‘‘Tiṃsakappāni devesu, devarajjamakārayiṃ;

    සට්‌ඨි ච සත්‌තක්‌ඛත්‌තුඤ්‌ච, චක්‌කවත්‌තී අහොසහං.

    Saṭṭhi ca sattakkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ.

    ‘‘දෙවලොකා ඉධාගන්‌ත්‌වා, ලභාමි විපුලං සුඛං;

    ‘‘Devalokā idhāgantvā, labhāmi vipulaṃ sukhaṃ;

    ඉධාපි සාලච්‌ඡදනං, මණ්‌ඩපස්‌ස ඉදං ඵලං.

    Idhāpi sālacchadanaṃ, maṇḍapassa idaṃ phalaṃ.

    ‘‘අයං පච්‌ඡිමකො මය්‌හං, චරිමො වත්‌තතෙ භවො;

    ‘‘Ayaṃ pacchimako mayhaṃ, carimo vattate bhavo;

    ඉධාපි සාලච්‌ඡදනං, හෙස්‌සති සබ්‌බකාලිකං.

    Idhāpi sālacchadanaṃ, hessati sabbakālikaṃ.

    ‘‘මහාමුනිං තොසයිත්‌වා, ගොතමං සක්‍යපුඞ්‌ගවං;

    ‘‘Mahāmuniṃ tosayitvā, gotamaṃ sakyapuṅgavaṃ;

    පත්‌තොම්‌හි අචලං ඨානං, හිත්‌වා ජයපරාජයං.

    Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, hitvā jayaparājayaṃ.

    ‘‘අට්‌ඨාරසෙ කප්‌පසතෙ, යං බුද්‌ධමභිපූජයිං;

    ‘‘Aṭṭhārase kappasate, yaṃ buddhamabhipūjayiṃ;

    දුග්‌ගතිං නාභිජානාමි, බුද්‌ධපූජායිදං ඵලං.

    Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    සො අරහත්‌තං පන පත්‌වා විසෙසතො ලාභග්‌ගයසග්‌ගප්‌පත්‌තො අහොසි. තත්‌ථ කෙචි පුථුජ්‌ජනභික්‌ඛූ ථෙරස්‌ස ලාභසක්‌කාරං දිස්‌වා බාලභාවෙන අසහනාකාරං පවෙදෙසුං. ථෙරො තං ඤත්‌වා ලාභසක්‌කාරෙ ආදීනවං තත්‌ථ අත්‌තනො අලග්‌ගභාවඤ්‌ච පකාසෙන්‌තො –

    So arahattaṃ pana patvā visesato lābhaggayasaggappatto ahosi. Tattha keci puthujjanabhikkhū therassa lābhasakkāraṃ disvā bālabhāvena asahanākāraṃ pavedesuṃ. Thero taṃ ñatvā lābhasakkāre ādīnavaṃ tattha attano alaggabhāvañca pakāsento –

    153.

    153.

    ‘‘බහූ සපත්‌තෙ ලභති, මුණ්‌ඩො සඞ්‌ඝාටිපාරුතො;

    ‘‘Bahū sapatte labhati, muṇḍo saṅghāṭipāruto;

    ලාභී අන්‌නස්‌ස පානස්‌ස, වත්‌ථස්‌ස සයනස්‌ස ච.

    Lābhī annassa pānassa, vatthassa sayanassa ca.

    154.

    154.

    ‘‘එතමාදීනවං ඤත්‌වා, සක්‌කාරෙසු මහබ්‌භයං;

    ‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, sakkāresu mahabbhayaṃ;

    අප්‌පලාභො අනවස්‌සුතො, සතො භික්‌ඛු පරිබ්‌බජෙ’’ති. –

    Appalābho anavassuto, sato bhikkhu paribbaje’’ti. –

    ගාථාද්‌වයං අභාසි.

    Gāthādvayaṃ abhāsi.

    තස්‌සත්‌ථො – සිඛම්‌පි අසෙසෙත්‌වා මුණ්‌ඩිතකෙසතාය මුණ්‌ඩො, ඡින්‌දිත්‌වා සඞ්‌ඝාටිතකාසාවධාරිතාය සඞ්‌ඝාටිපාරුතො, එවං වෙවණ්‌ණියං අජ්‌ඣුපගතො පරායත්‌තවුත්‌තිකො පබ්‌බජිතො සචෙ අන්‌නපානාදීනං ලාභී හොති, සොපි බහූ සපත්‌තෙ ලභති, තස්‌ස උසූයන්‌තා බහූ සම්‌භවන්‌ති. තස්‌මා එතං එවරූපං ලාභසක්‌කාරෙසු මහබ්‌භයං විපුලභයං ආදීනවං දොසං විදිත්‌වා අප්‌පිච්‌ඡතං සන්‌තොසඤ්‌ච හදයෙ ඨපෙත්‌වා අනවජ්‌ජුප්‌පාදස්‌සාපි උප්‌පන්‌නස්‌ස ලාභස්‌ස පරිවජ්‌ජනෙන අප්‌පලාභො, තතො එව තත්‌ථ තණ්‌හාවස්‌සුතාභාවෙන අනවස්‌සුතො, සංසාරෙ භයස්‌ස ඉක්‌ඛනතො භින්‌නකිලෙසතාය වා භික්‌ඛු සන්‌තුට්‌ඨිට්‌ඨානීයස්‌ස සතිසම්‌පජඤ්‌ඤස්‌ස වසෙන සතො හුත්‌වා පරිබ්‌බජෙ චරෙය්‍ය විහරෙය්‍යාති. තං සුත්‌වා තෙ භික්‌ඛූ තාවදෙව ථෙරං ඛමාපෙසුං.

    Tassattho – sikhampi asesetvā muṇḍitakesatāya muṇḍo, chinditvā saṅghāṭitakāsāvadhāritāya saṅghāṭipāruto, evaṃ vevaṇṇiyaṃ ajjhupagato parāyattavuttiko pabbajito sace annapānādīnaṃ lābhī hoti, sopi bahū sapatte labhati, tassa usūyantā bahū sambhavanti. Tasmā etaṃ evarūpaṃ lābhasakkāresumahabbhayaṃ vipulabhayaṃ ādīnavaṃ dosaṃ viditvā appicchataṃ santosañca hadaye ṭhapetvā anavajjuppādassāpi uppannassa lābhassa parivajjanena appalābho, tato eva tattha taṇhāvassutābhāvena anavassuto, saṃsāre bhayassa ikkhanato bhinnakilesatāya vā bhikkhu santuṭṭhiṭṭhānīyassa satisampajaññassa vasena sato hutvā paribbaje careyya vihareyyāti. Taṃ sutvā te bhikkhū tāvadeva theraṃ khamāpesuṃ.

    තිස්‌සත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Tissattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 7. තිස්‌සත්‌ථෙරගාථා • 7. Tissattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact