| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya |
8. උද්‌දෙසවිභඞ්‌ගසුත්‌තං
8. Uddesavibhaṅgasuttaṃ
313. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්‌ථියං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්‌ඩිකස්‌ස ආරාමෙ. තත්‍ර ඛො භගවා භික්‌ඛූ ආමන්‌තෙසි – ‘‘භික්‌ඛවො’’ති. ‘‘භදන්‌තෙ’’ති තෙ භික්‌ඛූ භගවතො පච්‌චස්‌සොසුං. භගවා එතදවොච – ‘‘උද්‌දෙසවිභඞ්‌ගං වො, භික්‌ඛවෙ, දෙසෙස්‌සාමි. තං සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්‌සාමී’’ති. ‘‘එවං, භන්‌තෙ’’ති ඛො තෙ භික්‌ඛූ භගවතො පච්‌චස්‌සොසුං. භගවා එතදවොච –
313. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca – ‘‘uddesavibhaṅgaṃ vo, bhikkhave, desessāmi. Taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘තථා තථා, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු උපපරික්‌ඛෙය්‍ය යථා යථා 1 උපපරික්‌ඛතො බහිද්‌ධා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටං, අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්‌සෙය්‍ය. බහිද්‌ධා, භික්‌ඛවෙ, විඤ්‌ඤාණෙ අවික්‌ඛිත්‌තෙ අවිසටෙ සති අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතෙ අනුපාදාය අපරිතස්‌සතො ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්‌ඛසමුදයසම්‌භවො න හොතී’’ති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්‌වාන සුගතො උට්‌ඨායාසනා විහාරං පාවිසි.
‘‘Tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya yathā yathā 2 upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya. Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’’ti. Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
314. අථ ඛො තෙසං භික්‌ඛූනං, අචිරපක්‌කන්‌තස්‌ස භගවතො, එතදහොසි – ‘‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – ‘තථා තථා, භික්‌ඛවෙ , භික්‌ඛු උපපරික්‌ඛෙය්‍ය යථා යථා උපපරික්‌ඛතො බහිද්‌ධා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටං, අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්‌සෙය්‍ය. බහිද්‌ධා , භික්‌ඛවෙ, විඤ්‌ඤාණෙ අවික්‌ඛිත්‌තෙ අවිසටෙ සති අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතෙ අනුපාදාය අපරිතස්‌සතො ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්‌ඛසමුදයසම්‌භවො න හොතී’ති. කො නු ඛො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජෙය්‍යා’’ති? අථ ඛො තෙසං භික්‌ඛූනං එතදහොසි – ‘‘අයං ඛො ආයස්‌මා මහාකච්‌චානො සත්‌ථු චෙව සංවණ්‌ණිතො සම්‌භාවිතො ච විඤ්‌ඤූනං සබ්‍රහ්‌මචාරීනං; පහොති චායස්‌මා මහාකච්‌චානො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජිතුං. යංනූන මයං යෙනායස්‌මා මහාකච්‌චානො තෙනුපසඞ්‌කමෙය්‍යාම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං මහාකච්‌චානං එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාමා’’ති.
314. Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ, acirapakkantassa bhagavato, etadahosi – ‘‘idaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘tathā tathā, bhikkhave , bhikkhu upaparikkheyya yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya. Bahiddhā , bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’ti. Ko nu kho imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyā’’ti? Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ; pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ. Yaṃnūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmā’’ti.
අථ ඛො තෙ භික්‌ඛූ යෙනායස්‌මා මහාකච්‌චානො තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මතා මහාකච්‌චානෙන සද්‌ධිං සම්‌මොදිංසු. සම්‌මොදනීයං කථං සාරණීයං වීතිසාරෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො තෙ භික්‌ඛූ ආයස්‌මන්‌තං මහාකච්‌චානං එතදවොචුං –
Atha kho te bhikkhū yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmatā mahākaccānena saddhiṃ sammodiṃsu. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavocuṃ –
‘‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො කච්‌චාන, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – ‘තථා තථා, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු උපපරික්‌ඛෙය්‍ය යථා යථා උපපරික්‌ඛතො බහිද්‌ධා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටං, අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්‌සෙය්‍ය. බහිද්‌ධා, භික්‌ඛවෙ, විඤ්‌ඤාණෙ අවික්‌ඛිත්‌තෙ අවිසටෙ සති අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතෙ අනුපාදාය අපරිතස්‌සතො ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්‌ඛසමුදයසම්‌භවො න හොතී’ති. තෙසං නො, ආවුසො කච්‌චාන, අම්‌හාකං, අචිරපක්‌කන්‌තස්‌ස භගවතො, එතදහොසි – ‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – තථා තථා, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු උපපරික්‌ඛෙය්‍ය, යථා යථා උපපරික්‌ඛතො බහිද්‌ධා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටං අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්‌සෙය්‍ය. බහිද්‌ධා, භික්‌ඛවෙ, විඤ්‌ඤාණෙ අවික්‌ඛිත්‌තෙ අවිසටෙ සති අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතෙ අනුපාදාය අපරිතස්‌සතො ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්‌ඛසමුදයසම්‌භවො න හොතී’ති. කො නු ඛො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජෙය්‍යා’’ති. ‘‘තෙසං නො, ආවුසො කච්‌චාන, අම්‌හාකං එතදහොසි – ‘අයං ඛො ආයස්‌මා මහාකච්‌චානො සත්‌ථු චෙව සංවණ්‌ණිතො, සම්‌භාවිතො ච විඤ්‌ඤූනං සබ්‍රහ්‌මචාරීනං. පහොති චායස්‌මා මහාකච්‌චානො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජිතුං. යංනූන මයං යෙනායස්‌මා මහාකච්‌චානො තෙනුපසඞ්‌කමෙය්‍යාම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං මහාකච්‌චානං එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාමා’ති – විභජතායස්‌මා මහාකච්‌චානො’’ති.
‘‘Idaṃ kho no, āvuso kaccāna, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya. Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’ti. Tesaṃ no, āvuso kaccāna, amhākaṃ, acirapakkantassa bhagavato, etadahosi – ‘idaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya, yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya. Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’ti. Ko nu kho imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyā’’ti. ‘‘Tesaṃ no, āvuso kaccāna, amhākaṃ etadahosi – ‘ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito, sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ. Pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ. Yaṃnūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmā’ti – vibhajatāyasmā mahākaccāno’’ti.
315. ‘‘‘සෙය්‍යථාපි, ආවුසො, පුරිසො සාරත්‌ථිකො සාරගවෙසී සාරපරියෙසනං චරමානො මහතො රුක්‌ඛස්‌ස තිට්‌ඨතො සාරවතො අතික්‌කම්‌මෙව මූලං අතික්‌කම්‌ම ඛන්‌ධං සාඛාපලාසෙ සාරං පරියෙසිතබ්‌බං මඤ්‌ඤෙය්‍ය, එවං සම්‌පදමිදං ආයස්‌මන්‌තානං සත්‌ථරි සම්‌මුඛීභූතෙ තං භගවන්‌තං අතිසිත්‌වා අම්‌හෙ එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡිතබ්‌බං මඤ්‌ඤථ. සො හාවුසො, භගවා ජානං ජානාති, පස්‌සං පස්‌සති, චක්‌ඛුභූතො ඤාණභූතො ධම්‌මභූතො බ්‍රහ්‌මභූතො වත්‌තා පවත්‌තා අත්‌ථස්‌ස නින්‌නෙතා අමතස්‌ස දාතා ධම්‌මස්‌සාමී තථාගතො. සො චෙව පනෙතස්‌ස කාලො අහොසි යං භගවන්‌තංයෙව එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාථ; යථා වො භගවා බ්‍යාකරෙය්‍ය තථා නං ධාරෙය්‍යාථා’’’ති. ‘අද්‌ධාවුසො කච්‌චාන, භගවා ජානං ජානාති, පස්‌සං පස්‌සති, චක්‌ඛුභූතො ඤාණභූතො ධම්‌මභූතො බ්‍රහ්‌මභූතො වත්‌තා පවත්‌තා අත්‌ථස්‌ස නින්‌නෙතා අමතස්‌ස දාතා ධම්‌මස්‌සාමී තථාගතො. සො චෙව පනෙතස්‌ස කාලො අහොසි යං භගවන්‌තංයෙව එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාම; යථා නො භගවා බ්‍යාකරෙය්‍ය තථා නං ධාරෙය්‍යාම. අපි චායස්‌මා මහාකච්‌චානො සත්‌ථු චෙව සංවණ්‌ණිතො සම්‌භාවිතො ච විඤ්‌ඤූනං සබ්‍රහ්‌මචාරීනං. පහොති චායස්‌මා මහාකච්‌චානො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජිතුං. විභජතායස්‌මා මහාකච්‌චානො අගරුං කරිත්‌වා’ති. ‘තෙන හාවුසො, සුණාථ, සාධුකං මනසි කරොථ; භාසිස්‌සාමී’ති. ‘එවමාවුසො’ති ඛො තෙ භික්‌ඛූ ආයස්‌මතො මහාකච්‌චානස්‌ස පච්‌චස්‌සොසුං. ආයස්‌මා මහාකච්‌චානො එතදවොච –
315. ‘‘‘Seyyathāpi, āvuso, puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva mūlaṃ atikkamma khandhaṃ sākhāpalāse sāraṃ pariyesitabbaṃ maññeyya, evaṃ sampadamidaṃ āyasmantānaṃ satthari sammukhībhūte taṃ bhagavantaṃ atisitvā amhe etamatthaṃ paṭipucchitabbaṃ maññatha. So hāvuso, bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato. So ceva panetassa kālo ahosi yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyātha; yathā vo bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāthā’’’ti. ‘Addhāvuso kaccāna, bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato. So ceva panetassa kālo ahosi yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyāma; yathā no bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāma. Api cāyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ. Pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ. Vibhajatāyasmā mahākaccāno agaruṃ karitvā’ti. ‘Tena hāvuso, suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha; bhāsissāmī’ti. ‘Evamāvuso’ti kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa paccassosuṃ. Āyasmā mahākaccāno etadavoca –
‘යං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – තථා තථා, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු උපපරික්‌ඛෙය්‍ය, යථා යථා උපපරික්‌ඛතො බහිද්‌ධා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටං අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්‌සෙය්‍ය, බහිද්‌ධා, භික්‌ඛවෙ, විඤ්‌ඤාණෙ අවික්‌ඛිත්‌තෙ අවිසටෙ සති අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතෙ අනුපාදාය අපරිතස්‌සතො ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්‌ඛසමුදයසම්‌භවො න හොතී’ති. ඉමස්‌ස ඛො අහං, ආවුසො, භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස එවං විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං ආජානාමි.
‘Yaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya, yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya, bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’ti. Imassa kho ahaṃ, āvuso, bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi.
316. ‘‘කථඤ්‌චාවුසො, බහිද්‌ධා විඤ්‌ඤාණං වික්‌ඛිත්‌තං විසටන්‌ති වුච්‌චති? ඉධාවුසො, භික්‌ඛුනො චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා රූපනිමිත්‌තානුසාරි විඤ්‌ඤාණං හොති රූපනිමිත්‌තස්‌සාදගධිතං 3 රූපනිමිත්‌තස්‌සාදවිනිබන්‌ධං 4 රූපනිමිත්‌තස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං බහිද්‌ධා විඤ්‌ඤාණං වික්‌ඛිත්‌තං විසටන්‌ති වුච්‌චති. සොතෙන සද්‌දං සුත්‌වා…පෙ.… ඝානෙන ගන්‌ධං ඝායිත්‌වා… ජිව්‌හාය රසං සායිත්‌වා… කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං ඵුසිත්‌වා… මනසා ධම්‌මං විඤ්‌ඤාය ධම්‌මනිමිත්‌තානුසාරී විඤ්‌ඤාණං හොති; ධම්‌මනිමිත්‌තස්‌සාදගධිතං ධම්‌මනිමිත්‌තස්‌සාදවිනිබන්‌ධං ධම්‌මනිමිත්‌තස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං බහිද්‌ධා විඤ්‌ඤාණං වික්‌ඛිත්‌තං විසටන්‌ති වුච්‌චති. එවං ඛො ආවුසො, බහිද්‌ධා විඤ්‌ඤාණං වික්‌ඛිත්‌තං විසටන්‌ති වුච්‌චති.
316. ‘‘Kathañcāvuso, bahiddhā viññāṇaṃ vikkhittaṃ visaṭanti vuccati? Idhāvuso, bhikkhuno cakkhunā rūpaṃ disvā rūpanimittānusāri viññāṇaṃ hoti rūpanimittassādagadhitaṃ 5 rūpanimittassādavinibandhaṃ 6 rūpanimittassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ bahiddhā viññāṇaṃ vikkhittaṃ visaṭanti vuccati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya dhammanimittānusārī viññāṇaṃ hoti; dhammanimittassādagadhitaṃ dhammanimittassādavinibandhaṃ dhammanimittassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ bahiddhā viññāṇaṃ vikkhittaṃ visaṭanti vuccati. Evaṃ kho āvuso, bahiddhā viññāṇaṃ vikkhittaṃ visaṭanti vuccati.
317. ‘‘කථඤ්‌චාවුසො, බහිද්‌ධා විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටන්‌ති වුච්‌චති ? ඉධාවුසො, භික්‌ඛුනො චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා න රූපනිමිත්‌තානුසාරි විඤ්‌ඤාණං හොති රූපනිමිත්‌තස්‌සාදගධිතං න රූපනිමිත්‌තස්‌සාදවිනිබන්‌ධං න රූපනිමිත්‌තස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං බහිද්‌ධා විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටන්‌ති වුච්‌චති . සොතෙන සද්‌දං සුත්‌වා…පෙ.… ඝානෙන ගන්‌ධං ඝායිත්‌වා… ජිව්‌හාය රසං සායිත්‌වා… කායෙන ඵොට්‌ඨබ්‌බං ඵුසිත්‌වා… මනසා ධම්‌මං විඤ්‌ඤාය න ධම්‌මනිමිත්‌තානුසාරී විඤ්‌ඤාණං හොති න ධම්‌මනිමිත්‌තස්‌සාදගධිතං න ධම්‌මනිමිත්‌තස්‌සාදවිනිබන්‌ධං න ධම්‌මනිමිත්‌තස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං බහිද්‌ධා විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටන්‌ති වුච්‌චති. එවං ඛො, ආවුසො, බහිද්‌ධා විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටන්‌ති වුච්‌චති.
317. ‘‘Kathañcāvuso, bahiddhā viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭanti vuccati ? Idhāvuso, bhikkhuno cakkhunā rūpaṃ disvā na rūpanimittānusāri viññāṇaṃ hoti rūpanimittassādagadhitaṃ na rūpanimittassādavinibandhaṃ na rūpanimittassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ bahiddhā viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭanti vuccati . Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya na dhammanimittānusārī viññāṇaṃ hoti na dhammanimittassādagadhitaṃ na dhammanimittassādavinibandhaṃ na dhammanimittassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ bahiddhā viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭanti vuccati. Evaṃ kho, āvuso, bahiddhā viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭanti vuccati.
318. ‘‘කථඤ්‌චාවුසො, අජ්‌ඣත්‌තං 7 සණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති? ඉධාවුසො, භික්‌ඛු විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි සවිතක්‌කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තස්‌ස විවෙකජපීතිසුඛානුසාරි විඤ්‌ඤාණං හොති විවෙකජපීතිසුඛස්‌සාදගධිතං විවෙකජපීතිසුඛස්‌සාදවිනිබන්‌ධං විවෙකජපීතිසුඛස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං අජ්‌ඣත්‌තං චිත්‌තං සණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති.
318. ‘‘Kathañcāvuso, ajjhattaṃ 8 saṇṭhitanti vuccati? Idhāvuso, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa vivekajapītisukhānusāri viññāṇaṃ hoti vivekajapītisukhassādagadhitaṃ vivekajapītisukhassādavinibandhaṃ vivekajapītisukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ saṇṭhitanti vuccati.
‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්‌ඛු විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා අජ්‌ඣත්‌තං සම්‌පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්‌කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තස්‌ස සමාධිජපීතිසුඛානුසාරි විඤ්‌ඤාණං හොති සමාධිජපීතිසුඛස්‌සාදගධිතං සමාධිජපීතිසුඛස්‌සාදවිනිබන්‌ධං සමාධිජපීතිසුඛස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං අජ්‌ඣත්‌තං චිත්‌තං සණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa samādhijapītisukhānusāri viññāṇaṃ hoti samādhijapītisukhassādagadhitaṃ samādhijapītisukhassādavinibandhaṃ samādhijapītisukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ saṇṭhitanti vuccati.
‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්‌ඛු පීතියා ච විරාගා උපෙක්‌ඛකො ච විහරති සතො ච සම්‌පජානො සුඛඤ්‌ච කායෙන පටිසංවෙදෙති, යං තං අරියා ආචික්‌ඛන්‌ති – ‘උපෙක්‌ඛකො සතිමා සුඛවිහාරී’ති තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තස්‌ස උපෙක්‌ඛානුසාරි විඤ්‌ඤාණං හොති උපෙක්‌ඛාසුඛස්‌සාදගධිතං උපෙක්‌ඛාසුඛස්‌සාදවිනිබන්‌ධං උපෙක්‌ඛාසුඛස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං අජ්‌ඣත්‌තං චිත්‌තං සණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa upekkhānusāri viññāṇaṃ hoti upekkhāsukhassādagadhitaṃ upekkhāsukhassādavinibandhaṃ upekkhāsukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ saṇṭhitanti vuccati.
‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්‌ඛු සුඛස්‌ස ච පහානා දුක්‌ඛස්‌ස ච පහානා පුබ්‌බෙව සොමනස්‌සදොමනස්‌සානං අත්‌ථඞ්‌ගමා අදුක්‌ඛමසුඛං උපෙක්‌ඛාසතිපාරිසුද්‌ධිං චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තස්‌ස අදුක්‌ඛමසුඛානුසාරි විඤ්‌ඤාණං හොති අදුක්‌ඛමසුඛස්‌සාදගධිතං අදුක්‌ඛමසුඛස්‌සාදවිනිබන්‌ධං අදුක්‌ඛමසුඛස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං අජ්‌ඣත්‌තං චිත්‌තං සණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති. එවං ඛො, ආවුසො, අජ්‌ඣත්‌තං 9 සණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa adukkhamasukhānusāri viññāṇaṃ hoti adukkhamasukhassādagadhitaṃ adukkhamasukhassādavinibandhaṃ adukkhamasukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ saṇṭhitanti vuccati. Evaṃ kho, āvuso, ajjhattaṃ 10 saṇṭhitanti vuccati.
319. ‘‘කථඤ්‌චාවුසො , අජ්‌ඣත්‌තං 11 අසණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති? ඉධාවුසො, භික්‌ඛු විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි…පෙ.… පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තස්‌ස න විවෙකජපීතිසුඛානුසාරි විඤ්‌ඤාණං හොති න විවෙකජපීතිසුඛස්‌සාදගධිතං න විවෙකජපීතිසුඛස්‌සාදවිනිබන්‌ධං න විවෙකජපීතිසුඛස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං අජ්‌ඣත්‌තං චිත්‌තං අසණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති.
319. ‘‘Kathañcāvuso , ajjhattaṃ 12 asaṇṭhitanti vuccati? Idhāvuso, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa na vivekajapītisukhānusāri viññāṇaṃ hoti na vivekajapītisukhassādagadhitaṃ na vivekajapītisukhassādavinibandhaṃ na vivekajapītisukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ asaṇṭhitanti vuccati.
‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්‌ඛු විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා…පෙ.… දුතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තස්‌ස න සමාධිජපීතිසුඛානුසාරි විඤ්‌ඤාණං හොති න සමාධිජපීතිසුඛස්‌සාදගධිතං න සමාධිජපීතිසුඛස්‌සාදවිනිබන්‌ධං න සමාධිජපීතිසුඛස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං අජ්‌ඣත්‌තං චිත්‌තං අසණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති .
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa na samādhijapītisukhānusāri viññāṇaṃ hoti na samādhijapītisukhassādagadhitaṃ na samādhijapītisukhassādavinibandhaṃ na samādhijapītisukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ asaṇṭhitanti vuccati .
‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්‌ඛු පීතියා ච විරාගා…පෙ.… තතියං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තස්‌ස න උපෙක්‌ඛානුසාරි විඤ්‌ඤාණං හොති න උපෙක්‌ඛාසුඛස්‌සාදගධිතං න උපෙක්‌ඛාසුඛස්‌සාදවිනිබන්‌ධං න උපෙක්‌ඛාසුඛස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං අජ්‌ඣත්‌තං චිත්‌තං අසණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa na upekkhānusāri viññāṇaṃ hoti na upekkhāsukhassādagadhitaṃ na upekkhāsukhassādavinibandhaṃ na upekkhāsukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ asaṇṭhitanti vuccati.
‘‘පුන චපරං, ආවුසො, භික්‌ඛු සුඛස්‌ස ච පහානා දුක්‌ඛස්‌ස ච පහානා පුබ්‌බෙව සොමනස්‌සදොමනස්‌සානං අත්‌ථඞ්‌ගමා අදුක්‌ඛමසුඛං උපෙක්‌ඛාසතිපාරිසුද්‌ධිං චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. තස්‌ස න අදුක්‌ඛමසුඛානුසාරි විඤ්‌ඤාණං හොති න අදුක්‌ඛමසුඛස්‌සාදගධිතං න අදුක්‌ඛමසුඛස්‌සාදවිනිබන්‌ධං න අදුක්‌ඛමසුඛස්‌සාදසංයොජනසංයුත්‌තං අජ්‌ඣත්‌තං චිත්‌තං අසණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති. එවං ඛො, ආවුසො, අජ්‌ඣත්‌තං 13 අසණ්‌ඨිතන්‌ති වුච්‌චති.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Tassa na adukkhamasukhānusāri viññāṇaṃ hoti na adukkhamasukhassādagadhitaṃ na adukkhamasukhassādavinibandhaṃ na adukkhamasukhassādasaṃyojanasaṃyuttaṃ ajjhattaṃ cittaṃ asaṇṭhitanti vuccati. Evaṃ kho, āvuso, ajjhattaṃ 14 asaṇṭhitanti vuccati.
320. ‘‘කථඤ්‌චාවුසො, අනුපාදා පරිතස්‌සනා හොති? ඉධාවුසො, අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො අරියානං අදස්‌සාවී අරියධම්‌මස්‌ස අකොවිදො අරියධම්‌මෙ අවිනීතො සප්‌පුරිසානං අදස්‌සාවී සප්‌පුරිසධම්‌මස්‌ස අකොවිදො සප්‌පුරිසධම්‌මෙ අවිනීතො රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති රූපවන්‌තං වා අත්‌තානං අත්‌තනි වා රූපං රූපස්‌මිං වා අත්‌තානං. තස්‌ස තං රූපං විපරිණමති, අඤ්‌ඤථා හොති. තස්‌ස රූපවිපරිණාමඤ්‌ඤථාභාවා රූපවිපරිණාමානුපරිවත්‌ති විඤ්‌ඤාණං හොති. තස්‌ස රූපවිපරිණාමානුපරිවත්‌තජා පරිතස්‌සනා ධම්‌මසමුප්‌පාදා චිත්‌තං පරියාදාය තිට්‌ඨන්‌ති. චෙතසො පරියාදානා උත්‌තාසවා ච හොති විඝාතවා ච අපෙක්‌ඛවා ච අනුපාදාය ච පරිතස්‌සති. වෙදනං …පෙ.… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති විඤ්‌ඤාණවන්‌තං වා අත්‌තානං අත්‌තනි වා විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණස්‌මිං වා අත්‌තානං. තස්‌ස තං විඤ්‌ඤාණං විපරිණමති, අඤ්‌ඤථා හොති. තස්‌ස විඤ්‌ඤාණවිපරිණාමඤ්‌ඤථාභාවා විඤ්‌ඤාණවිපරිණාමානුපරිවත්‌ති විඤ්‌ඤාණං හොති. තස්‌ස විඤ්‌ඤාණවිපරිණාමානුපරිවත්‌තජා පරිතස්‌සනා ධම්‌මසමුප්‌පාදා චිත්‌තං පරියාදාය තිට්‌ඨන්‌ති. චෙතසො පරියාදානා උත්‌තාසවා ච හොති විඝාතවා ච අපෙක්‌ඛවා ච අනුපාදාය ච පරිතස්‌සති. එවං ඛො, ආවුසො, අනුපාදා පරිතස්‌සනා හොති.
320. ‘‘Kathañcāvuso, anupādā paritassanā hoti? Idhāvuso, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ. Tassa taṃ rūpaṃ vipariṇamati, aññathā hoti. Tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā rūpavipariṇāmānuparivatti viññāṇaṃ hoti. Tassa rūpavipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti. Cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti vighātavā ca apekkhavā ca anupādāya ca paritassati. Vedanaṃ …pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Tassa taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati, aññathā hoti. Tassa viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā viññāṇavipariṇāmānuparivatti viññāṇaṃ hoti. Tassa viññāṇavipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti. Cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti vighātavā ca apekkhavā ca anupādāya ca paritassati. Evaṃ kho, āvuso, anupādā paritassanā hoti.
321. ‘‘කථඤ්‌චාවුසො, අනුපාදානා අපරිතස්‌සනා හොති? ඉධාවුසො, සුතවා අරියසාවකො අරියානං දස්‌සාවී අරියධම්‌මස්‌ස කොවිදො අරියධම්‌මෙ සුවිනීතො සප්‌පුරිසානං දස්‌සාවී සප්‌පුරිසධම්‌මස්‌ස කොවිදො සප්‌පුරිසධම්‌මෙ සුවිනීතො න රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති න රූපවන්‌තං වා අත්‌තානං න අත්‌තනි වා රූපං න රූපස්‌මිං වා අත්‌තානං. තස්‌ස තං රූපං විපරිණමති, අඤ්‌ඤථා හොති. තස්‌ස රූපවිපරිණාමඤ්‌ඤථාභාවා න ච රූපවිපරිණාමානුපරිවත්‌ති විඤ්‌ඤාණං හොති. තස්‌ස න රූපවිපරිණාමානුපරිවත්‌තජා පරිතස්‌සනා ධම්‌මසමුප්‌පාදා චිත්‌තං පරියාදාය තිට්‌ඨන්‌ති. චෙතසො පරියාදානා න චෙවුත්‌තාසවා 15 හොති න ච විඝාතවා න ච අපෙක්‌ඛවා අනුපාදාය ච න පරිතස්‌සති. න වෙදනං… න සඤ්‌ඤං… න සඞ්‌ඛාරෙ… න විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති න විඤ්‌ඤාණවන්‌තං වා අත්‌තානං න අත්‌තනි වා විඤ්‌ඤාණං න විඤ්‌ඤාණස්‌මිං වා අත්‌තානං. තස්‌ස තං විඤ්‌ඤාණං විපරිණමති, අඤ්‌ඤථා හොති. තස්‌ස විඤ්‌ඤාණවිපරිණාමඤ්‌ඤථාභාවා න ච විඤ්‌ඤාණවිපරිණාමානුපරිවත්‌ති විඤ්‌ඤාණං හොති. තස්‌ස න විඤ්‌ඤාණවිපරිණාමානුපරිවත්‌තජා පරිතස්‌සනා ධම්‌මසමුප්‌පාදා චිත්‌තං පරියාදාය තිට්‌ඨන්‌ති. චෙතසො පරියාදානා න චෙවුත්‌තාසවා හොති න ච විඝාතවා න ච අපෙක්‌ඛවා, අනුපාදාය ච න පරිතස්‌සති. එවං ඛො, ආවුසො, අනුපාදා අපරිතස්‌සනා හොති.
321. ‘‘Kathañcāvuso, anupādānā aparitassanā hoti? Idhāvuso, sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ. Tassa taṃ rūpaṃ vipariṇamati, aññathā hoti. Tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā na ca rūpavipariṇāmānuparivatti viññāṇaṃ hoti. Tassa na rūpavipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti. Cetaso pariyādānā na cevuttāsavā 16 hoti na ca vighātavā na ca apekkhavā anupādāya ca na paritassati. Na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Tassa taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati, aññathā hoti. Tassa viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā na ca viññāṇavipariṇāmānuparivatti viññāṇaṃ hoti. Tassa na viññāṇavipariṇāmānuparivattajā paritassanā dhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti. Cetaso pariyādānā na cevuttāsavā hoti na ca vighātavā na ca apekkhavā, anupādāya ca na paritassati. Evaṃ kho, āvuso, anupādā aparitassanā hoti.
‘‘යං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – ‘තථා තථා, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු උපපරික්‌ඛෙය්‍ය යථා යථා උපපරික්‌ඛතො බහිද්‌ධා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටං, අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්‌සෙය්‍ය. බහිද්‌ධා, භික්‌ඛවෙ, විඤ්‌ඤාණෙ අවික්‌ඛිත්‌තෙ අවිසටෙ සති අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතෙ අනුපාදාය අපරිතස්‌සතො ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්‌ඛසමුදයසම්‌භවො න හොතී’ති. ඉමස්‌ස ඛො අහං, ආවුසො, භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස එවං විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං ආජානාමි. ආකඞ්‌ඛමානා ච පන තුම්‌හෙ ආයස්‌මන්‌තො භගවන්‌තංයෙව උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාථ; යථා වො භගවා බ්‍යාකරොති තථා නං ධාරෙය්‍යාථා’’ති.
‘‘Yaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya. Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’ti. Imassa kho ahaṃ, āvuso, bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi. Ākaṅkhamānā ca pana tumhe āyasmanto bhagavantaṃyeva upasaṅkamitvā etamatthaṃ paṭipuccheyyātha; yathā vo bhagavā byākaroti tathā naṃ dhāreyyāthā’’ti.
322. අථ ඛො තෙ භික්‌ඛූ ආයස්‌මතො මහාකච්‌චානස්‌ස භාසිතං අභිනන්‌දිත්‌වා අනුමොදිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදිංසු. එකමන්‌තං නිසින්‌නා ඛො තෙ භික්‌ඛූ භගවන්‌තං එතදවොචුං –
322. Atha kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ –
‘‘යං ඛො නො, භන්‌තෙ, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – ‘තථා තථා, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු උපපරික්‌ඛෙය්‍ය යථා යථා උපපරික්‌ඛතො බහිද්‌ධා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටං, අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්‌සෙය්‍ය. බහිද්‌ධා, භික්‌ඛවෙ, විඤ්‌ඤාණෙ අවික්‌ඛිත්‌තෙ අවිසටෙ සති අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතෙ අනුපාදාය අපරිතස්‌සතො ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්‌ඛසමුදයසම්‌භවො න හොතී’’’ති.
‘‘Yaṃ kho no, bhante, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – ‘tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya. Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotī’’’ti.
‘‘තෙසං නො, භන්‌තෙ, අම්‌හාකං, අචිරපක්‌කන්‌තස්‌ස භගවතො, එතදහොසි – ‘ඉදං ඛො නො, ආවුසො, භගවා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසං උද්‌දිසිත්‌වා විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභජිත්‌වා උට්‌ඨායාසනා විහාරං පවිට්‌ඨො – තථා තථා, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු උපපරික්‌ඛෙය්‍ය, යථා යථා උපපරික්‌ඛතො බහිද්‌ධා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණං අවික්‌ඛිත්‌තං අවිසටං, අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතං අනුපාදාය න පරිතස්‌සෙය්‍ය. බහිද්‌ධා, භික්‌ඛවෙ, විඤ්‌ඤාණෙ අවික්‌ඛිත්‌තෙ අවිසටෙ සති අජ්‌ඣත්‌තං අසණ්‌ඨිතෙ අනුපාදාය අපරිතස්‌සතො ආයතිං ජාතිජරාමරණදුක්‌ඛසමුදයසම්‌භවො න හොතීති. කො නු ඛො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජෙය්‍යා’ති? තෙසං නො, භන්‌තෙ, අම්‌හාකං එතදහොසි – ‘අයං ඛො ආයස්‌මා මහාකච්‌චානො සත්‌ථු චෙව සංවණ්‌ණිතො සම්‌භාවිතො ච විඤ්‌ඤූනං සබ්‍රහ්‌මචාරීනං. පහොති චායස්‌මා මහාකච්‌චානො ඉමස්‌ස භගවතා සංඛිත්‌තෙන උද්‌දෙසස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං අවිභත්‌තස්‌ස විත්‌ථාරෙන අත්‌ථං විභජිතුං. යංනූන මයං යෙනායස්‌මා මහාකච්‌චානො තෙනුපසඞ්‌කමෙය්‍යාම; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං මහාකච්‌චානං එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාමා’ති.
‘‘Tesaṃ no, bhante, amhākaṃ, acirapakkantassa bhagavato, etadahosi – ‘idaṃ kho no, āvuso, bhagavā saṃkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho – tathā tathā, bhikkhave, bhikkhu upaparikkheyya, yathā yathā upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ, ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya. Bahiddhā, bhikkhave, viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotīti. Ko nu kho imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyā’ti? Tesaṃ no, bhante, amhākaṃ etadahosi – ‘ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ. Pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṃkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ. Yaṃnūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmā’ti.
‘‘අථ ඛො මයං, භන්‌තෙ, යෙනායස්‌මා මහාකච්‌චානො තෙනුපසඞ්‌කමිම්‌හ; උපසඞ්‌කමිත්‌වා ආයස්‌මන්‌තං මහාකච්‌චානං එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡිම්‌හ. තෙසං නො, භන්‌තෙ, ආයස්‌මතා මහාකච්‌චානෙන ඉමෙහි ආකාරෙහි ඉමෙහි පදෙහි ඉමෙහි බ්‍යඤ්‌ජනෙහි අත්‌ථො විභත්‌තො’’ති.
‘‘Atha kho mayaṃ, bhante, yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamimha; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipucchimha. Tesaṃ no, bhante, āyasmatā mahākaccānena imehi ākārehi imehi padehi imehi byañjanehi attho vibhatto’’ti.
‘‘පණ්‌ඩිතො, භික්‌ඛවෙ, මහාකච්‌චානො; මහාපඤ්‌ඤො, භික්‌ඛවෙ, මහාකච්‌චානො. මං චෙපි තුම්‌හෙ, භික්‌ඛවෙ, එතමත්‌ථං පටිපුච්‌ඡෙය්‍යාථ, අහම්‌පි එවමෙවං බ්‍යාකරෙය්‍යං යථා තං මහාකච්‌චානෙන බ්‍යාකතං. එසො චෙවෙතස්‌ස 17 අත්‌ථො. එවඤ්‌ච නං ධාරෙය්‍යාථා’’ති.
‘‘Paṇḍito, bhikkhave, mahākaccāno; mahāpañño, bhikkhave, mahākaccāno. Maṃ cepi tumhe, bhikkhave, etamatthaṃ paṭipuccheyyātha, ahampi evamevaṃ byākareyyaṃ yathā taṃ mahākaccānena byākataṃ. Eso cevetassa 18 attho. Evañca naṃ dhāreyyāthā’’ti.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනා තෙ භික්‌ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දුන්‌ති.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
උද්‌දෙසවිභඞ්‌ගසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං අට්‌ඨමං.
Uddesavibhaṅgasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 8. උද්‌දෙසවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Uddesavibhaṅgasuttavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / 8. උද්‌දෙසවිභඞ්‌ගසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Uddesavibhaṅgasuttavaṇṇanā
