Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ඉතිවුත්‌තක-අට්‌ඨකථා • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    3. උභයත්‌ථසුත්‌තවණ්‌ණනා

    3. Ubhayatthasuttavaṇṇanā

    23. තතියෙ භාවිතොති උප්‌පාදිතො ච වඩ්‌ඪිතො ච. බහුලීකතොති පුනප්‌පුනං කතො. අත්‌ථොති හිතං. තඤ්‌හි අරණීයතො උපගන්‌තබ්‌බතො අත්‌ථොති වුච්‌චති. සමධිගය්‌හ තිට්‌ඨතීති සම්‌මා පරිග්‌ගහෙත්‌වා අවිජහිත්‌වා වත්‌තති. දිට්‌ඨධම්‌මිකන්‌ති දිට්‌ඨධම්‌මො වුච්‌චති පච්‌චක්‌ඛභූතො අත්‌තභාවො, දිට්‌ඨධම්‌මෙ භවං දිට්‌ඨධම්‌මිකං, ඉධලොකපරියාපන්‌නන්‌ති අත්‌ථො. සම්‌පරායිකන්‌ති ධම්‌මවසෙන සම්‌පරෙතබ්‌බතො සම්‌පරායො, පරලොකො, සම්‌පරායෙ භවං සම්‌පරායිකං, පරලොකපරියාපන්‌නන්‌ති වුත්‌තං හොති.

    23. Tatiye bhāvitoti uppādito ca vaḍḍhito ca. Bahulīkatoti punappunaṃ kato. Atthoti hitaṃ. Tañhi araṇīyato upagantabbato atthoti vuccati. Samadhigayha tiṭṭhatīti sammā pariggahetvā avijahitvā vattati. Diṭṭhadhammikanti diṭṭhadhammo vuccati paccakkhabhūto attabhāvo, diṭṭhadhamme bhavaṃ diṭṭhadhammikaṃ, idhalokapariyāpannanti attho. Samparāyikanti dhammavasena samparetabbato samparāyo, paraloko, samparāye bhavaṃ samparāyikaṃ, paralokapariyāpannanti vuttaṃ hoti.

    කො පනෙස දිට්‌ඨධම්‌මිකො නාම අත්‌ථො, කො වා සම්‌පරායිකොති? සඞ්‌ඛෙපෙන තාව යං ඉධලොකසුඛං, යඤ්‌චෙතරහි ඉධලොකසුඛාවහං, අයං දිට්‌ඨධම්‌මිකො අත්‌ථො. සෙය්‍යථිදං – ගහට්‌ඨානං තාව ඉධ යං කිඤ්‌චි විත්‌තූපකරණං, අනාකුලකම්‌මන්‌තතා, ආරොග්‍යසංවිධානං, වත්‌ථුවිසදකිරියායොගවිහිතානි සිප්‌පායතනවිජ්‌ජාට්‌ඨානානි සඞ්‌ගහිතපරිජනතාති එවමාදි. පබ්‌බජිතානං පන යෙ ඉමෙ ජීවිතපරික්‌ඛාරා චීවරපිණ්‌ඩපාතසෙනාසනගිලානප්‌පච්‌චයභෙසජ්‌ජපරික්‌ඛාරා. තෙසං අකිච්‌ඡලාභො, තත්‌ථ ච සඞ්‌ඛාය පටිසෙවනා , සඞ්‌ඛාය පරිවජ්‌ජනා, වත්‌ථුවිසදකිරියා, අප්‌පිච්‌ඡතා, සන්‌තුට්‌ඨි, පවිවෙකො, අසංසග්‌ගොති එවමාදි. පතිරූපදෙසවාසසප්‌පුරිසූපනිස්‌සයසද්‌ධම්‌මස්‌සවනයොනිසොමනසිකාරාදයො පන උභයෙසං සාධාරණා උභයානුරූපා චාති වෙදිතබ්‌බා.

    Ko panesa diṭṭhadhammiko nāma attho, ko vā samparāyikoti? Saṅkhepena tāva yaṃ idhalokasukhaṃ, yañcetarahi idhalokasukhāvahaṃ, ayaṃ diṭṭhadhammiko attho. Seyyathidaṃ – gahaṭṭhānaṃ tāva idha yaṃ kiñci vittūpakaraṇaṃ, anākulakammantatā, ārogyasaṃvidhānaṃ, vatthuvisadakiriyāyogavihitāni sippāyatanavijjāṭṭhānāni saṅgahitaparijanatāti evamādi. Pabbajitānaṃ pana ye ime jīvitaparikkhārā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārā. Tesaṃ akicchalābho, tattha ca saṅkhāya paṭisevanā , saṅkhāya parivajjanā, vatthuvisadakiriyā, appicchatā, santuṭṭhi, paviveko, asaṃsaggoti evamādi. Patirūpadesavāsasappurisūpanissayasaddhammassavanayonisomanasikārādayo pana ubhayesaṃ sādhāraṇā ubhayānurūpā cāti veditabbā.

    අප්‌පමාදොති එත්‌ථ අප්‌පමාදො පමාදප්‌පටිපක්‌ඛතො වෙදිතබ්‌බො. කො පනෙස පමාදො නාම? පමජ්‌ජනාකාරො. වුත්‌තං හෙතං –

    Appamādoti ettha appamādo pamādappaṭipakkhato veditabbo. Ko panesa pamādo nāma? Pamajjanākāro. Vuttaṃ hetaṃ –

    ‘‘තත්‌ථ කතමො පමාදො? කායදුච්‌චරිතෙ වා වචීදුච්‌චරිතෙ වා මනොදුච්‌චරිතෙ වා පඤ්‌චසු වා කාමගුණෙසු චිත්‌තස්‌ස වොස්‌සග්‌ගො වොස්‌සග්‌ගානුප්‌පාදනං කුසලානං වා ධම්‌මානං භාවනාය අසක්‌කච්‌චකිරියතා අසාතච්‌චකිරියතා අනට්‌ඨිතකිරියතා ඔලීනවුත්‌තිතා නික්‌ඛිත්‌තඡන්‌දතා නික්‌ඛිත්‌තධුරතා අනාසෙවනා අභාවනා අබහුලීකම්‌මං අනධිට්‌ඨානං අනනුයොගොපමාදො. යො එවරූපො පමාදො පමජ්‌ජනා පමජ්‌ජිතත්‌තං. අයං වුච්‌චති පමාදො’’ති (විභ. 846).

    ‘‘Tattha katamo pamādo? Kāyaduccarite vā vacīduccarite vā manoduccarite vā pañcasu vā kāmaguṇesu cittassa vossaggo vossaggānuppādanaṃ kusalānaṃ vā dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā olīnavuttitā nikkhittachandatā nikkhittadhuratā anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ anadhiṭṭhānaṃ ananuyogopamādo. Yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ. Ayaṃ vuccati pamādo’’ti (vibha. 846).

    තස්‌මා වුත්‌තප්‌පටිපක්‌ඛතො අප්‌පමාදො වෙදිතබ්‌බො. අත්‌ථතො හි සො සතියා අවිප්‌පවාසො, නිච්‌චං උපට්‌ඨිතස්‌සතියා එතං නාමං. අපරෙ පන ‘‘සතිසම්‌පජඤ්‌ඤයොගෙන පවත්‌තා චත්‌තාරො අරූපිනො ඛන්‌ධා අප්‌පමාදො’’ති වදන්‌ති.

    Tasmā vuttappaṭipakkhato appamādo veditabbo. Atthato hi so satiyā avippavāso, niccaṃ upaṭṭhitassatiyā etaṃ nāmaṃ. Apare pana ‘‘satisampajaññayogena pavattā cattāro arūpino khandhā appamādo’’ti vadanti.

    ‘‘භාවිතො බහූලීකතො’’ති වුත්‌තං, කථං පනායං අප්‌පමාදො භාවෙතබ්‌බොති? න අප්‌පමාදභාවනා නාම විසුං එකභාවනා අත්‌ථි. යා හි කාචි පුඤ්‌ඤකිරියා කුසලකිරියා, සබ්‌බා සා අප්‌පමාදභාවනාත්‌වෙව වෙදිතබ්‌බා. විසෙසතො පන විවට්‌ටූපනිස්‌සයං සරණගමනං කායිකවාචසිකසංවරඤ්‌ච උපාදාය සබ්‌බා සීලභාවනා, සබ්‌බා සමාධිභාවනා, සබ්‌බා පඤ්‌ඤාභාවනා, සබ්‌බා කුසලභාවනා, අනවජ්‌ජභාවනා, අප්‌පමාදභාවනාති වෙදිතබ්‌බා. ‘‘අප්‌පමාදො’’ති හි ඉදං මහන්‌තං අත්‌ථං දීපෙති, මහන්‌තං අත්‌ථං පරිග්‌ගහෙත්‌වා තිට්‌ඨති. සකලම්‌පි තෙපිටකං බුද්‌ධවචනං ආහරිත්‌වා අප්‌පමාදපදස්‌ස අත්‌ථං කත්‌වා කථෙන්‌තො ධම්‌මකථිකො ‘‘අතිත්‌ථෙන පක්‌ඛන්‌දො’’ති න වත්‌තබ්‌බො. කස්‌මා? අප්‌පමාදපදස්‌ස මහන්‌තභාවතො. තථා හි සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො කුසිනාරායං යමකසාලානමන්‌තරෙ පරිනිබ්‌බානසමයෙ නිපන්‌නො අභිසම්‌බොධිතො පට්‌ඨාය පඤ්‌චචත්‌තාලීසාය වස්‌සෙසු අත්‌තනා භාසිතං ධම්‌මං එකෙන පදෙන සඞ්‌ගහෙත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො – ‘‘අප්‌පමාදෙන සම්‌පාදෙථා’’ති භික්‌ඛූනං ඔවාදමදාසි. තථා ච වුත්‌තං –

    ‘‘Bhāvito bahūlīkato’’ti vuttaṃ, kathaṃ panāyaṃ appamādo bhāvetabboti? Na appamādabhāvanā nāma visuṃ ekabhāvanā atthi. Yā hi kāci puññakiriyā kusalakiriyā, sabbā sā appamādabhāvanātveva veditabbā. Visesato pana vivaṭṭūpanissayaṃ saraṇagamanaṃ kāyikavācasikasaṃvarañca upādāya sabbā sīlabhāvanā, sabbā samādhibhāvanā, sabbā paññābhāvanā, sabbā kusalabhāvanā, anavajjabhāvanā, appamādabhāvanāti veditabbā. ‘‘Appamādo’’ti hi idaṃ mahantaṃ atthaṃ dīpeti, mahantaṃ atthaṃ pariggahetvā tiṭṭhati. Sakalampi tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ āharitvā appamādapadassa atthaṃ katvā kathento dhammakathiko ‘‘atitthena pakkhando’’ti na vattabbo. Kasmā? Appamādapadassa mahantabhāvato. Tathā hi sammāsambuddho kusinārāyaṃ yamakasālānamantare parinibbānasamaye nipanno abhisambodhito paṭṭhāya pañcacattālīsāya vassesu attanā bhāsitaṃ dhammaṃ ekena padena saṅgahetvā dassento – ‘‘appamādena sampādethā’’ti bhikkhūnaṃ ovādamadāsi. Tathā ca vuttaṃ –

    ‘‘සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ , යානි කානිචි ජඞ්‌ගලානං පාණානං පදජාතානි, සබ්‌බානි තානි හත්‌ථිපදෙ සමොධානං ගච්‌ඡන්‌ති, හත්‌ථිපදං තෙසං අග්‌ගමක්‌ඛායති යදිදං මහන්‌තට්‌ඨෙන; එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, යෙ කෙචි කුසලා ධම්‌මා, සබ්‌බෙතෙ අප්‌පමාදමූලකා අප්‌පමාදසමොසරණා, අප්‌පමාදො තෙසං ධම්‌මානං අග්‌ගමක්‌ඛායතී’’ති (ම. නි. 1.300).

    ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave , yāni kānici jaṅgalānaṃ pāṇānaṃ padajātāni, sabbāni tāni hatthipade samodhānaṃ gacchanti, hatthipadaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ mahantaṭṭhena; evameva kho, bhikkhave, ye keci kusalā dhammā, sabbete appamādamūlakā appamādasamosaraṇā, appamādo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’ti (ma. ni. 1.300).

    ගාථාසු අප්‌පමාදං පසංසන්‌තීති දානාදිපුඤ්‌ඤකිරියාසු අප්‌පමාදං අප්‌පමජ්‌ජනං පණ්‌ඩිතා සප්‌පඤ්‌ඤා බුද්‌ධාදයො පසංසන්‌ති, වණ්‌ණෙන්‌ති ථොමෙන්‌ති. කස්‌මා? යස්‌මා අප්‌පමත්‌තො උභො අත්‌ථෙ අධිගණ්‌හාති පණ්‌ඩිතො. කෙ පන තෙ උභො අත්‌ථාති ආහ – ‘‘දිට්‌ඨෙ ධම්‌මෙ ච යො අත්‌ථො, යො චත්‌ථො සම්‌පරායිකො’’ති, එවමෙත්‌ථ පදයොජනා වෙදිතබ්‌බා. ඉධාපි දිට්‌ඨෙ ධම්‌මෙ ච යො අත්‌ථොති ගහට්‌ඨස්‌ස තාව ‘‘අනවජ්‌ජානි කම්‌මානි, අනාකුලා ච කම්‌මන්‌තා’’තිආදිනා නයෙන වුත්‌තො කසිගොරක්‌ඛාදිවිධිනා ලද්‌ධබ්‌බො අත්‌ථො, පබ්‌බජිතස්‌ස පන අවිප්‌පටිසාරාදිඅත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. යො චත්‌ථො සම්‌පරායිකොති පන උභයෙසම්‌පි ධම්‌මචරියාව වුත්‌තාති වෙදිතබ්‌බා. අත්‌ථාභිසමයාති දුවිධස්‌සපි අත්‌ථස්‌ස හිතස්‌ස පටිලාභා, ලද්‌ධබ්‌බෙන සමිති සඞ්‌ගති සමොධානන්‌ති සමයො, ලාභො. සමයො එව අභිසමයො, අභිමුඛභාවෙන වා සමයො අභිසමයොති එවමෙත්‌ථ අභිසමයො වෙදිතබ්‌බො. ධිතිසම්‌පන්‌නත්‌තා ධීරො. තතියෙන චෙත්‌ථ අත්‌ථ-සද්‌දෙන පරමත්‌ථස්‌ස නිබ්‌බානස්‌සාපි සඞ්‌ගහො වෙදිතබ්‌බො. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව. ඉති ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ වට්‌ටසම්‌පත්‌ති එව කථිතා. ගාථායං පන විවට්‌ටස්‌සපි සඞ්‌ගහො දට්‌ඨබ්‌බො. තථා හි වුත්‌තං –

    Gāthāsu appamādaṃ pasaṃsantīti dānādipuññakiriyāsu appamādaṃ appamajjanaṃ paṇḍitā sappaññā buddhādayo pasaṃsanti, vaṇṇenti thomenti. Kasmā? Yasmā appamatto ubho atthe adhigaṇhāti paṇḍito. Ke pana te ubho atthāti āha – ‘‘diṭṭhe dhamme ca yo attho, yo cattho samparāyiko’’ti, evamettha padayojanā veditabbā. Idhāpi diṭṭhe dhamme ca yo atthoti gahaṭṭhassa tāva ‘‘anavajjāni kammāni, anākulā ca kammantā’’tiādinā nayena vutto kasigorakkhādividhinā laddhabbo attho, pabbajitassa pana avippaṭisārādiattho veditabbo. Yo cattho samparāyikoti pana ubhayesampi dhammacariyāva vuttāti veditabbā. Atthābhisamayāti duvidhassapi atthassa hitassa paṭilābhā, laddhabbena samiti saṅgati samodhānanti samayo, lābho. Samayo eva abhisamayo, abhimukhabhāvena vā samayo abhisamayoti evamettha abhisamayo veditabbo. Dhitisampannattā dhīro. Tatiyena cettha attha-saddena paramatthassa nibbānassāpi saṅgaho veditabbo. Sesaṃ suviññeyyameva. Iti imasmiṃ sutte vaṭṭasampatti eva kathitā. Gāthāyaṃ pana vivaṭṭassapi saṅgaho daṭṭhabbo. Tathā hi vuttaṃ –

    ‘‘අප්‌පමාදො අමතපදං, පමාදො මච්‌චුනො පදං;

    ‘‘Appamādo amatapadaṃ, pamādo maccuno padaṃ;

    අප්‌පමත්‌තා න මීයන්‌ති, යෙ පමත්‌තා යථා මතා.

    Appamattā na mīyanti, ye pamattā yathā matā.

    ‘‘එවං විසෙසතො ඤත්‌වා, අප්‌පමාදම්‌හි පණ්‌ඩිතා;

    ‘‘Evaṃ visesato ñatvā, appamādamhi paṇḍitā;

    අප්‌පමාදෙ පමොදන්‌ති, අරියානං ගොචරෙ රතා.

    Appamāde pamodanti, ariyānaṃ gocare ratā.

    ‘‘තෙ ඣායිනො සාතතිකා, නිච්‌චං දළ්‌හපරක්‌කමා;

    ‘‘Te jhāyino sātatikā, niccaṃ daḷhaparakkamā;

    ඵුසන්‌ති ධීරා නිබ්‌බානං, යොගක්‌ඛෙමං අනුත්‌තර’’න්‌ති. (ධ. ප. 21-23);

    Phusanti dhīrā nibbānaṃ, yogakkhemaṃ anuttara’’nti. (dha. pa. 21-23);

    තස්‌මා ‘‘අත්‌ථාභිසමයා’’ති එත්‌ථ ලොකුත්‌තරත්‌ථවසෙනපි අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.

    Tasmā ‘‘atthābhisamayā’’ti ettha lokuttaratthavasenapi attho veditabbo.

    තතියසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ඉතිවුත්‌තකපාළි • Itivuttakapāḷi / 3. උභයත්‌ථසුත්‌තං • 3. Ubhayatthasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact